Դիտել Կատուներ էջի աղբյուրը

{{Աուդիո հոդված|Hy-Կատուներ (Cats).ogg|հունիսի 20, 2019|6392801}}
{{Այլ կիրառումներ|Կատուներ (այլ կիրառումներ)}}

{{Taxobox
| name = Ընտանի կատու<ref name="MSW3fc" />
| image file = Collage of Six Cats-02.jpg
| image title = Կատուներ
| image descr = 
| latin = ''Felis silvestris catus, Felis catus domestica''<ref name="ITIS F.c.d.">{{Cite web |title=ITIS Standard Report Page: Felis catus domestica |url=https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=727487 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120119080913/http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=727487 |archivedate=2012 թ․ հունվարի 19 |accessdate=2011 թ․ դեկտեմբերի 14 |work=ITIS Online Database |df=dmy-all}}</ref>
 | author            =Linnaeus, 1758
 | syn               = 
* {{btname|Felis catus|(Linnaeus, 1758)}}
* {{btname|Felis catus domestica<ref name="ITIS F.c.d.">{{Cite web |title=ITIS Standard Report Page: Felis catus domestica |url=https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=727487 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120119080913/http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=727487 |archivedate=2012 թ․ հունվարի 19 |accessdate=2011 թ․ դեկտեմբերի 14 |work=ITIS Online Database |df=dmy-all}}</ref>|<br>(Erxleben, 1777)}}
* {{btname|Felis domestica|Erxleben, 1777}}
| section name = 
| section text =
| regnum=Կենդանիներ
| phylum=[[Քորդավորներ]] (Chordata)
| classis=[[Կաթնասուններ]] (Mammalia)
| ordo=[[Գիշատիչներ]] (Carnivora)
| familia=[[Կատվազգիներ]] (Felidae)
| genus=[[Կատուներ (ցեղ)|Կատուներ]] (Felis)
| species= Felis silvestris catus
| authority           = <!-- Linnaeus, 1758<ref name="Linaeus1758" /> -->
| range map = 
| range legend =
| iucnstatus = 
| wikispecies =
| commons = Category:Felis silvestris catus
| iucn = 4443860
| itis = 183798
| ncbi = 9685
}}
'''Ընտանի կատուներ''' ({{lang-la|Felis silvestris catus կամ Felis catus}})<ref name="MSW3fc">Wozencraft, W.C. (2005). "[http://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?id=14000031 Species Felis catus]". In Wilson, D.E.; Reeder, D.M. [https://books.google.am/books?id=JgAMbNSt8ikC&pg=PA534%E2%80%93535&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference] (3rd ed.). Johns Hopkins University Press. pp. 534–535. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.</ref><ref name="ITIS F.c.">{{Cite web |year=2011 |title=ITIS Standard Report Page: Felis catus |url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=183798 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120110180909/http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=183798 |archivedate=2012 թ․ հունվարի 10 |accessdate=2011 թ․ դեկտեմբերի 14 |work=ITIS Online Database |publisher=Integrated Taxonomic Information System |location=Reston, Virginia}}</ref>, փոքր, սովորաբար մորթածածկ, մսակեր [[կաթնասուններ]]։ Համարվում են ամենատարածված<ref>{{Cite web |title=Top Ten Most Popular Pets in the UK |url=http://www.top-ten-10.com/recreation/pets/uk-pets.htm |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mCelchd?url=http://www.top-ten-10.com/recreation/pets/uk-pets.htm |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 18 |publisher=Top-Ten-10.com |lang=en}}</ref> ([[շուն|շան]] հետ միասին) «ընկերակից կենդանիներից» մեկը<ref>{{Cite web |title=Resources for Dogs, Cats, Horses, Birds, and other Companion Animals, Assistance Animals, & Special-Needs Animals |url=http://www.catanddoghelp.com/ |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mCfDgtB?url=http://www.catanddoghelp.com/ |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 18 |publisher=Catanddoghelp.com |lang=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Companion Animal Vaccines |url=http://www.intervet.com/ipg/companion-animals.aspx |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mCfhtUh?url=http://www.merck-animal-health.com/ipg/companion-animals.aspx |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 18 |publisher=Intervet/Schering-Plough Animal Health |lang=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Companion Animals |url=http://www.wspa-usa.org/wspaswork/dogs/companionanimals/default.aspx |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mCgQ7KN?url=http://www.wspa-usa.org/wspaswork/dogs/companionanimals/default.aspx |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2011 թ․ հունվարի 16 |publisher=WSPA |lang=en}}</ref>։ Ներկայումս աշխարհում հաշվվում է շուրջ 600 մլն ընտանի կատու<ref>{{Cite web |author=Nicholas Wade |date=2007 թ․ հունիսի 29 |title=DNA traces 5 matriarchs of 600 million domestic cats |url=https://www.nytimes.com/2007/06/29/health/29iht-cats.1.6406020.html?_r=1 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 31 |lang=en}}</ref>, որոնք դասակարգված են շուրջ 200 ցեղատեսակների՝ երկարամազերից ([[պարսկական կատու]]) մինչև մազազուրկ ([[սֆինքս (կատու)|սֆինքսներ]]), որոնք ճանաչված և գրանցված են [[Ֆելինոլոգիական կազմակերպություններ|ֆելինոլոգիական կազմակերպություն]]ների կողմից։

[[Կենդանաբանություն|Կենդանաբանության]] տեսանկյունից ընտանի կատուները [[գիշատիչներ]]ի կարգի [[կատվազգիներ]]ի ընտանիքին պատկանող [[կաթնասուններ]] են։ Նախկինում հաճախ համարվել են առանձին [[կենսաբանական տեսակ]]։ Ներկայիս դասակարգման համաձայն՝ ընտանի կատուն (''Felis silvestris catus'') անտառային կատվի ({{lang-lat|Felis silvestris}}) ենթատեսակն է<ref name="Names in Zoology 2010" />։ Կատուներն ունեն ճկուն մարմին, արագ ռեֆլեքսներ, սուր ճանկեր ու ատամներ, որ հարմարեցված են մանր կենդանիներ որսալու համար։ Կատուները կարող են լսել շատ ցածր և բարձր հաճախականություն ունեցող (մարդու համար ոչ լսելի) ձայներ, որ արձակում են մկներն ու այլ մանր կենդանիներ։ Նրանք կարող են տեսնել մթության մեջ։ Ինչպես և կաթնասունների մեծ մասը, կատուներն ունեն ավելի թույլ գունավոր տեսողություն և ավելի լավ հոտառություն, քան մարդը։ Միայնակ որսալով [[կրծողներ]] ու այլ մանր կենդանիներ՝ կատուն [[սոցիալական կենդանի]] է<ref>{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://zoopsy.free.fr/veille_biblio/social_organization_cat_2004.pdf |автор=Sharon L. Crowell-Davis, Terry M. Curtis, Rebecca J. Knowles |заглавие=Social organization in the cat: a modern
understanding |год=2004 |язык=en |издание=Journal of Feline Medicine and Surgery |номер=6 |страницы=19–28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110720231305/http://zoopsy.free.fr/veille_biblio/social_organization_cat_2004.pdf |archivedate=2011 թ․ հուլիսի 20 |deadlink=404}}<blockquote>… while the '''feral and free-living domestic cat, Felis catus,''' can survive in the solitary state …, social groups that have internal structure, and in which group members recognize each other and engage in a variety of social behaviors, are formed whenever there are sufficient food resources to support a group … '''In other words, they are a social species.'''</blockquote></ref>, որը շփման համար օգտագործում է ձայնային ազդանշանների լայն դիապազոն, ինչպես նաև [[ֆերոմոններ]] և մարմնի շարժումներ<ref name=Moelk/>։

Կատուներն արագ բազմացող կենդանիներ են<ref name="The Lion in the Living Room: How House Cats Tamed Us and Took Over the World">{{Cite book |last1=Tucker |first1=Abigail |url=http://www.abigailtucker.com/#/book |title=The Lion in the Living Room: How House Cats Tamed Us and Took Over the World |date=2016 |publisher=Simon & Schuster |isbn=1476738238 |url-status=dead |df=dmy-all |accessdate=2016 թ․ նոյեմբերի 13 |archivedate=2016 թ․ նոյեմբերի 14 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161114084202/http://www.abigailtucker.com/#/book}}</ref>։ Վերահսկողության ներքո նրանք կարող են բազմացվել և գրանցվել որպես զտարյուն ցեղատեսակների ներկայացուցիչներ։ Սակայն [[ստերիլիզացիա]]յի միջոցով կատուների թվաքանակի աճի վերահսկման անհնարինության, ինչպես նաև նախկինում տանը պահվող կատուներին ազատ արձակելու արդյունքում ամբողջ աշխարհում առկա է վայրենացած ու թափառող կատուների մեծ թվաքանակ, ինչը պահանջում է հատուկ վերահսկողություն<ref name="Rochlitz">{{Cite book |last=Rochlitz |first=Irene |url=https://archive.org/details/welfareofcatsani0000iren |title=The Welfare of Cats |publisher=Springer |year=2007 |isbn=1-4020-6143-9 |series="Animal Welfare" series |location=Berlin |pages=[https://archive.org/details/welfareofcatsani0000iren/page/141 141]–175}}</ref>։ Որոշ տարածքերում կատուները նպաստել են [[թռչուններ]]ի բազմաթիվ տեսակների ոչնչացմանը։ Հայտնի է, որ կատուները դարձել են որոշ մեկուսի կղզիներում թռչունների [[պոպուլյացիա]]ների ոչնչացման պատճառ<ref>[http://laptop.deh.gov.au/biodiversity/invasive/publications/pubs/impacts-feral-cats.pdf Impact of Feral Cats in Australia] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150720183723/http://laptop.deh.gov.au/biodiversity/invasive/publications/pubs/impacts-feral-cats.pdf |date=20 July 2015 }}</ref>։<!-- Նրանք պատասխանատու են 33 տեսակի թռչունների ոչնչացման համար, և վայրենացած ու թափառող կատուների ներկայությունը թույլ չի տալիս այդպիսի տեսակների վերաբնակեցնել որոշ հարմար վայրերում<ref>Winters, L, Walter GE [http://www.abcbirds.org/newsandreports/NFWF.pdf IMPACTS of FERAL and FREE-RANGING CATS on Bird Species of Conservation Concern] American Bird Conservancy, 31 May 2005. {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20150413052640/http://www.abcbirds.org/newsandreports/NFWF.pdf |date=13 April 2015 }}</ref>։ -->

Հին Եգիպտոսում կատուների պաշտամունքի առկայության պատճառով համարվում է, որ դրանք ընտելացվել են այնտեղ<ref name="NYT">{{Cite news |last=Wade |first=Nicholas |date=2007 |title=Study Traces Cat's Ancestry to Middle East |url=https://www.nytimes.com/2007/06/29/science/29cat.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090418082840/http://www.nytimes.com/2007/06/29/science/29cat.html |archivedate=2009 թ․ ապրիլի 18 |accessdate=2008 թ․ ապրիլի 2 |work=New York Times |publisher=[[New York Times Company|NYTC]] |location=New York |df=dmy-all}}</ref>, սակայն հնարավոր է, որ ընտելացման դեպքեր եղած լինեն դեռ [[նեոլիթյան ժամանակաշրջան]]ում՝ 9,500 տարի առաջ (մ.թ.ա. 7,500)<ref name="Science Magazine">{{Cite journal |vauthors=Vigne JD, Guilaine J, Debue K, Haye L, Gérard P |date=2004 |title=Early taming of the cat in Cyprus |journal=Science |volume=304 |issue=5668 |page=259 |doi=10.1126/science.1095335 |pmid=15073370| issn = 0036-8075}}</ref>։ 2007 թվականին կատարված գենետիկական ուսումնասիրության<ref name="DriscollMenotti-Raymond2007">{{Cite journal |last1=Driscoll |first1=C. A. |last2=Menotti-Raymond |first2=M. |last3=Roca |first3=A. L. |last4=Hupe |first4=K. |last5=Johnson |first5=W. E. |last6=Geffen |first6=E. |last7=Harley |first7=E. H. |last8=Delibes |first8=M. |last9=Pontier |first9=D. |last10=Kitchener |first10=A. C. |last11=Yamaguchi |first11=N. |last12=O'Brien |first12=S. J. |last13=Macdonald |first13=D. W. |year=2007 |title=The Near Eastern Origin of Cat Domestication |journal=Science |volume=317 |issue=5837 |pages=519–523 |doi=10.1126/science.1139518 |issn=0036-8075 |pmc=5612713 |pmid=17600185}}</ref> արդյունքում պարզվել է, որ բոլոր ընտանի կատուները ծագել են մերձավորարևելյան վայրի կատվից և նրանից բաժանվել են մեր թվարկությունից շուրջ 8,000 տարի առաջ [[Մերձավոր Արևելք]]ում<ref name="NYT" /><ref name="9500 years">{{Cite web |date=2004 |title=Oldest Known Pet Cat? 9,500-year-old Burial Found on Cyprus |url=http://news.nationalgeographic.com/news/2004/04/0408_040408_oldestpetcat.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070303121828/http://news.nationalgeographic.com/news/2004/04/0408_040408_oldestpetcat.html |archivedate=2007 թ․ մարտի 3 |accessdate=2007 թ․ մարտի 6 |work=National Geographic News |publisher=National Geographic Society}}</ref>։ 2006 թվականին ապացուցվել է, որ [[ընձառյուծային կատու]]ն առանձնաբար ընտելացվել է շուրջ մ.թ.ա. 5500 թվականին, սակայն այդ մասամբ ընտելացված այդ ցեղատեսակի գիծը չունի իր շարունակությունը ներկայիս ընտանի կատուների շարքում<ref>{{Cite journal |last=Vigne |first=J.-D. |last2=Evin |first2=A. |last3=Cucchi |first3=T. |last4=Dai |first4=L. |last5=Yu |first5=C. |last6=Hu |first6=S. |last7=Soulages |first7=N. |last8=Wang |first8=W. |last9=Sun |first9=Z. |year=2016 |title=Earliest "Domestic" Cats in China Identified as Leopard Cat (Prionailurus bengalensis) |url=https://dx.doi.org/10.1371/journal.pone.0147295 |journal=PLoS ONE |volume=11 |issue=1 |pages=e0147295 |doi=10.1371/journal.pone.0147295 |pmc=4723238 |pmid=26799955}}</ref><ref>{{Cite web |last=Grimm |first=David |date=2016 թ․ հունվարի 27 |title=Were cats domesticated more than once? |url=http://www.sciencemag.org/news/2016/01/were-cats-domesticated-more-once |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160127101326/http://www.sciencemag.org/news/2016/01/were-cats-domesticated-more-once |archivedate=2016 թ․ հունվարի 27 |access-date=2016 թ․ հունվարի 27 |website=sciencemag.org |df=dmy-all}}</ref>։ 2017 թվականին կատարված ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ ընտանի կատուներն այն կատուների սերունդներն են, որոնք ընտելացվել են Մերձավոր Արևելքում շուրջ 9000 տարի առաջ<ref>{{Cite web |last=Sample |first=Ian |date=2017 թ․ հունիսի 19 |title=Africats to the Purr-ymids: DNA study reveals long tale of cat domestication |url=https://www.theguardian.com/science/2017/jun/19/africats-to-the-purr-ymids-dna-study-reveals-long-tale-of-cat-domestication |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170619172639/https://www.theguardian.com/science/2017/jun/19/africats-to-the-purr-ymids-dna-study-reveals-long-tale-of-cat-domestication |archivedate=2017 թ․ հունիսի 19 |access-date=2017 թ․ հունիսի 19 |website=theguardian.com |df=dmy-all}}</ref><ref name="OttoniVan Neer2017">{{Cite journal |last1=Ottoni |first1=Claudio |last2=Van Neer |first2=Wim |last3=De Cupere |first3=Bea |last4=Daligault |first4=Julien |last5=Guimaraes |first5=Silvia |last6=Peters |first6=Joris |last7=Spassov |first7=Nikolai |last8=Prendergast |first8=Mary E. |last9=Boivin |first9=Nicole |last10=Morales-Muñiz |first10=Arturo |last11=Bălăşescu |first11=Adrian |last12=Becker |first12=Cornelia |last13=Benecke |first13=Norbert |last14=Boroneant |first14=Adina |last15=Buitenhuis |first15=Hijlke |year=2017 |title=The palaeogenetics of cat dispersal in the ancient world |journal=Nature Ecology & Evolution |volume=1 |issue=7 |pages=0139 |doi=10.1038/s41559-017-0139 |issn=2397-334X |first16=Jwana |first17=Alison |first18=Laura |first19=Nina |first20=Hervé |first21=Vedat |first22=Marta |first23=Olivier |first24=Eréndira M. |first25=Jacqueline |first26=Ursula |first27=Ronny |first28=Thierry |first29=Eva-Maria |last16=Chahoud |last17=Crowther |last18=Llorente |last19=Manaseryan |last20=Monchot |last21=Onar |last22=Osypińska |last23=Putelat |last24=Quintana Morales |last25=Studer |last26=Wierer |last27=Decorte |last28=Grange |last29=Geigl}}</ref>։

2007 թվականի տվյալներով՝ Միացյալ Նահանգներում կատուներն իրենց թվաքանակով երկրորդ տեղն են զբաղեցնում ընտանի կենդանիների շարքում՝ զիջելով քաղցրահամ ջրերի ձկներին<ref>{{Cite web |last1=Thompson |first1=Andrea |title=What's the Most Popular Pet? |url=http://www.livescience.com/32415-whats-the-most-popular-pet.html |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151222093046/http://www.livescience.com/32415-whats-the-most-popular-pet.html |archivedate=2015 թ․ դեկտեմբերի 22 |accessdate=2015 թ․ դեկտեմբերի 15 |website=LiveScience |df=dmy-all}}</ref>։ 2010 թվականի տվյալներով՝ կատուները երրորդ ամենաշատ ժողովրդականություն վայելող ընտանի կենդանիներն են Մեծ Բրիտանիայում ձկներից ու շներից հետո և կազմում են շուրջ ութ միլիոն<ref>[http://www.scas.org.uk/1825/facts-and-figures.html "Statistics about pets in the UK"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121226041847/http://www.scas.org.uk/1825/facts-and-figures.html |date=26 December 2012 }}. 2010 Society for Companion Animal Studies. Retrieved 15 November 2016</ref>։ Դրանք մարդու կողմից բարձր են գնահատվում նաև կրծողներ և տնային այլ վնասակար կենդանիների որսալու ունակության համար<ref>{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=the-taming-of-the-cat&page=2 |заглавие=The Evolution of House Cats |язык=en}}</ref><ref>{{Cite web |author=Rob Stein |date=2008 թ․ մարտի 17 |title=Tracing Kitty's Genes |url=https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/graphic/2008/03/17/GR2008031700238.html?sid=ST2008031601236 |archiveurl=https://www.webcitation.org/60ulH2lzf?url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/graphic/2008/03/17/GR2008031700238.html?sid=ST2008031601236 |archivedate=2011 թ․ օգոստոսի 13 |accessdate=2010 թ․ հոկտեմբերի 8 |publisher=The Washington Post |lang=en}}><blockquote>Descending from the wild cats of the Fertile Crescent more than 10,000 years ago, domestic cats spread with human agriculture, trade and colonization.</blockquote></ref>։

Կատվազգիների ընտանիքի մյուս ներկայացուցիչներին ([[առյուծ]], [[վագր]], [[լեոպարդ]], [[յագուար]], [[լուսան]], [[հեպարդ]], [[պումա]]) այլ կերպ կարելի է անվանել ''մեծ կատուներ''։ Հյուսիսային Եվրոպայում տարածված են ''լինքս'' կոչվող փոքր կատուները, որոնք չեն համարվում ընտանի կենդանիներ։

== Ստուգաբանություն ==
Հայերենի ''կատու'' բառը գործածվում է հետոսկեդարյան շրջանից և հավանաբար փոխառություն է ասորերենից<ref name="Աճառյան">[http://nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=7&dt=HY_HY&query=%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82&forceIndex=yes Հրաչեայ Աճառեան, Հայերէն արմատական բառարան, Երեւանի համալսարանի հրատարակչութիւն, Երեւան, 1926։]</ref><ref>[http://nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=51&dt=HY_HY&query=%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82&forceIndex=yes Գևորգ Ջահուկյան, Հայերեն ստուգաբանական բառարան, «Ասողիկ» հրատարակչություն, Երեւան, 2010։]</ref>։ Նրան ամենամոտ ձևերն են լատիներենը ({{lang-la|cattus}} — կատու<ref name=autogenerated2>{{Ռուսերեն գիրք |заглавие=Этимологический словарь славянских языков |год=1984 |место=М. |издательство=Наука |том=11 |страницы=209—211}}</ref>, ուշ լատիներենում, սկսած 5-րդ դարից՝ ի տարբերություն դասական լատիներենում օգտագործված ''felis'' բառի) և ասորերենը<ref name="Աճառյան" />։ Եվրոպայի և Մերձավոր Արևելքի շատ լեզուներում նույնպես օգտագործվում են նման բառեր ({{lang-en|cat}}, {{lang-hy|''k’at’u''}}, գալլ.՝ ''cath'', {{lang-ga|catt}}, {{lang-es|gato}}, {{lang-it|gatto}}, [[լեզգիերեն|լեզգ]].՝ кац, {{lang-lt|katė}}, {{lang-de|Katze}}, [[պրուսերեն|պրուս]].` catto<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Топоров В. Н. |заглавие=Прусский язык. Словарь. Т. 3 |год=1980 |место={{М}} |издательство=Наука |страниц=384}} — С. 269—273.</ref>, {{lang-fr|chat}}, {{lang-eo|kato}}, {{lang-nl|kat, katte}}, {{lang-sv|katt, katta}}, {{lang-fi|kissa, katti}} և այլն<ref name="Աճառյան" />)։

Որոշ ուսումնասիրողներ ենթադրում են, որ հնդեվրոպական լեզուներում գործածվող և ''կատու'' նշանակող բառերի հիմքում ընկած է [[Հնդեվրոպական նախալեզու|հնդեվրոպական նախալեզվի]] «*kat-» արմատը, որից ծագում է հնդեվրոպական լեզուների՝ «ցնկնել» նշանակող բայը, որից հետագայում ծագել են մանր կենդանիների ձագերի անվանումները հնդեվրոպական լեզուներում<ref>{{Cite web |author=Tʻamaz Gamqreliże, Vi︠a︡cheslav Vsevolodovich Ivanov, [[:de:Werner Winter (Sprachwissenschaftler)|Werner Winter]] |date=1995 |title=Indo-European and the Indo-Europeans: a reconstruction and historical analysis of a Proto-language and a Proto-culture, Volume 1 |url=https://books.google.am/books?id=8GhwAAAAIAAJ&q=Indo-European+and+the+Indo-Europeans:+a+reconstruction+and+historical+analysis+of+a+Proto-language+and+a+Proto-culture,+Volume+1&dq=Indo-European+and+the+Indo-Europeans:+a+reconstruction+and+historical+analysis+of+a+Proto-language+and+a+Proto-culture,+Volume+1&hl=en&ei=6a0zTeKHOsyFhQf97MXzCw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCMQ6AEwAA |accessdate=2010 թ․ դեկտեմբերի 10 |publisher=de Gruyter Mouton |lang=en |isbn=978-3110147285}}<blockquote>This shows that the whole set of words is fairly old. It is based on *khath- 'cat', from which are derived verbs meaning 'give birth' (to small animals) and names for the young of small animals.</blockquote></ref><ref>''Сергей Корневский.'' [http://www.cofe.ru/apple/article.asp?heading=3&article=5139 Берегите кошку. 12.03.2004]<blockquote>Основа слова «кот» у европейцев древняя, поэтому столь одинаково она звучит на многих языках. Слово «кот» теснейшим образом связано с очень важным глаголом, обозначающим рождение, — котиться, оно также является составной частью слова, обозначающего звериного детёныша — catulus (по латыни).</blockquote></ref>։ Այլ ուսումնասիրողներ այդ կապը համարում են երկրորդային մերձեցման արդյունք<ref name=autogenerated2 /><ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://starling.rinet.ru/cgi-bin/query.cgi?basename=\usr\local\share\starling\morpho\vasmer\vasmer&root=/usr/local/share/starling/morpho&morpho=0 |автор=Фасмер М. |заглавие=Этимологический словарь русского языка |год=1964—1973 |издание=1-е изд. |место=М. |том=1—4}}</ref>։

«Մյաու» ձայնարկությանը մոտ բնաձայնական բառերով են կոչվում կատուները հին եգիպտերենում (''mj.w''<ref>''Takács D.'' Etymological Dictionary of Egyptian. Vol.3. Leiden; Brill, 2008. P. 134</ref>) և [[չինարեն]]ում (''māo''<ref>''Schuessler A.'' ABC Etymological Dictionary of Old Chinese. University of Hawai’i Press, 2007. P. 375</ref>)։

== Գիտական դասակարգում ==
Համարվում է, որ ընտանի կատուն ծագել է մերձավորարևելյան վայրի կատվից, որի բնակության տարածքն եղել է բավական ընդարձակ և ձգվել [[Մերձավոր Արևելք]]ից մինչև [[Աֆրիկա]]յի ատլանտյան ափեր<ref>{{Cite web |date=2015 |title=''Felis silvestris'' (Wildcat, Wild Cat) |url=http://www.iucnredlist.org/details/60354712/0 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20161216162830/http://www.iucnredlist.org/details/60354712/0 |archive-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 16 |access-date=2017 թ․ մարտի 24 |work=The IUCN Red List of Threatened Species |vauthors=Yamaguchi N, Kitchener A, Driscoll C, Nussberger B}}</ref><ref>{{Cite book |last=Francis |first=Richard C. |url=https://archive.org/details/domesticatedevol0000fran |title=Domesticated: Evolution in a Man-Made World |publisher=W.W. Norton |year=2015}}</ref>։ 70000-100000 տարի առաջ ընկած ժամանակահատվածում ստեղծվել է գենետիկական գիծը, որից հետագայում առաջացել են բոլոր ընտանի կատուները<ref>[http://news.nationalgeographic.com/news/2007/06/070628-cat-ancestor.html House Cat Origin Traced to Middle Eastern Wildcat Ancestor] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170131051635/http://news.nationalgeographic.com/news/2007/06/070628-cat-ancestor.html |date=31 January 2017 }} Brian Handwerk for National Geographic News, 28 June 2007</ref>, որոնք մերձավորարևելյան վայրի կատվից առանձնացել են մեր թվարկությունում շուրջ 8000 տարի առաջ Մերձավոր Արևելքում<ref name="NYT" /><ref name="9500 years"/>։

