Jump to content

«Ասորիներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
Տող 55. Տող 55.
*Steven L. Danver, Native Peoples of the World: An Encyclopedia of Groups, Cultures and Contemporary Issues, p. 517
*Steven L. Danver, Native Peoples of the World: An Encyclopedia of Groups, Cultures and Contemporary Issues, p. 517
*UNPO Assyria
*UNPO Assyria
*Richard T. Schaefer, Encyclopedia of Race, Ethnicity, and Society, p. 107</ref><ref name="Minahan" >James Minahan, Encyclopedia of the Stateless Nations: A-C, pp. 205-209</ref>։ Մայրենի լեզուն համարվում է [[ասորերեն]]ը։ Նրանց թիվը հասնում է հինգ միլիոնի։ Ասորիները դավանում են միայն Քրիստոնեություն։ Հնում բնակվում էին Հյուսիսային [[Իրաք]]ում, [[Սիրիա]]յում, Հյուսիս-Արեմտյան [[Իրան]]ում։ Այժմ բնակվում են հիմնականում Իրաքում, Սիրիայում, Իրանում և [[ԱՄՆ]]-ում։ Նախկինում [[ԽՍՀՄ]]-ում ապրել են 24.000 ասորիներ, այդ թվում [[ՀԽՍՀ]]՝ 5544 (1970)։ 2011 թվականի հաշվարկներով ապրում են 2, 769 մարդ։ Խոսում են [[սեմական լեզվախումբ|սեմական լեզվախմբի]] նոր ասորերեն լեզվով։ Իրենց ասորի համարողների մեծ մասը քրիստոնյաներ են (հիմնականում՝ նեստորականներ)։ 1830-ական թթ. 100 տուն Ասորիները Ուրմիա լճի արևմտյան ափից տեղափոխվեցին [[Արևելյան Հայաստան]]։ Նրանք բնակություն հաստատեցին [[Ներքին Կույլասար]] գյուղում (Հայաստանի [[Արարատի մարզ]])։ Հետագայում Կույլասարի Ասորիների մի մասը վերաբնակվեց Դվին-Ասորի (Վերին Դվին) և Արզնի գյուղերում։ Ասորիներ ապրում են նաև [[Արմավիրի մարզ]] Նոր Արտագերս (նախկին՝ Մեծ Շահրիար) գյուղում։ Ասորիների վերջին արտագաղթը տեղի ունեցավ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի տարիներին։ Նրանք հաստատվեցին [[Թիֆլիս]]ում, [[Մոսկվա]]յում, [[Պետրոգրադ]]ում և այլ քաղաքներում։ [[Երևան]]ում և Թբիլիսիում կան ասորի մտավորականներ՝ գիտնականներ, ինժեներներ, բժիշկներ, ուսուցիչներ ևն։ Ասորիներ են խորհրդային գեներալներ Ա. Ն. Թամրազովը, Գ. Ի. Սարկիսովը, Սովետական Սիության հերոսներ Ս. Ա. Սարխոշևը, Լ. Շ. Դավիդովը։
*Richard T. Schaefer, Encyclopedia of Race, Ethnicity, and Society, p. 107</ref><ref name="Minahan" >James Minahan, Encyclopedia of the Stateless Nations: A-C, pp. 205-209</ref>։ Մայրենի լեզուն համարվում է [[ասորերեն]]ը։ Նրանց թիվը հասնում է հինգ միլիոնի։ Ասորիները դավանում են միայն Քրիստոնեություն։ Հնում բնակվում էին Հյուսիսային [[Իրաք]]ում, [[Սիրիա]]յում, [[Իրանական Ադրբեջան|հյուսիսարևտյան Իրանում]]։ Այժմ բնակվում են հիմնականում [[ասորիներն Իրաքում|Իրաքում]], [[ասորիները Սիրիայում|Սիրիայում]], [[ասորիներն Իրանում|Իրանում]] և [[ասորիներն ԱՄՆ-ում|ԱՄՆ]]-ում։ Նախկինում [[ԽՍՀՄ]]-ում ապրել են 24.000 ասորիներ, այդ թվում [[ՀԽՍՀ]]՝ 5544 (1970)։ 2011 թվականի հաշվարկներով ապրում են 2, 769 մարդ։ Խոսում են [[սեմական լեզվախումբ|սեմական լեզվախմբի]] նոր ասորերեն լեզվով։ Իրենց ասորի համարողների մեծ մասը քրիստոնյաներ են (հիմնականում՝ նեստորականներ)։ 1830-ական թթ. 100 տուն Ասորիները Ուրմիա լճի արևմտյան ափից տեղափոխվեցին [[Արևելյան Հայաստան]]։ Նրանք բնակություն հաստատեցին [[Ներքին Կույլասար]] գյուղում (Հայաստանի [[Արարատի մարզ]])։ Հետագայում Կույլասարի Ասորիների մի մասը վերաբնակվեց Դվին-Ասորի (Վերին Դվին) և Արզնի գյուղերում։ Ասորիներ ապրում են նաև [[Արմավիրի մարզ]] Նոր Արտագերս (նախկին՝ Մեծ Շահրիար) գյուղում։ Ասորիների վերջին արտագաղթը տեղի ունեցավ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի տարիներին։ Նրանք հաստատվեցին [[Թիֆլիս]]ում, [[Մոսկվա]]յում, [[Պետրոգրադ]]ում և այլ քաղաքներում։ [[Երևան]]ում և Թբիլիսիում կան ասորի մտավորականներ՝ գիտնականներ, ինժեներներ, բժիշկներ, ուսուցիչներ ևն։ Ասորիներ են խորհրդային գեներալներ Ա. Ն. Թամրազովը, Գ. Ի. Սարկիսովը, Սովետական Սիության հերոսներ Ս. Ա. Սարխոշևը, Լ. Շ. Դավիդովը։


