Jump to content

Սապալա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Խնդրում ենք նշել կաղապարի տեղադրման ամսաթիվը 2024-12-04 13:31:54 ֆորմատով

Սապալա (իսպ.՝ Zapala, արտասանվում է /θаˈраlа/), քաղաք Արգենտինայի Պատագոնյայի հյուսիսում՝ Նեուկեն գավառի աշխարհագրական կենտրոնում։ Տեղակայված է գավառի մայրաքաղաք Նեուկենից 182 կմ դեպի արևմուտք և արգենտինա-չիլիական սահմանից 115 կմ հեռավորության վրա։ Համանուն դեպարտամենտի վարչական կենտրոնն է։ Տեղակյված է ծովի մակարդակից 1012 մետր բարձության վրա[1]։

Բնակավայրի հիմանդրման ամսաթիվ է համարվում 1913 թվականի հուլիսի 12-ը՝ Սապալայում Ferrocarril General Roca (ներկայում՝ Ferrosur Roca) երկաթուղագծի կայարանի բացման օրը։ Քաղաքի (մունիցիպալ շրջան՝ municipio) կարգավիճակ ստացել է 1948 թվականին։ Մեր օրերում Սապալան տնտեսական, տրանսպորտային ու մշակության կենտրոն է։ Հենց այդտեղից են սկիզբ առնում պատագոնյայի զբոսաշրջային բազմաթիվ ուղիներ։ Քաղաքի միջով են անցնում №22 և №40 ազգային ավտոմայրուղիները, այստեղ են հատվում գավառային նշանակությու ունեցող № 13, 14, 16 և 46 ճանապարհները։

Արդյունաբերական հիմնական ուղղություններն են հանքարդյունաբերությունը, ցեմենտի արդյունաբերությունը, և չհանգած կրի արդյունաբերությունը։

Քաղաքում է տեղակայված մեծ համբավ ունեցող հանքաբանույան պրոֆեսոր Օլսախերի անվան թանգարանը։

Անվանում

Քաղաքի և դեպարտամենտի անվանումը՝ Սապալա (իսպ.՝ Zapala), հավանաբար ծագում է արաուկանյան լեզվի «չապադլա» բառից, որ նշանակում է մեռյալ ճահիճ[2]։

Ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիրը

Տեսարան Սեպալայից

Քաղաքը տեղակայված է Պատագոնյայում՝ բազալտային հարթավայրում[3]։

Չոս-Մալալ (196 կմ)
Լոնկոպուե (120 կմ) Մարիանո-Մարենո (20 կմ) Բուտա-Ռանկիլ (279 կմ)
Լաս-Լախաս (50 կմ) Անելո (151 կմ)
Վիլյա-Պեուենյա (140 կմ) Կուտռալ-Կո (58 կմ) Նեուկեն (182 կմ)
Ալումինե (90 կմ) Պեդրա-դել-Ագիլա (205 կմ) Պիկուն-Լեուֆու (150 կմ)
Խունին դե նոս Անդես (205 կմ)

Կլիման չորային է բարեխառն ներմայրցամաքային։ Տեղումների հիմանական մասը, որ քամին բերում է Խաղաղ օվկիանոսից թափվում են աևմտյան լանջերին։ Սարերն անցնելուց հետո օդային հոսանքները զրկվում են խոնավությունից և տեղումներ չեն լինում։ Քամիները հիմնականում արևմտյան են, հյուսիսարևմտյան և հարավարևմտյան, հիմնականում լինում են օգոստոսից մինչև հոկտեմբեր։ Միչին արագությունը 45կմ/ժ է երբեմն կարող է հասնել 180 կմ/ժ[3]։

Անձրևները հազվադեպ են, տեղումներ լինում են հիմնականում ձյան տեսքով, 200-300 մմ տարեկան, մայիսից մինչև սեպտեմբեր։

Միչին տարեկան ջերմաստիճանը 14 °C, ամռան միջին ջերմաստիճանը՝ 22 °C, ամենաբարձրը 31 °C, ձմռան միջին ջերմաստիճանը 6 °C, ամենացածրը գրանցվել է -15 °C[3]։

