Արմեն Ալբերտ Ալչյան

Արմեն Ալբերտ Ալչյան; անգլ.՝ Armen Albert Alchian
Ծնվել է	ապրիլի 12, 1914
Ծննդավայր	Ֆրեզնո, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ
Մահացել է	փետրվարի 19, 2013 (98 տարեկան)
Մահվան վայր	Լոս Անջելես, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ
Կրթություն	Սթենֆորդի համալսարան և Ֆրեզնոյի բարձրագույն դպրոց
Գիտական աստիճան	տնտեսագիտության դոկտոր
Մասնագիտություն	տնտեսագետ, համալսարանի դասախոս և ակադեմիկոս
Աշխատավայր	Լոս Անջելեսի կալիֆոռնյան համալսարան
Պարգևներ և ; մրցանակներ	Ամերիկյան տնտեսական միության իսկական անդամ Ամերիկայի արվեստների և գիտությունների ակադեմիայի անդամ և Clarivate Citation Laureate
Անդամություն	Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա

Արմեն Ալբերտ Ալչյան (անգլ.՝ Armen Albert Alchian, ապրիլի 12, 1914(1914-04-12)^[1], Ֆրեզնո, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ - փետրվարի 19, 2013(2013-02-19)^[2], Լոս Անջելես, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ), հայազգի նշանավոր տնտեսագետ, որն ապրել և աշխատել է Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում։

Կենսագրություն

Արմեն Ալչյանը ծնվել է 1914 թվականին ԱՄՆ Կալիֆոռնիա նահանգի Ֆրեզնո քաղաքում։ Նրա ծնողները հայ են եղել։ Հայրը` Ալեքս Ալչյանը, ԱՄՆ է տեղափոխվել 1901 թվականին՝ 16 տարեկանում։ Իսկ մայրը՝ Լիլի Նորմարտը, ինչպես գրում է ամերիկյան հանրահայտ «Լոս Անջելես Թայմս» պարբերականը, եղել է Ֆրեզնոյում ծնված առաջին հայ երեխան, իսկ ծնվել է նա 1889 թվականին։

Ա․ Ալչյանը կրթություն է ստացել է նախ Ֆրեզնոյի ավագ դպրոցում, հետո՝ Սթենֆորդի պետական համալսարանում։ Այստեղ նա 1936 թվականին ստացել է բակալավրի աստիճան, իսկ 1944-ին՝ պաշտպանել է դոկտորական ատենախոսություն։

1940 և 1941 թվականները նա անցկացրել է Տնտեսական հետազոտությունների ազգային բյուրոյի (NBER) և Հարվարդի համալսարանում (Harvard University), իսկ 1942-ին՝ Օրեգոն նահանգի համալսարանում (University of Oregon) աշխատել է որպես դասախոս։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին, մասնավորապես՝ 1942-1946 թվականներին, Ա. Ալչյանը ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերում եղել է որպես վիճակագրական վերլուծաբան։

1946 թվականին Ա․ Ալչյանը միացել է Լոս Անջելեսի Կալիֆոռնիայի համալսարանի (University of California, Los Angeles) տնտեսագիտության ֆակուլտետի դասախոսական կազմին և իր ողջ պրոֆեսիոնալ կարիերան անցկացրել է այստեղ՝ արժանանալով մի շարք պարգևների և մրցանակների։ Իր կարիերայի ընթացքում Ա․ Ալչյանը միշտ համագործակցել է «Rand Corporation» ռազմավարական հետազոտությունների կենտրոնի հետ, որը զբաղվում է ԱՄՆ-ի անվտանգության և հանրային բարեկեցության խնդիրներով։

1996 թվականին 82-ամյա Ա․ Ալչյանը Ամերիկյան տնտեսագիտական ասոցիացիայի (American Economic Association) կողմից ընտրվել է որպես պատվավոր գործիչ, և նրա անունով է կոչվել Կալիֆոռնիայի համալսարանի տնտեսագիտության տեսության ամբիոնը։ Նա համարվում էր համալսարանի լեգենդար դասախոս։ Իսկ 2000 թվականին դարձել է Ադամ Սմիթի մրցանակի դափնեկիր (The Adam Smith Award)։ Սա էր պատճառը, որ գործընկերները նրան անվանում էին հայկական Ադամ Սմիթ։ Հայկական Ադամ Սմիթը թոշակի է անցել 1984-ին։