== Ասորիներ ու ասորեստանցիներ ==
== Ասորիներ ու ասորեստանցիներ ==

10:56, 7 Մայիսի 2019-ի տարբերակ

Ասորիներ
Ասորիների դրոշը
Ընդհանուր քանակ

3.3 - 5 միլիոն[1][2][3]

Բնակեցում
Իրաք Իրաք 250,000-400,000 [4][5][6]
Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ 80,000-400,000 [7] [8]
Սիրիա Սիրիա 400,000 (700,000 նախքան Քաղաքացիական պատերազմը) [9][6][10]
Շվեդիա Շվեդիա 120.000 [11]
Գերմանիա Գերմանիա 70,000-100,000 [12][13]
Հորդանան Հորդանան 44,000-60,000 [14][6]
Ռուսաստան Ռուսաստան 15,000 [15]
Իրան Իրան 20,000-50,000 [16][17]
Ավստրալիա Ավստրալիա 46,217 [18]
Լիբանան Լիբանան 39,000-200,000 [19][20][6]
Թուրքիա Թուրքիա 15.000-25.000 [16][21][22]
Հայաստան Հայաստան 2,769 (2011 թվական) [23]
Թուրքիա Թուրքիա 15,000–65,000 [16][24][5]
Լեզու(ներ)
Ասորերեն
Հավատք(ներ)
Քրիստոնեություն
Բարեկամական էթնիկ խմբեր
Հրեաներ, Արաբներ