Պատմությունը

Արգենտինական պատագոնյայի տեղաբնիկները հնդկացիական պուելչե և տեուելչե ցեղի ներկայացուցիչներն են: XVI—XIX դարերում նրանք մեծ մասմբ ձուլվել են Չիլիի խաղաղովկյանոսյան ափեևւց այստեղ գաղթած մապուչե հնդկացիներին: XIX դարում՝ 1816 թվականին Արգենտինայի անկախ պետության հռչակումից հետո, Արգենտինայի կառավարությունը ձեռնամուխ եղավ հարավային տարածքների միավորմանը, միարժամանակ կարիք ուներ նոր տարածքների գյուղատնտեսության զարգացման և ներգաղթյալներին տեղավորելու համար, իսկ մյուս կողմից հիմքեր կային զգուշանալու Չիլիի կողմից պատագոնյայի հողրը գրավելուց:

1871 թվականին Արգենտինայի կառավարությունը կազմակերպեց ռազմական գործողություններ հնդկացիական ցեղերի դեմ, ինչը շարունակվեց մինչև 1880-ական թվականների կեսերը և պատմության մեջ մտավ «անապատի նվաճումը» անվամբ: Այս գործողությունների ընթացքում՝ 1879 թվականի ապրիլին, արգենտինական բանակը Խուլիո Արխենտինո Ռոկայի գլխավորությամբ վերահսկողություն սահմանեց Ռիո Նեգրո գետից և նրա վտակ Նեուկենից հյուսիս ընկած տարածքներում:

1881 թվականին Պատագոնյայի գրավումը շարունակվեց գնդապետ Կոնրադ Վիլեգասի գլխավորությամբ: Մեկ տարվա ընթացքում արգենտինական բանակը հասավ Լիմայ գետին: Այդպիսով Արգենտինայի տիրապետության տակ անցան նոր տարածքներ, որոնք հետագայում ընդգրվեցին Նեուկեն գավառի կազմում: Պատերազմական գործողությունների ժամանակ մասամբ ոչնչվեց հնդկացիական բնակչությունը, իսկ մի մասն էլ ստիպվախ եղավ հեռանալ ժամանակակից Չիլիի տարածք: Դրանից հետո այսստեղ կազմավորվում են նոր բնակավայրեր, որտեղ բնակություն են հաստատում ներգաղթյալներ և Արգենտինայի այլ տարածքներից վերաբնակեցվախքներ: Նրանք զբաղվում էին անսանապահությամբ:

Սապալա բնակավայրի հիմնադրման ամսաթիվ է համարվում 1913 թվականի հուլիսի 12-ը, երբ բացվեց Ferrocarril General Roca (ներկայում՝ Ferrosur Roca) երկաթուղային կայանը: Երթակթգիծը Սապալան միացնում էր գավառի վարչական կենտրոն Նեուկենին և Արգենտինայի արևելքին: Սապալա գնացք առաջին առնգամ ժամանել է 1914 թվականի սկզբին[2]:

Երկաթգծի անկցկացումը նպաստեց Սապալայի՝ որպես տրանսպորտային հանգույցի և առևտրային կենտրոնի զարգացմանը: Սապալայում սկսվեց զարգանալ կաշվի և բրդի արդյունաբերությունը, իսկ երկաթգծի անցկացումը թույլ տվեց արտադրված ապրանքները վաճառելու տանել մեծ քաղաքներ:

XX դարի սկզբին մեծ թվով մարդիկ ներգաղթեցին Չիլիից, Իտալյայից, Սիրյայից, Լիբանանից ինչպես նաև Արգենտինայի այլ գավառներից: 1914 թվականին բացվեցին փոստը և հառագրակայանը: Մունիցիպալ առաջին խորհուրդը կազմավորվեց 1920 թվականի փետրվարի 20-ին:

