Jump to content

«Ասորիներ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբ
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
չ ծանոթագրության կաղապարում ամսաթվի թարգմանություն/ձևաչափի ուղղում, Cite web կաղապարի ձևաչափի ուղղում
 
(37 intermediate revisions by 21 users not shown)
Տող 1. Տող 1.
{{Թարմացնել}}
{{Տեղեկաքարտ Էթնիկ խումբ
{{Տեղեկաքարտ Էթնիկ խումբ
|անվանում = Ասորիներ
|անվանում = Ասորիներ
|դրոշ = [[Պատկեր:AssyrianFlag.jpg|200px]]
|դրոշ = [[Պատկեր:Flag of the Assyrian people.svg|200px]]
|դրոշի_նկարագրում = Ասորիների դրոշը
|դրոշի_նկարագրում = Ասորիների դրոշը
|քանակություն = 3.3 - 5 միլիոն<ref name="UNPO:Assyria">[http://unpo.org/members/7859 "Assyria"]. ''Unrepresented Nations and Peoples Organization''. unpo.org.</ref><ref>{{Cite web |title=Արխիվացված պատճենը |url=http://www.nineveh.com/whoarewe.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150315044109/http://www.nineveh.com/whoarewe.htm |archive-date=2015 թ․ մարտի 15 |access-date=2018 թ․ փետրվարի 3}}</ref><ref>https://www.trtworld.com/magazine/assyrians-return-to-turkey-from-europe-to-save-their-culture-10131</ref>
|քանակություն = 1.500.000{{փաստ}}
|պատկեր =
|պատկեր =
|պատկերի_նկարագրում
|պատկերի_նկարագրում
|երկրամաս1 = {{դրոշավորում|Իրաք}}
|երկրամաս1 = {{դրոշավորում|Իրաք}}
|հղում1 =<ref>https://www.theguardian.com/commentisfree/2011/dec/24/iraq-minorities-assyrians</ref><ref name="aina 2">http://www.aina.org/reports/frankwolfiraqreport.pdf</ref><ref name="aina 1"/>
|հղում1 =
|քանակ1 = 300.000{{փաստ}}
|քանակ1 = 250,000-400,000
|երկրամաս2 = {{դրոշավորում|ԱՄՆ}}
|երկրամաս2 = {{դրոշավորում|ԱՄՆ}}
|քանակ2 = 200.000{{փաստ}}
|քանակ2 = 80,000-400,000
|հղում2 =<ref>https://web.archive.org/web/20111109061931/http://factfinder.census.gov/servlet/DTTable?_bm=y&-ds_name=ACS_2009_1YR_G00_&-mt_name=ACS_2009_1YR_G2000_B04003&-CONTEXT=dt&-redoLog=true&-currentselections=ACS_2007_1YR_G2000_B04001&-geo_id=01000US&-format=&-_lang=en%7C%7D%7D</ref><ref name="http://www.aina.org/brief.html">http://www.aina.org/brief.html</ref>
|հղում2 =
|երկրամաս3 = {{դրոշավորում|Սիրիա}}
|երկրամաս3 = {{դրոշավորում|Սիրիա}}
|քանակ3 = 150.000{{փաստ}}
|քանակ3 = 400,000 (700,000 նախքան Քաղաքացիական պատերազմը)
|հղում3 =<ref name="aina 1">http://www.aina.org/reports/utrmcfsi.pdf</ref><ref name="al-monitor.com">{{Cite web |title=Syria’s Assyrians threatened by extremists – Al-Monitor: the Pulse of the Middle East |url=http://www.al-monitor.com/pulse/security/2014/04/syria-assyrians-threat-crisis.html |accessdate=2015 թ․ փետրվարի 18 |work=Al-Monitor}}</ref><ref>http://www.aina.org/faq.html</ref>
|հղում3 =
|երկրամաս4 = {{դրոշավորում|Շվեդիա}}
|երկրամաս4 = {{դրոշավորում|Շվեդիա}}
|քանակ4 = 120.000{{փաստ}}
|քանակ4 = 120.000
|հղում4 =<ref>http://sverigesradio.se/sida/artikel.aspx?programid=2054&artikel=6102914</ref>
|հղում4 =
|երկրամաս5 = {{դրոշավորում|Գերմանիա}}
|երկրամաս5 = {{դրոշավորում|Գերմանիա}}
|քանակ5 = 120.000{{փաստ}}
|քանակ5 = 70,000-100,000