Ասորիներ (արամեերեն՝ ܐܬܘܪ̈ܝܐ ատուրայի, սուրայ), Էթնիկ խումբ Միջին Արևելքում[25][26]։ Մայրենի լեզուն համարվում է ասորերենը։ Նրանց թիվը հասնում է հինգ միլիոնի։ Ասորիները դավանում են միայն Քրիստոնեություն։ Հնում բնակվում էին Հյուսիսային Իրաքում, Սիրիայում, հյուսիսարևտյան Իրանում։ Այժմ բնակվում են հիմնականում Իրաքում, Սիրիայում, Իրանում և ԱՄՆ-ում։ Նախկինում ԽՍՀՄ-ում ապրել են 24.000 ասորիներ, այդ թվում ՀԽՍՀ՝ 5544 (1970)։ 2011 թվականի հաշվարկներով ապրում են 2, 769 մարդ։ Խոսում են սեմական լեզվախմբի նոր ասորերեն լեզվով։ Իրենց ասորի համարողների մեծ մասը քրիստոնյաներ են (հիմնականում՝ նեստորականներ)։ 1830-ական թթ. 100 տուն Ասորիները Ուրմիա լճի արևմտյան ափից տեղափոխվեցին Արևելյան Հայաստան։ Նրանք բնակություն հաստատեցին Ներքին Կույլասար գյուղում (Հայաստանի Արարատի մարզ)։ Հետագայում Կույլասարի Ասորիների մի մասը վերաբնակվեց Դվին-Ասորի (Վերին Դվին) և Արզնի գյուղերում։ Ասորիներ ապրում են նաև Արմավիրի մարզ Նոր Արտագերս (նախկին՝ Մեծ Շահրիար) գյուղում։ Ասորիների վերջին արտագաղթը տեղի ունեցավ Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին։ Նրանք հաստատվեցին Թիֆլիսում, Մոսկվայում, Պետրոգրադում և այլ քաղաքներում։ Երևանում և Թբիլիսիում կան ասորի մտավորականներ՝ գիտնականներ, ինժեներներ, բժիշկներ, ուսուցիչներ ևն։ Ասորիներ են խորհրդային գեներալներ Ա. Ն. Թամրազովը, Գ. Ի. Սարկիսովը, Սովետական Սիության հերոսներ Ս. Ա. Սարխոշևը, Լ. Շ. Դավիդովը։

Ասորիներ ու ասորեստանցիներ

Ժամանակակից ասորիներն արամեացիների անմիջական սերունդներն են[փա՞ստ]։ 19-րդ դարի վերջից ասորիների մի հատվածի մոտ, հիմնականում՝ Արևելքի եկեղեցու հետևորդների («նեստորականներ») արտասահմանյան միսիոներների անուղղակի ազդեցությամբ ծնունդ առավ և արմատավորվեց հին ասորեստանցիների շառավիղներ լինելու գաղափարը։ Ասորական մյուս հարանվանությունները, մասնավորապես՝ Ասորի ուղղափառ եկեղեցին («հակոբիկներ») չի ընդունում «ասորեստանյան գաղափարը» և պաշտպանում է արամեական ծագումը։ Նույն դիրքորոշումն ունի սեմագետների մեծ մասը։

Կրոն

Ասորիները ներկայացնում են չորս եկեղեցիներ՝ նեստորականներ, հակոբիկներ, սրյանիներ ու քլդյանիներ։

Սիրիայում «սրյանի» են կոչում Ասորի ուղղափառ և Աորի կաթոլիկ եկեղեցիների հետևորդ ասորիներին։ Քիլդանիները (քրդյանիներ՝ սխալ, կապ չունեն քրդերի հետ) քաղդեականների մասին է։ Սրանք Քաղդեական կաթոլիկ եկեղեցուն պատկանող ասորիներն են, ովքեր նախկինում պատկանել են Արևելքի եկեղեցուն։ Քաղդեական կամ խալդեական ասորական եկեղեցին որևէ կապ չունի ուրարտացիների Խալդի աստծո հետ։ Շփոթմունք կարող է առաջացնել նաև խալդայներ (Խաղտիք գավառի բնակիչներ) ազգության հետ։ Իրականում բառի հիմքում աքքադական «քալդու» բառն է, այդպես էին ասորեստանցիներն անվանում Հարավային Միջագետքում հաստատված արամեացիներին։ Իսկ եկեղեցու համար «Քաղդեական» անվանումը Վատիկանն ընտրել է կամայականերեն, առաջնորդին էլ տվել «Բաբելոնի պատրիարք» տիտղոսը։

