Եգիպտացորեն

Եգիպտացորեն
Եգիպտացորեն
Դասակարգում
Թագավորություն	Բույսեր (Plantae)
Կարգ	Հացածաղկավորներ (Poales)
Ընտանիք	Հացազգիներ (Poaceae)
Տրիբա	Andropogoneae
Ենթատրիբա	Tripsacinae
Ցեղ	Zea
Վերնատեսակ	'Zea'
Տեսակ	Եգիպտացորեն (Z. mays)
Միջազգային անվանում
Zea mays L., 1753
Կարգավիճակ
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝ Քիչ մտահոգող տեսակ

Եգիպտացորեն (Zea mays), մայծ, սիմինդր, խոշոր հատիկներով բույս է, որը դեռևս նախապատմական ժամանակաշրջանում մշակում էին Կենտրոնական Ամերիկայի բնիկները։

Միամյա խոտաբույս է, եգիպտացորեն դասի միակ մշակաբույսն է։
Բաժանվում է ինը բուսաբանական խմբերի։

Կառուցվածք

Մայծը բարձրահասակ խոտաբույս է, հասնում է 3 մ բարձրության։ Ունի լավ զարգացած արմատների թելքային համակարգ։ Արմատները խորանում են մինչև 100-150 սմ։ Ցողունի ստորին հանգույցներում կարող է առաջանան օդային հենարանային արմատներ, որոնք ցողունին պաշտպանում են ընկնելուց և բույսին մատակարարում են ջուր և սննդանյութեր։
Ցողունն ուղղաձիգ է, 7 սմ տրամագծով, առանց ներսի խոռոչի (ի տարբերություն հացաբույսերից շատերի)։
Տերևներն աճում են յուրաքանչյուր հանգույցից, խոշոր են, գծային, նշտարաձև, մինչև 10 սմ լայնությամբ և 1 մ երկարությամբ։
Ցողունի գագաթը վերջանում է արական ծաղկաբույլի երկար փնջով։

Արտադրություն

Եգիպտացորենը լայնորեն մշակվող բույս է ամբողջ աշխարհում։ Միացյալ Նահանգներում հավաքվում է ամբողջ աշխարհի բերքի 40%-ը։ Մյուս խոշոր արտադրողներն են Չինաստանը, Բրազիլիան, Մեքսիկան։
2009 թ. ամբողջ աշխարհում եգիպտացորենի մշակության տակ է եղել 159 մլն. հա տարածություն։

2013 թ. եգիպտացորեն արտադրողների վերին տասնյակը
Երկիրը	Արտադրությունը (տոննա)	Note
ԱՄՆ	353,699,441
Չինաստան	217,730,000
Բրազիլիա	80,516,571
Արգենտինա	32,119,211
Ուկրաինա	30,949,550
Հնդկաստան	23,290,000
Մեքսիկա	22,663,953
Ինդոնեզիա	18,511,853
Ֆրանսիա	15,053,100
Հարավային Աֆրիկա	12,365,000
Աշխարհում	1,016,431,783
ՄԱԿ-ի պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպություն։

Բուծումը Հայաստանում

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից որոշ ժամանակ անց եգիպտացորենի բուծումը սկսել է նաև Խորհրդային Հայաստանում։ Հայ գյուղատնտեսներին հաջողվել է ստեղծել «Աբովյանի-2» սորտագծային հիբրիդը։ Այն ստացվել է Երևանի պետական մանկավարժական համալսարանում` Էջմիածնի տեղական եգիպտացորենի և «Սլավա» հասարակ միջգծային հիբրիդի խաչասերումից։ Ցողունի բարձրությունը` 310 սմ է, կողրը ձևավորվում է ցողունի 90–100 սմ բարձրության վրա։ Հատիկը դեղին է, կարծր։ Կանաչ զանգվածի միջին բերքատվությունը՝ 458 ց/հա։

Վիքիբառարան

Ընթերցե՛ք «եգիպտացորեն» բառի բացատրությունը Հայերեն Վիքիբառարանում։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 467)։

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Եգիպտացորեն» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Եգիպտացորեն» հոդվածին։