|հղում5 =<ref name="Borken">[https://web.archive.org/web/20111008014028/http://www.borkenerzeitung.de/lokales/kreis_borken/borken/1561426_Diskussion_zum_Thema_Aaramaeische_Christen_im_Kapitelshaus.html "Diskussion zum Thema 'Aaramäische Christen' im Kapitelshaus"] Borkener Zeitung {{de icon}} (archived link, 8 October 2011)</ref><ref name="remid">70,000 Syriac Christians according to [http://www.remid.de/remid_info_zahlen.htm REMID] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181225174559/https://www.remid.de/info_zahlen/ |date=2018-12-25 }} (of which 55,000 [[Syriac Orthodox]]).</ref>
|հղում5 =
|երկրամաս6 = {{դրոշավորում|Հորդանան}}
|երկրամաս6 = {{դրոշավորում|Հորդանան}}
|քանակ6 = 100.000{{փաստ}}
|քանակ6 = 44,000-60,000
|հղում6 =<ref name="aina 1"/><ref name="aina.org">[http://www.aina.org/releases/20070511014200.htm Jordan Should Legally Recognize Displaced Iraqis As Refugees], AINA.org. [http://www.crosswalk.com/news/religiontoday/11542438/ Assyrian and Chaldean Christians Flee Iraq to Neighboring Jordan], ASSIST News Service</ref>
|հղում6 =
|երկրամաս7 = {{դրոշավորում|Ռուսաստան}}
|երկրամաս7 = {{դրոշավորում|Ռուսաստան}}
|քանակ7 = 70.000{{փաստ}}
|քանակ7 = 15,000
|հղում7 =<ref name="AINApop">{{Cite web |title=Google Translate |url=http://translate.googleusercontent.com/translate_c?act=url&depth=1&hl=en&ie=UTF8&prev=_t&rurl=translate.google.com&sl=auto&tl=en&u=http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol4/pub-04-04.xlsx&usg=ALkJrhgaxBAcNkW4GbQMayFRueaNMarhEA |accessdate=2013 թ․ սեպտեմբերի 18 |publisher=Translate.googleusercontent.com}}</ref>
|հղում7 =
|երկրամաս8 ={{դրոշավորում|Իրան}}
|երկրամաս8 ={{դրոշավորում|Իրան}}
|քանակ8 = 40.000{{փաստ}}
|քանակ8 = 20,000-50,000
|հղում8 = {{lower|<ref name="atourpop" /><ref name="United Nations High Commissioner for Refugees">{{Cite web |author=United Nations High Commissioner for Refugees |date=2010 թ․ հոկտեմբերի 13 |title=Iran: Last of the Assyrians |url=http://www.refworld.org/docid/4cb826c3c.html |accessdate=2013 թ․ սեպտեմբերի 18 |publisher=Refworld}}</ref>}}
|հղում8 =
|երկրամաս9 = {{դրոշավորում|Ավստրալիա}}
|երկրամաս9 = {{դրոշավորում|Ավստրալիա}}
|քանակ9 = 40.000{{փաստ}}
|քանակ9 = 46,217
|հղում9 = {{lower|<ref>{{Cite web |date=2017 թ․ հունիսի 27 |title=CULTURAL DIVERSITY IN AUSTRALIA, 2016 |url=http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/Lookup/by%20Subject/2071.0~2016~Main%20Features~Cultural%20Diversity%20Article~20 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170709233002/http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/Lookup/by%20Subject/2071.0~2016~Main%20Features~Cultural%20Diversity%20Article~20 |archive-date=2017 թ․ հուլիսի 9 |accessdate=2017 թ․ հունիսի 27 |publisher=[[Australian Bureau of Statistics]]}}</ref> }}
|հղում9 =
|երկրամաս10 = {{դրոշավորում|Լիբանան}}
|երկրամաս10 = {{դրոշավորում|Լիբանան}}
|քանակ10 = 25.000{{փաստ}}
|քանակ10 = 39,000-200,000
|հղում10 =<ref name="aina 1"/><ref name="http://www.aina.org/brief.html"/><ref>{{Cite web |author=Tore Kjeilen |title=Lebanon / Religions – LookLex Encyclopaedia |url=http://looklex.com/e.o/lebanon.religions.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20181004214326/http://looklex.com/e.o/lebanon.religions.htm |archive-date=2018 թ․ հոկտեմբերի 4 |accessdate=2013 թ․ սեպտեմբերի 18 |publisher=Looklex.com}}</ref>