1935—1945 թվականներին Սապալայում կառուցվեցին Covunco Centro զորանոցները, որտեղ տեղավորվեց տասներրորդ լեռնա-հետևակային գունդը (R.I.M 10), ինչպես նաև բանակային կայազորը (la Guarnición Ejército Zapala), որտեղ տեղավորվեց չորրորդ հեծյալ գունդը (Reg. 4 de Caballeria): 2 զորամասերի հայտնվելը նպաստեց քաղաքում առևտրի, կրթության, առողջապահության և բանակային ոլորտի զարգացմանը: 1948 թվականին Սապալան ստացավ քաղաքի կարգավիճակ[4]: 

Большое значение для развития городской социальной инфраструктуры и экономики имела деятельность дона Амадо Сапага, возглавлявшего город с 1953 по 1987 год.

Значение Сапалы как регионального транспортного узла было ослаблено в 1970-е годы строительством федеральной трассы № 237 (Ruta Nacional N° 237) в связи с созданием ГЭС Эль-Чокон. В 1980-е годы были прекращены пассажирские перевозки по железной дороге. Местные власти предпринимали многочисленные попытки оживить экономику города, включая претенциозный проект создания трансандской железнодорожной магистрали, однако до сих пор более или менее успешными оказались лишь проекты, связанные с горнодобывающей и лесоперерабатывающей отраслями и обеспечением их потребностей (телекоммуникации, логистика, транспорт)[5].

  • День открытия железнодорожной станции Сапала
    День открытия железнодорожной станции Сапала
  • Станция Сапала ок. 1915 г.
    Станция Сапала ок. 1915 г.
  • Вид на Сапалу в начале XX века
    Вид на Сапалу в начале XX века

Население

По данным первой переписи населения, которая была проведена в 1920 году, в Сапале проживал 971 человек. Согласно переписи 1926 года, население удвоилось и составило 1817 человек[4]. В 1991 году в Сапале проживало уже 31167 человек, а к 2001 году население увеличилось до 35806 жителей[6]. По данным переписи 2010 года, население Сапалы составляет 32355 человек[7].

Транспорт

thumb|right|200px|Городская автобусная станция

Автомобильный

Через Сапалу проходят две национальные автомагистрали: № 22, которая пересекает Аргентину с востока на запад и ведёт в Чили через горный пограничный переход Paso de Pino Hachado; и № 40, которая тянется от границы с Боливией на севере до самой южной оконечности южноамериканского материка. В городе начинаются провинциальные автомагистрали № 13, № 14, № 16 и № 46.

thumb|Восточный въезд в город|upright

Железнодорожный

После национализации аргентинских железных дорог в 1948 году национальная компания Ferrocarril Roca приобрела железную дорогу компании Ferrocarril del Sud. Затем дорога была перекуплена в 1993 году компанией Ferrosur Roca. Сапала — конечная станция железнодорожной линии, начинающейся на атлантическом побережье, в Баия-Бланке. Первоначально задумывавшийся проект создания межокеанской железнодорожной магистрали был отложен уже в 1920-е годы. В 2006—2009 годах была предпринята попытка возобновить строительство, но проект вновь был приостановлен по вине чилийской стороны[8].

Воздушный

В Сапале работает местный аэропорт Вице-коммодор Олесса. (38°58′31″ հվ. լ. 070°06′48″ ամ. ե.HGЯO)

Экономика

Город — крупный культурный, транспортный и деловой центр одноименного департамента. Занимает 3-е место в провинции Неукен по экономической активности[9].

Важнейшие отрасли производства — горное дело, производство цемента и извести, животноводство.

Среди местных экономически активных отраслей можно также выделить транспорт и туризм. В Сапале производится перевалка грузов, прибывающих по железной дороге, на автомобильный транспорт для дальнейшей доставки в удалённые районы, а также на экспорт в Чили.

Политическая жизнь

Сапала является административным центром одноимённого департамента. В городе расположены государственные учреждения, филиалы крупных банков, таких как El Banco de la Nación Argentina, Banco Macro Bansud и Banco Provincia del Neuquén[4]. Местная конституция, согласно которой мэр избирается сроком на 4 года, действует с января 1995 года; в 2006 году была принята её новая редакция[10].