Ծանոթագրություններ

  1. ↑ "Assyria". Unrepresented Nations and Peoples Organization. unpo.org.
  2. ↑ http://www.nineveh.com/whoarewe.htm
  3. ↑ https://www.trtworld.com/magazine/assyrians-return-to-turkey-from-europe-to-save-their-culture-10131
  4. ↑ https://www.theguardian.com/commentisfree/2011/dec/24/iraq-minorities-assyrians
  5. ↑ 5,0 5,1 http://www.aina.org/reports/frankwolfiraqreport.pdf
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 http://www.aina.org/reports/utrmcfsi.pdf
  7. ↑ https://web.archive.org/web/20111109061931/http://factfinder.census.gov/servlet/DTTable?_bm=y&-ds_name=ACS_2009_1YR_G00_&-mt_name=ACS_2009_1YR_G2000_B04003&-CONTEXT=dt&-redoLog=true&-currentselections=ACS_2007_1YR_G2000_B04001&-geo_id=01000US&-format=&-_lang=en%7C%7D%7D
  8. ↑ http://www.aina.org/brief.html
  9. ↑ «Syria's Assyrians threatened by extremists – Al-Monitor: the Pulse of the Middle East». Al-Monitor. Վերցված է 18 February 2015-ին.
  10. ↑ http://www.aina.org/faq.html
  11. ↑ http://sverigesradio.se/sida/artikel.aspx?programid=2054&artikel=6102914
  12. ↑ "Diskussion zum Thema 'Aaramäische Christen' im Kapitelshaus" Borkener Zeitung (գերմ.) (archived link, 8 October 2011)
  13. ↑ 70,000 Syriac Christians according to REMID (of which 55,000 Syriac Orthodox).
  14. ↑ Jordan Should Legally Recognize Displaced Iraqis As Refugees, AINA.org. Assyrian and Chaldean Christians Flee Iraq to Neighboring Jordan, ASSIST News Service
  15. ↑ «Google Translate». Translate.googleusercontent.com. Վերցված է 2013-09-18-ին.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 «Ishtar: Documenting The Crisis In The Assyrian Iranian Community». aina.org.
  17. ↑ United Nations High Commissioner for Refugees (2010-10-13). «Iran: Last of the Assyrians». Refworld. Վերցված է 2013-09-18-ին.
  18. ↑ «CULTURAL DIVERSITY IN AUSTRALIA, 2016». Australian Bureau of Statistics. 27 June 2017. Վերցված է 27 June 2017-ին.
  19. ↑ Tore Kjeilen. «Lebanon / Religions – LookLex Encyclopaedia». Looklex.com. Վերցված է 2013-09-18-ին.
  20. ↑ http://www.aina.org/brief.html
  21. ↑ United Nations High Commissioner for Refugees. «Refworld - World Directory of Minorities and Indigenous Peoples - Turkey : Assyrians». Refworld.
  22. ↑ Joshua Project. «Assyrian in Turkey». Վերցված է փետրվարի 18, 2015-ին.
  23. ↑ 2011 Armenian Census
  24. ↑ United Nations High Commissioner for Refugees. «Refworld - World Directory of Minorities and Indigenous Peoples - Turkey : Assyrians». Refworld.
  25. ↑ For Assyrians as indigenous to the Middle East, see
    • Mordechai Nisan, Minorities in the Middle East: A History of Struggle and Self-Expression, p. 180
    • James Minahan, Encyclopedia of the Stateless Nations: A-C, p. 206
    • Carl Skutsch, Encyclopedia of the World's Minorities, p. 149
    • Steven L. Danver, Native Peoples of the World: An Encyclopedia of Groups, Cultures and Contemporary Issues, p. 517
    • UNPO Assyria
    • Richard T. Schaefer, Encyclopedia of Race, Ethnicity, and Society, p. 107
  26. ↑ James Minahan, Encyclopedia of the Stateless Nations: A-C, pp. 205-209
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ասորիներ&oldid=6312748» էջից