|հղում10 =
|երկրամաս11 = {{դրոշավորում|Թուրքիա}}
|երկրամաս11 = {{դրոշավորում|Թուրքիա}}
|քանակ11 = 15.000-25.000
|քանակ11 = 15.000-25.000
|հղում11 =<ref name="atourpop">{{cite web|url=http://www.aina.org/articles/dtcitaic.htm|title=Ishtar: Documenting The Crisis In The Assyrian Iranian Community|work=aina.org}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.refworld.org/docid/49749c9837.html|title=Refworld - World Directory of Minorities and Indigenous Peoples - Turkey : Assyrians|author=United Nations High Commissioner for Refugees|work=Refworld}}</ref><ref>{{cite web|url=http://joshuaproject.net/people_groups/10464/TU|title=Assyrian in Turkey|author=Joshua Project|publisher=|accessdate=փետրվարի 18, 2015}}</ref>
|հղում11 =<ref name="atourpop">{{Cite web |title=Ishtar: Documenting The Crisis In The Assyrian Iranian Community |url=http://www.aina.org/articles/dtcitaic.htm |work=aina.org}}</ref><ref name="refworld.org">{{Cite web |author=United Nations High Commissioner for Refugees |title=Refworld - World Directory of Minorities and Indigenous Peoples - Turkey : Assyrians |url=http://www.refworld.org/docid/49749c9837.html |work=Refworld}}</ref><ref>{{Cite web |author=Joshua Project |title=Assyrian in Turkey |url=http://joshuaproject.net/people_groups/10464/TU |accessdate=2015 թ․ փետրվարի 18}}</ref>
|երկրամաս12 = {{դրոշավորում|Հայաստան}}
|երկրամաս12 = {{դրոշավորում|Հայաստան}}
|քանակ12 = 3.000{{փաստ}}
|քանակ12 = 2,769 (2011 թվական)
|հղում12 =<ref name="census">[http://armstat.am/file/article/sv_03_13a_520.pdf 2011 Armenian Census]</ref>
|հղում12 =
|երկրամաս13 = {{դրոշավորում|Թուրքիա}}
|քանակ13 = 15,000–65,000
|հղում13 = {{lower|<ref name="aina 2"/><ref name="atourpop" /><ref name="refworld.org">{{Cite web |author=United Nations High Commissioner for Refugees |title=Refworld - World Directory of Minorities and Indigenous Peoples - Turkey : Assyrians |url=http://www.refworld.org/docid/49749c9837.html |work=Refworld}}</ref>}}
|լեզու = [[Ասորերեն]]
|լեզու = [[Ասորերեն]]
|հավատք = [[Քրիստոնեություն]]
|հավատք = [[Քրիստոնեություն]]
|բարեկամ = [[Հրեաներ]], [[Արաբներ]]
|բարեկամ = [[Հրեաներ]], [[Արաբներ]], [[Հայեր]]
}}
}}
[[Պատկեր:Assyrian wedding, Mechelen.jpg|մինի|Ասորիների հարսանիք Բելգիայում]]
⚫
'''Ասորիներ''' ({{lang-arc|ܐܬܘܪ̈ܝܐ}} ''ատուրայի'', ''սուրայ''), ազգ որի մայրենի լեզուն համարվում է [[ասորերեն]]ն է։ Այժմ նրանց թիվը աշխարհում կազմում է ավելի քան 1.500.000{{փաստ}}։ Ասորիները դավանում են միայն Քրիստոնեություն։ Հնում բնակվում էին Հյուսիսային [[Իրաք]]ում, [[Սիրիա]]յում, Հյուսիս-Արեմտյան [[Իրան]]ում։ Այժմ բնակվում են հիմնականում Իրաքում, Սիրիայում, Իրանում և [[ԱՄՆ]]-ում։ Նախկինում [[ԽՍՀՄ]]-ում ապրել են 24.000 ասորիներ, այդ թվում [[ՀԽՍՀ]]՝ 5544 (1970)։ 2011 թվականի հաշվարկներով ապրում են 2, 769 մարդ։ Խոսում են [[սեմական լեզվախումբ|սեմական լեզվախմբի]] նոր ասորերեն լեզվով։ Իրենց ասորի համարողների մեծ մասը քրիստոնյաներ են (հիմնականում՝ նեստորականներ)։ 1830-ական թթ. 100 տուն Ասորիները Ուրմիա լճի արևմտյան ափից տեղափոխվեցին [[Արևելյան Հայաստան]]։ Նրանք բնակություն հաստատեցին [[Ներքին Կույլասար]] գյուղում (Հայաստանի Արտաշատի շրջ.)