В Сапале родился соучредитель региональной политической партии Movimiento Popular Neuquino Амадо Сапаг, с 1953 по 1987 год занимавший должность мэра города[11]. В 2011 году Мария Мартинес, представляющая партию Frente Grande, победила на выборах экс-мэра Эдгардо Сапага, представлявшего Movimiento Popular Neuquino, и стала первой женщиной-мэром города[12].

Достопримечательности

thumb|Центральная ротонда и памятник первым жителям|upright Музей минералогии имени профессора Олсахера был открыт 24 мая 1969 года. В музее выставлена коллекция из более чем 2000 видов минералов и ювелирные изделия, принадлежавшие минералогу Хуану Олсахеру, а также палеонтологические экспонаты. В 2004—2009 гг. прошла его реконструкция[13].

Исторический музей города был открыт 15 июля 2005 года. В музее представлены вещи, документы и фотографии первых жителей города.

Кинотеатр «Дон Амадо Сапаг» — крупнейший в провинции, используется также для проведения концертов и театральных спектаклей. Назван в честь основателя региональной политической партии Movimiento Popular Neuquino[14].

thumb|right|upright|Железнодорожная станция Сапалы Сельскохозяйственно-ремесленная ярмарка «Трабум-Рука» работает в конце недели в владении «Трабум-Рука», на пересечении национальной магистрали № 22 и улицы Нуэве-де-Хулио. На ярмарке продаются местные ремесленные товары, среди которых деревянные и каменные изделия, традиционные блюда местной кухни, шоколад и ликёры. Летом проходят музыкальные спектакли с участием местных и провинциальных артистов.

Историческими зданиями являются фасад дома семьи Траннак, вокзал и железнодорожная станция — образцы архитектурного стиля конца XIX — начала XX вв.

Среди регулярных мероприятий, которые ежегодно проходят в городе, стоит отметить ярмарку промышленных и ремесленных изделий (проводится в марте с 2007 года)[15], ярмарку книги (в июне), юбилей города (12 июля), танцевальный вечер весны (в сентябре), провинциальную встречу театра (в октябре).

Туризм

Через Сапалу можно добраться до таких туристических объектов, как гидротермальный центр Кавиауе-Копауе[16], поселение Андакольо и город Лас-Овехас департамента Минас (к северу), город Вилья Пеуэния[17] на северном берегу озера Алуминэ, города Хунин-де-Лос-Андес[18] и Сан-Мартин-де-Лос-Андес[19] к югу и город Сан-Карлос-де-Барилоче в Рио-Негро.

Ближайшие туристические достопримечательности:

Ручей Ковунко — ближайший водоём. Находится в 20 км от города по шоссе № 14. На его берегу расположен посёлок Мариано-Морено. Долина Ковунко, в отличие от окружающей местности, покрыта яркой зеленью. Это популярное место отдыха[20].

Национальный парк «Лагуна Бланка» площадью 11200 гектаров находится в 30 км от Сапалы. Был открыт в 1940 году для защиты местной экосистемы[21]. Является местом гнездования черношейных лебедей и служит пристанищем различных видов. Экорегион представляет собой патагонскую степь. Парк расположен между коническими холмами. В нём были обнаружены такие археологические находки, как погребения и каменные орудия индейцев мапуче, которые жили в этом регионе[22].