[[Կատվազգիներ]]ի ընտանիքը արագ զարգացող կաթնասունների ընտանիք է, որոնց ընդհանուր նախնին գոյություն է ունեցել 10–15&nbsp;մլն տարի առաջ<ref name="Johnson 1997">{{Cite journal |last=Johnson |first=Warren |last2=O'Brien |first2=Stephen J. |year=1997 |title=Phylogenetic Reconstruction of the Felidae Using 16S rRNA and NADH-5 Mitochondrial Genes |journal=Journal of Molecular Evolution |volume=44 |issue=0 |pages=S98–S116 |doi=10.1007/PL00000060 |pmid=9071018}}</ref> և ներառում է [[առյուծ]]ներին, [[վագր]]երին, [[կուգուար]]ներին և բազմաթիվ այլ տեսակներ։ Այդ ընտանիքի ներսում ընտանի կատուները (''Felis catus'') ընդգրկված են [[կատուներ (ցեղ)|կատուներ]] (''Felis'') ցեղում, որ ներառում է փոքր կատուների շուրջ յոթ տեսակ (կախված դասակարգման սխեմայից)<ref name="MSW3fc" /><ref name="ITIS F.">{{Cite web |title=ITIS Standard Report Page: Felis |url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=180586 |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mClA4T7?url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2011 թ․ դեկտեմբերի 14 |work=ITIS Online Database |df=dmy-all}}</ref>։ Ցեղի ներկայացուցիչները տարածված են ամբողջ աշխարհում և ներառում են Հյուսիսարևելյան Ասիայի [[Եղեգնակատու|եղեգնակատվին]] (''Felis chaus''), Եվրոպական անտառային կատվին (''F. silvestris silvestris''), [[Տափաստանային կատու|տափաստանային կատվին]] (''F. s. lybica''), [[չինական կատու|չինական կատվին]] (''F. bieti''), արաբական ավազի կատվին (''F. margarita'') և այլն<ref name="Stefoff">{{Cite book |last=Stefoff |first=Rebecca |url=https://archive.org/details/cats00stef |title=Cats |date=2003 թ․ նոյեմբեր |publisher=Benchmark Books |isbn=0-7614-1577-7 |location=New York |page=[https://archive.org/details/cats00stef/page/34 34]}}</ref>։

1758 թվականին [[Կառլ Լիննեյ]]ը «[[Բնության համակարգը]]» աշխատության մեջ ընտանի կատվին տվել է ''Felis catus'' անվանումը<ref>{{Cite web |author=Don E. Wilson & DeeAnn M. Reeder (editors) |date=2005 |title=SPECIES Felis catus |url=http://www.bucknell.edu/msw3/browse.asp?id=14000031 |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mCj2T0n?url=http://www.bucknell.edu/msw3/browse.asp?id=14000031 |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 29 |work=Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed) |publisher=Johns Hopkins University Press |lang=en}}</ref>։ [[Յոհան Քրիստիան ֆոն Շրեբեր]]ը 1775 թվականին վայրի կատվին անվանել է ''Felis silvestris''<ref>{{Cite web |author=Anthea Gentrya, Juliet Clutton-Brockb, Colin P. Grovesc |date=2004 |title=The naming of wild animal species and their domestic derivatives |url=http://arts.anu.edu.au/grovco/J%20Arch%20Sci.pdf |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mCjVzqR?url=http://arts.anu.edu.au/grovco/J%20Arch%20Sci.pdf |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 29 |publisher=Journal of Archaeological Science 31 (2004) 645–651 |page=647, 649 |lang=en}}</ref><ref>{{Cite web |author=Don E. Wilson & DeeAnn M. Reeder (editors) |date=2005 |title=SPECIES Felis silvestris |url=http://www.bucknell.edu/msw3/browse.asp?s=y&id=14000057 |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mCk4kMd?url=http://www.bucknell.edu/msw3/browse.asp?s=y |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 29 |work=Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed) |publisher=Johns Hopkins University Press}}</ref>։

Ժամանակակից ֆիլոգենետիկայի ստացած տվյալները ցույց են տալիս, որ ընտանի կատուն ''Felis silvestris'' վայրի կատվի 5 ենթատեսակներից մեկն է<ref>{{Cite web |author=Carlos A. Driscoll и другие |date=2007 թ․ հունիսի 18 |title=The Near Eastern Origin of Cat Domestication |url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/1139518v1 |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mCkXV6H?url=http://www.sciencemag.org/content/317/5837/519.abstract |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հուլիսի 26 |publisher=Science Magazine |lang=անգլերեն}}<blockquote>A genetic assessment of 979 domestic cats and their wild progenitors (Felis silvestris silvestris — European wildcat; F. s. lybica — Near Eastern wildcat; F. s. ornata — Central Asian wildcat; F. s. cafra — sub Saharan African wildcat; and F. s. bieti — Chinese desert cat) indicated that each wild group represents a distinctive subspecies of Felis silvestris.</blockquote></ref>, և դրա ճիշտ միջազգային անվանումն է ''Felis silvestris catus''<ref name="Names in Zoology 2010">{{Cite web |date=2003 թ․ մարտ |title=Official Lists and Indexes of Names in Zoology, Updated March 2010 |url=http://www.nhm.ac.uk/hosted_sites/iczn/lists&indexes.pdf |url-status=404 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 29 |publisher=The International Commission on Zoological Nomenclature |page=795 |lang=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Taxonomic Hierarchy, Taxonomic Serial No.: 180586 |url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=180586 |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mClA4T7?url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 29 |publisher=Integrated Taxonomic Information System |lang=en}}</ref>։ Վայրի կատվին ''Felis silvestris'' և ընտանի ենթատիպին ''Felis silvestris catus'' անվանումներով կոչելու որոշումն ընդունվել է [[2003 թվական]]ի մարտին Կենդանաբանական անվանակարգման միջազգային հանձնաժողովի կողմից<ref>{{Cite web |date=2003 թ․ մարտ |title=Opinion 2027, Bulletin of Zoological Nomenclature 60(1) |url=http://www.nhm.ac.uk/hosted_sites/iczn/BZNMar2003opinions.htm |url-status=404 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 29}}</ref>, դրա հետ միաժամանակ որոշվել է, որ եթե որոշակի դասակարգման դեպքում ընտանի կատուն նկարագրվի որպես առանձին տեսակ, այդ դեպքում համապատասխան տաքսոնի անվանման համար պետք է կիրառվի Լիննեյի առաջարկած անվանումը՝ Felis catus։

Գրականության մեջ հանդիպում են նաև այլ անվանումներ, որոնք օգտագործվում են որպես ընտանի կատվի միջազգային գիտական (լատիներեն) անվանումներ՝ ''Felis catus domesticus'', ''Felis silvestris domesticus'', ինչպես նաև «Բնագիտության սկզբունքներ» աշխատությունում [[Յոհան Քրիստիան Պոլիկարպ Էրկլեսեբեն]]ի կողմից 1777 թվականին առաջարկված ''Felis domesticus'' (ի սկզբանե՝ ''Felis domestica'', քանի որ ''Felis'' բառն այդ ժամանակ համարվել է իգական սեռի բառ) անվանումը։ Բոլոր այս անվանումները մտնում են տաքսոնի հոմանիշների մեջ, ուստի չպետք է կիրառվեն։

== Ծագում և ընտելացման պատմություն ==
[[Պատկեր:Parc des Felins Chat de Gordoni 28082013 1.jpg|200px|մինի|աջից|Տափաստանային կատու, որից ծագել է ընտանի կատուն]]
[[Պատկեր:Jammlich crop.jpg|մինի|200px|Ընտանի կատու թաբի-մաքրել գունավորմամբ (վայրի գունավորում)]]
Երեք մայրցամաքների 979 ընտանի, վայրի ու վայրենացած կատուների, այդ թվում նաև ավազի կատուների (''[[Felis margarita]]''), աուտոսոմային մարկերների ու [[Միտոքոնդրիումներ|միտոքոնդրիումային]] ԴՆԹ-ի գենետիկական վերլուծության արդյունքների համաձայն՝ բոլոր ընտանի կատուները մայրական կողմից ծագել են [[տափաստանային կատու]] ենթատեսակի (Felis silvestris lybica) առնվազն հինգ ներկայացուցիչներից, որոնք ունեցել են միտոքոնդրիումային ԴՆԹ-ի տարբեր հապլոտիպեր։ Միտոքոնդրիումային IV [[հապլոխումբ|հապլոխմբում]], որ հատուկ է մերձավորարևելյան ու ընտանի կատուներին, նույնականացվել են վեց ենթախմբեր և պարզել, որ նրանց ընդհանուր նախնին ապրել է շուրջ 13 հազար տարի առաջ, ինչը զգալիորեն գերազանցում է մերձավորարևելյան կատվի ընտելացման ենթադրյալ ժամանակը<ref>{{Cite web |author=Nicholas Wade |date=2007 թ․ հունիսի 29 |title=DNA traces 5 matriarchs of 600 million domestic cats |url=https://www.nytimes.com/2007/06/29/health/29iht-cats.1.6406020.html?_r=1 |accessdate=2010 թ․ նոյեմբերի 27 |lang=en}}<blockquote>'''At least five females''', of the wildcat subspecies known as Felis silvestris lybica, accomplished this delicate transition from forest to village, scientists have concluded, based on new DNA research. And from these five matriarchs, all the world’s 600 million house cats are descended.</blockquote></ref><ref>{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://www.facstaff.bucknell.edu/sdjordan/PDFs/Driscoll%20Science%20Cat.pdf |автор=Driscoll C. A., Menotti-Raymond M., Roca A. L., Hupe K., Johnson W. E., Geffen E., Harley E. H., Delibes M., Pontier D., Kitchener A. C., Yamaguchi N., O’brien S. J., Macdonald D. W. |заглавие=The Near Eastern origin of cat domestication |год=2007 |издание=Science |том=317(5837) |страницы=519—523 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304115842/http://www.facstaff.bucknell.edu/sdjordan/PDFs/Driscoll%20Science%20Cat.pdf |archivedate=2016-03-04}}</ref>։ Եվրոպայի, Մերձավոր Արևելքի և Հյուսիսային Աֆրիկայի 30 վայրերում 209 կատուների միտոքոնդրիումային ԴՆԹ-ների գենետիկական վերլուծությունը ցույց է տվել, որ ընտանի կատուներն աշխարհով մեկ տարածվել են երկու մեծ ալիքներով։ Առաջին ալիքը եղել է [[գյուղատնտեսություն|գյուղատնտեսության]] զարգացման արշալույսին՝ 12-9 հազար տարի առաջ, երբ [[Բարեբեր մահիկ|Բարեբեր Մահիկից]] ու նրա ծայրամասերից ընտանի կատուները հողագործների վերաբնակեցման հետ միասին տարածվել են ամբողջ Մերձավոր Արևելքում։ Մի քանի հազար տարի անց եղել է երկրորդ ալիքը, որ սկիզբ է առել [[Եգիպտոս]]ից և ընդգրկել գրեթե ողջ Եվրոպան ու Հյուսիսային Աֆրիկան<ref>[http://phys.org/news/2016-09-dna-hints-cat-domestication-history.html DNA study offers some hints of cat domestication history. September 23, 2016.]</ref><ref>[http://www.nature.com/news/how-cats-conquered-the-world-and-a-few-viking-ships-1.20643 How cats conquered the world (and a few Viking ships), 20 September 2016.]</ref><ref name="NKJ201708">{{Ռուսերեն հոդված |автор=Кирилл Стасевич |заглавие=[https://www.nkj.ru/archive/articles/31867/ Как появились домашние кошки] |год=2017 |издание=Наука и жизнь |номер=8 |страницы=107—111}}</ref>։ ''Felis silvestris lybica'' ենթատեսակի ընտելացումը կատարվել է ավելի քան 130 տարի առաջ։

Տափաստանային կատուն մինչ օրս տարածված է ամբողջ [[Հյուսիսային Աֆրիկա]]յում և [[Միջերկրական ծով]]ից միջև [[Չինաստան]] ընկած տարածքում, որտեղ այն բնակվում է անապատում՝ սաքսաուլի թփուտներում, ջրավազանների մոտի թփուտներում, լեռներում և նախալեռներում։ Չնայած տարբեր ենթատեսակի փոքր վայրի կատուներ կարող են խաչասերվել միմյանց հետ և սերունդ տալ, գենետիկական հետազոտությունները ցույց են տվել, որ ընտելացված կատուների [[ֆիլոգենեզ]]ին ''Felis silvestris''-ի այլ ենթատեսակներ, բացի տափաստանային կատուն, մասնակցություն չեն ունեցել<ref>{{Cite web |author=Carlos A. Driscoll, Juliet Clutton-Brock, Andrew C. Kitchener and Stephen J. O'Brien |date=2009 թ․ հունիսի 10 |title=The Evolution of House Cats |url=http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=the-taming-of-the-cat |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mClm4zr?url=http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=the-taming-of-the-cat |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2011 թ․ հունվարի 21 |publisher=Scientific American |lang=en}}</ref>։

Կատուների ընտելացումը տեղի է ունեցել մոտ 9500 տարի առաջ՝ Մերձավոր Արևելքի Բարեբեր մահիկի շրջանում, որտեղ ծագել և զարգացել են մարդկային հնագույն քաղաքակրթությունները<ref>{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://www.sciencedirect.com/science/article/B6WG1-4R8KT3B-3/2/3a963ce4b99082e9321dcb5a20204211 |автор=Monika J. Lipinski и другие |заглавие=The ascent of cat breeds: Genetic evaluations of breeds and worldwide random-bred populations |год=2008 |язык=en |издание=ScienceDirect |doi=10.1016/j.ygeno.2007.10.009}}</ref>։ Կատուների ընտելացումն սկսվել է մարդու նստակյաց կյանքին անցնելիս՝ հողագործության զարգացման սկզբում, երբ առաջացել է սննդի ավելցուկ և զգացվել է դրա պահպանման ու [[կրծողներ]]ից պաշտպանության անհրաժեշտություն<ref>{{Ռուսերեն հոդված |заглавие=The Near Eastern Origin of Cat Domestication |год=2007 |язык=en |издание=Science |страницы=519 - 523 |doi=10.1126/science.1139518}}</ref>։

Կատուների ընտելացման ամենավաղ հնագիտական վկայությունները հայտնաբերվել են [[Կիպրոս]]ում, որտեղ հնագիտական պեղումների ընթացքում գտնվել է մարդու և կատվի համատեղ գերեզման, որը վերաբերում է [[մ. թ. ա. 7500]] թվականին<ref>{{Cite web |author=Paul Rincon |date=2004 թ․ ապրիլի 8 |title=Dig discovery is oldest 'pet cat' |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/3611453.stm |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mCnbDCw?url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/3611453.stm |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2011 թ․ հունվարի 17 |publisher=BBC News |lang=en}}<blockquote>The evidence comes from the Neolithic, or late stone age, village of Shillourokambos '''on Cyprus, which was inhabited from the 9th to the 8th millennia BC.'''</blockquote></ref><ref>{{Cite web |title=Обнаружены останки самого древнего домашнего кота. |url=http://www.membrana.ru/lenta/?2940 |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mCoYOft?url=http://www.membrana.ru/particle/6704 |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 24}}</ref>։ Պարզվել է նաև, որ Կիպրոսի կղզին գաղութացվել է ժամանակակից [[Անատոլիա]]յի ([[Թուրքիա]]) և [[Սիրիա]]յի տարածքներից հեռացած եկվորների կողմից<ref>{{Cite web |author=Stuart Swiny |date=2002 |title=The Earliest Prehistory of Cyprus |url=http://www.bu.edu/asor/pubs/books-monographs/swiny.pdf |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mCpzi9Z?url=http://www.bu.edu/asor/pubs/books-monographs/swiny.pdf |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 31 |publisher=Boston University |page=10}}<blockquote>In view of the finds at Shillourokambos, an Anatolian
origin seems more likely.</blockquote></ref>։

Նախկինում գիտնականները կարծում էին, թե առաջինը կատվին ընտելացրել են [[Հին Եգիպտոս|հին եգիպտացիները]]։ Սակայն եգիպտացիների կողմից կատուների ընտելացման ամենավաղ վկայությունները վերաբերում են մ.թ.ա. 2000-1900 թվականներին։ Իսկ վերջերս պարզվել է, որ Հին Եգիպտոս, ինչպես նաև Կիպրոս ընտանի կատուն եկել է Անատոլիայից<ref>{{Cite web |author=Carlos A. Driscolla,b, David W. Macdonalda and Stephen J. O'Brien |date=16-June-2009 |title=From wild animals to domestic pets, an evolutionary view of domestication |url=http://www.pnas.org/content/early/2009/06/15/0901586106.abstract?etoc |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mCqRcNW?url=http://www.pnas.org/content/early/2009/06/15/0901586106.abstract?etoc |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 31 |publisher=Proceedings of the National Academy of Sciences of the USA |page=9976}}<blockquote>The available archaeological evidence indicates that the process of wildcat domestication began in the Neolithic in the same place and time as the development of year-round settlements and the onset of an agricultural economy.</blockquote></ref>։ Այժմ կատուն ամենատարածված ընտանի կենդանիներից մեկն է<ref name="firs">{{Cite book |last=Фирсова |first=Е. |title=Кошки от А до Я |publisher=Вече |year=2006 |isbn=5-9533-1220-2 |pages=1 (fb2) Введение}}</ref>։

Չնայած կատուները ընտելացվել են շատ վաղուց, կատուների մեծամասնությունը ընդունակ է գոյատևել մարդկային բնակավայրերից դուրս՝ համալրելով երկրորդային վայրենացած կատուների շարքերը։ Թափառական կյանքի պայմաններում կատուները կրկին արագ վայրենանում են։ Վերավայրենացած կատուները ապրում և որս են անում միայնակ, բայց երբեմն ձևավորում են մի քանի էգերից և ձագերից կազմված ոչ մեծ գաղութներ։

== Կենսաբանություն ==
=== Ֆիզիոլոգիա ===
Հասուն կատվի ներքին նորմալ ջերմաստիճանը տատանվում է 38-39.5&nbsp;°C-ի սահմաններում, կատվի ձագերի մոտ այն մի քիչ ավելի բարձր է։ Անմազ կատուների մարմնի ներքին ջերմաստիճանը համարյա հավասար է մյուս կատուների ջերմաստիճանին<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://books.google.am/books?id=wxgf-CwKlLoC&pg=PA195&dq=body+temperature+of+sphynx+cat&hl=en&ei=wZ4jTffzA4WZOq3Z4I0J&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=8&ved=0CE4Q6AEwBw#v=onepage&q=body%20temperature%20of%20sphynx%20cat&f=false |автор=Carolyn M. Vella, Roy Robinson |заглавие=Robinson's genetics for cat breeders and veterinarians |ответственный=Carolyn M. Vella, Roy Robinson |год=1999 |издательство=Elsevier Health Sciences |страницы=195 |страниц=253 |isbn=0750640693, 9780750640695}}</ref>, բայց մորթու բացակայության պատճառով [[Սֆինքս (կատու)|սֆինքսներին]] կամ [[Փիթրբալդ (կատու)|փիթրբալդ]]ներին շոյելիս մարդուն թվում է, թե նրա ջերմաստիճանն ավելի բարձր է։
{| class="wikitable" 0" style="float:right; float:right; border:1.5px solid #bbb; margin:0.5em 0 0 0.5em;"
| colspan="2" style="text-align:center;"|'''Նորմալ ֆիզիոլոգիական ցուցանիշներ'''<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Kahn, Cynthia M.; Line, Scott |заглавие=The Merck/Merial Manual for Pet Health |год=2007 |издательство=Merck |страницы=330 |isbn=0911910999}}</ref>
|-
|-
| [[Մարմնի ջերմաստիճան]] || 38,6&nbsp;°C
|-
| [[Անոթազարկ|Անոթազարկի հաճախականությունը]] || 110-140 զարկ մեկ րոպեում<ref>{{Cite web |title=The heart of the cat |url=http://www.eurocatfancy.de/en1/nav/about-cats/cat-anatomy/heart.asp |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mCquxle?url=http://www.eurocatfancy.de/en1/nav/about-cats/cat-anatomy/heart.asp |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2011 թ․ հունվարի 17 |publisher=Еurocatfancy |lang=en}}</ref>
|-
| [[Շնչառական շարժումներ]] || 16-40 ներշնչում մեկ րոպեում
|}
Հասուն կատուների մոտ [[անոթազարկ]]ի հաճախությունը կախված է նրանց ֆիզիկական և հոգեկան ակտիվությունից և կազմում է 120-220 զարկ մեկ րոպեում։ [[Շնչառություն|Շնչառության]] հաճախությունը միջինում կազմում է 20-40 [[Շնչառական շարժումներ|շնչառական շարժում]] մեկ րոպեում։

Կատուների մոտ առանձնացվում է արյան երեք [[արյան խումբ|խումբ]]` A, B և AB։ A խմբին պատկանող կատուները կարող են ունենալ B խմբի [[հակամարմիններ]] և հակառակը։ AB խմբին պատկանող կատուները չունեն A և B խմբերի հակամարմիններ<ref>{{Cite web |author=Sarah Hartwell |title=Blood Goup Incompatibility in Cats |url=http://www.messybeast.com/bloodgroups.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20080617194902/http://www.messybeast.com/bloodgroups.htm |archive-date=2008 թ․ հունիսի 17 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 24 |publisher=Messybeast}}</ref>, ինչի շնորհիվ նրանք ցանկացած կատվից կարող են արյուն ընդունել։ AB արյան խումբը հազվադեպ է և հանդիպում է տնային կատուների 1%-ի մոտ, որի պատճառով էլ մնում է քիչ հետազոտված։

Կատուն խմում է հեղուկ լեզվի շարժման արագության շնորհիվ, որը շարժվում է 1մ/վ արագությամբ։ Լեզուն շատ արագ իջնում է ներքև, կպչում հեղուկի մակերևույթին, սակայն, ի տարբերության [[շներ]]ի լեզվի, չի թափանցում ջրի մեջ։ Ապա լեզուն բարձրանում է վեր, և նրա հետ բարձրանում է ջուրը։ Կատուն կլանում է հեղուկը այն ժամանակ, երբ ուղղահայաց հեղուկի արագության բաղադրիչը ձգողականության ազդեցությամբ դանդաղում է և հավասարվում զրոյի։ Այդ պահին կատվի ծնոտները միանում են և հեղուկը կուլ է գնում։ Այդ գործընթացը կրկնվում է վայրկյանում չորս անգամ<ref>{{Cite web |last=Telis |first=Gisela |date=2010 թ․ նոյեմբերի 11 |title=Cats' Tongues Employ Tricky Physics |url=http://news.sciencemag.org/sciencenow/2010/11/cats-tongues-employ-tricky-physi.html |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mCrevEl?url=http://news.sciencemag.org/sciencenow/2010/11/cats-tongues-employ-tricky-physi.html |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2011 թ․ հունվարի 23 |work=ScienceNOW}}</ref><ref>[http://www.nytimes.com/2010/11/12/science/12cats.html?_r=1&ref=science For Cats, a Big Gulp With a Touch of the Tongue].{{ref-en}} // The New York Times, 11.11.2010</ref><ref>{{Cite web |last=Попов |first=Леонид |date=2010 թ․ նոյեմբերի 12 |title=Скоростная съёмка раскрыла секрет кошачьего лакания |url=http://www.membrana.ru/particle/2030 |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mCsO7tv?url=http://www.membrana.ru/particle/2030 |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2011 թ․ հունվարի 26 |work=Membrana.ru}}</ref>։

=== Կազմախոսություն ===
<imagemap>
Image:Scheme cat anatomy-hy.png|Կատվի ներքին օրգանները|375px|left|thumb
rect 48 19 115 46 [[Ուղեղ]]
rect 130 19 292 45 [[Ողնուղեղ]]
rect 303 16 438 41 [[Ստոծանի]]
rect 409 50 494 74 [[Լյարդ]]
rect 472 10 580 35 [[Ստամոքս]]
rect 532 55 602 79 [[Երիկամ]]
rect 659 21 758 75 [[Հաստ աղիք]]
rect 659 111 721 139 [[Անուս]]
rect 657 156 773 182 [[Սերմնարաններ]]
rect 635 317 720 346 [[Միզուկ]]
rect 509 302 611 355 [[Միզապարկ]]
rect 480 366 610 393 [[Փայծաղ]]
rect 369 287 478 338 [[Լեղապարկ]]
rect 328 365 417 392 [[Սիրտ]]
rect 233 365 314 391 [[Թոքեր]]
rect 114 264 223 292 [[Կերակրափող]]
rect 102 210 190 240 [[Շնչափող]]
rect 18 154 111 204 [[Բերանի խոռոչ]]
rect 38 76 135 129 [[Քթի խոռոչ]]
desc bottom-left
</imagemap>
[[Պատկեր:CreativeTools.se - PackshotCreator - Cat's skulll.jpg|thumb|200px|Կատվի գանգ]]