։ Հետագայում Կույլասարի Ասորիների մի մասը վերաբնակվեց Դվին-Ասորի (Վերին Դվին) և Արզնի գյուղերում։ Ասորիներ ապրում են. նաև Հոկտեմբերյանի շրջ. Նոր Արտագերս (նախկին՝ Մեծ Շահրիար) գյուղում։ Ասորիների վերջին արտագաղթը տեղի ունեցավ [[առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի տարիներին։ Նրանք հաստատվեցին [[Թիֆլիս]]ում, [[Մոսկվա]]յում, [[Պետրոգրադ]]ում և այլ քաղաքներում։ [[Երևան]]ում և Թբիլիսիում կան ասորի մտավորականներ՝ գիտնականներ, ինժեներներ, բժիշկներ, ուսուցիչներ ևն։ Ասորիներ են խորհրդային գեներալներ Ա. Ն. Թամրազովը, Գ. Ի. Սարկիսովը, Սովետական Սիության հերոսներ Ս. Ա. Սարխոշևը, Լ. Շ. Դավիդովը։
'''Ասորիներ''' ({{lang-arc|ܐܬܘܪ̈ܝܐ}} ''ատուրայի'', ''սուրայ''), Էթնիկ խումբ [[Միջին Արևելք]]ում<ref>For Assyrians as indigenous to the Middle East, see
*Mordechai Nisan, Minorities in the Middle East: A History of Struggle and Self-Expression, p. 180
*James Minahan, Encyclopedia of the Stateless Nations: A-C, p. 206
*Carl Skutsch, Encyclopedia of the World's Minorities, p. 149
*Steven L. Danver, Native Peoples of the World: An Encyclopedia of Groups, Cultures and Contemporary Issues, p. 517
*UNPO Assyria
⚫
*Richard T. Schaefer, Encyclopedia of Race, Ethnicity, and Society, p. 107</ref><ref name="Minahan" >James Minahan, Encyclopedia of the Stateless Nations: A-C, pp. 205-209</ref>։ Մայրենի լեզուն համարվում է [[ասորերեն]]ը։ Նրանց թիվը հասնում է հինգ միլիոնի։ Ասորիները դավանում են միայն Քրիստոնեություն։ Հնում բնակվում էին Հյուսիսային [[Իրաք]]ում, [[Սիրիա]]յում, [[Իրանական Ադրբեջան|հյուսիսարևմտյան Իրանում]]։ Այժմ բնակվում են հիմնականում [[ասորիներն Իրաքում|Իրաքում]], [[ասորիները Սիրիայում|Սիրիայում]], [[ասորիներն Իրանում|Իրանում]] և [[ասորիներն ԱՄՆ-ում|ԱՄՆ]]-ում։ Նախկին [[ԽՍՀՄ]]-ում ապրել են 24.000 ասորիներ, այդ թվում [[Խորհրդային Հայաստան]]ում՝ 5544 (1970)։ 2011 թվականի հաշվարկներով ապրում են 2,769 մարդ։ Խոսում են [[սեմական լեզվախումբ|սեմական լեզվախմբի]] նոր ասորերեն լեզվով։ Իրենց ասորի համարողների մեծ մասը քրիստոնյաներ են (հիմնականում՝ նեստորականներ)։ 1830-ական թթ. 100 տուն Ասորիները Ուրմիա լճի արևմտյան ափից տեղափոխվեցին [[Արևելյան Հայաստան]]։ Նրանք բնակություն հաստատեցին [[Դիմիտրով|Ներքին Կույլասար]] գյուղում (Հայաստանի [[Արարատի մարզ]])։ Հետագայում Կույլասարի Ասորիների մի մասը վերաբնակվեց [[Վերին Դվին|Դվին-Ասորի]] և [[Արզնի]] գյուղերում։ Ասորիներ ապրում են նաև [[Արմավիրի մարզ]]ի [[Նոր Արտագերս|Մեծ Շահրիար]] գյուղում։ Ասորիների վերջին արտագաղթը տեղի ունեցավ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի տարիներին։ Նրանք հաստատվեցին [[Թիֆլիս]]ում, [[Մոսկվա]]յում, [[Պետրոգրադ]]ում և այլ քաղաքներում։ [[Երևան]]ում և Թբիլիսիում կան ասորի մտավորականներ՝ գիտնականներ, ինժեներներ, բժիշկներ, ուսուցիչներ և այլն։ Ասորիներ են խորհրդային գեներալներ Ա. Ն. Թամրազովը, Գ. Ի. Սարկիսովը, Սովետական Սիության հերոսներ Ս. Ա. Սարխոշևը, Լ. Շ. Դավիդովը։