Горнолыжный курорт Примерос-Пинос располагается в 50 км от Сапалы по шоссе № 13, это привлекательный летний курорт[23]. На территории курорта находятся леса араукарий. Курорт имеет площадь 8 гектаров, пригодных для лыжного спорта. Расположен на высоте 1800 м над уровнем моря. Среди предлагаемых видов спорта — сноуборд, горнолыжный спорт и др.[24]


Знаменитые люди из Сапалы

Примечания

  1. ↑ Zapala. Caracterizacion de la localidad
  2. ↑ 2,0 2,1 «Сапала: Стратегический Город». Patagonia.com.ar. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-03-03-ին. Վերցված է 23 февраля 2010-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 «Zapala. Quienes somos». Comunidades Argentinas. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-06-05-ին. Վերցված է 2012-03-24-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 «История Сапалы». Zapala Informa. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-03-03-ին. Վերցված է 2011-04-07-ին.
  5. ↑ «La evolución de la ciudad de Zapala». Zapala Noticias. Վերցված է 2012-03-26-ին.
  6. ↑ «Переписи населения Аргентины 2001». INDEC. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-06-05-ին. Վերցված է 2012-03-26-ին.
  7. ↑ Газета Rio Negro (2013-03-03). «Los datos de cada ciudad que muestra el censo» (իսպաներեն). Վերցված է 2013-03-03-ին.
  8. ↑ «En Chile, el Tren Trasandino no tiene estaciones ni vías». Газета Рио Негро. 2009-04-12. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-03-03-ին. Վերցված է 2011-02-23-ին.
  9. ↑ «Zapala — Inversiones y negocios — Neuquén, Patagonia Argentina». Patagonia Lands. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-03-03-ին. Վերցված է 2011-03-27-ին.
  10. ↑ «Aprobaron la nueva Carta Orgánica Municipal en Zapala» (իսպաներեն). 2006-10-1. Վերցված է 2012-5-4-ին.
  11. ↑ «Скончался соучредитель Movimiento Popular Neuquino Амадо Сапаг». La Nación. La Nación S.A. Վերցված է 2011-07-20-ին.
  12. ↑ «Soledad Martínez destronó al MPN en Zapala». La Mañana Neuquén. 2010-6-13. Վերցված է 2011-7-10-ին.
  13. ↑ «Вновь открылся престижный музей в Сапале». La Mañana Neuquén. Подсекретариат общественной инфорации провинции Неукен. 2009-09-22. Վերցված է 2012-03-08-ին.
  14. ↑ «Погребение Амадо Сапага». Газета La Nación. 2002-08-10. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-03-03-ին. Վերցված է 2011-03-24-ին.
  15. ↑ «Были 150 участников на ярмарке промышленных и ремесленных изделий Сапалы». Neuquén Informa. Подсекретариат общественной информации провинции Неукен. 2011-03-21. Վերցված է 2011-04-05-ին.
  16. ↑ «Гидротермальный центр Кавиауе-Копауе». Argentina Turismo. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-06-05-ին. Վերցված է 2012-03-26-ին.
  17. ↑ «Вилья Пеуэния». Argentina Turismo. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-06-05-ին. Վերցված է 2012-03-26-ին.
  18. ↑ «Хунин-де-Лос-Андес». Argentina Turismo. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-06-05-ին. Վերցված է 2012-03-26-ին.
  19. ↑ «Сан-Мартин-де-Лос-Андес». Argentina Turismo. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-06-05-ին. Վերցված է 2012-03-26-ին.
  20. ↑ «Ручей Ковунко». Argentina Turismo. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-03-03-ին. Վերցված է 2011-04-14-ին.
  21. ↑ «Национальный парк «Лагуна Бланка», национальные парки Аргентины». ViajoporArgentina.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-03-03-ին. Վերցված է 2011-04-14-ին.
  22. ↑ «Национальный парк «'Лагуна Бланка'»». Администрация национальных парков Аргентины. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-03-03-ին. Վերցված է 2011-04-14-ին.
  23. ↑ «Примерос-Пинос: Снег и лыжный спорт». Туристический сайт провинции Неукен. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-03-03-ին. Վերցված է 2011-04-14-ին.
  24. ↑ «Примерос-Пинос». Argentour. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-03-03-ին. Վերցված է 2011-04-14-ին.

Литература

  • Де Кано Де Гальван, Кристина. Neuquen: Tantos lugares, tantas historias. — Генераль-Рока: La Avelopa, 1999. — ISBN 987-925757-0

Ссылки

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սապալա&oldid=3379874» էջից