Կատվի մարմնի միջին երկարությունը, առանց պոչի, կազմում է 60 սմ, պոչի երկարությունը՝ 25-35 սմ։ Որպես կանոն՝ էգերն ավելի փոքր են, քան արուները, ինչպես մյուս կաթնասունների մոտ է ([[Սեռական երկձևություն|սեռական երկձևության]] արտահայտություն)։ Ամենախոշոր կատուն, ըստ [[Գինեսի ռեկորդների գիրք|Գինեսի ռեկորդների գրքի]], ունի 121,9 սմ երկարություն<ref name="bolshoy_kot">{{Cite web |title=Гиннесс представляет: самая длинная кошка в мире |url=http://www.royalpet.ru/News/28.05.03.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090112011400/http://www.royalpet.ru/News/28.05.03.htm |archive-date=2009 թ․ հունվարի 12 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 24}}</ref><ref name="long_cat">{{Cite web |title=2006 Guinness World Record Holder for Longest Cat |url=http://www.verismocat.com/htmscripts/leo-guinness.htm |url-status=dead |accessdate=2010 թ․ մայիսի 24 |publisher=Maine Coon Cats by Verismo |lang=en |archive-date=2008-11-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081110123948/http://www.verismocat.com/htmscripts/leo-guinness.htm }}</ref>։

Միջին չափի առողջ կատվի քաշը կազմում է 2,5-6,5 [[կիլոգրամ|կգ]], սակայն հանդիպում են նաև ավելի խոշոր առանձնյակներ, որոնց քաշը հասնում է մինչև 7-9 կգ։ [[Սիբիրյան կատու]]ներն ու [[մեյն կուն]] ցեղատեսակի կատուների քաշը կարող է հասնել 11,5-13 կգ<ref>{{Cite web |title=И создал Бог кошку... (часть 3) |url=http://www.zooprice.ru/articles/detail.php?ID=99405 |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mD0rzve?url=http://www.zooprice.ru/articles/detail.php?ID=99405 |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 13 |publisher=Zooprice}}</ref>։ Կատուների քաշը կարող է հասնել մինչև 20 կգ, իսկ ամենածանր կատուն կշռել է 21,3 կգ<ref name="cwr">{{Cite web |title=Cat World Records: Heaviest Cat |url=http://www.cat-world.com.au/CatRecords.htm |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mD2xqS3?url=http://www.cat-world.com.au/cat-world-records |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 24 |publisher=Cat World |lang=en}}</ref><ref>{{Cite web |author=Glenda Moore |title=Those Amazing Cats |url=http://www.xmission.com/~emailbox/records.htm |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mD3uDTz?url=http://user.xmission.com/~emailbox/records.htm |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 24 |publisher=CatStuff |lang=en}}</ref>։ Սովորաբար կատուների համեմատաբար մեծ քաշը ճարպակալման արդյունք է։

[[Պատկեր:Cat's Eyes.jpg|thumb|Կատվի աչքեր տեսանելի երրորդ կոպով]]Կատուն տիպիկ մանր [[գիշատիչ]] է, որն ունի կազմախոսական բնութագրիչ առանձնահատկություններ։ Կատվի կմախքը բաղկացած է մոտավորապես 240 [[ոսկոր]]ներից և կազմված է երկու բաժիններից՝ առանցքային և պերիֆերիկ։ Կմախքի առանցքային բաժինը կազմում են [[գանգ]]ը, [[ողնաշար]]ն ու [[կրծքավանդակ]]ը։ Պերիֆերիկ կմախքը կամ վերջույթների կմախքը կազմված է 2 կրծքային (առջևի) և 2 [[կոնք]]ային (հետևի) վերջույթներից<ref>{{Cite web |date=2008 |title=Анатомия кошки |url=http://my-dog-cat.ru/cat/002.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100127053800/http://my-dog-cat.ru/cat/002.html |archive-date=2010 թ․ հունվարի 27 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 1 |publisher=my-dog-cat.ru}}</ref>։

Գանգն ու ողնաշարը պաշտպանում են [[կենտրոնական նյարդային համակարգ]]ը ([[գլխուղեղ]] և ողնուղեղ) վնասվածքներից։ Կատվի ողնաշարը կազմված է 7 վզային, 13 կրծքային, գոտկատեղի ողերից, 3 սերտաճած սրբոսկրերից և 20-26 պոչային ողերից։ Ողնաշարին միացած են 13 զույգ կողոսկրեր։ Վերջիններս կրծքային ողնաշարի ու կրծոսկրի հետ կազմում է [[կրծքավանդակ]]ը։ Առաջին 9 զույգ կողոսկրերն ամիջականորեն միացված են կրծոսկրին, մյուս 4 զույգն ազատ են։ Առջևի վերջույթների ոսկորները միացված են կրծքավանդակին [[շարակցական հյուսվածք]]ով ու մկաններով։

Կատվի գանգը տարբերվում է մյուս կաթնասունների գանգերից նրանով, որ ունի շատ մեծ [[ակնակապիճ]]ներ և ուժեղ ծնոտներ<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Linda P. Case |заглавие=The cat: its behavior, nutrition, and health |год=2003 |место=Iowa |издательство=Iowa State Press |страницы=35 |isbn=0-8138-0331-4}}</ref>, ինչպես նաև դիմային և ուղեղային բաժինների մոտավորապես նման զարգացմամբ։ Կատվի գանգի ուղեղային մասը կազմված է 11 ոսկորներից, իսկ դիմայինը՝ 13<ref name="Вече">{{Cite book |author=Мария Дорош |title=Ветеринарный справочник для владельцев кошек |publisher=Вече |year=2006 |isbn=5-9533-1644-5}}</ref>։ Միջին չափի կատվի ուղեղն ունի 5 երկարություն և կշռում է 30 գրամ։
[[Պատկեր:Cat toothline (HY).svg|մինի|Կատվի ատամնաշարը]]
Կատուն ունի 30 ատամ (16 ատամ վերին ծնոտի վրա, 14 ատամ՝ ստորին)<ref>{{Cite web |title=Анатомия пищеварительной системы кошки(ротовая полость) |url=http://www.veterinarka.ru/content/view/13/66 |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mD4X9zI?url=http://www.veterinarka.ru/content/view/13/66 |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 24}}</ref>, այդ թվում՝ 12 կտրիչներ, չորս [[ժանիք]]ներ, 10 նախասեղանատամներ և 4 սեղնատամներ։ Կատվի ատամները հարմարեցված են զոհին սպանելու և միսը մասնատելու համար։ Բռնելով զոհին՝ կատուն կծում է երկու երկար ժանիքներով՝ դրանք խրելով զոհի երկու ողերի միջև և դրանով իսկ կտրելով նրա ողնուղեղը, ինչը հանգեցնում է անդարձելի կաթվածահարության ու մահվան<ref name="Smith1992">{{Cite book |author=Patricia Smith, Eitan Tchernov |title=Structure, function and evolution of teeth |publisher=Freund Publishing House Ltd. |year=1992 |isbn=9652222704, 9789652222701 |page=217}}</ref>։ Կատուների ատամների բանաձևը տիպիկ է [[կատվազգիներ]]ի համար՝ <math>I{3 \over 3} C{1 \over 1} P{3 \over 2} M{1 \over 1}</math>։

Կատվի աչքի կառուցվածքի տարբերակիչ գիծը, որ բնութագրական է շատ կաթնասունների համար, թարթիչ թաղանթի (այսպես կոչված ''երրորդ կոպ'') առկայությունն է։ Այն [[Շաղկապենաբորբ|շաղկապենու]] բարակ շերտ է, որ դուրս է գալիս աչքի ներքին անկյունից և կատարում պաշտպանական գործառույթ։ Երրորդ կոպը մաքրում է աչքի տեսանելի եղջերաթաղանթը փոշուց և խոնավացնում այն։ Երրորդ կոպը կարելի է տեսնել, երբ կատուն քնած է բաց աչքերով կամ զգում է հոգնածություն։ Եթե երրորդ կապը մշտապես տեսանելի է, այդ թվում նաև կատվի աշխույժ ժամանակ, դա մեծ մասամբ կարող է լինել հիվանդության նշան։

Կատվի մազածածկույթն ունի շփումից էլեկտրականացվելու հատկություն, այդ պատճառով խոզանակով մաքրելու և սանրելու ժամանակ թեթևակի խոնավացնում են կատվի մազերը կամ խոզանակը։ Ստատիկ էլեկտրականության կուտակումը կարող է տեղի ունենալ մշտապես կատվի չափազանց չոր մթնոլորտում գտնվելու դեպքում. այդ ժամանակ օգտագործում են օդի խոնավացուցիչ<ref>{{Cite web |title=Keeping Up with Your Cat's Hygiene |url=http://life.familyeducation.com/cats/hygiene/45696.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mD5bdZo?url=http://life.familyeducation.com/cats/hygiene/45696.html |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 25 |publisher=Family Education}}</ref>։

=== Զգայարաններ ===<!-- 
[[Պատկեր:Shiro 200504-2.jpg|thumb|Բբերի գույնը կախված է եղջերաթաղանթի գույնից և պայմանավորված է տապետումի գունավորման աստիճանից]]
[[Պատկեր:Thai cats eyeshine 2.JPG|thumb|200px|Սիամական կատուներ. նկատելի է աչքերի տարբերությունը]] -->
==== Տեսողություն ====
[[Պատկեր:Cat eye (HY).svg|մինի|222x222փքս|Կատվի աչքի կառուցվածքը]]
Կատուներն ունեն գերազանց գիշերային տեսողություն և կարող են տեսնել մարդու համար անհրաժեշտ լույսի մեկ վեցերորդի առկայության դեպքում<ref name="Case">*{{Cite book |last=Case |first=Linda P. |title=The Cat: Its Behavior, Nutrition, and Health |publisher=Iowa State University Press |year=2003 |isbn=0-8138-0331-4 |location=Ames, IA}}</ref>{{rp|43}}։ Դա մասամբ այն բանի շնորհիվ է, որ կատուներն ունեն tapetum lucidum, որը [[ցանցաթաղանթ]]ի միջով անցնող ցանկացած լույս անդրադարձնում է աչքի մեջ՝ դրանով իսկ ուժեղացնելով աչքի ընկալունակությունը աղոտ լույսի նկատմամբ<ref name="Olliver 2004">{{Cite journal |last=Ollivier |first=F. J. |author2=Samuelson, D. A. |author3=Brooks, D. E. |author4=Lewis, P. A. |author5=Kallberg, M. E. |author6=Komaromy, A. M. |year=2004 |title=Comparative Morphology of the Tapetum Lucidum (among Selected Species) |journal=Veterinary Ophthalmology |volume=7 |issue=1 |pages=11–22 |doi=10.1111/j.1463-5224.2004.00318.x |pmid=14738502}}</ref>։ Աղոտ լույսի պայմաններում կատուների տեսնելուն նպաստում են նրա աչքերի մեծ բբերը։ Ի տարբերություն մեծ կատվազգիների, ինչպիսին է վագրը, ընտանի կատուներն ունեն ճեղքավոր բբեր<ref name="Malmstrom" />։ Վերջիններս կարող են պայծառ լույսը կենտրոնացնել առանց խրոմատիկ խոտորման, ինչն անհրաժեշտ է, քանի որ ընտանի կատուների բբերն իրենց աչքերի համար բավական մեծ են, ի տարբերություն մեծ կատվազգիների բբերի<ref name="Malmstrom">{{Cite journal |vauthors=Malmström T, Kröger RH |year=2006 |title=Pupil shapes and lens optics in the eyes of terrestrial vertebrates |journal=J. Exp. Biol. |volume=209 |issue=Pt 1 |pages=18–25 |doi=10.1242/jeb.01959 |pmid=16354774}}</ref>։ Թույլ լուսավորության դեպքում կատվի բբերը մեծանում են՝ ծածկելով աչքի բաց հատվածի մեծ մասը<ref name="Hammond 1985">{{Cite journal |last=Hammond |first=P. |last2=Mouat |first2=G. S. V. |year=1985 |title=The relationship between feline pupil size and luminance |url=https://archive.org/details/sim_experimental-brain-research_1985-08_59_3/page/485 |journal=Experimental Brain Research |volume=59 |issue=3 |pages=485–490 |doi=10.1007/BF00261338}}</ref>։ Հակառակ ընդունված տեսակետի՝ բացարձակ մթության մեջ կատուները չեն տեսնում<ref name="interesdom" />։ Ընտանի կատուներն ունեն թույլ [[գունային տեսողություն]] և ընդամենը երկու գունաընկալման տարրեր, որոնք ընկալում են [[Կապույտ (գույն)|կապույտն]] ու դեղնավուն կանաչը։ Նրանք ունեն սահմանափակ ունակություն՝ տարբերելու [[Կարմիր գույն|կարմիրն]] ու կանաչը<ref name="Loop 1978">{{Cite journal |last=Loop |first=M. S. |last2=Bruce |first2=L. L. |year=1978 |title=Cat Color Vision: The Effect of Stimulus Size |journal=Science |volume=199 |issue=4334 |pages=1221–1222 |bibcode=1978Sci...199.1221L |doi=10.1126/science.628838 |pmid=628838}}</ref>։ Նկատվել է, որ անշարժ և մոտ տեղակայված առարկաները կատուներն ընկալում են ավելի վատ, քան շարժվողները<ref name="interesdom">{{Cite web |title=Зрение кошки.Третье веко |url=http://www.interesdom.ru/articles.php?article_id=115 |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDBJgLi?url=http://www.interesdom.ru/articles.php?article_id=115 |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 12}}</ref>։ Կատուների մոտ առարկաների վրա տեսողության կենտրոնացումը 2-3 անգամ ավելի վատ է, քան [[մարդանման կապիկներ]]ի և մարդու մոտ։

[[Պատկեր:Katzenohr seitlich.JPG|thumb|right|200px|Կատվի [[ականջ]]]]

==== Լսողություն ====
Ընտանի կատվի լսողության օրգանը բաժանվում է երեք հատվածի՝ [[արտաքին ականջ]], [[ականջ|միջին ականջ]] և [[ներքին ականջ]], որտեղից ազդակները հաղորդվում են [[գլխուղեղ]]ում գտնվող լսողության կենտրոն։

Կատուներն ունեն ուղղորդված լսողություն, այսինքն՝ աղմուկի ձայներն առանձնացնում են ըստ ուղղության։ Կատուները կարող են շարժել իրենց [[ականջախեցի]]ն, ընդ որում՝ յուրաքանչյուր ականջախեցի կարող է շարժվել մյուսից անկախ, ինչի շնորհիվ կատուն կարող է միաժամանակ հետևել ձայնի երկու աղբյուրի։ Այդ շարժումները ղեկավարում են ավելի քան տասը մկաններ, որոնց շնորհիվ ականջախեցին կարող է շրջվել գրեթե 180°։ Միաժամանակ կատուն ունի նաև տարածական լսողություն, այսինքն՝ կարող է որոշել [[ձայնի ուժգնություն]]ը, հեռավորությունն ու բարձրությունը և այդ տվյալների հիման վրա ստույգ որոշել ձայնի աղբյուրի տեղադրությունը։ Կատուն փակ աչքերով կարող է միայն լսողությամբ կողմնորոշվել տարածության մեջ և որսալ իր մոտով անցնող մկանը. մարդու լսողությունն ընդունակ չէ նույնքան ճշգրտությամբ որոշել ձայնի աղբյուրի տեղադրությունը<ref name="Ильичёв1">{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://www.zooclub.ru/cats/sost/17.shtml |автор=Ильичёв В. Д. |заглавие=Слух кошки |год=1998 |издание=Друг |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170824075341/http://www.zooclub.ru/cats/sost/17.shtml |archivedate=2017-08-24}}</ref><ref name="Ильичёв2"/>։ Կատվի լսողության համար ընկալելի են ավելի բարձր հաճախականության ձայներ՝ 55 Հց-ից մինչև 79000 Հց (այլ տվյալներով՝ 45 Հց-ից 64 000 Հց<ref>{{Cite web |date=2003 թ․ հունիսի 3 |title=How Well Do Dogs and Other Animals Hear? |url=http://www.lsu.edu/deafness/HearingRange.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/61H1Nogft?url=http://www.lsu.edu/deafness/HearingRange.html |archivedate=2011 թ․ օգոստոսի 28 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 2 |work=[http://www.lsu.edu/deafness/deaf.htm Deafness in dogs & cats] |lang=en}}</ref>, կամ մինչև 100 000 Հց<ref name="Ильичёв2">{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://www.zooclub.ru/cats/sost/17-2.shtml |автор=Ильичёв В. Д. |заглавие=Слух кошки |год=1998 |издание=Друг |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170907024458/http://www.zooclub.ru/cats/sost/17-2.shtml |archivedate=2017-09-07}}</ref>), 10,5 օկտավ դիապազոնում, այնինչ մարդունն ու շներինը մոտ 9 օկտավ է<ref name="PMID15472899">{{Cite journal |last=Heffner |first=Rickye S. |date=2004 թ․ նոյեմբեր |title=Primate hearing from a mammalian perspective |url=http://psychology.utoledo.edu/images/users/74/Primate%20Hearing%20from%20a%20Mammalian%20Perspective.pdf |url-status=dead |journal=The Anatomical Record Part A: Discoveries in Molecular, Cellular, and Evolutionary Biology |volume=281 |issue=1 |pages=1111–1122 |doi=10.1002/ar.a.20117 |pmid=15472899 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060919003302/http://psychology.utoledo.edu/images/users/74/Primate%20Hearing%20from%20a%20Mammalian%20Perspective.pdf |archive-date=2006 թ․ սեպտեմբերի 19 |accessdate=2009 թ․ օգոստոսի 20}}</ref><ref name="H. Heffner 1998">{{Cite journal |last=Heffner |first=Henry E. |date=1998 թ․ մայիս |title=Auditory awareness |journal=Applied Animal Behaviour Science |volume=57 |issue=3–4 |pages=259–268 |doi=10.1016/S0168-1591(98)00101-4}}</ref>։ Կատուները կարող են ընկալել [[ուլտրաձայն]]եր, ինչը կարևոր է որսի ժամանակ<ref name="Sunquist">{{Cite book |last1=Sunquist |first1=Melvin E. |url=https://archive.org/details/wildcatsworld00sunq |title=Wild Cats of the World |last2=Sunquist |first2=Fiona |publisher=University of Chicago Press |year=2002 |isbn=0-226-77999-8 |page=[https://archive.org/details/wildcatsworld00sunq/page/n42 10]}}</ref>, քանի որ կրծողների շատ տեսակներ արձակում են ուլտրաձայներ<ref name="Blumberg 1992">{{Cite journal |last=Blumberg |first=M. S. |year=1992 |title=Rodent ultrasonic short calls: locomotion, biomechanics, and communication |url=https://archive.org/details/sim_journal-of-comparative-psychology_1992-12_106_4/page/360 |journal=Journal of Comparative Psychology |volume=106 |issue=4 |pages=360–365 |doi=10.1037/0735-7036.106.4.360 |pmid=1451418}}</ref>. կրծողները կարող են արձակել ուլտրաձայներ 20-50 կՀց միջակայքում, իսկ կատուները կրող են լսել մինչև 65-70 կՀց հաճախականությամբ ուլտրաձայներ<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Melvin E. Sunquist, Fiona Sunquist |заглавие=Wild cats of the world |год=2002 |издательство=University of Chicago Press |страницы=10 |страниц=452 |isbn=0226779998, 9780226779997}}</ref>։ Կատուներն իրենց ուլտրաձայներ արձակել չեն կարող։ Կատվի ականջում կան շուրջ 13 հազար ընկալող բջիջներ, ինչն ավելի քիչ է, քան մարդունը, սակայն կատվի մոտ կան շուրջ 52 000 փոխանցող [[նյարդային ծայրելուստներ]] լսողության նյարդում, այնինչ մարդու մոտ դրանք ընդամենը 31 000 հատ են<ref name="Ильичёв2"/>։

==== Շոշափելիք ====
[[Պատկեր:Kittyply edit1.jpg|մինի|Կատվի շոշափողական մազիկներ]]
Կատվի մոտ շոշափելիքի ֆունկցիան կատարում են հատուկ շոշափողական մազիկները, որ տեղակայված են չորս շարքով վերին [[շրթունք]]ից վեր՝ նրա երկու կողմերում, աչքերի վերևում, կզակի տակ (առօրյայում կոչվում են բեղ), ինչպես նաև զգայում մազիկները պոչի վրա, [[վերջույթներ]]ի ներսի և թիկունքային կողմերում, թաթերի բարձիկների վրա, մատների միջև, ականջների ծայրերին և ականջների վրա<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://books.google.am/books?id=mdg0R6nDWgoC&dq=The+cat:+its+behavior,+nutrition,+%26+health.+Ames,+Iowa:+Iowa+State+Press.+ISBN+0-8138-0331-4.&source=gbs_navlinks_s |автор=Linda P. Case |заглавие=The cat: its behavior, nutrition, & health |год=2003 |издательство=Wiley-Blackwell |pages=46—47 |allpages=392 |isbn=0813803314, 9780813803319}}</ref>։ Առանց այդ մազիկների կատուն գրեթե կզրկվի տարածության մեջ իր «կողմնորոշման համակարգից»<ref>{{Cite web |title=Vibrissae in cats |url=http://www.eurocatfancy.de/en1/nav/about-cats/cat-anatomy/vibrissae.asp |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDECAzZ?url=http://www.eurocatfancy.de/en1/nav/about-cats/cat-anatomy/vibrissae.asp |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 25}}</ref>։ Փորձնական ճանապարհով պարզվել է, թե որքան թույլ է կատվի տեսողությունը, այնքան երկար ու հաստ են նրա շոշափողական մազիկները, իսկ տեսողության խնդիրներով ծնված կատուների մոտ այդ մազիկների երկարությունը գերազանցում է 8 սմ-ը<ref>{{Cite web |title=Crossmodal changes in the somatosensory vibrissa |url=http://pnas.org/content/89/11/ |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDEtYJ7?url=http://www.pnas.org/content/89/11 |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 25 |work=5063.full.pdf |publisher=pnas}}</ref>։

==== Հոտառություն ====
[[Պատկեր:Neko-no-hana.jpg|thumb|200px|Կատվի [[քիթ]]]]
Կատուների հոտառությունը ուժեղ է, ինչը պայմանավորված է նրանց մոտ լավ զարգացած հոտառական սոխուկով և քթի խոռոչի հոտառական էպիթելի զգայական բջիջների մեծ քանակով։ Կատուների մոտ հոտառական էպիթելի մակերեսը կազմում է 5,8 սմ², ինչը երկու անգամ ավելի մեծ է, քան մարդունը, և միայն 1,7 անգամ է փոքր, քան միջին չափի շանինը<ref>{{Cite journal |author=David G. Moulton |date=1967 թ․ օգոստոսի 1 |title=Olfaction in Mammals |url=http://icb.oxfordjournals.org/cgi/content/abstract/7/3/421 |journal=Amer. Zool. |volume=7 |issue=3 |pages=421–429 |doi=10.1093/icb/7.3.421 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 26}}</ref>։ Դրա շնորհիվ կատվի հոտառությունը մոտ 14 անգամ ավելի ուժեղ է մարդկայինից, ինչը նրանց թույլ է տալիս զգալ հատկապես նուրբ հոտերը հոտոտելու ժամանակ։ Այդ ժամանակ կատուն բացում է բերանն ու ձգում շրթունքները և գլխի մաշկով կատարում ինքնատիպ ծամածռություն՝ ձևացնելով այսպես կոչված ֆլեմենի ռեակցիան, որ հատուկ է նաև շներին, [[ձիեր]]ին և մի շարք այլ կաթնասունների<ref name="oboyanie_i_vkus">{{Cite web |author=[[Ильичёв, Валерий Дмитриевич|Ильичёв В. Д]] |title=Обоняние и вкус у кошек |url=http://zooclub.ru/cats/sost/19.shtml |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDGQhh2?url=http://zooclub.ru/cats/sost/19.shtml |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 24 |publisher=Журнал «Друг» (кошки), 1997, № 6 // ЗооКлуб}}</ref>։

Կատուները խիստ զգայուն են նաև կատվային [[ֆերոմոններ]]ի նկատմամբ, ինչպիսին է այն, որ ձևավորվում է կատուների կողմից սինթեզվող [[ֆելինին]]ի 3-մերկապտո-3-մեթիլբութան-1-օլ ամինաթթուների քայքայման ժամանակ<ref name="felinine">{{Cite journal |author=M. Miyazaki, T. Yamashita, Y. Suzuki, Y. Saito, S. Soeta, H. Taira, and A. Suzuki |first1=M |first2=T |first3=Y |first4=Y |first5=S |first6=H |first7=A |date=2006 թ․ հոկտեմբեր |title=A major urinary protein of the domestic cat regulates the production of felinine, a putative pheromone precursor |format=PDF |journal=Chem. Biol. |volume=13 |issue=10 |pages=1071–1079 |doi=10.1016/j.chembiol.2006.08.013 |issn=1074-5521 |pmid=17052611 |lang=en}}</ref>, որոնք կատուներն օգտագործում են միմյանց հետ շփվելու ժամանակ՝ միզելով և նշելով իրենց տարածքը հոտային գեղձերի արտադրած նյութերով։ Կատվի ձագերի հոտային գեղձերն սկսում են արտադրել սուր հոտ արձակող նյութեր երեք ամսական հասակից։ Կատուները սուր հոտ արձակող քիչ քանակով նյութեր արտադրում են նաև սրբանային գեղձերով<ref>{{Cite journal |author=Sommerville B. A. |year=1998 |title=Olfactory awareness |journal=Applied Animal Behaviour Science |volume=57 |issue=3—4 |pages=269–286 |doi=10.1016/S0168-1591(98)00102-6 |issn=0168-1591 |lang=en}}</ref>։ Այդպիսի գեղձեր ունեն բոլոր գիշատիչները, իսկ մասնավորապես [[ժանտաքիս]]ներն այն օգտագործում են ինքնապաշտպանության համար։