== Ասորիներ ու ասորեստանցիներ ==
== Ասորիներ ու ասորեստանցիներ ==

Ժամանակակից ասորիներն արամեացիների անմիջական սերունդներն են{{փաստ}}։ 19-րդ դարի վերջից ասորիների մի հատվածի մոտ, հիմնականում՝ Արևելքի եկեղեցու հետևորդների («նեստորականներ») արտասահմանյան միսիոներների անուղղակի ազդեցությամբ ծնունդ առավ և արմատավորվեց հին ասորեստանցիների շառավիղներ լինելու գաղափարը։ Ասորական մյուս հարանվանությունները, մասնավորապես՝ Ասորի ուղղափառ եկեղեցին («հակոբիկներ») չի ընդունում «ասորեստանյան գաղափարը» և պաշտպանում է արամեական ծագումը։ Նույն դիրքորոշումն ունի սեմագետների մեծ մասը։
Ժամանակակից ասորիներն արամեացիների անմիջական սերունդներն են{{փաստ}}։ 19-րդ դարի վերջից ասորիների մի հատվածի մոտ, հիմնականում՝ Արևելքի եկեղեցու հետևորդների («նեստորականներ») արտասահմանյան միսիոներների անուղղակի ազդեցությամբ ծնունդ առավ և արմատավորվեց հին ասորեստանցիների շառավիղներ լինելու գաղափարը։ Ասորական մյուս հարանվանությունները, մասնավորապես՝ Ասորի ուղղափառ եկեղեցին («հակոբիկներ») չի ընդունում «ասորեստանյան գաղափարը» և պաշտպանում է արամեական ծագումը։ Նույն դիրքորոշումն ունի սեմագետների մեծ մասը։


== Կրոն ==
== Կրոն ==
⚫
Ասորիները ներկայացնում են չորս եկեղեցիներ՝ [[Նեստորականություն|նեստորականներ]], [[Հակոբիկյան եկեղեցի|հակոբիկներ]], սրյանիներ ու [[քաղդեացիներ|քլդյանիներ]]։


⚫
Սիրիայում «սրյանի» են կոչում Ասորի ուղղափառ և Ասորի կաթոլիկ եկեղեցիների հետևորդ ասորիներին։ Քլդյանիները (քրդյանիներ՝ սխալ, կապ չունեն քրդերի հետ) քաղդեականների մասին է։ Սրանք Քաղդեական կաթոլիկ եկեղեցուն պատկանող ասորիներն են, ովքեր նախկինում պատկանել են Արևելքի եկեղեցուն։ Քաղդեական կամ խալդեական ասորական եկեղեցին որևէ կապ չունի ուրարտացիների Խալդի աստծո հետ։ Շփոթմունք կարող է առաջացնել նաև խալդայներ (Խաղտիք գավառի բնակիչներ) ազգության հետ։ Իրականում բառի հիմքում աքքադական «քալդու» բառն է, այդպես էին ասորեստանցիներն անվանում Հարավային Միջագետքում հաստատված արամեացիներին։ Իսկ եկեղեցու համար «Քաղդեական» անվանումը Վատիկանն ընտրել է կամայականորեն, առաջնորդին էլ տվել «Բաբելոնի պատրիարք» տիտղոսը։
⚫
Ասորիները ներկայացնում են չորս եկեղեցիներ՝ [[Նեստորականություն|նեստորականներ]], [[Հակոբիկյան եկեղեցի|հակոբիկներ]], սրյանիներ ու քլդյանիներ։