Ա․ Ալչյանի անունը մի քանի անգամ հայտնվել է Նոբելյան մրցանակի թեկնածուների շարքում, բայց նրան այդպես էլ այս մրցանակը չի շնորհվել։ Նոբելյան մրցանակի է արժանացել անգամ Ալչյանի ուսանողներից մեկը՝ Ուիլյամ Ֆ․ Շարպը (William F. Sharpe), 1990 թվականին։

Արմեն Ալչյանի ներդրումը տնտեսագիտության զարգացման գործում

Ա. Ալչյանը նպաստել է տնտեսագիտական մտքի մի քանի դպրոցների հիմնադրմանն ու զարգացմանը։ Նրա աշխատությունները անջնջելի հետք են թողել ծախսերի տեսության, սեփականության իրավունքի տեսության, ֆիրմայի տեսության, շուկայի կառուցվածքի, ինֆլյացիայի ու գործազրկության տնտեսագիտական վերլուծության և այլ բնագավառներում։ Սեփականության իրավունքի և տրանսակցիոն ծախսերի մասին աշխատություններով Ա. Ալչյանը մեծ ներդրում է ունեցել ինստիտուցիոնալ տնտեսագիտության զարգացման գործում։

Ա․ Ալչյանի ուսանողները, գործընկերներն ու հետևորդները նրան ճանաչում են որպես UCLA-ի (University of California, Los Angeles) տնտեսական ավանդույթների հիմնադիր։ Ուսանողների սերունդներ են կրթվել «Համալսարանական տնտեսագիտություն» դասագրքով, որի համահեղինակն է Ալչյանը։ Նա հանդիսանում էր նաև Չիկագոյի տնտեսագիտական դպրոցի (Chicago school of economics) ներկայացուցիչ։ Նրան ընդունել և ընդունում են որպես միկրոէկոնոմիկայի և հատկապես՝ գնային տեսության 20-րդ դարի երկրորդ կեսի լավագույն տեսաբաններից մեկը։

Ուիլյամ Ալենի (William Allen) հետ Ա. Ալչյանը տնտեսագիտության բնագավառում կարևոր «Փոխանակություն և արտադրություն» աշխատության համահեղինակն է։ Այս աշխատությունն իր բովանդակությամբ և կառուցվածքով արմատապես տարբերվում է ամերիկյան տնտեսագիտական տեքստերից, որոնք գրվել են 20-րդ դարի երկրորդ կեսին։

1950 թվականին Ա. Ալչյանը հրապարակել է իր «Անորոշությունը, էվոլյուցիան և տնտեսագիտության տեսությունը» հոդվածը, որն իր կարևորությամբ հայազգի տնտեսագետին բերել է միջազգային ճանաչում։

Ձեռքբերումներ

Փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր
Տնտեսական գիտությունների դոկտոր
Ամերիկյան տնտեսական ասոցիացիայի (American Economic Association) պատվավոր գործիչ
Ադամ Սմիթի մրցանակի դափնեկիր (The Adam Smith Award)

Հիմնական աշխատանքներ

1950. "Uncertainty, Evolution and Economic Theory," Journal of Political Economy 58։ 211–21։
1959. "Costs and Outputs" in Moses Abramovitz, ed., The Allocation of Economic Resources։
1965. "Some Economics of Property Rights." II Politico 30։ 816–829"։
1969. "Information Costs, Pricing and Resource Unemployment," Economic Inquiry 7։ 109–28։
1972. (with Harold Demsetz) "Production, Information costs and Economic Organization," American Economic Review 62։ 777–795"։
1978. (with Robert Crawford and Benjamin Klein) "Vertical Integration, Appropriable Rents, and the Competitive Contracting Process"։
1978. "Economic Forces at Work. Indianapolis։ Liberty Fund"։
1983. "Exchange and Production. Wadsworth Publishing. A revision of part of University Economics, first published in 1964"։
1993. "Property Rights" in The Concise Encyclopedia of Economics"։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija (хорв.) — LZMK, 1999. — 9272 p.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Armen Alchian (April 12, 1914 – February 19, 2013)
↑ https://clarivate.com/citation-laureates

Արտաքին հղումներ

[_1e542f1d74889933-1] 1,0 ^1,1 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija (хорв.) — LZMK, 1999. — 9272 p.

[_334c615f6281ac85-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Armen Alchian (April 12, 1914 – February 19, 2013)

[_e3f6dae6229ab433-3] ttps://clarivate.com/citation-laureates

[1]

[2]

[3]