==== Համ ====
Կատուներն ունեն համի ավելի քիչ ընկալիչներ լեզվի վրա, քան մարդիկ (կատուներինը՝ շուրջ 470, մարդունը՝ ավելի քան 9000)<ref name=sch>{{Cite web |last=Schelling |first=Christianne |title=Do Cats Have a Sense of Taste? |url=http://www.cathealth.com/nutrition/do-cats-have-a-sense-of-taste |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160128163535/http://www.cathealth.com/nutrition/do-cats-have-a-sense-of-taste |archivedate=2016 թ․ հունվարի 28 |accessdate=2018 թ․ մարտի 24 |publisher=cathealth.com |df=dmy-all}}</ref>։ Ընտանի և վայրի կատուներն ունեն գենային [[մուտացիա]], որի պատճառով չեն զգում քաղցրը<ref>{{Cite web |date=2012 թ․ մարտի 13 |title=Why Cats Can't Taste Sweets |url=http://www.petside.com/article/why-cats-can-t-taste-sweets |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130125141059/http://www.petside.com/article/why-cats-can-t-taste-sweets |archivedate=2013 թ․ հունվարի 25 |accessdate=2013 թ․ հունվարի 11 |publisher=Petside}}</ref>։ Նրանց համի ընկալիչներն զգում են [[ամինաթթուներ]]ը, դառը համերն ու թթուները<ref name="Bradshaw2006">{{Cite journal |last=Bradshaw |first=John W. S. |date=2006 թ․ հուլիսի 1 |title=The Evolutionary Basis for the Feeding Behavior of Domestic Dogs (Canis familiaris) and Cats (Felis catus) |journal=Journal of Nutrition |volume=136 |issue=7 |pages=1927S–1931 |pmid=16772461}}</ref>։ Կատուները, ինչպես և շատ այլ կենդանիներ, իրենց բերանում ունեն [[Յակոբսոնի օրգան]], որն օգտագործվում է ֆլեմենի գործընթացում։ Այն թույլ է տալիս զգալ որոշակի հոտեր, որոնք անընկալելի են մարդու համար։ Կատուները նախընտրում են այն սնունդը, որի [[ջերմաստիճան]]ը կազմում է մոտ 38&nbsp;°C, ինչը համապատասխանում է նոր սպանված զոհի ջերմաստիճանին, և սովորաբար հրաժարվում են սառը կամ սառեցված ուտելիքից (ինչը կարող է ազդանշան լինել, որ «զոհը» սատկած է արդեն երկար ժամանակ և կարող է լինել թունավոր կամ նեխած)<ref name=sch/>։

==== Հավասարակշռություն ====
Կատուների հավասարակշռության համար պատասխանատու է լավ զարգացած [[հավասարակշռության օրգաններ|վեստիբուլյար ապարատ]]ը, որ տեղակայված է [[ներքին ականջ]]ում։ Կատուները կարող են անվախորեն շարժվել պատուհանագոգերով, ցանկապատերի ու ծառերի ճյուղերի վրայով։ Ընկնելիս նրանք [[ռեֆլեքս]]որեն օդում ընդունում են այն դիրքը, որ անհրաժեշտ է թաթերի վրա վայրէջք կատարելու համար։ Այդ ժամանակ կայունարարի դեր է կատարում շարժուն [[պոչ]]ը (անպոչ կատուների մոտ որպես կայունարար հանդես է գալիս նրանց ողջ մարմինը)։ Լրացուցիչ նախապահպանական միջոց է ծառայում թաթերի ռեֆլեքսային տարածումը կողքերին, ինչի շնորհիվ կատվի մարմնի մակերեսը մեծանում է, և գործում է «պարաշյուտի էֆեկտը»<ref name="Allan Parachini">{{Cite web |author=Allan Parachini |title=They Land on Little Cat Feet |url=http://pqasb.pqarchiver.com/latimes/access/58791292.html?dids=58791292:58791292&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=Dec+28%2C+1987&author=ALLAN+PARACHINI&pub=Los+Angeles+Times+(pre-1997+F |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111028033233/http://pqasb.pqarchiver.com/latimes/access/58791292.html?dids=58791292:58791292&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=Dec+28%2C+1987&author=ALLAN+PARACHINI&pub=Los+Angeles+Times+(pre-1997+F |archive-date=2011 թ․ հոկտեմբերի 28 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 16 |publisher=Los Angeles Times}}</ref>։ Երեք մետրից մեծ բարձրությունից ընկնելիս կատուն ուղղում է մարմինն ու վայրէջք կատարում թաթերի վրա<ref name="Kent et al. 2010">{{Cite journal |last=Kent |first=Marc |last2=Platt |first2=Simon R. |date=2010 թ․ սեպտեմբեր |title=The neurology of balance: Function and dysfunction of the vestibular system in dogs and cats |url=https://doi.org/10.1016/j.tvjl.2009.10.029 |journal=The Veterinary Journal |volume=185 |issue=3 |pages=247–249 |doi=10.1016/j.tvjl.2009.10.029}}</ref>։ Սակայն շատ մեծ բարձրություններից ընկնելիս (օրինակ՝ բարձրահարկ շենքի պատուհանից) այդ ռեֆլեքսը ոչ միշտ է գործում, և կենդանին կարող է ջարդվածքներ ստանալ, ինչը կապված է պատուհանից ընկնելուց առաջացած «շոկի» էֆեկտով։ Փոքր բարձրությունից ընկնելիս (օրինակ՝ երեխայի ձեռքից) շրջվելու համար ժամանակը կարող է չբավականացնել, և կատուն կարող է վնասվածք ստանալ<ref>{{Cite web |title=Keeping Indoor Cats Safe From Harm! |url=http://www.a-house-full-of-cats.com/indoorcats.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDMn3jS?url=http://www.a-house-full-of-cats.com/indoorcats.html |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 13 |publisher=www.a-house-full-of-cats.com}}</ref><ref>{{Cite web |title=High-Rise Syndrome |url=http://www.aspca.org/pet-care/cat-care/high-rise-syndrome.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDSaUqw?url=http://www.aspca.org/pet-care/cat-care/high-rise-syndrome.aspx |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 13 |publisher=The American Society for the Prevention of Cruelty to Animals (ASPCA)}}</ref>։ Նոր ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ մեծ բարձրությունից ընկնելիս կատուն վայրէջք է կատարում ոչ թե թաթերի, այլ ավելի շուտ որովայնի վրա<ref>{{Cite web |date=1987 թ․ դեկտեմբերի 29 |title=Study finds the mystery of cats' falls |url=https://news.google.com/newspapers?id=970sAAAAIBAJ&sjid=JBQEAAAAIBAJ&pg=6991,5564153&hl=en |accessdate=2010 թ․ մայիսի 24 |publisher=Star-News}}</ref><ref>{{Cite web |author=Vnuk D, Pirkić B, Maticić D, Radisić B, Stejskal M, Babić T, Kreszinger M, Lemo N. |title=Feline high-rise syndrome: 119 cases (1998-2001) |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15363762 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 3 |publisher=PubMed}}
<blockquote>High-rise syndrome was diagnosed in 119 cats over a 4-year period. 59,6 % of cats were younger than one year, and the average height of the fall was four stories. High-rise syndrome was more frequent during the warmer period of the year. 96,5 % of the presented cats, survived after the fall. 46,2 % of cats had fractured limbs; 38,5 % of fractures were of the forelimb, 61,5 % of the hindlimb. The tibia was fractured most often (36.4 %), followed by the femur (23.6 %). 78,6 % of femoral fractures were distal. The mean age of patients with femoral fractures was 9.1 months, and with tibial fractures 29.2 months. Thoracic trauma was diagnosed in 33,6 % of cats. Pneumothorax was diagnosed in 20 % of cats, and pulmonary contusions in 13,4 %. Falls from the seventh or higher stories, are associated with more severe injuries and with a higher incidence of thoracic trauma.</blockquote></ref>։ [[1976 թվական]]ին [[Նյու Յորք]]ից անասնաբույժ Գորդոն Ռոբինսոնի կողմից նկարագրվել է այսպես կոչված «կատուների բարձրության սինդրոմը»<ref>{{Cite web |author=Дж. Дайамонд |title=Высотный синдром кошек |url=http://oldcats.ru/myr-fakty/myr-fakty/visotnyi_sindrom.htm |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDTM7H7?url=http://oldcats.ru/myr-fakty/myr-fakty/visotnyi_sindrom.htm |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 3}}</ref>, համաձայն որի՝ «որքան բարձր է շենքը, որից ընկել է կատուն, այնքան փոքր վնասվածք կստանա կատուն<ref>{{Cite web |title=The Straight Dope: Do cats always land unharmed on their feet, no matter how far they fall? |url=http://www.straightdope.com/classics/a5_190.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDV0UME?url=http://www.straightdope.com/columns/read/1143/do-cats-always-land-unharmed-on-their-feet-no-matter-how-far-they-fall |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հուլիսի 28}}<blockquote>Above seven stories, however, the number of injuries per cat sharply declined.</blockquote></ref>։ Այսինքն, որքան էլ պարադոքսալ է, 15-րդ հարկն ավելի անվտանգ է, քան 2-րդը»<ref>{{Cite web |author=Ирина Павленко |date=2007 թ․ հունվարի 19 |title=Сколько жизней у кошки? Человек спас кошачью жизнь. И его собственная судьба изменилась к лучшему |url=http://www.rodgaz.ru/index.php?action=Articles&dirid=16&tek=22133&issue=306 |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDVWrQ5?url=http://www.rodgaz.ru/index.php?action=Articles |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 3 |work=«Родная газета» № 2(186), 19 января 2007 г., полоса 72}}</ref><ref>{{Cite web |author=Силагадзе З. К. |date=2004 թ․ հունվարի 20 |title=Почему у кошек девять жизней? |url=http://www.scientific.ru/journal/translations/cat.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDWe4p9?url=http://www.scientific.ru/journal/translations/cat.html |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 3}}</ref>։ Մաթեմատիկոս Ռիչարդ Մոնտգոմերին մշակել է տեսություն, որ կոչվել է «ընկնող կատվի թեորեմ», ըստ որի՝ մեջքի վրա ընկնող կատուն շրջվում է մեջքով վերև նույնիսկ այն դեպքում, երբ [[Իմպուլսի մոմենտ|կինետիկ մոմենտը]] հավասար է զրոյի<ref>{{Cite web |title=Richard Montgomery |url=http://www.math.ucsc.edu/faculty/montgomery.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDXUzLi?url=http://www.math.ucsc.edu/faculty/montgomery.html |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 3 |publisher=UCSC Mathematics Faculty}}</ref>։

=== Բազմացում ===
[[Պատկեր:Domestic cats breeding.ogg|thumb|Կատուների զուգավորում]]
[[Պատկեր:Cornish rex kittens een dag oud.JPG|thumb|Նորածին կատուներ]]
[[Պատկեր:De Campos.JPG|thumb|Կատվի 2-3 ամսական ձագեր]]
Կատուները բազմաէստրալային կենդանիներ են, այսինքն՝ կտղուցի շրջանը նրանց մոտ կատարվում է տարեկան մի քանի անգամ և տևում 4-7 օր։ Հյուսիսային լայնություններում էստրալային ցիկլի սկիզբը լինում է փետրարից ապրիլ և կրկնվում ապրիլից օգոստոս։ Եթե առաջին կտղուցի ժամանակ [[բեղմնավորում]] տեղի չի ունեցել, 14-21 օր անց կտղուցը կարող է կրկնվել։ Զուգավորման շրջանում արու կատուներն սկսում են նշել իրենց տարածքը<ref name="firs1">{{Cite book |first=Фирсова Е. |title=Кошки от А до Я |publisher=Вече |year=2006 |isbn=5-9533-1220-2 |pages=66 (fb2) Кошки очень чистоплотны}}</ref>։ Նախաէստրուսային փուլում էգ կատուներն աղիողորմ մլավում են, դունչը քսում առարկաներին, այլ կատուների կամ տան այլ կենդանիներին, սկսում են մեջքի վրա սահել տան հատակին։ Էստրուսի այդ փուլում արու կատվի հայտնվելու դեպքում էգը կարող է վանել նրան իրենից։ Նախաէստրուսի շրջանը տևում է 12 ժամից մինչև երեք օր։ Նախաէստրուսը բոլոր էգ կատուների մոտ չէ, որ վառ արտահայտված է։ Էստրուսի շրջանը, երբ կատուն պատրաստ է զուգավորման, տևում է 4-7 օր։ Այդ ընթացքում էգ կատուները բարձր մլավում են և կանչում արուին։ Այդ շրջանում էգ կատուները կարող են դնել նշաններ։

Էգ կատուների մոտ օվուլյացիան տեղի է ունենում զուգավորման ժամանակ և պահանջում է խթանում, այդ պատճառով էլ կատուների մոտ հազվադեպ է բեղմնավորումը տեղի ունենում առաջին զուգավորման ժամանակ<ref name="Wildt 1980">{{Cite journal |last=Wildt |first=D. E. |last2=Seager |first2=S. W. |last3=Chakraborty |first3=P. K. |year=1980 |title=Effect of Copulatory Stimuli on Incidence of Ovulation and on Serum Luteinizing Hormone in the Cat |journal=Endocrinology |volume=107 |issue=4 |pages=1212–7 |doi=10.1210/endo-107-4-1212 |pmid=7190893}}</ref>։ Զուգավորումից հետո էգ կատուն խնամքով մաքրում է իր սեռական օրգանները։ Եթե արու կատուն փորձում է մոտենալ նրան այդ ընթացքում, էգը կարող է հարձակվել նրա վրա։ Շուրջ 20-30 րոպե անց, երբ կատուն վերջացնում է մաքրելը, ցիկլը կրկնվում է<ref name="compendium" />։ Զուգավորման ժամանակ կատուների մոտ հաճախ տեղի է ունենում [[սուպերֆեկունդացիա]], այսինքն՝ նույն կտղուցի ընթացքում երկու [[ձվաբջիջ]]ների բեղմնավորում, այդ պատճառով էլ միաժամանակ ծնված ձագերը կարող են ունենալ տարբեր հայրեր<ref name="compendium">{{Cite web |title=Prolific Cats: The Estrous Cycle |url=http://vlsstore.com/Media/PublicationsArticle/PV_23_12_1049.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161209220101/http://vlsstore.com/Media/PublicationsArticle/PV_23_12_1049.pdf |archive-date=2016 թ․ դեկտեմբերի 9 |accessdate=2009 թ․ հունիսի 19 |publisher=Veterinary Learning Systems}}</ref>։ Եթե էստրուսի փուլում տեղի է ունենում օվուլյացիա ապա սկիզբ է առնում դիէստրուսի փուլը, եթե օվուլյացիա տեղի չի ունենում, սկսվում է ինտերէստրուսի փուլը։ Դիէստրուսը տևում է 35-100 օր, ինչից հետո կրկին սկսվում է նախաէստրուսային շրջանը։ Հյուսիսային լայնություններում հոկտեմբերից հունվար տնային կատուների մոտ լինում է անէստրուսի՝ սեռական հանգստի շրջան<ref>{{Cite web |author=Brenda Griffin. |title=Prolific Cats: The Estrous Cycle |url=http://vlsstore.com/Media/PublicationsArticle/PV_23_12_1049.pdf |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191206034630/http://vlsstore.com/Media/PublicationsArticle/PV_23_12_1049.pdf |archivedate=2019 թ․ դեկտեմբերի 6 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 26 |publisher=VetLearn.com |lang=en |format=pdf |description=The estrous cycle of the female cat (queen) is unique among domestic species and consists of five phases: proestrus, estrus, interestrus, diestrus, and anestrus.}}</ref>։

Բեղմնավորումից 124 ժամ անց ձևավորվում է մորուլան, 148 ժամ անց՝ վաղ բլաստոցիստը։ 10-12 օր անց տեղի է ունենում [[Իմպլանտացիա (մարդու սաղմ)|իմպլանտացիան]]<ref>{{Cite web |author1=William F Swanson |author2=Terri L Roth |author3=David E. Wilt |title=In Vivo Embryogenesis, Embryo Migration and Embryonic Mortality in the Domestic Cat |url=http://www.biolreprod.org/content/51/3/452.full.pdf |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150903215024/http://www.biolreprod.org/content/51/3/452.full.pdf |archivedate=2015 թ․ սեպտեմբերի 3 |journal=Biology of Reproduction}}</ref><ref>{{Cite web |date=2013 թ․ հունիսի 6 |title=Cat Development&nbsp;– Embryology |url=http://php.med.unsw.edu.au/embryology/index.php?title=Cat_Development#cite_note-4 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131108151527/http://php.med.unsw.edu.au/embryology/index.php?title=Cat_Development#cite_note-4 |archivedate=2013 թ․ նոյեմբերի 8 |accessdate=2013 թ․ սեպտեմբերի 22 |publisher=Php.med.unsw.edu.au |df=dmy-all}}</ref>։

Կատվի [[հղիություն (կենդանիներ)|հղիությունը]] տևում է 64-67 օր, սակայն միջինը 66 օր է<ref name="Tsutsui 1993">{{Cite journal |last=Tsutsui |first=T. |last2=Stabenfeldt |first2=G. H. |year=1993 |title=Biology of Ovarian Cycles, Pregnancy and pseudopregnancy in the Domestic Cat |journal=J. Reprod. Fertil. Suppl. |volume=47 |pages=29–35 |pmid=8229938}}</ref>։ Մեկ ծնի ժամանակ կատուն կարող է ունենալ 3-5 ձագ (առաջին ծնի դեպքում՝ ավելի քիչ)։ Ծնվելիս կատվի ծագերն ունեն շուրջ 12 սմ երկարություն։ Նրանք ծնվում են կույր ու խուլ. տեսնել սկսում են 5-10 օրականում, լսել՝ 9-11 օրականում։ Կատուները կաթով կերակրվում են սովորաբար 6-7 շաբաթ։ Էգերը սեռական հասունության հասնում են 5-10 ամսականում, արուները՝ 5-7 ամսականում, թեև դա կախված է ցեղատեսակից<ref name="compendium" />։ Կատուները կարող են ծնել տարեկան 2-3 անգամ և ունենալ մինչև 150 ձագ բազմացման տասը տարիների ընթացքում<ref name="compendium" />։ Կատուները կարող են տեղափոխվել նոր տուն մոտ 12 շաբաթականում<ref>{{Cite book |last=Behrend |first=Katrin |url=https://archive.org/details/completebookofca00behr |title=The Complete Book of Cat Care: How to Raise a Happy and Healthy Cat |last2=Wegler |first2=Monika |publisher=Barron's Educational Series, Inc. |others=translated from German by Elizabeth D. Crawford |year=1991 |isbn=0-8120-4613-7 |location=Hauppauge, NY |page=[https://archive.org/details/completebookofca00behr/page/28 28]}}</ref>, երբ արդեն պատրաստ են ապրել առանց մոր։

Կատուները համարվում են իդեալական մայրեր, սակայն ոչ մի կատու չի խնամում հիվանդ ձագերին. նման դեպքերում կատուն լքում է նրան ու հեռանում բնից։ Համարվում է, որ արու կատուները, գտնելով անպաշտպան ձագերով բույն (եթե մայր կատուն, օրինակ, որսի է դուրս եկել) խեղդում են նրանց։ Սակայն նման վարքն ավելի շատ հատուկ է թափառող և գյուղական վայրերում ապրող կատուներին, երբ հայրն անհայտ է։ Եթե կատվի ձագերը պահվում են այնպիսի պայմաններում, երբ նրանք ունեն մեկ որոշակի հայր, վերջինս պաշտպանում է իր ձագերին և խնամում նրանց մայր կատվի հետ միասին։ Որոշ արու կատուներ կարող են իրենց վրա վերցնել ձագերին խնամելու պարտականությունը մայր կատվի զոհվելու դեպքում<ref>{{Cite web |author=Sarah Hartwell |date=2002 |title=Cats that Kill Kittens |url=http://www.messybeast.com/kill_kit.htm |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDZ3zuN?url=http://www.messybeast.com/kill_kit.htm |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 26 |publisher=Messybeast.com Cat Resource Archive |lang=англ. |description=Some males also become excellent and trustworthy kitten-sitters.}}</ref>։

== Առողջություն ==
[[Պատկեր:Siamese cat 2.jpg|thumb|220px|left|Սիամական կատու]]
Տանը պահվող կատուների կյանքի միջին տևողությունը կազմում է 14 տարի<ref>{{Cite web |author=E. J. Taylor, C. Adams and R. Neville |date=1995 |title=Some nutritional aspects of ageing in dogs and cats, Proceedings of the Nutrition Society, 54, 645—656 |url=http://journals.cambridge.org/action/displayFulltext?type=1&fid=789760&jid=PNS&volumeId=54&issueId=03&aid=789752&bodyId=&membershipNumber=&societyETOCSession= |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDZhjII?url=http://journals.cambridge.org/download.php?file=%2FPNS%2FPNS54_03%2FS002966519500067Xa.pdf |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 24 |publisher=Cambridge University Press}}</ref>։ 1980-ական թվականների սկզբին կատուներն ապրել են միջինը շուրջ յոթ տարի<ref name="Kraft 1998">{{Cite journal |author=Kraft W |date=1998 թ․ փետրվար |title=Geriatrics in canine and feline internal medicine |journal=European Journal of Medical Research |volume=3 |issue=1–2 |pages=31–41 |pmid=9512965}}</ref>{{rp|33}}<ref name="Nassar 1984">{{Cite journal |last1=Nassar |first1=R |last2=Mosier |first2=JE |last3=Williams |first3=LW |name-list-style=vanc |date=1984 թ․ փետրվար |title=Study of the feline and canine populations in the greater Las Vegas area |url=https://archive.org/details/sim_american-journal-of-veterinary-research_1984-02_45_2/page/282 |journal=American Journal of Veterinary Research |volume=45 |issue=2 |pages=282–7 |pmid=6711951}}</ref>, 1995 թվականին՝ 9,4 տարի<ref name="Kraft 1998"/>{{rp|33}}, իսկ 2014 թվականին՝ 12-15 տարի<ref>{{Cite web |author=Franny Syufy |title=What Is the Life Span of the Common Cat? |url=http://cats.about.com/cs/catmanagement101/f/lifespan_cats.htm |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150906145412/http://cats.about.com/cs/catmanagement101/f/lifespan_cats.htm |archivedate=2015 թ․ սեպտեմբերի 6 |accessdate=2015 թ․ սեպտեմբերի 2 |work=About.com Home |df=dmy-all}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, հայտնի են դեպքեր, երբ կատուներն ապրել են 30 տարուց ավելի<ref name="30yo">Example: {{Cite web |date=2009 թ․ սեպտեմբերի 30 |title=Me-wow! Texas Woman Says Cat is 30 Years Old&nbsp;– Although She Can't Hear or See Very Well, Caterack the Cat Is Still Purring |url=http://today.msnbc.msn.com/id/33094898/ns/today-today_pets_and_animals?GT1=43001 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091002231250/http://today.msnbc.msn.com/id/33094898/ns/today-today_pets_and_animals?GT1=43001 |archivedate=2009 թ․ հոկտեմբերի 2 |accessdate=2009 թ․ սեպտեմբերի 30 |work=MSNBC.MSN.com |publisher=Microsoft |location=New York}}</ref>, իսկ Կրիմ Փաֆ անունով կատուն ապրել է 38 տարի<ref name=G2010>{{Cite book |url=https://books.google.am/books?id=hLYzvUvPL3MC&pg=PA320&lpg=PA320&hl=en&ei=E7FATPjJLMG78gaqwJyZDw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCoQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false |title=Guinness World Records 2010 |publisher=Bantam; Reprint edition |year=2010 |isbn=978-0553593372 |page=320 |quote=The oldest cat ever was Creme Puff, who was born on August 3, 1967 and lived until August 6, 2005--38 years and 3 days in total.}}</ref><ref>{{Cite news |author=Jessica Warren |date=2009 թ․ հոկտեմբերի 23 |title=Caterack Dies - World's Oldest Cat Was 30! |url=http://www.nationalledger.com/cgi-bin/artman/exec/view.cgi?archive=42&num=28649 |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20120909030904/http://www.nationalledger.com/cgi-bin/artman/exec/view.cgi?archive=42&num=28649 |archive-date=2012 թ․ սեպտեմբերի 9 |accessdate=2011 թ․ հունվարի 6 |work=The National Ledger |quote=A report from MSNBC News notes that the oldest cat ever recorded was a 38-year-old feline named Creme Puff, according to a rep from Guinness World Records.}}</ref>։ 2011 թվականի տվյալներով՝ ամենածեր կատուն եղել է Լյուսին, որ ապրել է Բրիտանիայի մի ընտանիքում և նշել իր 39-ամյակը։ Կենդանու տերը՝ Բիլ Թոմասը, նշել է, որ կատուն ծնվել է [[1972 թվական]]ին։ [[Գինեսի ռեկորդների գիրք|Գինեսի ռեկորդների գրքի]] ներկայացուցիչները նրան պաշտոնապես ճանաչել են իր ենթատեսակի ամենածեր ներկայացուցիչը աշխարհում<ref>{{Cite web |title=Can Lucy, 39, really be the oldest cat in the world? (Or is it just a shaggy dog story?) |url=http://www.dailymail.co.uk/news/article-1344271/Can-Lucy-39-really-oldest-cat-world.html/displayFulltext?type=1&fid=789760&jid=PNS&volumeId=54&issueId=03&aid=789752&bodyId=&membershipNumber=&societyETOCSession= |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDaL1tn?url=http://www.dailymail.co.uk/news/index.html |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2011 թ․ փետրվարի 17 |publisher=Daily Mail Reporter}}</ref>։