⚫
Սիրիայում «սրյանի» են կոչում Ասորի ուղղափառ և Աորի կաթոլիկ եկեղեցիների հետևորդ ասորիներին։ Քիլդանիները (քրդյանիներ՝ սխալ, կապ չունեն քրդերի հետ) քաղդեականների մասին է։ Սրանք Քաղդեական կաթոլիկ եկեղեցուն պատկանող ասորիներն են, ովքեր նախկինում պատկանել են Արևելքի եկեղեցուն։ Քաղդեական կամ խալդեական ասորական եկեղեցին որևէ կապ չունի ուրարտացիների Խալդի աստծո հետ։ Շփոթմունք կարող է առաջացնել նաև խալդայներ (Խաղտիք գավառի բնակիչներ) ազգության հետ։ Իրականում բառի հիմքում աքքադական «քալդու» բառն է, այդպես էին ասորեստանցիներն անվանում Հարավային Միջագետքում հաստատված արամեացիներին։ Իսկ եկեղեցու համար «Քաղդեական» անվանումը Վատիկանն ընտրել է կամայականերեն, առաջնորդին էլ տվել «Բաբելոնի պատրիարք» տիտղոսը։


== Ծանոթագրություններ ==
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
{{ծանցանկ}}


{{ՀՍՀ}}
{{ՀՍՀ|հատոր=1|էջ=569}}


[[Կատեգորիա:Ասորիներ]]
[[Կատեգորիա:Ասորիներ]]
[[Կատեգորիա:Սեմական ազգեր]]
[[Կատեգորիա:Թուրքիայի ազգեր]]
⚫
[[Կատեգորիա:Իրանի ազգեր]]
[[Կատեգորիա:Իրաքի ազգեր]]
[[Կատեգորիա:Իրաքի ազգեր]]
⚫
[[Կատեգորիա:Իրանի ազգեր]]
[[Կատեգորիա:Սիրիայի ազգեր]]
[[Կատեգորիա:Սիրիայի ազգեր]]
[[Կատեգորիա:Թուրքիայի ազգեր]]
[[Կատեգորիա:Վրաստանի ազգեր]]
[[Կատեգորիա:Հայաստանի ազգեր]]
[[Կատեգորիա:Ռուսաստանի ազգեր]]

Ընթացիկ տարբերակը 16:01, 30 Ապրիլի 2024-ի դրությամբ

 Տեղեկությունը այս հոդվածում կամ նրա որոշ բաժիններում հնացել է:
Դուք կարող եք օգնել նախագծին՝ թարմացնելով այն և դրանից հետո հեռացնել կաղապարը:
Ասորիներ
Ասորիների դրոշը
Ընդհանուր քանակ

3.3 - 5 միլիոն[1][2][3]

Բնակեցում
Իրաք Իրաք 250,000-400,000 [4][5][6]
Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ 80,000-400,000 [7][8]
Սիրիա Սիրիա 400,000 (700,000 նախքան Քաղաքացիական պատերազմը) [6][9][10]
Շվեդիա Շվեդիա 120.000 [11]
Գերմանիա Գերմանիա 70,000-100,000 [12][13]
Հորդանան Հորդանան 44,000-60,000 [6][14]
Ռուսաստան Ռուսաստան 15,000 [15]
Իրան Իրան 20,000-50,000 [16][17]
Ավստրալիա Ավստրալիա 46,217 [18]
Լիբանան Լիբանան 39,000-200,000 [6][8][19]
Թուրքիա Թուրքիա 15.000-25.000 [16][20][21]
Հայաստան Հայաստան 2,769 (2011 թվական) [22]
Թուրքիա Թուրքիա 15,000–65,000 [5][16][20]
Լեզու(ներ)
Ասորերեն
Հավատք(ներ)
Քրիստոնեություն
Բարեկամական էթնիկ խմբեր
Հրեաներ, Արաբներ, Հայեր
Ասորիների հարսանիք Բելգիայում