Կատուների ամորձատումն ու ստերիլիզացումը դրական ազդեցություն են թողնում նրանց կյանքի տևողության (ամորձատված արուներն ապրում են մյուսներից երկու անգամ, ստերիլիզացված էգերը՝ մյուսներից 62%-ով ավելի երկար<ref name="Kraft 1998"/>{{rp|35}}) և առողջության վրա, քանի որ այդ դեպքում արու կատուների մոտ չի կարող զարգանալ [[սերմնարանների քաղցկեղ]], իսկ էգերի մոտ՝ [[արգանդի քաղցկեղ]] կամ [[ձվարանների քաղցկեղ]], ինչպես նաև և՛ արու, և՛ էգ կատուների մոտ նվազում է [[կաթնագեղձեր]]ի քաղցկեղի առաջացման վտանգը<ref name="spay-neuter">{{Cite web |year=2009 |title=Cat care: Spay-neuter |url=http://www.aspca.org/pet-care/cat-care/spay-neuter.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDcERos?url=http://www.aspca.org/pet-care/cat-care/spay-neuter.aspx |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 24 |work=American Society for the Prevention of Cruelity to Animals}}</ref>։ Կատուների ստերիլիզացումը նախքան առաջին կտղանքը կանխում է կաթնագեղձերի քաղցկեղը<ref name="profilaktika_raka_1">{{Cite web |title=Диагностика и лечение новообразований молочных желёз у собак и кошек |url=http://www.zoovet.ru/text.php?newsid=21 |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDcp2jb?url=http://www.zoovet.ru/text.php?newsid=21 |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 24 |publisher=Ветеринарная клиника «Зоовет» |lang=ru}}</ref><ref name="profilaktika_raka">{{Cite web |title=Рак молочной железы у кошек |url=http://www.petsovet.ru/tips/detail.php?SECTION_ID=617&ELEMENT_ID=2418 |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDffzhU?url=http://www.petsovet.ru/tips/detail.php?SECTION_ID=617 |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 24 |work=Советы доктора Никола |publisher=Интернет зоомагазин ПетСовет |lang=ru}}</ref>։ Սակայն ամորձատված կատուները հաճախ են տառապում [[միզաքարային հիվանդություններ]]ով ու հակված են [[ճարպակալում|ճարպակալման]]<ref>{{Cite web |title=Ожирение у кастрированных котов |url=http://www.animall.ru/node/1162 |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDhly1x?url=http://www.animall.ru/node/1162 |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 24 |work=Журнал «Друг» (кошки) 1998/4-5 |publisher=www.animall.ru |lang=ru}}</ref>։ Վաղ ամորձատումը (8-9 ամսականից փոքր) հանգեցնում է միզաքարային հիվանդությունների զարգացման<ref>{{Cite web |author=Николаева Л. В. |title=Кастрация приводит к развитию мочекаменной болезни |url=http://www.bkvet.ru/castration_and_urolitiasis |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDiKInu?url=http://www.bkvet.ru/castration_and_urolitiasis |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 24 |publisher=Ветеринарная клиника «Белый Клык» |lang=ru}}</ref>։

Անտուն կատուների կյանքի տևողությունը ստույգ որոշելը դժվար է։ Ուսումնասիրություններից մեկի համաձայն՝ նման կենդանիների կյանքի միջին տևողությունը կազմում է 4,7 տարի, ընդ որում՝ թափառական կատուների մի մասը զոհվում է դեռ վաղ տարիքում, իսկ որոշ կատուներ էլ կարող են ապրել միչև 10 տարի<ref>{{Cite journal |author=Levy JK, Gale DW, Gale LA |first1=JK |first2=DW |first3=LA |date=2003 թ․ հունվար |title=Evaluation of the effect of a long-term trap-neuter-return and adoption program on a free-roaming cat population |url=http://www.collierferalcatcoalition.org/tnr%20sources/javma.2003.222.pdf |url-status=dead |format=PDF |journal=J. Am. Vet. Med. Assoc. |volume=222 |issue=1 |pages=42–6 |doi=10.2460/javma.2003.222.42 |issn=0003-1488 |pmid=12523478 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120523065049/http://www.collierferalcatcoalition.org/tnr%20sources/javma.2003.222.pdf |archive-date=2012 թ․ մայիսի 23 |access-date=2018 թ․ մարտի 6}}</ref>։ Ժամանակակից քաղաքային պայմաններում թափառող կատուները սովորաբար ապրում են երկու տարուց ոչ ավելի, սակայն վերահսկվող գաղութներում ստերիլիզացված թափառող կատուները կարող են ապրել շատ ավելի երկար։ Բրիտանական կատուների խնամատարական հիմնադրամի (''British Cat Action Trust'') հայտարարության համաձայն՝ հայտնի թափառող էգ կատուներից ամենածերը եղել է 19 տարեկան։ Ամենածեր թափառող արու կատուն եղել է 26-ամյա Մարկը, որ գտնվել է Կատուների պաշտպանության բարեգործական միության հովանու ներքո։

=== Հիվանդություններ ===
Կատուները կարող են թունավորվել քիմիական որոշ նյութերից, որոնք անվնաս են մարդու համար<ref name="vetinfo" />, քանի որ կատուների լյարդը պակաս արդյունավետ է պայքարում որոշ տոքսինների դեմ, քան շատ այլ կենդանիներինը, այդ թվում նաև շներինն ու մարդունը<ref name="MacDonald">{{Cite journal |last=MacDonald |first=M. L. |last2=Rogers |first2=Q. R. |last3=Morris |first3=J. G. |year=1984 |title=Nutrition of the domestic cat, a mammalian carnivore |url=https://archive.org/details/sim_annual-review-of-nutrition_1984_4/page/521 |journal=Annual Review of Nutrition |volume=4 |pages=521–562 |doi=10.1146/annurev.nu.04.070184.002513 |pmid=6380542}}</ref><ref name="Williams 1978">{{Cite journal |last=Williams |first=R. T. |date=1978 թ․ փետրվարի 1 |title=Species Variations in the Pathways of Drug Metabolism |journal=Environmental Health Perspectives |volume=22 |pages=133–138 |doi=10.2307/3428562 |jstor=3428562 |pmc=1637137 |pmid=417918}}</ref>։ Կատուների թունավորման պատճառ հաճախ դառնում են անտիֆրիզն ու կրծողների համար դրված թույները<ref name="Rowland 1987">{{Cite journal |last=Rowland |first=J. |year=1987 |title=Incidence of Ethylene Glycol Intoxication in Dogs and Cats Seen at Colorado State University Veterinary Teaching Hospital |journal=Vet Hum Toxicol |volume=29 |issue=1 |pages=41–44 |pmid=3824875}}</ref>։ Կատուները կարող են հատկապես զգայուն լինել միջավայրի աղտոտվածության նկատմամբ<ref name="vetinfo" /><ref name="Potera 2007">{{Cite journal |last=Potera |first=C. |year=2007 |title=Chemical Exposures: Cats as Sentinel Species |journal=Environmental Health Perspectives |volume=115 |issue=12 |page=A580 |doi=10.1289/ehp.115-a580a |pmc=2137107 |pmid=18087575}}</ref>։ Մարդկանց կողմից օգտագործվող դեղանյութերի մի մասը, օրինակ՝ [[պարացետամոլ]]ը, չափազանց թունավոր է կատվի համար, և նույնիսկ դրա փոքր չափաբաժինը կարող է դառնալ կենդանու մահվան պատճառ<ref name="CanVetJ2003-Allen">{{Cite journal |last=Allen |first=A. L. |date=2003 թ․ հունիսի 1 |title=The Diagnosis of Acetaminophen Toxicosis in a Cat |url=https://archive.org/details/sim_the-canadian-veterinary-journal_2003-06_44_6/page/509 |journal=Canadian Veterinary Journal |volume=44 |issue=6 |pages=509–510 |pmc=340185 |pmid=12839249}}</ref><ref name="VetHumToxicol1998-Villar">{{Cite journal |last=Villar |first=D. |last2=Buck |first2=W. B. |last3=Gonzalez |first3=J. M. |year=1998 |title=Ibuprofen, Aspirin and Acetaminophen Toxicosis and Treatment in Dogs and Cats |journal=Vet. Hum. Toxicol. |volume=40 |issue=3 |pages=156–162 |pmid=9610496}}</ref>։ Նույնիսկ [[ասպիրին]]ը, որ երբեմն օգտագործվում է կատուների մոտ [[հոդաբորբ]]ի բուժման համար, նույնպես պետք է օգտագործել զգուշությամբ<ref name="vetinfo" /><ref name="VetHumToxicol1998-Villar" />։ Մեծ քանակությամբ սոխն ու սխտորը նույնպես թունավոր են կատվի համար<ref name="vetinfo">{{Cite web |year=2011 |title=Toxic to Cats |url=http://www.vetinfo.com/ctoxin.html |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111222014706/http://www.vetinfo.com/ctoxin.html |archivedate=2011 թ․ դեկտեմբերի 22 |accessdate=2011 թ․ դեկտեմբերի 14 |work=VetInfo.com |df=dmy-all}}</ref>։

Կատուները կարող են ունենալ առողջության հետ կապված տարատեսակ խնդիրներ՝ տարբեր բնույթի հիվանդություններ, մակաբույծներ, վնասվածքներ ու գենետիկական խանգարումներ։ Կատուների հիվանդությունների թվում առանձնացվում են վարակիչ<ref>{{Cite web |title=Классификация инфекционных болезней |url=http://webmvc.com/bolezn/catdog1/klassifi.php |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDjDxMV?url=http://webmvc.com/bolezn/catdog1/klassifi.php |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 24}}</ref> և ներքին ոչ վարակիչ, ինչպես նաև վիրահատական ու մանկաբարձա-գինեկոլոգիական հիվանդություններ։ Առանձին խումբ են կազմում մակաբուծական հիվանդությունները, որոնց շարքն են դասվում կատուների տարբեր [[գելմինտոզ]]ները։ Ըստ մասնագետների, մասնավորապես Կոռնելյան համալսարանի անասնաբուժության քոլեջի տվյալների՝ աղիքային մակաբույծները կատուների ընդհանրական խնդիրներից են, 45% կատուներ, որպես կանոն, վարակված են գելմինտներով, ինչպիսիք են՝ ''Ollanulus tricuspis'', ''Physaloptera'', ''Ancylostoma'' և ''Uncinaria'', ինչպես նաև այլ մակաբույծներով՝ ''Giardia'' ([[ժիարդիա]]), ''Isospora'' (կոկցիդիա)։ ''Toxascaris leonina'' և ''[[Toxocara cati]]'' [[կլոր որդեր]]ի տարածվածությունը, ըստ մասնագետների գնահատականների, կազմում է 25 %-75 % և բարձր է կատվի ձագերի մոտ։ Կատուների մոտ առկա [[ժապավենաձև որդեր]]ի որոշ տեսակներով կարող են վարակվել նաև մարդիկ, եթե չպահպանեն հիգիենայի կանոնները<ref>[http://www.vet.cornell.edu/fhc/brochures/parasite.html Gastrointestinal Parasites in Cats<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>։

Կատուների ամենատարածված հիվանդություններից են [[կալիցիվիրոզ]]ը, [[միկրոսպորիա]]ն, [[պանլեյկոպենիա]]ն, [[ռինոտրախեիտ]]ը, [[շաքարային դիաբետ]]ը, [[տոքսոպլազմոզ]]ը և կատուների խլամիդիոզը։ Ամենավտանգավոր հիվանդություններից մեկը, որով կարող է վարակվել նաև մարդը, տոքսոպլազմոզն է. «Տոքսոպլազմոզի կանխարգելումը դժվար է, քանի որ կատուների և մարդու վարակումը կանխող միջոցառումները դժվար կիրառելի են պրակտիկայում։ Կենդանիները, որ որսում են մկներ կամ սննդաբաժնում ստանում են հում միս (վաճառվող մսի 25%-ը վարակված է տոքսոպլազմոզով) հավանաբար վարակված են»<ref>{{Cite web |author=Владимиров Владимир |title=Лечение токсоплазмоза у кошек |url=http://www.vetprofy.ru/toksaplazmos.php |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDk0Ycc?url=http://www.vetprofy.ru/toksaplazmos.php |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ դեկտեմբերի 1 |publisher=Московская городская ветеринарная помощь}}</ref>։

Կատուները, ինչպես և շատ այլ կաթնասուններ, կարող են վարակվել [[Կատաղություն|կատաղությամբ]], որը փոխանցվում է մարդուն։ Կատվին հիվանդությունը փոխանցվում է հիվանդ կենդանու (օրինակ՝ աղվեղի) կծելու միջոցով։ Գաղտնի շրջանը տևում է 2-24 շաբաթ, սակայն մեծ մասամբ ախտանշաններն երևում են 4-6-րդ շաբաթում, իսկ կենդանին սատկում է դրանից 3-4 օր անց<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://books.google.am/books?id=YDcrQ_mkt2cC&dq=cat+rabies&source=gbs_navlinks_s |автор=Gary D. Norsworthy, Mitchell A. Crystal, Sharon Fooshee Grace, Larry P. Tilley |заглавие=The Feline Patient |год=2010 |издательство=John Wiley and Sons |страницы=440—441 |страниц=1052 |isbn=0813818486, 9780813818481}}</ref>։

Կանխարգելիչ պատվաստումը կարող է նվազեցնել կատաղությամբ և այլ վարակիչ հիվանդություններ ձեռք բերելու վտանգը։ Սակայն վերջին ժամանակներու պարզվել է, որ կատուների պատվաստումը հետագա ուսումնասիրությունների կարիք ունի։ Մի կողմից կատուների պատվաստումը կարող է կանխարգելել բազմաթիվ հիվանդություններ, ինչպես նաև դրանց հետագա փոխանցումը կենդանու տիրոջն ու նրա ընտանիքի անդամներին<ref>{{Cite web |title=Vaccination Principles |url=http://www.avma.org/issues/policy/vaccination_principles.asp |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDkUfr1?url=http://www.avma.org/issues/policy/vaccination_principles.asp |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2011 թ․ հունվարի 23 |work=AVMA policy |publisher=The American Veterinary Medical Association (AVMA)}}<blockquote>Vaccination is a potent medical procedure with both risks and benefits. While there is evidence that some vaccines provide immunity beyond one year, revaccination of patients with sufficient immunity does not necessarily add to their disease protection and may increase the potential risk of post-vaccination adverse events.</blockquote></ref>։ Սակայն մյուս կողմից պարզվել է, որ որոշ դեպքերում պատվաստումը, հատկապես լեյկեմիայի վիրուսի և կատաղության դեմ պատվաստումները, կատուների մոտ առաջացնում են [[սարկոմա]], ինչի պատճառով առաջարկվում է նվազագույնի հասցնել կատուների պատվաստումը<ref>{{Cite web |title=UC Davis VMTH Canine and Feline Vaccination Guidelines (Revised 11/09) |url=http://www.vetmed.ucdavis.edu/vmth/small_animal/internal_medicine/vaccination_protocols.cfm |archiveurl=https://www.webcitation.org/6OAohoM2o?url=http://www.vetmed.ucdavis.edu/vmth/small_animal/internal_medicine/vaccination_protocols.cfm |archivedate=2014 թ․ մարտի 18 |accessdate=2011 թ․ հունվարի 23 |work=AVMA policy |publisher=UC Davis VMTH}}<blockquote>In general, guidelines for vaccination of cats have been strongly influenced by the appearance of vaccine-associated sarcomas in cats, and in particular their epidemiologic association with feline leukemia virus vaccines and killed rabies virus vaccines. Thus, there is clear evidence for minimizing frequency of vaccination in cats.</blockquote></ref>։

== Սնունդ ==
Կատուները [[մսակերներ]] են։ Ի տարբերություն շնազգինեի՝ [[շներ]]ի, [[գայլեր]]ի, [[բորենի]]ների, [[աղվեսներ]]ի ու [[կոյոտ]]ների, որոնք ամենակեր են և կենդանական կերից բացի կարող են օգտագործել նաև բուսական սնունդ և հեշտությամբ դառնալ բուսակեր, կատուները սովորաբար ուտում են միայն միս, ինչին հարմարեցված է նրանց [[մարսողական համակարգ]]ը<ref>[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/6380542 Nutrition of the domestic cat, a mammalian carnivore.]{{ref-en}}</ref>։ Առաջին հերթին, զարգացած ժանիքները թույլ են տալիս ծամել սնունդը, իսկ կատվի երկար ու շարժուն [[Լեզու (օրգան)|լեզուն]] կողքերից ունի հատուկ թմբիկներ, որոնցով կատուն միսն առանձնացնում է ոսկորից։ Այդ թմբիկները նաև արտադրում են [[Կերատիններ|կերատին]] և օգնում են կատվին «լվացվելիս»։ Ծամելիս կատուն գլուխն իջեցնում է այն ծնոտի ուղղությամբ, որով ծամում է։ Քանի որ ծամող մկանը թույլ է զարգացած, կատուն հաճախ փոխում է ծնոտը, որով ծամում է<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://books.google.com.au/books?id=AOssKBRDDQ8C&q=chewing.+Indeed,+it+often+requires+several+changes+from+side+to+side,+before+a+single&dq=chewing.+Indeed,+it+often+requires+several+changes+from+side+to+side,+before+a+single&hl=ru&ei=C44CTa-5MIWZOsmZ1KYB&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCQQ6AEwAA |автор=Manfred Bürger |заглавие=Cats, the complete book |год=1980 |издательство=Exeter Books : distributed by Bookthrift |страницы=90 |страниц=250 |isbn=0896730379, 9780896730373}}</ref>։

Կատվի [[աղիքներ]]ը, ինչպես և մսակեր կենդանիների մեծ մասինը, բավական կարճ են ու չեն գերազանցում 1,8 մետրը։ Կատվի [[ստամոքս]]ը կատարում է մարսողության ֆունկցիան, ընդ որում՝ կատուն պետք է պարբերաբար մաքրի այն սննդի չմարսվող մնացորդներից՝ ոսկորներից, ջլերից ու սեփական մորթու մազերից։ Ստամոքսի մաքրումն ապահովում է [[փսխում]]ը, որը սովորական պաշտպանական ռեֆլեքս է, բայց կարող է լինել նաև հիվանդության ախտանշան<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://books.google.com.au/books?id=_aSMmFN4TQYC&pg=PA329&dq=cat+vomiting&hl=ru&ei=7JECTYOnO4qeOriV9IsH&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=4&ved=0CDkQ6AEwAw#v=onepage&q=cat%20vomiting&f=false |автор=Gary D. Norsworthy,Mitchell Crystal,Sharon Fooshee Grace |заглавие=The feline patient |год=2006 |издательство=Wiley-Blackwell |страницы=329 |страниц=776 |isbn=0781762685, 9780781762687}}</ref>։ Մորթու մազերով կատվի աղիների խցանումը կանխելու համար նրանց տալիս են հատուկ աճեցված ցորենի ծիլեր<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://books.google.com.au/books?id=7IZGAAAAYAAJ&q=Yogurt.+A+tablespoon+of+yogurt+is+a+wonderful+and+healthy+snack.+Buy+plain,+unflavored+yogurt+%E2%80%94+your+cat+won%27t+miss+the+fruit+flavors.&dq=Yogurt.+A+tablespoon+of+yogurt+is+a+wonderful+and+healthy+snack.+Buy+plain,+unflavored+yogurt+%E2%80%94+your+cat+won%27t+miss+the+fruit+flavors.&hl=ru&ei=uaECTfiNKcrrOdnlzbsE&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCIQ6AEwAA |автор=Pam Johnson-Bennett, Pam Johnson |заглавие=Cat love: understanding the needs and nature of your cat |год=1990 |издательство=Storey Communications |страницы=77 |страниц=247 |isbn=0882665944, 9780882665948}}</ref>։

[[Պատկեր:Chloe-eats-wheatgrass-2889.jpg|thumb|left|200px|Կատուն ուտում է ցորենի ծիլեր]]
Երկրորդային վայրենացած կատուները, ինչպես նաև այն կատուները, որոնք դուրս են գալիս տնից, սնվում են մանր կենդանիներով, մեծ մասամբ կրծողներով ու թռչուններով։ Նույնիսկ այն կատուները, որոնց կերակրում են լիարժեք սննդով, որսում են մանր կաթնասուններ, թռչուններ, [[երկկենցաղներ]], [[սողուններ]], ձկներ և [[անողնաշարավորներ]], եթե կարողանում են դուրս գալ բնակարանից<ref name=Woods>{{Cite journal |author=Woods M, McDonald RA, Harris S. |year=2003 |title=Predation of wildlife by domestic cats Felis catus in Great Britain |url=http://www3.interscience.wiley.com/journal/118839928/abstract |journal=Mammal Review |volume=23 |issue=2 |pages=174–188 |doi=10.1046/j.1365-2907.2003.00017 |doi-broken-date=2009 թ․ սեպտեմբերի 6}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>{{Cite journal |author=Robertson ID |first1=ID |date=1998 թ․ օգոստոս |title=Survey of predation by domestic cats |journal=Aust. Vet. J. |volume=76 |issue=8 |pages=551–4 |doi=10.1111/j.1751-0813.1998.tb10214.x |issn=0005-0423 |pmid=9741724}}</ref>։ Կատուները նախընտրում են սնվել փոքր չափաբաժիններով՝ օրը մի քանի անգամ<ref name=Bradshaw>{{Cite journal |author=Bradshaw JW, Goodwin D, Legrand-Defrétin V, Nott HM |first1=JW |first2=D |first3=V |first4=HM |date=1996 թ․ հուլիս |title=Food selection by the domestic cat, an obligate carnivore |journal=Comp. Biochem. Physiol. A Physiol. |volume=114 |issue=3 |pages=205–9 |doi=10.1016/0300-9629(95)02133-7 |issn=1096-4940 |pmid=8759144}}</ref>։

Կատուներին չի կարելի զրկել մսից, քանի որ բուսական սննդից նրանք չեն կարող ստանալ իրենց անհրաժեշտ [[ամինաթթու]]ները։ Կատուների համար կարևորագույն նյութերից է նաև [[տաուրին]]ը, որի բացակայությունը բերում է առողջական վիճակի վատացման և կարող է հանգեցնել կուրության [[ցանցաթաղանթ]]ի կենտրոնական հատվածի դեգրադացիայի պատճառով։ Կովի [[կաթ]]ը տաուրինի վատ աղբյուր է, բացի այդ՝ կատուների մեծ մասը չի մարսում [[լակտոզ]]ը, իսկ կաթի օգտագործումը հանգեցնում է մարսողության խանգարման<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://books.google.com.au/books?id=koO55THXBCMC&pg=PA94&dq=non-lactose+milk+cats&hl=ru&ei=7pYCTaD7Gs2gOtiDpKYB&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=9&ved=0CFAQ6AEwCA#v=onepage&q&f=false |автор=Jennifer A. Coscia, Don Hamilton |заглавие=The Holistic Cat: A Complete Guide to Wellness for a Healthier, Happier Cat |год=2009 |издательство=North Atlantic Books |страницы=94 |страниц=201 |isbn=1556437668, 9781556437663}}</ref>։

Կատվին անհրաժեշտ է [[Ռետինոլ|վիտամին A]], որ պարունակվում է կենդանական սննդում, քանի որ կատուները, ի տարբերություն շատ այլ կենդանիների, չեն կարող սինթեզել այն [[բետա կարոտին]]ից (այսպես կոչված A վիտամինի [[նախավիտամիններ|նախավիտամինից]])<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Фогель А., Шнайдер Х.Э. |заглавие=Советы любителям кошек |ответственный=ред. и предисл. канд. биол. наук С.К. Клумова |год=1987 |часть=Питание кошки |оригинал=dr. Annemarie Vogel, dr.heinz-Eberhard Schneider Ratschläge für den Katzenfreud |место=М |издательство=Лесн. пром-сть |страницы=170 |страниц=335}}</ref><ref>Shawn Messonnier — ''Natural health Bible for dogs & cats : your A-Z guide to over 200 conditions, herbs, vitamins, and supplements'', стр. 161 — Prima Pets, 2000 — ISBN 0-7615-2673-0</ref>. դրա համար անհրաժեշտ են ֆերմենտներ, որ բացակայում են կատվի օրգանիզմում<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Benjamin Charles Gruenberg, Nelson Eldred Bingham |заглавие=Biology and man |год=1944 |издательство=Ginn and company |страницы=110 |страниц=718}}</ref>։ Ինչպես և շատ այլ կաթնասունների մոտ, [[Վիտամին C|C վիտամին]]ը կատվի օրգանիզմում սինթեզվում է [[գլյուկոզից]]<ref>Ann Wortinger — ''Nutrition for veterinary technicians and nurses'', стр. 46 — Blackwell, 2007 — ISBN 0-8138-2913-5</ref>։

Երբեմն կատուները հարմարվում են մարդկային սննդի որոշ տեսակների, սակայն այդպիսի սնունդը վնասակար է կատվի համար և կարող է առաջացնել մի շարք հիվանդություններ (օրինակ՝ [[միզաքարային հիվանդություններ]], [[երիկամային անբավարարություն|երիկամային քրոնիկ անբավարարություն]]), իսկ [[շոկոլադ]]ի, [[կակաո]]յի, [[սուրճ]]ի օգտագործումը կարող է հանգեցնել նույնիսկ ծանր թունավորման ու կենդանու մահվան<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://books.google.com.au/books?id=ArYnRIAAOCoC&pg=PA195&dq=chocolate+may+cause+disease+in+cats&hl=ru&ei=BJ0CTbixDMKEOo_usaYB&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCUQ6AEwAA#v=onepage&q=chocolate%20may%20cause%20disease%20in%20cats&f=false |автор=James B. Lawhead,MeeCee Baker |заглавие=Introduction to veterinary science |год=2005 |издательство=Cengage Learning |страницы=195 |страниц=327 |isbn=076683302X, 9780766833029}}<blockquote>Chocolate toxicity can be fatal. Cats happen to be very sensitive to a toxin in onions.</blockquote></ref><ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://books.google.com.au/books?id=QREviOHZ3jMC&pg=PA190&dq=human+food+may+cause+disease+in+cats&hl=ru&ei=7ZsCTZ2GONGgOq7S-KYB&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=4&ved=0CDQQ6AEwAw#v=onepage&q=human%20food%20may%20cause%20disease%20in%20cats&f=false |автор=Michael W. Fox |заглавие=Cat Body, Cat Mind: Exploring Your Cat's Consciousness and Total Well-Being |издательство=Globe Pequot |страницы=190 |страниц=233 |isbn=1599210622, 9781599210629}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}<blockquote>Problems arise when people get into the habit of giving their cats more than a taste of various human foods.</blockquote></ref>։ Կատուները կարող են ուտել նաև քիչ քանակությամբ [[բանջարեղեն]], [[Միրգ|մրգեր]], [[հաց]], ինչպես նաև ցանկալի է նրանց սննդաբաժնում կաթնալոռի կամ [[կեֆիր]]ի առկայությունը<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://books.google.com.au/books?id=shAHJQwXslYC&printsec=frontcover&dq=Sandra+Choron,+Harry+Choron,+Arden+Moore+Planet+Cat:+A+CAT-alog&hl=ru&ei=4KYCTc2VM8PpOe72lJkC&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCIQ6AEwAA#v=onepage&q=The%206%20Nutritional%20Needs%20of%20Cats%20Cats%20are%20classified%20as%20obligate%20carnivores%20%E2%80%94%20big%20meat%20eaters%2C%20that%20is%20%E2%80%94%20but%20some%20felines%20won%27t%20turn%20down%20an%20occasional%20non-meat%20selection%2C%20such%20as%20grass%2C%20green%20beans%2C%20or%20yogurt.&f=false |автор=Sandra Choron, Harry Choron, Arden Moore |заглавие=Planet Cat: A CAT-alog |год=2007 |издательство=Houghton Mifflin Harcourt |страницы=202 |страниц=424 |isbn=0618812598, 9780618812592}}</ref><ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://www.google.com.au/search?hl=ru&tbo=1&tbs=bks%3A1&q=Yogurt.+A+tablespoon+of+yogurt+is+a+wonderful+and+healthy+snack.+Buy+plain%2C+unflavored+yogurt+%E2%80%94+your+cat+won%27t+miss+the+fruit+flavors.&btnG=%D0%9F%D0%BE%D0%B8%D1%81%D0%BA&aq=f&aqi=&aql=&oq=&gs_rfai= |автор=Pam Johnson-Bennett, Pam Johnson |заглавие=Cat love: understanding the needs and nature of your cat |год=1990 |издательство=Storey Communications |страницы=77 |страниц=247 |isbn=0882665944, 9780882665948}}<blockquote>A tablespoon of yogurt is a wonderful and healthy snack. Buy plain, unflavored yogurt — your cat won’t miss the fruit flavors.</blockquote></ref>։

== Հոգեբանություն ==
Որոշ բույսեր, օրինակ՝ [[կատվախոտ]]ն ու [[կատվադաղձ]]ը, արտադրում են այնպիսի նյութեր, որ սովորաբար կատուների (հատկապես արուների) վրա թողնում են [[Թմրամիջոց|թմրանյութ]]երի ազդեցությանը մոտ ազդեցություն<ref>Հնարավոր է, որ այդպիսի ազդեցությունը պայմանավորված է կատվախոտի բջիջներում պարունակվող բորնեոլով, որը [[Տերպեններ|տերպենային]] [[սպիրտ]] է։ (Всё о лекарственных растениях на ваших грядках / Под ред. Раделова С. Ю. — СПб: ООО «СЗКЭО», 2010. — С. 171. — 224 с. — ISBN 978-5-9603-0124-4)</ref>։ Սակայն ոչ բոլոր կատուներն են արձագանքում նրանց հոտին, և ոչ բոլոր կատուների վրա է այն թողնում միանման ազդեցություն։ Որոշ կատուների մոտ կատվախոտը կարող է առաջացնել թունավորում։

[[Պատկեր:Housecat Grooming Itself.webm|thumb|Ընտանի կատուն իր լեզուն օգտագործում է մորթը մաքրելու համար]]
Կատուները հայտնի են նրանով, որ մեծ ժամանակ են հատկացնում իրենց մորթը լիզելուն, որպեսզի այն պահեն մաքուր<ref name="hairballs" />։ Կատվի լեզվի վրա կան շուրջ 500 մկմ երկարություն ունեցող և դեպի հետ ուղղված փշեր, որ [[Կերատիններ|կերատինի]] պարունակության շնորհիվ կոշտ են<ref name="Boshel 1982">{{Cite journal |last=Boshel |first=J. |author2=Wilborn, W. H |author3=Singh, B. B. |author4=Peter, S. |author5=Stur, M. |year=1982 |title=Filiform Papillae of Cat Tongue |journal=Acta Anatomica |volume=114 |issue=2 |pages=97–105 |doi=10.1159/000145583 |pmid=7180385}}</ref> ու կատարում են խոզանակի դեր։ Որոշ կատուների, հատկապես երկարամազների ստամոքսում առաջանում են սեփական մազերի խրձեր, որոնք սովորաբար ունենում են 2-3 սմ երկարություն<ref name="hairballs">{{Cite web |last=Hadzima |first=Dr. Eva |year=2016 |title=Everything You Need to Know About Hairballs |url=http://www.dewintonvet.com/everything-you-need-know-about-hairballs/ |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161006104436/http://www.dewintonvet.com/everything-you-need-know-about-hairballs/ |archivedate=2016 թ․ հոկտեմբերի 6 |accessdate=2018 թ․ մարտի 7 |df=dmy-all}}</ref>։
[[Պատկեր:Котёнок у окна.jpg|thumb|left|Կատվի ձագ, որ լուսանկարվել է անձրևի ժամանակ պատուհանի մոտ]]
Ինչպես և մյուս [[ընկերքավորներ]]ը, կատուն ունի [[պայմանական ռեֆլեքսներ]]ի ձեռքբերման արտահայտված հակում և լավ է ենթարկվում վարժեցման առանձին ձևերի, օրինակ՝ օգտվել ստանդարտ զուգարանակոնքից։ Ապացուցվել է, որ կատուները սովորում են փորձելու և սխալվելու մեթոդով, դիտելու և նմանակելու միջոցով<ref name="thorndike">[https://web.archive.org/web/20080620223218/http://www.messybeast.com/intelligence.htm Thorndike’s Puzzle Box experiments noted]{{ref-en}}</ref><ref>{{Ռուսերեն հոդված |автор=Adler, H. M. |заглавие=Some Factors Of Observation Learning In Cats |издание=Journal of Genetic Psychology |страницы=159—77}}</ref><ref>{{Ռուսերեն հոդված |автор=Hart, Benjamin L. |заглавие=Learning Ability in Cats |год=1975 |издание=Feline Practices |номер=10—12}}</ref><ref>{{Ռուսերեն հոդված |автор=Caro, T M, and M D Hauser |заглавие=Is There Teaching in Nonhuman Animals? |издание=Quarterly Review of Biology |страницы=151—74}}</ref><ref>{{Ռուսերեն հոդված |автор=John, E R, P Chesler, F Bartlett and I Victor |заглавие=Observation Learning in Cats |издание=Science |страницы=1589—1591}}</ref><ref>{{Ռուսերեն հոդված |автор=Pallaud, B |заглавие=Hypotheses On Mechanisms Underlying Observational Learning In Animals |год=1984 |язык=en |издание=Behavioural Processes |номер=9 |doi=10.1016/0376-6357(84)90024-X}}</ref><ref>{{Ռուսերեն հոդված |автор=Doré, François Y |заглавие=Search Behaviour of Cats (Felis catus) in an Invisible Displacement Test: Cognition and Experience |язык=en |издание=Canadian Journal of Psychology |страницы=359—370 |doi=10.1037/h0084262}}</ref><ref>{{Ռուսերեն հոդված |автор=Dumas, Claude |заглавие=Object Permanence in Cats (Felis catus): An Ecological Approach to the Study of Invisible Displacements |язык=en |издание=Journal of Comparative Psychology |страницы=404—410 |doi=10.1037/0735-7036.106.4.404}}</ref><ref>{{Ռուսերեն հոդված |автор=Dumas, Claude и Doré, François Y |заглавие=Cognitive Development in Kittens (Felis catus): An Observational Study of Object Permanence and Sensorimotor Intelligence |язык=en |издание=Journal of Comparative Psychology |страницы=357—365 |doi=10.1037/0735-7036.105.4.357}}</ref><ref>{{Ռուսերեն հոդված |автор=Fiset, Sylvain, и Doré, François Y |заглавие=Spatial Encoding in Domestic Cats (Felis catus) |год=1996 |язык=en |издание=Journal of Experimental Psychology: Animal Behaviour Processes |том=22 |страницы=420—437 |doi=10.1037/0097-7403.22.4.420}}</ref><ref>{{Ռուսերեն հոդված |автор=Heishman, Miriam, Mindy Conant and Robert Pasnak |заглавие=Human Analog Tests of the Sixth Stage of Object Permanence |язык=en |издание=Perceptual and Motor Skills |том=1059—68}}</ref>։ Կատուները ինֆորմացիան պահպանում են ավելի երկար ժամանակ, քան շները<ref>{{Cite web |title=Re-Directed Aggression Towards Other Cats |url=http://www.catsinternational.org/articles/training/the_intelligent_cat.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDoL8qM?url=http://www.catsinternational.org/articles/training/the_intelligent_cat.html |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 1}}</ref>։ Մի փորձի արդյունքում պարզվել է, որ կատուներն ունեն տեսողական [[հիշողություն]], որ համեմատելի է կապիկի տեսողական հիշողության հետ<ref>[https://web.archive.org/web/20080821155903/http://www.nencki.gov.pl/pdf/an/vol65a/14.pdf Okujava et al., Acta Neurobiol Exp (Wars). 2005;65(2):205-11.]</ref>։

Աշխատանքային կարճատև հիշողությանը վերաբերող մեկ այլ փորձի ժամանակ շները ցույց են տվել ավելի լավ ժամանակ (60 վ-ով), քան կատուները<ref>{{Cite web |author=Fiset, Sylvain, and François Y Doré |date=2006 Jan 9 |title=Duration of cats' (''Felis catus'') working memory for disappearing objects |url=http://www.springerlink.com/content/p001385166064841/?p=74fadcb262174eb6bdf5400c4ddc3cff&pi=0 |accessdate=2010 թ․ հուլիսի 7 |work=Animal Cognition Volume 9, Number 1, 62—70, DOI: 10.1007/s10071-005-0005-4 |publisher=Springer Berlin}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ Կատուները, որոնց առաջ դրվել են հերթականությամբ պարզ ու բարդ առաջադրանքներ, ավելի արագ են կատարել բարդ առաջադրանքները, քան այն կատուները, որոնց առաջ դրվել են միայն բարդ առաջադրանքներ։ Այսպես, կատուներից մեկը, որի առաջ դրվել են միայն բարդ առաջադրանքներ, այդպես էլ չի սովորել կատարել դրանք, չնայած 600 անգամ փորձելուն։ Եթե կատուներին տրվում են միայն բարդ առաջադրանքներ, որոնք նրանք չեն կարող հանդիպել բնության մեջ, ապա նրանք կորցնում են մոտիվացիան<ref>{{Cite web |author=Sarah Hartwell |title=How Intelligent Are Cats? |url=http://www.messybeast.com/intelligence.htm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080620223218/http://www.messybeast.com/intelligence.htm |archivedate=2008 թ․ հունիսի 20 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 31 |publisher=MESSYBEAST}}<blockquote>Cats that are given a mix of simple and tough problems catch on faster to the tough problems than do cats who are given a straight course of nothing but the tough problems. … In certain types of test, intelligent cats are content to underachieve — a problem with the design of the test, not with the cats' intelligence!</blockquote></ref>։

=== Քուն ===
Դրսում ապրող կատուներն ակտիվ են և՛ ցերեկը, և՛ գիշերը, սակայն նրանց ակտիվությունը մի քիչ ավելի շատ է գիշերը<ref name="Germain">{{Cite journal |last=Germain |first=E. |last2=Benhamou |first2=S. |last3=Poulle |first3=M.-L. |year=2008 |title=Spatio-temporal Sharing between the European Wildcat, the Domestic Cat and their Hybrids |journal=Journal of Zoology |volume=276 |issue=2 |pages=195–203 |doi=10.1111/j.1469-7998.2008.00479.x}}</ref><ref name="Barratt">{{Cite journal |last=Barratt |first=David G. |date=1997 թ․ հունիսի 1 |title=Home Range Size, Habitat Utilisation and Movement Patterns of Suburban and Farm Cats ''Felis catus'' |journal=Ecography |volume=20 |issue=3 |pages=271–280 |doi=10.1111/j.1600-0587.1997.tb00371.x |jstor=3682838}}</ref>։ Կատուների ակտիվության ժամանակը փոփոխական է, և ընտանի կատուները կարող են ավելի ակտիվ լինել առավոտյան ու երեկոյան, երբ ակտիվ է իրենց տերը<ref name="Randall 1985">{{Cite journal |last=Randall |first=Walter |author2=Johnson, R. F. |author3=Randall, S. |author4=Cunningham, J. T. |year=1985 |title=Circadian rhythms in food intake and activity in domestic cats |url=https://archive.org/details/sim_behavioral-neuroscience_1985-12_99_6/page/1162 |journal=Behavioral Neuroscience |volume=99 |issue=6 |pages=1162–1175 |doi=10.1037/0735-7044.99.6.1162 |pmid=3843546}}</ref>։

Կատուները քնի միջոցով խնայում են իրենց էներգիան ավելի շատ, քան կենդանիների մեծ մասը։ Քնի տևողությունը մեկ օրում կազմում է 12-16 ժամ։ Որոշ կատուներ քնում են օրական 20 ժամից ավելի, սակայն քնի միջին տևողությունը կազմում է 13-14 ժամ օրական։ Կատուների քնի ընթացքում պարբերաբար սկսվում է արագ քնի փուլ, որ ուղեկցվում է աչքի արագ շարժումներով և մկանների կծկմամբ, ինչը վկայում է այն մասին, որ կատուները կարող են [[երազ]]ներ տեսնել<ref>{{Cite journal |last=Jouvet |first=Michel |year=1979 |title=What does a cat dream about? |url=http://www.sciencedirect.com/science/article/B6T0V-485RJ0M-4X/2/82ae75a3e2df00e9eb92989351aa4ebe |journal=Trends in Neurosciences |volume=2 |pages=280–282 |doi=10.1016/0166-2236(79)90110-3 |issn=0166-2236 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 3}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։

=== Նշանների համակարգ և ինքնարտահայտում ===
Ընտանի կատուները հաղորդակցման համար օգտագործում են տարբեր ձայնային ազդանշաններ, այդ թվում՝ մլավոց, մռլտոց, ֆշշոց, ոռնոց, սուլոց, գռմռոց և այլն<ref name=Moelk>{{Cite journal |last=Moelk |first=Mildred |date=1944-04 |title=Vocalizing in the House-Cat; A Phonetic and Functional Study |url=https://www.jstor.org/stable/1416947 |journal=The American Journal of Psychology |publisher=The American Journal of Psychology, Vol. 57, No. 2 |volume=57 |issue=2 |pages=184–205 |doi=10.2307/1416947}}</ref>։ Ի հակադրություն դրանց, վայրենացած կատուները սովորաբար լուռ են<ref name="Jensen">{{Cite book |last=Jensen |first=Per |title=The Ethology of Domestic Animals |publisher=CABI |year=2009 |isbn=1-84593-536-5 |series="Modular Text" series |location=Wallingford, England}}</ref>{{rp|208}}։

Կախված նշանակությունից՝ մլավոցի ինտոնացիան տարբեր է։ Կատուները սովորաբար մլավում են նրա համար, որ գրավեն մարդու ուշադրությունը (օրինակ՝ որ իրեն կերակրեն կամ խաղան իր հետ)<ref>{{Cite web |title=Кошки способны манипулировать инстинктами человека |url=http://novosti-n.mk.ua/ukraine/read/?id=14780 |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDoshGO?url=http://novosti-n.mk.ua/ukraine/read/?id=14780 |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2009 թ․ սեպտեմբերի 7}}</ref>։ [[Անգլիա]]յում կատվի մլավոցն արտահայտվում է «''միու''» նմանաձայնությամբ, [[Ճապոնիա]]յում՝ «''նյա''», Ռուսաստանում և Հայաստանում՝ «''մյաու''»։ Կատվի մլավոցը կարող է նշանակել նաև ողջունում կամ հիվանդագին զգացումներ։ Որոշ կատուներ հաճախ են ձայներ արձակում, մյուսները՝ հազվադեպ։ Նրանք կարող են իրենց ձայնին տալ շուրջ հարյուր տարբեր [[ինտոնացիա]]ներ (շները, օրինակ, շուրջ տասը)<ref>{{Cite web |title=Особенности поведения |url=http://www.ourkitten.ru/poved/ |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDqMXmJ?url=http://www.ourkitten.ru/poved/ |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2009 թ․ սեպտեմբերի 7}}</ref>։ Դրանցից մի քանիսը խիստ կտրուկ են և տհաճ մարդու լսողության համար. այդպիսի ձայներ արձակում են հատկապես արու կատուներն էգի համար կռվելիս կամ զուգավորման ժամանակ։ Միմյանց հետ հաղորդակցվելու ժամանակ կատուները հազվադեպ են մլավում, այլ օգտագործում են նշանների համակարգ, որ ներառում է ձայների, մարմնի շարժումների ու հայացքների մեծ դիապազոն։ Հաղորդկացման տեսակետից հատկապես կարևոր մեխանիզմներ են կատվի պոչն ու ականջները<ref name="behaviourguide">{{Cite web |year=2007 |title=Cat Behavior: Body Language |url=http://animal.discovery.com/guides/cats/behavior/bodylanguageintro.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090224154137/http://animal.discovery.com/guides/cats/behavior/bodylanguageintro.html |archivedate=2009 թ․ փետրվարի 24 |accessdate=2012 թ․ սեպտեմբերի 7 |work=AnimalPlanet.com}}</ref><ref name="Cafazzo">{{Cite journal |last=Cafazzo |first=S. |last2=Natoli |first2=E. |year=2009 |title=The Social Function of Tail Up in the Domestic Cat (''Felis silvestris catus'') |journal=Behav. Processes |volume=80 |issue=1 |pages=60–66 |doi=10.1016/j.beproc.2008.09.008 |pmid=18930121}}</ref>, օրինակ՝ բարձրացված պոչը բարեկամական ողջույնի նշան է, տափակացրած ականջները՝ թշնամության։ Պոչը կարող է արտահայտել նաև կատվի դիրքն իր խմբի [[Սոցիալական ստրատիֆիկացում|սոցիալական հիերարխիայում]]. դոմինանտ կատուներն ավելի քիչ են բարձրացնում իրենց պոչը, քան ենթակա կենդանիները<ref name="Cafazzo" />։ Քթերի հպումը նույնպես ողջույնի սովորական նշան է<ref name="Crowell-davis2004" />։

[[Պատկեր:GAto.jpg|thumb|left|250px|Կատուն սպառնալիս կորացրել է մեջքն ու ֆշշացնում է]]
Կատուները կարող են նաև մռլտալ, ինչը սովորաբար նշանակում է, որ կենդանին գոհ է։ Մռլտոցը կարող է լինել էվոլյուցիոն առավելություն՝ որպես ազդանշանային մեխանիզմ մայր կատվի ու նրա ձագերի համար։ Կատուները սովորաբար մռլտում են իրենց ցեղակիցների շրջանում, օրինակ՝ իրենց ձագերին հանդիպելիս, հանգստանալիս<ref name=BruelKjaer>{{Cite web |title=Solving The Cat's Purr Mystery using Accelerometers |url=http://www.bksv.com/catspurr |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110722131617/http://www.bksv.com/catspurr |archivedate=2011 թ․ հուլիսի 22 |accessdate=2010 թ․ փետրվարի 11 |publisher=Brüel & Kjær Magazine}}</ref><ref name=IsnareCom>{{Cite web |title=The Cat's Remarkable Purr |url=http://www.isnare.com/?aid=195293&ca=Pets |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110713063142/http://www.isnare.com/?aid=195293&ca=Pets |archivedate=2011 թ․ հուլիսի 13 |accessdate=2008 թ․ օգոստոսի 6 |publisher=isnare.com |df=dmy-all}}</ref> կամ ուտելիս։ Կատուների մռլտալու մեխանիզմը հայտնի չէ։ Նրանք չունեն անատոմիական հատուկ ապարատ, որ պատասխանատու է ձայնի արձակման համար<ref name="CPEM">{{Cite web |title=Why and How Do Cats Purr? |url=https://www.loc.gov/rr/scitech/mysteries/catspurr.html |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110403054122/http://www.loc.gov/rr/scitech/mysteries/catspurr.html |archivedate=2011 թ․ ապրիլի 3 |accessdate=2011 թ․ ապրիլի 10 |publisher=Library of Congress |df=dmy-all}}</ref>, և մինչև վերջերս համարվում էր, որ մռլտում են միայն կատուները, սակայն պարզվել է, որ հովազների ցեղի ներկայացուցիչները ([[վագր]], [[առյուծ]], [[յագուար]],
[[ընձառյուծ]]) նույնպես կարող են արձակել մռլտոցի նման ձայն, բայց միայն արտաշնչելիս<ref>{{Cite web |title=Panthera |url=http://www.panthera.org/ |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131126101950/http://www.panthera.org/ |archivedate=2013 թ․ նոյեմբերի 26 |accessdate=2013 թ․ նոյեմբերի 23 |df=dmy-all}}</ref>։

Վախի կամ ագրեսիայի դեպքում կատուները կարող են ֆռթֆռթացնել, ֆշշացնել կամ հազվադեպ նաև ոռնալ։ Այդ ժամանակ կենդանին սովորաբար կորացնում է մեջքն ու պոչը, ցցում բուրդը, ականջները սեղմում գլխին։ Որոշ կատուներ կարող են արձակել սպառնալից մռնչյուն, որ հիշեցնում է շան ձայն և արտահայտում է խիստ ցասում և անբավականություն։

Ծնվելիս կատվի ձագերն արձակում են բարակ ծղրտոց, ընդ որում՝ հայտնի է, որ կատվի ձագերը սովորաբար իրենց մորը կանչում են [[ուլտրաձայն|ուլտրաձայնային ազդանշաններով]]<ref name="miau">{{Cite web |title=Что значит "мяу"? |url=http://wavygold.ru/allarticles/onearticle/article/chto-znachit-mjau/ |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDqsO7w?url=http://wavygold.ru/allarticles/onearticle/article/chto-znachit-mjau/ |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2009 թ․ սեպտեմբերի 7}}</ref>։ Որոշ հասուն կատուներ, հատկապես նրանք, որոնք հազվադեպ են օգտագործում իրենց ձայնը, նույնպես կարող են մլավոցի փոխարեն արձակել ծղրտոց<ref name="miau" />։

=== Որս ===
[[Պատկեր:Large Siamese cat tosses a mouse.jpg|thumb|Կատուն խաղում է իր բռնած մկան հետ]]
Փոփոխվող միջավայրին արագ հարմարվելու և սուր տեսողության շնորհիվ ընտանի կատուները հիանալի որսորդներ են<ref>[http://www.environmentalgraffiti.com/animals/news-most-damaging-invasive-species-united-states Why Cats Are a Threat to Our Ecosystem] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100619200821/http://www.environmentalgraffiti.com/animals/news-most-damaging-invasive-species-united-states |date=2010-06-19 }}<blockquote>Cats are a very adaptable species that have excellent eyesight and are skilled hunters. Their numbers and their natural hunting skills make them extremely damaging to the ecosystem.</blockquote></ref>։ Ուսումնասիրությունները, որոնց ընթացքում դիտարկվել են ինչպես տանը պահվող, այնպես էլ թափառող կատուներ, ցույց են տվել, որ նրանք մեկ տարվա ընթացքում որսում են միջինը 57 կենդանի<ref>[http://www.abcbirds.org/abcprograms/policy/cats/materials/predation.pdf Domestic cat predation on birds and other wildlife] (pdf){{ref-en}}</ref><ref>{{Cite web |author=Robbie A. McDonald и др. |date=2003 թ․ մայիսի 27 |title=Predation of wildlife by domestic cats Felis catus in Great Britain |url=http://www3.interscience.wiley.com/journal/118839928/abstract?CRETRY=1&SRETRY=0 |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDtmvNg?url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1046/j.1365-2907.2003.00017.x/abstract |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 26 |publisher=Mammal Review}}<blockquote>… Based on the proportion of cats bringing home at least one prey item and the back-transformed means, a British population of approximately 9 million cats was estimated to have brought home in the order of 92 (85-100) million prey items in the period of this survey, including 57 (52-63) million mammals, 27 (25-29) million birds and 5 (4-6) million reptiles and amphibians.</blockquote></ref>։ Նրանք որսում են մանր կենդանիներ, սովորաբար թռչուններ ու կրծողներ<ref name="Woods" /> և հաճախ օգտագործվում են վնասատունեի դեմ պայքարելու համար<ref>Clones, Cats, And Chemicals: Thinking Scientifically About Controversial Issues&nbsp;– Page 9, Irwin L. Slesnick&nbsp;– 2004</ref><ref>Pests of Crops in Warmer Climates and Their Control&nbsp;– Page 120, Dennis S. Hill&nbsp;– 2008</ref>։ Ընտանի կատուները [[Միացյալ Նահանգներ]]ում սպանում են տարեկան 1,4-3,7 միլիարդ թռչուն և 6,9-20,7 միլիարդ կաթնասուններ<ref name="NC012913">{{Cite journal |last=Loss |first=Scott R. |last2=Will |first2=Tom |last3=Marra |first3=Peter P. |date=2013 թ․ հունվարի 29 |title=The impact of free-ranging domestic cats on wildlife of the United States |journal=Nature Communications |volume=4 |pages=Article number: 1396 |bibcode=2013NatCo...4E1396L |doi=10.1038/ncomms2380 |pmid=23360987 |quote=We estimate that free-ranging domestic cats kill 1.4–3.7 billion birds and 6.9–20.7 billion mammals annually.}}</ref><ref name="NYT012913">{{Cite news |author=Natalie Angier |date=2013 թ․ հունվարի 29 |title=That Cuddly Kitty Is Deadlier Than You Think |url=https://www.nytimes.com/2013/01/30/science/that-cuddly-kitty-of-yours-is-a-killer.html |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130130010156/http://www.nytimes.com/2013/01/30/science/that-cuddly-kitty-of-yours-is-a-killer.html |archivedate=2013 թ․ հունվարի 30 |accessdate=2013 թ․ հունվարի 30 |newspaper=The New York Times |df=dmy-all}}</ref> (դրա մեծ մասը բաժին է ընկնում 80 միլիոն վայրենացած ու թափառող կատուներին)։ Առնետների վրա կատուները հազվադեպ են հարձակվում. գորշ [[առնետներ]]ը, որ Եվրոպա են անցել [[Ասիա]]յից, աչքի են ընկնում մեծ չափերով, ագրեսիվությամբ ու ճարպկությամբ, ինչի պատճառով կատուների մեծ մասը վախենում է նրանցից<ref>{{Cite web |author=Ксения Лисун |date=2008 թ․ հունվարի 8 |title=Хитра, вынослива, способна на многое |url=http://www.pressa.irk.ru/number1/2008/01/012001.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/6OAoib2vx?url=http://baikalpress.ru/number1/2008/01/012001.html |archivedate=2014 թ․ մարտի 18 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 26 |publisher="Номер один" |lang=ru}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, կան կատուներ, որոնք հայտնի են որպես առնետ որսացողներ<ref name="ReferenceA">{{Ռուսերեն գիրք |автор=Сетон-Томпсон, Эрнест |заглавие=Королевская Аналостанка |год=2010 |издательство=Амфора |страниц=96 |isbn=978-5-367-01564-5}}</ref>։