Ասորիներ (արամեերեն՝ ܐܬܘܪ̈ܝܐ ատուրայի, սուրայ), Էթնիկ խումբ Միջին Արևելքում[23][24]։ Մայրենի լեզուն համարվում է ասորերենը։ Նրանց թիվը հասնում է հինգ միլիոնի։ Ասորիները դավանում են միայն Քրիստոնեություն։ Հնում բնակվում էին Հյուսիսային Իրաքում, Սիրիայում, հյուսիսարևմտյան Իրանում։ Այժմ բնակվում են հիմնականում Իրաքում, Սիրիայում, Իրանում և ԱՄՆ-ում։ Նախկին ԽՍՀՄ-ում ապրել են 24.000 ասորիներ, այդ թվում Խորհրդային Հայաստանում՝ 5544 (1970)։ 2011 թվականի հաշվարկներով ապրում են 2,769 մարդ։ Խոսում են սեմական լեզվախմբի նոր ասորերեն լեզվով։ Իրենց ասորի համարողների մեծ մասը քրիստոնյաներ են (հիմնականում՝ նեստորականներ)։ 1830-ական թթ. 100 տուն Ասորիները Ուրմիա լճի արևմտյան ափից տեղափոխվեցին Արևելյան Հայաստան։ Նրանք բնակություն հաստատեցին Ներքին Կույլասար գյուղում (Հայաստանի Արարատի մարզ)։ Հետագայում Կույլասարի Ասորիների մի մասը վերաբնակվեց Դվին-Ասորի և Արզնի գյուղերում։ Ասորիներ ապրում են նաև Արմավիրի մարզի Մեծ Շահրիար գյուղում։ Ասորիների վերջին արտագաղթը տեղի ունեցավ Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին։ Նրանք հաստատվեցին Թիֆլիսում, Մոսկվայում, Պետրոգրադում և այլ քաղաքներում։ Երևանում և Թբիլիսիում կան ասորի մտավորականներ՝ գիտնականներ, ինժեներներ, բժիշկներ, ուսուցիչներ և այլն։ Ասորիներ են խորհրդային գեներալներ Ա. Ն. Թամրազովը, Գ. Ի. Սարկիսովը, Սովետական Սիության հերոսներ Ս. Ա. Սարխոշևը, Լ. Շ. Դավիդովը։

Ասորիներ ու ասորեստանցիներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժամանակակից ասորիներն արամեացիների անմիջական սերունդներն են[փա՞ստ]։ 19-րդ դարի վերջից ասորիների մի հատվածի մոտ, հիմնականում՝ Արևելքի եկեղեցու հետևորդների («նեստորականներ») արտասահմանյան միսիոներների անուղղակի ազդեցությամբ ծնունդ առավ և արմատավորվեց հին ասորեստանցիների շառավիղներ լինելու գաղափարը։ Ասորական մյուս հարանվանությունները, մասնավորապես՝ Ասորի ուղղափառ եկեղեցին («հակոբիկներ») չի ընդունում «ասորեստանյան գաղափարը» և պաշտպանում է արամեական ծագումը։ Նույն դիրքորոշումն ունի սեմագետների մեծ մասը։

Կրոն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ասորիները ներկայացնում են չորս եկեղեցիներ՝ նեստորականներ, հակոբիկներ, սրյանիներ ու քլդյանիներ։