Ի տարբերություն առյուծների, որոնք ապրում և որս կատարում են խմբերով, կատուները որս կատարում են բացառապես մենակ, բացառությամբ մայր կատվի ու ձագերի խաղի։ Ի տարբերություն շների ու [[գայլեր]]ի, որոնք պետք է մշտապես պահեն իրենց մարմնի ուժեղ հոտը, որպեսզի որս կատարեն միասին, կատուները մշտապես լիզում են իրենց մորթին, որպեսզի իրենց հոտով չվախեցնեն որսին։ Սոված լինելու դեպքում կատուներն անմիջապես ուտում են իրենց որսը։ Հակառակ դեպքում նրանք ուտելուց առաջ խաղում են նրա հետ. նետում են որսած կենդանուն, բռնում, և այդ «արարողությունն» ուղեկցվում է ցատկերով։ Կատուն որսը սովորաբար ուտում է թաքստոցում. մանր կենդանիներին ուտում է կաշվով ու մորթով, խոշոր թռչուններին՝ նրանց բմբուլները պոկելուց հետո<ref>{{Cite web |title=Домашняя кошка |url=http://www.dsxsphinx.com/domashnyaya-koshka/ |url-status=unknown-host |accessdate=2010 թ․ հունիսի 27 |lang=ru}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։

Կատուները որսում են ընդհանուր առմամբ շուրջ հազար տեսակի կենդանիների, այնինչ մեծ կատուները (առյուծներ, վագրեր և այլն) որսում են միայն խոշոր կաթնասուններ։ Բացառություն է [[ընձառյուծ]]ը, որ հաճախ որսում է [[նապաստակներ]] և նույնիսկ մանր կրծողներ։ Տակտիկական հնարքները կատուների մոտ նույնն են, ինչ վագրերի ու [[ընձառյուծ]]ների դեպքում. կատուն դարանակալում է որսին և հարձակվում հանկարծակի ցատկով՝ փորձելով երկար ժանիքներով բռնել որսի վիզը՝ մահացու հարված հասցնելով նրա [[ողնաշար|վզի ողներ]]ին կամ վնասել կոկորդը՝ առաջացնելով [[ասֆիքսիա]]։ Դրանից բացի կատուները կարող են առջևի թաթերով որսալ [[ձուկ]] հոսող ջրում։ Հաջողության դեպքում կատուները (և նույնիսկ կատվի ձագերը, որոնք կյանքում առաջին անգամ են տեսնում ձուկ) կծում են ձկան գլուխը և ուտում այն բանից հետո, երբ նա դադարում է թպրտալ<ref>{{Cite web |title=Повадки кошек |url=http://pets.to-var.com/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=7&Itemid=14 |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDwZJTx?url=http://pets.to-var.com/index.php?option=com_content |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 27 |lang=ru}}</ref>։

{|class="graytable" style="text-align:center"
 
 |width="25%"|[[Պատկեր:chat-affut.JPG|center|200px]]
 |width="25%"|[[Պատկեր:Ocicat-woodpecker.jpg|center|150px]]
 |width="25%"|[[Պատկեր:Cat and mouse.jpg|center|150px]]
 |width="25%"|[[Պատկեր:Kot po polowaniu (Aw58).JPG|center|200px]]
 |-
 |Դարանակալած կատու
 |Կատու, որ բռնել է [[փայտփորիկ]]
 |Կատու, որ բռնել է [[մուկ]]
 |Կատուն որսից հետո
 |}

=== Խաղ ===
[[Պատկեր:Play fight between cats.webmhd.webm|thumbnail|thumbtime=4|alt=Play fight between kittens, age 14 weeks|14 շաբաթական կատուների խաղ]]
Ընտանի կատուները և հատկապես ձագերը սիրում են խաղալ։ Այդ գործողություններով կատվի ձագերը նմանակում են որսը, և դա նրանց օգնում է սովորել հետապնդել, բռնել և սպանել որսին<ref name="Poirier 1982">{{Cite journal |last=Poirier |first=F. E. |last2=Hussey |first2=L. K. |date=1982 թ․ հուլիսի 1 |title=Nonhuman Primate Learning: The Importance of Learning from an Evolutionary Perspective |url=https://archive.org/details/sim_anthropology-and-education-quarterly_summer-1982_13_2/page/n54 |journal=Anthropology and Education Quarterly |volume=13 |issue=2 |pages=133–148 |doi=10.1525/aeq.1982.13.2.05x1830j |jstor=3216627}}</ref>։ Կատուները խաղի միջոցով սովորում են նաև կռվել միմյանց կամ մարդկանց հետ, ինչի շնորհիվ նրանք ձեռք են բերում ունակություններ, որոնք իրենց պետք կգան իրական կյանքում, ինչպես նաև դա օգնում է նվազեցնել վախը, որ ասոցացվում է այլ կենդանու վրա հարձակման հետ<ref name="Byers 1998">{{Cite book |last=Byers |first=John A. |url=https://archive.org/details/animalplayevolut00beko |title=Animal Play: Evolutionary, Comparative, and Ecological Perspectives |last2=Bekoff |first2=Marc |publisher=Cambridge University Press |year=1998 |isbn=0-521-58656-9 |location=Cambridge, England<!--This is not redundant; there's a Cambridge, Massachusetts, also, with academic publishers.--> |page=[https://archive.org/details/animalplayevolut00beko/page/n149 135]}}</ref>։

Խաղի և որսի նմանության շնորհիվ կատուները սիրում են խաղալ այնպիսի խաղալիքներով, որոնք հիշեցնում են որսի կենդանիների, օրինակ՝ փոքր փափուկ խաղալիքներով, որոնք արագ շարժվում են։ Սակայն նրանք արագ կորցնում են հետաքրքրությունը (հարմարվում են) այն խաղալիքների նկատմամբ, որոնցով խաղացել են նախկինում<ref name="Hall 2002">{{Cite journal |last=Hall |first=Sarah L. |year=2002 |title=Object Play in Adult Domestic Cats: The Roles of Habituation and Disinhibition |journal=Applied Animal Behaviour Science |volume=79 |issue=3 |pages=263–271 |doi=10.1016/S0168-1591(02)00153-3}}</ref>։ Կատուները նաև ավելի շատ են խաղում խաղալիքներով, երբ սոված են<ref name="Hall 1998">{{Cite journal |last=Hall |first=Sarah L. |date=1998 թ․ հունիս |title=The Influence of Hunger on Object Play by Adult Domestic Cats |journal=Applied Animal Behaviour Science |volume=58 |issue=1–2 |pages=143–150 |doi=10.1016/S0168-1591(97)00136-6}}</ref>։ Թելը հաճախ է դառնում խաղալիք կատուների համար, սակայն ուտելու դեպքում այն անցնում է աղիներ և կարող է դառնալ լուրջ հիվանդության և նույնիսկ մահվան պատճառ<ref name="MacPhail 2002">{{Cite journal |last=MacPhail |first=Catriona |date=2002 թ․ նոյեմբեր |title=Gastrointestinal obstruction |journal=Clinical Techniques in Small Animal Practice |volume=17 |issue=4 |pages=178–183 |doi=10.1053/svms.2002.36606 |pmid=12587284}}</ref>։

=== Փոխհարաբերություններն այլ կենդանիների հետ ===
[[Պատկեր:Black white cats.jpg|thumb|left|200px|Սոցիալական վարքի օրինակ]]
Չնայած վայրի կատուները վարում են միայնակ կյանք, ընտանի կատուները (վայրենացածները) ապրում են [[Գաղութ (կենսաբանություն)|գաղութներով]], որ հավաքվում են սննդի աղբյուրի շուրջը և հիմնվում են համագործակցող էգ կատուների խմբերի վրա<ref name="Crowell-davis2004">{{Cite journal |last=Crowell-Davis |first=S. L. |last2=Curtis |first2=T. M. |last3=Knowles |first3=R. J. |year=2004 |title=Social Organization in the Cat: A Modern Understanding |url=http://zoopsy.free.fr/veille_biblio/social_organization_cat_2004.pdf |url-status=dead |journal=Journal of Feline Medicine and Surgery |volume=6 |issue=1 |pages=19–28 |doi=10.1016/j.jfms.2003.09.013 |pmid=15123163 |accessdate=2008 թ․ մայիսի 21 |archivedate=2011 թ․ հուլիսի 20 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110720231305/http://zoopsy.free.fr/veille_biblio/social_organization_cat_2004.pdf}}</ref><ref name="Pontier 1996">{{Cite journal |last=Pontier |first=Dominique |author2=Eugenia Natoli |year=1996 |title=Male Reproductive Success in the Domestic Cat (''Felis catus'' L.): A Case History |url=https://archive.org/details/sim_behavioural-processes_1996-08_37_1/page/85 |journal=Behavioural Processes |volume=37 |issue=1 |pages=85–88 |doi=10.1016/0376-6357(95)00070-4}}</ref>։ Այդպիսի խմբերում միշտ կատուներից մեկը իշխող դիրք ունի մյուսների նկատմամբ<ref name="Baron">{{Cite journal |last=Baron |first=Alan |last2=Stewart |first2=C. N. |author3=Warren |first3=J. M. |date=1957 թ․ հունվարի 1 |title=Patterns of Social Interaction in Cats (''Felis domestica'') |journal=Behaviour |volume=11 |issue=1 |pages=56–66 |doi=10.1163/156853956X00084 |jstor=4532869}}</ref>։ Յուրաքանչյուր կատու վերահսկում է իր տարածքը<ref>{{Cite web |title=Кошачья иерархия |url=http://petland.org.ua/mode-article/pge-379.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDubeSE?url=http://petland.org.ua/mode-article/pge-379.html |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 27 |lang=ru}}</ref>. սեռական ակտիվ արուները գրավում են ամենաընդարձակ տարածքնեը, ընդ որում՝ նրանց տարածքը կարող է 10 անգամ գերազանցել էգ կատուների տարածքին և հատվել մի քանի էգ կատուների տարածքների հետ<ref name="Sommerville">{{Cite journal |last=Sommerville |first=B. A. |year=1998 |title=Olfactory Awareness |journal=Applied Animal Behaviour Science |volume=57 |issue=3–4 |pages=269–286 |doi=10.1016/S0168-1591(98)00102-6}}</ref>։ Գյուղական միջավայրում կենդանու վերահսկողության տակ գտնվում է ողջ բակը։ Այնուամենայնիվ, միշտ կա «չեզոք տարածք», որտեղ կատուները կարող են հանդիպել առանց կոնֆլիկտի ու ագրեսիայի։ Սակայն իր վերահսկողության տակ գտնվող տարածքից կատուն վռնդում է ցանկացած այլ կատվի, ընդ որում՝ իրենց տարածքը պահպանում են ոչ միայն արուները, այլև էգերը։

Տանը ապրող կատուները կարող են խաղաղ գոյակցել ինչպես ուրիշ կատուների, այնպես էլ այլ ընտանի կենդանիների հետ, որոնք բնության մեջ հանդիսանում են կատուների որսը։ Այսպես, եթե մի քանի շաբաթական կատվի մոտ տանեն մուկ, ապա նրանք երկար ժամանակ կարող են պահպանել ընկերական հարաբերություններ, չնայած միշտ վտանգ կա, որ խաղի ժամանակ կատվի մոտ կարող է արթնանալ որսորդի բնազդը<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://books.google.am/books?id=dXJRpmUG9aEC&pg=PA49&dq=Others+maintain+social+relationships+with+people+or+other+family+pets+throughout+life.+Approximately+15%25+of+cats+seem+resistant+to+socialization+with+humans.+Most+cats+adapt+well+to+sharing+a+home+or+apartment+with+people,+other+cats,&hl=en&ei=UbMCTamnEo6cOoPgtKYB&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCMQ6AEwAA#v=onepage&q=Others%20maintain%20social%20relationships%20with%20people%20or%20other%20family%20pets%20throughout%20life.%20Approximately%2015%25%20of%20cats%20seem%20resistant%20to%20socialization%20with%20humans.%20Most%20cats%20adapt%20well%20to%20sharing%20a%20home%20or%20apartment%20with%20people%2C%20other%20cats%2C&f=false |автор=Gary M. Landsberg, Wayne L. Hunthausen, Lowell J. Ackerman |заглавие=Handbook of behavior problems of the dog and cat |год=2003 |издательство=Elsevier Health Sciences |том=1 |страницы=49 |страниц=554 |isbn=0702027103, 9780702027109}}<blockquote>Some cats are independent, with little desire for contact with humans and other cats. Others maintain social relationships with people or other family pets throughout life. Approximately 15 % of cats seem resistant to socialization with humans. Most cats adapt well to sharing a home or apartment with people, other cats, and other pets.</blockquote></ref>։

Կատուների ու [[շներ|ընտանի շների]] բարդ հարաբերությունները պայմանավորված են որսորդական բնազդներով. յուրաքանչյուր շուն փախչող կատվի մեջ տեսնում է հետապնդման օբյեկտ և հետապնդում է նրան այնքան ժամանակ, մինչև բռնում է, կամ կատուն պատսպարվում է անմատչելի տեղում։ Տարածքը պահպանող կամ մարտական շները հաճախ են սպանում կատուների, վերջիններիս սպանում են նաև թափառող շները, սակայն դրա պատճառները մնում են չբացահայտված. թափառող շները կատուներին սպանում են նույնիսկ այն ժամանակ, երբ սննդի կարիք չունեն<ref>{{Cite web |title=Статья: «Собаки как доминирующие хищники в экосистемах городов», авторы: Е.А Ильинский, С.О. Ильинская |url=http://www.animalsprotectiontribune.ru/VetPat1.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDx7klB?url=http://www.animalsprotectiontribune.ru/VetPat1.html |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2009 թ․ օգոստոսի 4 |publisher=Animalsprotectiontribune.ru |language={{ru icon}}}}</ref>։ Այնուամենայնիվ, հաճախ կատուներն ու շները կարող են ապրել իրար կողքի<ref>{{Cite web |title=Dogs and Cats&nbsp;– Getting Along |url=http://www.petuniversity.com/dogs/training--behavior/dogs-and-cats.htm |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130617221350/http://www.petuniversity.com/dogs/training--behavior/dogs-and-cats.htm |archivedate=2013 թ․ հունիսի 17 |accessdate=2013 թ․ հուլիսի 4 |publisher=Petuniversity.com |df=dmy-all}}</ref>։

Ընտանի կատուները, ինչպես և ցանկացած [[Ինտրոդուկցիա (կենսաբանական)|ինտրոդուկցված]] գիշատիչ, կարող են լուրջ վնաս հասցնել [[էնդեմիկ]] [[էկոհամակարգ]]ին, հատկապես եթե կատուները տվյալ տարածք բերվել են համեմատաբար ոչ վաղ անցյալում, և մյուս տեսակները չեն հասցրել հարմարվել նրա ներկայությանը։ Համաձայն ներկայում հերքված<ref>Galbreath, Ross & Brown, Derek (2004): The tale of the lighthouse-keeper’s cat: Discovery and extinction of the Stephens Island wren (Traversia lyalli). Notornis 51(4): 193—200</ref><ref>Medway, David G. (2004): The land bird fauna of Stephens Island, New Zealand in the early 1890s, and the cause of its demise. Notornis 51(4): 201—211.</ref> լեգենդի՝ [[1894 թվական]]ին [[Նոր Զելանդիա]]յի ափերի մոտ գտնվող [[Ստիվենս (կղզի, Նոր Զելանդիա|Ստիվենս]] կղզու փարոսի տեսուչի կատուն միայնակ ոչնչացրել է չթռչող [[ստեֆենյան թփուտային ցախսարեկ]]ների ողջ պոպուլյացիան<ref>{{Cite web |author=R. Galbreath, D. Brown |date=2004 |title=The tale of the lighthouse-keeper's cat: Discovery and extinction of the Stephens Island wren (Traversia lyalli) |url=http://www.notornis.org.nz/abstract.php?volume_issue=n51_4&first_page=193 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081016025607/http://www.notornis.org.nz/abstract.php?volume_issue=n51_4&first_page=193 |archive-date=2008 թ․ հոկտեմբերի 16 |accessdate=2010 թ․ դեկտեմբերի 10 |publisher=Notornis |lang=en}}</ref>։ Նման դեպքերում ընտանի կատուների վտանգի նվազեցման համար օգտագործվում են զանգեր, որ կախվում են նրանց վզկապներից։

== Գենետիկա ==
Ընտանի կատուն և նրա մերձավոր վայրի նախնին [[Պոլիպլոիդիա|դիպլոիդ]] օրգանիզմներ են և ունեն 38 [[քրոմոսոմ]]<ref>{{Cite journal |author=Nie W, Wang J, O'Brien PC |first1=W |first2=J |first3=PC |first4=B |first5=T |first6=MA |first7=F |year=2002 |title=The genome phylogeny of domestic cat, red panda and five mustelid species revealed by comparative chromosome painting and G-banding |journal=Chromosome Res. |volume=10 |issue=3 |pages=209–22 |doi=10.1023/A:1015292005631 |issn=0967-3849 |pmid=12067210}}</ref> ու շուրջ 20 000 [[գեն]]<ref>{{Cite journal |author=Pontius JU, Mullikin JC, Smith DR |first1=JU |first2=JC |first3=DR |first4=Team |first5=K |first6=S |first7=M |first8=J |first9=R |first11=N |last12=Schäffer |first12=AA |last13=Agarwala |first13=R |last14=Narfström |first14=K |last15=Murphy |first15=WJ |date=2007 թ․ նոյեմբեր |title=Initial sequence and comparative analysis of the cat genome |url=http://www.genome.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=17975172 |format=Free full text |journal=Genome Res. |volume=17 |issue=11 |pages=1675–89 |doi=10.1101/gr.6380007 |issn=1088-9051 |pmc=2045150 |pmid=17975172 |first16=U |first17=AL |first18=A |first19=M |first20=N |first21=J |first22=WE |first23=G |first24=G |first25=Program |first26=SJ |last16=Giger |last17=Roca |last18=Antunes |last19=Menotti-Raymond |last20=Yuhki |last21=Pecon-Slattery |last22=Johnson |last23=Bourque |last24=Tesler |last25=Nisc Comparative Sequencing |last26=O'brien}}</ref>։ Կատուների մոտ հայտնաբերվել են 250 ժառանգվող գենետիկական խանգարումներ, որոնցից շատերը նման են մարդկայիններին<ref>{{Cite journal |author=O'Brien SJ, Johnson W, Driscoll C, Pontius J, Pecon-Slattery J, Menotti-Raymond M. |first1=SJ |first2=W |first3=C |first4=J |first5=J |first6=M |date=2008 թ․ հունիս |title=State of cat genomics |url=https://archive.org/details/sim_trends-in-genetics_2008-06_24_6/page/268 |journal=Trends Genet. |volume=24 |issue=6 |pages=268–79 |doi=10.1016/j.tig.2008.03.004 |issn=0168-9525 |pmid=18471926}}</ref>։ Կաթնասունների [[Նյութափոխանակություն|մետաբոլիզմում]] նմանությունների բարձր մակարդակը թույլ է տալիս ախտորոշել կատվի [[ժառանգական հիվանդություններ]]ը՝ օգտագործելով այն գենետիկական թեստերը, որոնք նախապես ստացվել են մարդու ժառանգական հիվանդությունների ախտորոշման համար, ինչպես նաև կատուներին օգտագործել մարդու հիվանդությունների ուսումնասիրման ժամանակ<ref>{{Cite journal |author=Sewell AC, Haskins ME, Giger U |first1=AC |first2=ME |first3=U |date=2007 թ․ սեպտեմբեր |title=Inherited metabolic disease in companion animals: searching for nature's mistakes |url=https://archive.org/details/sim_veterinary-journal_2007-09_174_2/page/252 |journal=Vet. J. |volume=174 |issue=2 |pages=252–9 |doi=10.1016/j.tvjl.2006.08.017 |issn=1090-0233 |pmid=17085062}}</ref><ref name="OBrien">{{Cite journal |last=O'Brien |first=Stephen J. |author2=Menotti-Raymond, M. |author3=Murphy, W. J. |author4=Yuhki, N. |year=2002 |title=The Feline Genome Project |journal=Annual Review of Genetics |volume=36 |pages=657–686 |doi=10.1146/annurev.genet.36.060602.145553 |pmid=12359739}}</ref>։

Առավել շատ ուսումնասիրվել են կատուների մորթու գույնի գեները։ Կատուների մորթու կարմիր ու սև գույները որոշող [[Դոմինանտություն|կոդոմինանտ գենը]] գտնվում է իգական X սեռական քրոմոսոմում, այդ պատճառով էլ կարմիր (XX) գույնի կատուները ավելի քիչ են հանդիպում, քան կարմիր (XY) գույնի կատուները, իսկ կրիայի գույնի (կարմիր-սև կամ կրեմագույն-երկնագույն) լինում են միայն էգ կատուները, բայց ոչ արուները (մինչ այժմ նկարագրվել են միայն մի քանի դեպքեր, երբ երեք գույն ունեցել է արու կատուն, որոնց կրիայի գույնը պայմանավորված է եղել ХХУ սեռական [[Քրոմոսոմային հավաքակազմեր|քրոմոսոմների հավաքակազմով]])<ref name=autogenerated1>[http://www.nekosamurai.jp/samurai/A_precious_cat_e.html Samurai — Scottish Fold] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120213175554/http://www.nekosamurai.jp/samurai/A_precious_cat_e.html |date=2012-02-13 }}{{ref-en}}</ref>։

=== Ընտանի կատուների գույներ ===
[[Պատկեր:Van Cat 1.jpg|thumb|230px|right|[[Վանա կատու]] Արփին կարմրասպիտակ ավանդական գունավորմամբ]]
Կատվի մորթու գույն ասելով հասկացվում է ինչպես հենց կենդանու բրդի գույնը, այնպես էլ շերտերի ու բծերի «նկարը»։ Բծավոր կատուների մոտ, որոնց մորթու վրա հանդիպում են սպիտակ գույնի չներկված բծեր, տարբերակում են սպիտակ և գունավոր բծերի հարաբերակցությունը։ Գունավորում ասելով հաշվի է առնվում նաև կատվի մորթու յուրաքանչյուր առանձին մազի ներկվածության աստիճանը։ Դրանից բացի առանձնացվում են [[ալբինիզմ]]ի տարբեր աստիճաններ ունեցող կատուներ, ինչն անդրադառնում է մորթու գունավորման վրա և նույնպես վերաբերում է կատվի մորթու գույնին։

Կատվի մորթու գույնը պայմանավորված է գեների հավաքակազմով, որոնցից կախված է մորթում [[մելանին]]ի պարունակությունն ու տեսակը<ref name="genetika_cveta">{{Cite web |author=Orca Starbuck и David Thomas. |title=Генетика окрасов кошек |url=http://www.satpro.ru/homes/clorgen.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mDz61E8?url=http://www.satpro.ru/homes/clorgen.html |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 26 |lang=ru}}</ref>։ Մարթու գորշավուն գույնը սովորաբար կոչվում է «երկնագույն» (օրինակ՝ «ռուսական երկնագույն» ցեղատեսակը), իսկ շիկակարմիրը՝ «կարմիր»։

Ըստ մորթու գույնի կատուները լինում են<ref name="okras_koshki">{{Cite web |author=Orca Starbuck и David Thomas. |title=Окрасы кошек |url=http://www.satpro.ru/homes/colors.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/6OAom2r0G?url=http://www.satpro.ru/homes/colors.html |archivedate=2014 թ․ մարտի 18 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 26 |lang=ru}}</ref>.
* '''Թաբի''' – հիշեցնում է վայրի կատվի գունավորումը։ Հանդիպում է նեղ շերտերի, մանր բծերի տեսքով, որ տարածվում են նրա ողջ մարմնի վրա կամ կազմում հատուկ «նկար»։ Այդ խմբի ներսում առանձնացվում են՝ աբիսինյան թաբին, թաբի մաքրելը (վագրային), բծավոր թաբին և մարմարագույն (դասական) թաբին,
* '''Միագույն''', երբ կատվի ողջ մորթի գույնը նույն է,
* '''Ծխագույն''', երբ գունավորված են միայն մազերի ծայրերը։ Կատվի գունավորումը կոչվում է շինշիլայի, եթե ներկված է մազի 1/8 մասը,
* '''Քոլորփոյնթ'''<ref name="kolor-point">{{Cite web |title=Порода «Колорпойнт» |url=http://home-animal.org.ua/22-kolor-point.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180220100835/http://home-animal.org.ua/22-kolor-point.html |archive-date=2018 թ․ փետրվարի 20 |accessdate=2018 թ․ մարտի 5}}</ref> ({{lang-en|colour}} – գույն և {{lang-en2|point}} – բիծ բառերից) կամ ակրոմելանինային գունավորում, այս խմբին հատուկ են թույլ գունավորված (սպիտակից մինչև կրեմագույն) մարմինն ու ավելի մուգ գույնի թաթերը, պոչը, դունչն ու ականջները։ [[Սիամական կատու|Սիամական]] գունավորմամբ կատուներին հատուկ են երկնագույն, [[կոբալտ]]ի գույնի աչքերը, իսկ բուրմանյան կատուներին՝ դեղին աչքերը,
* '''Երկգույն''' – ողջ մարմնի վրա սպիտակ ֆոնի վրա առկա են գունավոր բծեր՝ առանց որոշակի հարաբերակցության,
* '''Կրիայի գունավորում''', ինչպես նաև '''կրեմաերկնագույն''', '''սիտեց''' – սև (երկնագույն) և շիկակարմիր (կրեմագույն) գույների համադրությամբ գունավորված կատուներ։ Որպես կանոն, այդպիսի կատուներն էգ են<ref name="chrephi">[http://www.messybeast.com/tricolours.htm Черепаховые и трёхцветные кошки.]{{ref-en}}</ref>, քանի որ այդ գունավորումը էգերի գենոտիպում առկա սեռի հետ կապված՝ ոչ լրիվ դոմինանտ գենի արդյունք է։ Արու կատվի մոտ կրիայի գույնի առկայությունը վկայում է գենետիկական խանգարումների մասին, ինչպես նաև համարվում է, որ նման կատուներն անպտուղ են։ Ներկայում հայտնի է կրիայի գույնի մեկ արու կատու, որը ձագ է ունեցել։ Սակայն բժշկական քննության արդյունքում կատվի մոտ հայտնաբերվել է [[տերատոզոոսպերմիա]], ինչն անպտղության պատճառ է<ref name=autogenerated1 />։