Սիրիայում «սրյանի» են կոչում Ասորի ուղղափառ և Ասորի կաթոլիկ եկեղեցիների հետևորդ ասորիներին։ Քլդյանիները (քրդյանիներ՝ սխալ, կապ չունեն քրդերի հետ) քաղդեականների մասին է։ Սրանք Քաղդեական կաթոլիկ եկեղեցուն պատկանող ասորիներն են, ովքեր նախկինում պատկանել են Արևելքի եկեղեցուն։ Քաղդեական կամ խալդեական ասորական եկեղեցին որևէ կապ չունի ուրարտացիների Խալդի աստծո հետ։ Շփոթմունք կարող է առաջացնել նաև խալդայներ (Խաղտիք գավառի բնակիչներ) ազգության հետ։ Իրականում բառի հիմքում աքքադական «քալդու» բառն է, այդպես էին ասորեստանցիներն անվանում Հարավային Միջագետքում հաստատված արամեացիներին։ Իսկ եկեղեցու համար «Քաղդեական» անվանումը Վատիկանն ընտրել է կամայականորեն, առաջնորդին էլ տվել «Բաբելոնի պատրիարք» տիտղոսը։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ "Assyria". Unrepresented Nations and Peoples Organization. unpo.org.
  2. ↑ «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 15-ին. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 3-ին.
  3. ↑ https://www.trtworld.com/magazine/assyrians-return-to-turkey-from-europe-to-save-their-culture-10131
  4. ↑ https://www.theguardian.com/commentisfree/2011/dec/24/iraq-minorities-assyrians
  5. ↑ 5,0 5,1 http://www.aina.org/reports/frankwolfiraqreport.pdf
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 http://www.aina.org/reports/utrmcfsi.pdf
  7. ↑ https://web.archive.org/web/20111109061931/http://factfinder.census.gov/servlet/DTTable?_bm=y&-ds_name=ACS_2009_1YR_G00_&-mt_name=ACS_2009_1YR_G2000_B04003&-CONTEXT=dt&-redoLog=true&-currentselections=ACS_2007_1YR_G2000_B04001&-geo_id=01000US&-format=&-_lang=en%7C%7D%7D
  8. ↑ 8,0 8,1 http://www.aina.org/brief.html
  9. ↑ «Syria's Assyrians threatened by extremists – Al-Monitor: the Pulse of the Middle East». Al-Monitor. Վերցված է 2015 թ․ փետրվարի 18-ին.
  10. ↑ http://www.aina.org/faq.html
  11. ↑ http://sverigesradio.se/sida/artikel.aspx?programid=2054&artikel=6102914
  12. ↑ "Diskussion zum Thema 'Aaramäische Christen' im Kapitelshaus" Borkener Zeitung (գերմ.) (archived link, 8 October 2011)
  13. ↑ 70,000 Syriac Christians according to REMID Արխիվացված 2018-12-25 Wayback Machine (of which 55,000 Syriac Orthodox).
  14. ↑ Jordan Should Legally Recognize Displaced Iraqis As Refugees, AINA.org. Assyrian and Chaldean Christians Flee Iraq to Neighboring Jordan, ASSIST News Service
  15. ↑ «Google Translate». Translate.googleusercontent.com. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 «Ishtar: Documenting The Crisis In The Assyrian Iranian Community». aina.org.
  17. ↑ United Nations High Commissioner for Refugees (2010 թ․ հոկտեմբերի 13). «Iran: Last of the Assyrians». Refworld. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.
  18. ↑ «CULTURAL DIVERSITY IN AUSTRALIA, 2016». Australian Bureau of Statistics. 2017 թ․ հունիսի 27. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հուլիսի 9-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 27-ին.
  19. ↑ Tore Kjeilen. «Lebanon / Religions – LookLex Encyclopaedia». Looklex.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հոկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 18-ին.
  20. ↑ 20,0 20,1 United Nations High Commissioner for Refugees. «Refworld - World Directory of Minorities and Indigenous Peoples - Turkey : Assyrians». Refworld.
  21. ↑ Joshua Project. «Assyrian in Turkey». Վերցված է 2015 թ․ փետրվարի 18-ին.
  22. ↑ 2011 Armenian Census
  23. ↑ For Assyrians as indigenous to the Middle East, see
    • Mordechai Nisan, Minorities in the Middle East: A History of Struggle and Self-Expression, p. 180
    • James Minahan, Encyclopedia of the Stateless Nations: A-C, p. 206
    • Carl Skutsch, Encyclopedia of the World's Minorities, p. 149
    • Steven L. Danver, Native Peoples of the World: An Encyclopedia of Groups, Cultures and Contemporary Issues, p. 517
    • UNPO Assyria
    • Richard T. Schaefer, Encyclopedia of Race, Ethnicity, and Society, p. 107
  24. ↑ James Minahan, Encyclopedia of the Stateless Nations: A-C, pp. 205-209
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 569)։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ասորիներ&oldid=9924651» էջից