=== Սպիտակ գունավորում և խլություն ===
[[Պատկեր:Manx Dante blue eyes.jpg|left|thumb|200px|Ամբողջովին սպիտակ կապուտաչյա կատու]]
Ամբողջովին սպիտակ կատուների թվում հանդիպում են կատուներ կապույտ կամ տարբեր գույնի աչքերով։ Դրա պատճառը կատվի գենոտիպում '''W''' դոմինանտ քպիստատիկ գենի առկայությունն է։ Այդ կատուները 40% հավանականությամբ ծնվում են [[Խլություն|խուլ]]։ Դա բացատրվում է նրանով, որ ամբողջովին սպիտակ կատուների մոտ գունավորման '''W''' էպիստատիկ դոմինանտ գենի ազդեցությամբ տեղի է ունենում [[խխունջ (ականջ)|ականջի ներքին խխունջի]] [[Դեգեներացում|դեգեներացիա]]<ref>{{Cite web |author=Diane Marcus |title=Breed Article: Turkish Van |url=http://www.cfainc.org/breeds/profiles/articles/turkish-van.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/60ulKU0Wp?url=http://www.cfa.org/404redirect.html |archivedate=2011 թ․ օգոստոսի 13 |accessdate=2010 թ․ հոկտեմբերի 9 |publisher=CFA |lang=en}}</ref>։ Խլություն կարող է լինել երկու ականջի (այդ դեպքում կատուն բոլորովին խուլ է) կամ միակողմանի (այդ դեպքում կատուն կարող է լսել)։ Սակայն բոլոր կատուների միայն 5%-ն ունի սպիտակ գունավորում, իսկ ամբողջովին սպիտակ կապուտաչյա կատուների 17-22 %-ը ծնվում են խուլ։ Ամբողջովին սպիտակ կատուների շարքում խուլ կատուների թվաքանակը աճում է մինչև 40%, եթե կատվի մի աչքը կապույտ է, և մինչև 65-85 %, եթե կատվի երկու աչքերն էլ կապույտ են։ Որոշ սպիտակ կատուներ խուլ են միայն մի ականջից, ընդ որում՝ ամբողջովին սպիտակ կատվի խլությունը լինում է կապույտ աչքի կողմից<ref name="elizabeth">{{Cite web |author=Feline Health Center |title=Ask Elizabeth |url=http://www.vet.cornell.edu/fhc/ |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mE0S6F2?url=http://www.vet.cornell.edu/fhc/ |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 26 |publisher=Cornell University Feline Health Center}}</ref>։ Խուլ կատուները նորմալ ապրում են տնային պայմաններում, և նույնիսկ կարող են ունենալ առողջ սերունդ, սակայն վայրենացած պոպուլյացիներում կամ փողոցում նմանատիպ կենդանիները դժվար են գոյատևում։ Սիրողական ֆելինոլոգիայում կատուների խլությունը համարվում է արատ, այդ պատճառով էլ խուլ կատուները բացառվում են բուծման ծրագրից։ Երբեմն սպիտակ գույնը համարվում է ցեղատեսակի բնորոշ հատկություն։ Օրինակ՝ մինչև [[1978 թվական]]ը ֆելինոլոգիական կազմակերպությունները թուրքական անգորա ցեղատեսակի լիարժեք ներկայացուցիչ չէին համարում ոչ սպիտակ կատուներին։

== Ցեղատեսակներ ==
[[Պատկեր:Коты. Марки Украины 2007.jpg|250px|thumb|''Կատուների ցեղատեսակներն'' ուկրաինական նամականիշի վրա ([[2007]] թվական)]]
Ցեղական են համարվում ֆելինոլոգիական կազմակերպություններից մեկի կողմից գրանցված ցեղատեսակներին հատուկ որոշակի գծեր ու հատկանիշներ ունեցող կատուները։ Տարբեր ֆելինոլոգիական կազմակերպություններ ճանաչում են տարբեր քանակի կատուների ցեղատեսակներ։ Օրինակ՝ Livre Officiel des Origines Félines-ը ճանաչում է կատուների 74 ցեղատեսակ, The Governing Council of the Cat Fancy-ը՝ 35, Cat Fanciers’ Association-ը՝ 50, The Cat Association-ը՝ 63, World Cat Federation-ը՝ 62, իսկ Fédération Internationale Féline-ը՝ 42։ Յուրաքանչյուր ֆելինոլոգիական կազմակերպություն ունի իր կողմից ճանաչված ցեղատեսակի վերաբերյալ իր պատկերացումը, ինչը սահմանված է հատուկ նկարագրությամբ, որը կոչվում է ցեղատեսակի ստանդարտ։ Որպես կանոն՝ ցեղական կատուն ունի [[ծագումնաբանություն]]՝ տրված ֆելինոլոգիական ակումբի կողմից, որը հաստատում է տվյալ կենդանու պատկանելությունը որոշակի ցեղատեսակին և նրա համապատասխանությունը ցեղատեսակի ստանդարտին։ Կատուների ընդհանուր թվաքանակի մեկ տոկոսից էլ պակասն են համարվում ցեղական, և միայն նրանք կարող են մասնակցել կատուների ցուցահանդեսներին՝ ըստ ցուցահանդեսային կարգերի մրցույթ-ցուցադրություններին, որ նախատեսված են ցեղական կատուների համար։ Ոչ ցեղական կատուները ցուցահանդեսներին կարող են մասնակցել ընտանի կենդանիների կարգում։ Արգելվում է տարբեր ցեղատեսակների պատկանող կատուների զուգավորումը (աուտքրոս) սերունդ ստանալու նպատակով, բացառությամբ այն ցեղատեսակների, որոնց բուծումը դեռևս չի ավարտվել։
[[Պատկեր:Cat breed (HY).jpg|մինի|250x250փքս|2021 թվականին կատուների գրանցված ծնունդների թիվը՝ ըստ ցեղատեսակի, տվյալները՝ Governing Council of the Cat Fancy-ի]]
Ընտանի կատուների ցեղատեսակների բազմասանությունը բազմամյա [[սելեկցիա]]յի և քիչ չափով նաև գենետիկական [[մուտացիա]]ների արդյունք է։ Օրինակ՝ [[էկզոտիկ կատու]]ն ցեղատեսակի ձևավորման նախնական փուլերում ստեղծվել է երկարամազ [[Պարսկական կատու|պարսկական կատվի]] ու բրիտանական կարճամազ կատվի զուգավորումից, իսկ անպոչ մենքսն ու կարճոտն մանչկինը գենետիկական մուտացիաների արդյունք են։ Այսպես կոչված «մերկ կատուների» ցեղատեսակները, ինչպիսիք են [[Սֆինքս (կատու)|կանադական սֆինքս]]ը, [[Դոնսկոյ (կատու)|դոնսկոյ սֆինքսն]] ու [[Փիթրբալդ (կատու)|փիթրբալդը]], նույնպես գենետիկական մուտացիաների արդյունք են, որ հաստատվել են երկար տարիների աշխատանքի արդյունքում։ Ըստ վիճակագրության՝ անմազ ձագերը ծնվում են մի քանի տարին մեկ անգամ։ Օրինակ՝ կանադական սֆինքսների ժամանակակից պոպուլյացիան սկիզբ է առել անտեր կատվի ձագերից, որ ծնվել են [[1976 թվական]]ին։ Դոնսկոյ սֆինքսների ցեղատեսակն սկիզբ է առել Վարվառա կատվից, որ գտնվել է [[Դոնի Ռոստով]]ի փողոցներում<ref>[http://www.sphinxes.ru/ Донской сфинкс: история породы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100208231435/http://www.sphinxes.ru/ |date=2010-02-08 }} {{v|26|11|2009}}</ref>։ Ի տարբերություն կանադական սֆինքսի՝ դոնսկոյ կատվի մոտ անմազ լինելու հատկության ժառանգականությունը դոմինանտ է։ Ուկրաինական լևկոյ անմազ ցեղատեսակի ստեղծման համար օգտագործվել են հետևյալ ցեղատեսակների կատուներ՝ դոնսկոյ սֆինքս, փիթրբալդ, օրիենտալ կարճամազ, սքոտիշ ֆոլդ, պարսկական։ Կատուների որոշ ցեղատեսակներ, ինչպիսիք են թայլանդական կատուն կամ [[թուրքական անգորա]]ն, համարվում են ընտանի կատվի բնական կամ աբորիգեն ցեղատեսակներ, քանի որ բուծվել են իրենց ծագման վայրում գտնվող առանձնացված պոպուլյացիաներից։

Կան կատուների ցեղատեսակներ, որոնք բնութագրվում են գեների որոշակի մուտացիաներով։ Օրինակ՝ դևոս ռեքս, քորնիշ ռեքս և սելկիրկ ցեղատեսակների համար բնութագրական հատկանիշներ են գանգուր մազերը, մենքս, [[ճապոնական բոբթեյլ]], [[կուրիլյան բոբթեյլ]] և [[կարելյան բոբթեյլ]] ցեղատեսակների համար՝ պոմպոնի ձև ունեցող կարճ պոչը։ Շոտլանդական կախականջ կատվի բնորոշ առանձնահատկությունը թեպի առաջ ու վար ծալված ականջներն են, իսկ ամերիկյան քյորլ կատուներն առանձնանում են հետ ծալված ականջներով։

[[Հիբրիդացում|Հիբրիդային]] որոշ ցեղատեսակներ (օրինակ՝ բենգալյան կատուն կամ հաուսին), բուծվել են ընտանի կատվի և վայրի կատուների խաչասերումից։ Ընտանի կատուների հիբրիդներն աչքի են ընկնում նրանով, որ առաջին 3-5 սերունդների հիբրիդ հանդիսացող կատուները սերունդ չեն ունենում։ [[Ընձառյուծային կատու|ընձառյուծային կատվի]] ցեղատեսակն ստացվել է վայրի բենգալյան կատվի և ընտանի կատվի խաչասերումից։ Ընտանի կատուների [[Սավաննա (կատու)|սավաննա]] ցեղատեսակն ստացվել է [[սերվալ (կատու)|սերվալի]] ու ընտանի կատվի խաչասերումից
{|class="graytable" style="text-align:center"
 
 |width="33%"|[[Պատկեր:Crystal Palace cat show.jpg|center|250px]]
 |width="33%"|[[Պատկեր:Judging American Curl.jpg|center|150px]]
 |width="33%"|[[Պատկեր:Katzenausstellung.jpg|center|250px]]
 |-
 |Կատուների ցուցահանդես [[Բյուրեղապակյա պալատ]]ում, [[Լոնդոն]], [[1903|1903 թ.]]
 |Գնահատում կատուների ցուցահանդեսում (ամերիկյան քյորլ)
 |Կատուների ցուցահանդես, 2007 թ.
 |}

=== Ֆելինոլոգիական կազմակերպություններ ===
Կատուների ցեղատեսակների ցանկեր կազմող, միջազգային ցուցահանդեսներ անցկացնող և նոր ցեղատեսակների բուծմամբ զբաղվող հիմնական ֆելինոլոգիական կազմակերպություններն են՝
{| cellspacing="5" cellpadding="7" style="background-color:transparent; width:100%;"
|- style="vertical-align:top;"
| style="width:50%; text-align:left;" |
* FIFe (''[[FIFe|Կատուների միջազգային ֆեդերացիա]]''),
* CFA (''[[Կատու սիրողների ասոցիացիա]]''),
* ICU (''[[International Cat Union]]''),
* TICA (''[[Միջազգային կատվային ասոցիացիա]]''),
| style="width:50%; text-align:left;" |
* WCF (''[[Կատուների համաշխարհային ֆեդերացիա]]''),
* МФА (''[[Միջազգային ֆելինոլոգիական ասոցիացիա]]''),
* WACC (''[[World Association of Cat Clubs]]'')։
|}

== Էկոլոգիա ==
=== Միջավայր ===
Կատուները [[Կոսմոպոլիտներ (կենսաբանություն)|կոսմոպոլիտներ]] են և հանդիպում են աշխարհի երկրների մեծ մասում<ref name="Lipinski">{{Cite journal |last=Lipinski |first=Monika J. |author2=Froenicke, Lutz |author3=Baysac, Kathleen C. |author4=Billings, Nicholas C. |author5=Leutenegger, Christian M. |author6=Levy, Alon M. |author7=Longeri, Maria |author8=Niini, Tirri |author9=Ozpinar, Haydar |date=2008 թ․ հունվար |title=The Ascent of Cat Breeds: Genetic Evaluations of Breeds and Worldwide Random-bred Populations |journal=Genomics |volume=91 |issue=1 |pages=12–21 |doi=10.1016/j.ygeno.2007.10.009 |pmc=2267438 |pmid=18060738}}</ref>։ ԱՄՆ [[Մերիլենդ]] նահանգի Ֆրեդերիկ քաղաքի Ուռուցքաբանության ազգային ինստիտուտից ծագումնաբան Ստեֆան Ջեյմս Օ'Բրայենը նշել է. «Կատուները էվոլյուցիայի ամենախարիզմատիկ արարածներն են։ Նրանք կարող են ապրել ամենաբարձր լեռներում ու ամենաշոգ անապատներում»<ref>{{Cite news |last=Randerson |first=James |date=2006 թ․ հունվարի 6 |title=From Lion to Moggie: How Cats Climbed their Family Tree |work=The Guardian |location=London}}</ref>։ Նրանք խիստ հարմարունակ են և ներկայում հանդիպում են բոլոր մայրցամաքներում, բացառությամբ [[Անտարկտիկա]]յի, 131 գլխավոր կղզեխմբերից 118-ում և նույնիսկ մեկուսացված կղզիներում, ինչպիսիք են [[Կերգելեն կղզիներ]]ը<ref name="Say 2002">{{Cite journal |last=Say |first=Ludovic |year=2002 |title=Spatio-temporal variation in cat population density in a sub-Antarctic environment |journal=Polar Biology |volume=25 |issue=2 |pages=90–95 |doi=10.1007/s003000100316}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Frenot |first=Y. |author2=Chown, Steven L. |author3=Whinam, Jennie |author4=Selkirk, Patricia M. |author5=Convey, Peter |author6=Skotnicki, Mary |author7=Bergstrom, Dana M. |year=2005 |title=Biological Invasions in the Antarctic: Extent, Impacts and Implications |journal=Biological Reviews |volume=80 |issue=1 |pages=45–72 |doi=10.1017/S1464793104006542}}</ref>։
[[Պատկեր:Areas that wild cats inhabit (HY).svg|մինի|Տարածքներ, որտեղ բնակվում են վայրի կատուները]]
[[Պատկեր:Felis catus-cat on snow.jpg|thumb|right|Կատուն ձյան վրա]]

Վայրի կատուները կարող են ապրել [[անտառ]]ներում, [[մարգագետին]]ներում, [[տունդրա]]ներում, ծովափնյա տարածքներում, գյուղատնտեսական հողատարածքներում, թփուտներում, քաղաքային տարածքներում և [[ճահիճ]]ներում<ref name="ISSG 2006">{{Cite web |year=2006 |title=Ecology of ''Felis catus'' |url=http://www.issg.org/database/species/ecology.asp?si=24&fr=1&sts=sss&lang=EN |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091027123405/http://www.issg.org/database/species/ecology.asp?si=24&fr=1&sts=sss&lang=EN |archivedate=2009 թ․ հոկտեմբերի 27 |accessdate=2009 թ․ օգոստոսի 31 |work=Global Invasive Species Database |publisher=Invasive Species Specialist Group |df=dmy-all}}</ref>։ Նրանց բնակության տարածքներն ընդգրկում են նույնիսկ օվկիանոսային փոքր կղզիները, որոնք անմարդաբնակ են<ref name="Nogales">{{Cite journal |last=Nogales |first=M. |last2=Martin |first2=A. |last3=Tershy |first3=B. R. |last4=Donlan |first4=C. J. |last5=Veitch |first5=D. |last6=Uerta |first6=N. |last7=Wood |first7=B. |last8=Alonso |first8=J. |date=2004 |title=A Review of Feral Cat Eradication on Islands |url=https://archive.org/details/sim_conservation-biology_2004-04_18_2/page/310 |journal=Conservation Biology |volume=18 |issue=2 |pages=310–319 |doi=10.1111/j.1523-1739.2004.00442.x |hdl=10261/22249}}</ref>։ Ընտանի կատուների մոտ ցեղակիցները՝ [[Տափաստանային կատու|աֆրիկյան վայրի կատուն]] (''Felis silvestris lybica'') և արաբական ավազի կատուն<!-- sand cat – կասկածելի--> (''Felis margarita''), ապրում են [[Անապատ (աշխարագրություն)|անապատ]]ներում<ref name="Driscoll" />, իսկ ընտանի կատուները մինչ այժմ ցուցաբերում են նմանատիպ հատկանիշներ ու վարք<ref name="MacDonald" />։ Գրեթե ցանկացած միջավայրում գոյատևելու հատկության շնորհիվ կատուները համարվել են աշխարհի ամենազավթողական տեսակները<!-- invasive species կասկածելի --><ref name="ISSG 2000">{{Cite web |year=2000 |title=100 of the World's Worst Invasive Alien Species: A Selection from the Global Invasive Species Database |url=http://www.issg.org/booklet.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070927223530/http://www.issg.org/booklet.pdf |archivedate=2007 թ․ սեպտեմբերի 27 |accessdate=2009 թ․ օգոստոսի 31 |publisher=The Invasive Species Specialist Group}}</ref>։

Հյուսիսային լայնություններում կատուները սիրում են քնել արևի ճառագայթների ներքո, սակայն սկսում են անհարմարություն զգալ, երբ մաշկի մակերևույթի ջերմաստիճանը հասնում է 52&nbsp;°C։ Դրա հետ միաժամանակ ընտանի կատուները վատ են տանում մշտական շոգը<ref name="andr">{{Cite web |author=Владимир Андреев |date=1989 г. |title=Занимательные, полезные и поучительные сведения по анатомии, физиологии и психологии |url=http://murlika.by.ru/behavior/behavior.htm |url-status=unknown-host |archive-url=https://web.archive.org/web/20040606091945/http://murlika.by.ru/behavior/behavior.htm |archive-date=2004 թ․ հունիսի 6 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 22 |publisher=Издательство «Пламя» Нижний Новгород}}</ref>, իսկ ամբողջովին սպիտակ կատուները կամ սպիտակ ականջներով կատուները հակված են ուռուցքաբանական հիվանդությունների ավելի շատ, քան ավելի մուգ գույն ունեցողները, ինչի պատճառով նրանց համար վտանգավոր է արևի տակ երկար ժամանակ գտնվելը։

Կատուներն իրենց լավ են զգում [[Բարեխառն գոտիներ|բարեխառն կլիմայում]], բայց ոչ բոլոր պայմաններում. նրանք վատ են տանում [[մառախուղ]]ը, [[անձրև]]ն ու [[ձյուն]]ը։ Կատուների մեծ մասը չի սիրում ջրոմ լողանալ, բացառությամբ որոշ ցեղատեսակների ու պոպուլյացիաների (օրինակ՝ վանա կատուն ու կուրիլյան բոբթեյլը, բենգալյան կատուն)։ Սակայն մկանային համակարգի շնորհիվ ցանկացած կատու կարողանում է լավ լողալ, նույնիսկ եթե առաջին անգամ է հայտնվում ջրում, որովհետև լողալիս կատվի մարմնի դիրքն ու շարժումները նույնն են, ինչ քայլելիս<ref name="ReferenceA"/>։

Քանի որ ընտանի կատուները քիչ են հեռացել իրենց վայրի տեսակներից, նրանք կարող են խաչասերվել։ Այդ [[հիբրիդացում]]ը վտանգ է ներկայացնում վայրի կատուների որոշ պոպուլյացիաների գենետիկ յուրահատկության համար, մասնավորապես [[Շոտլանդիա]]յում ու [[Հունգարիա]]յում և, հնարավոր է, [[Պիրենեյան թերակղզի|Պիրենեյան թերակղզում]]<ref name="Oliveira">{{Cite journal |last=Oliveira |first=R. |author2=Godinho, R. |author3=Randi, E. |author4=Alves, P. C. |year=2008 |title=Hybridization Versus Conservation: Are Domestic Cats Threatening the Genetic Integrity of Wildcats (''Felis silvestris silvestris'') in Iberian Peninsula? |journal=Philos. Trans. R. Soc. Lond. B Biol. Sci. |volume=363 |issue=1505 |page=295329861 |doi=10.1098/rstb.2008.0052 |pmc=2606743 |pmid=18522917}}</ref>։

=== Կատուների երկրորդային վայրենացում ===
Ընտանի կատուները կարող են գոյատևել քաղաքային [[էկոհամակարգ]]ում առանց մարդու ուղղակի մասնակցության։ Քաղաքային պայմաններում թափառող կատուները հաճախ կազմում են ամբողջ գաղութներ<ref>{{Cite web |title=Бродячие кошки спасли малыша от смерти |url=http://www.pravda.ru/society/family/life/22-12-2008/296896-koshka-0 |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mE0ylHs?url=http://www.pravda.ru/society/family/life/22-12-2008/296896-koshka-0/ |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2009 թ․ նոյեմբերի 26 |lang=ru}}</ref>, որոնցում սերունդները դաստիարակվում են համատեղ։ Նրանք հաճախ բնակվում են ծածկի տակ, որի մոտակայքում կա սննդի աղբյուր<ref name="hsus-feral">{{Cite web |title=What is the difference between a stray cat and a feral cat? |url=http://www.hsus.org/pets/issues_affecting_our_pets/feral_cats/feral_cats_frequently_asked_questions.html#1_What_is_a_feral_cat |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080501093143/http://www.hsus.org/pets/issues_affecting_our_pets/feral_cats/feral_cats_frequently_asked_questions.html#1_What_is_a_feral_cat |archivedate=2008 թ․ մայիսի 1 |publisher=Humane Society of the United States}}</ref>։ Թափառող կատուների համար դժվար է գոյատևել քաղաքային պայմաններում սննդի ձեռքբերման դժվարությունների պատճառով, ինչպես նաև նրանց համար առանձին վտանգ են ներկայացնում [[շներ]]ը։ Քաղաքային պայմաններում կատուները հազվադեպ են հեռանում բնակության հիմնական վայրից ավելի քան 200 մետր։ Այնուամենայնիվ, շատ քաղաքներում կան կատուների մեծ գաղութներ, որոնցից առավել խոշորներից մեկը տեղակայված է հռոմեական [[Կոլիզեում]]ում<ref>[http://www.zoomir.nn.ru/journal1/kosh/italia.php Кошки в Италии] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100113100502/http://www.zoomir.nn.ru/journal1/kosh/italia.php |date=2010-01-13 }} {{v|4|10|2009}}</ref>։ Ճապոնիայի [[Տասիրո (կղզի)|Տասիրո]] կղզում, որտեղ մինչ օրս պահպանվել են կատուներին նվիրված տասից ոչ պակաս սրբավայրեր ու կատուների 51 արձաններ, վայրենացած կատուների թիվը գերազանցում է տեղի բնակչության թվաքանակը<ref>{{Cite web |title=Tashiro |url=http://plaza.rakuten.co.jp/tashirohamaya/diary/201010310000/ |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mE7TROf?url=http://plaza.rakuten.co.jp/tashirohamaya/diary/201010310000/ |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ դեկտեմբերի 10 |lang=ja}}</ref>։ Միացյալ Նահանգներում թափառող կատուների թիվը գնահատվում է 25-60&nbsp;միլիոն<ref name="Rochlitz" />։

Թափառող կատուների նկատմամբ հասարակության վերաբերմունքը տարբեր է. նրանք կարող են լինել որպես ազատ շրջող կենդանիներ կամ համարվել վայրի կյանքին<ref>{{Cite book |last=Rowan |first=Andrew N. |url=http://www.hsus.org/web-files/PDF/hsp/SOA_3-2005_Chap4.pdf |title=The State of the Animals II: 2003 |author2=Deborah J. Salem |date=2003 թ․ նոյեմբեր |publisher=Humane Society Press |isbn=0-9658942-7-4 |chapter=4 |archivedate=2006 թ․ նոյեմբերի 10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061110230426/http://www.hsus.org/web-files/PDF/hsp/SOA_3-2005_Chap4.pdf}}</ref>։ Ներկայում [[Եվրոպա]]յում, [[Ավստրալիա]]յում և [[Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ|Միացյալ Նահանգներում]] վայրենացած կատուների թվաքանակը վերահսկվում համար նրանց բռնում են, ստերիլիզացնում, պատվաստում և կրկին բաց թողնում նույն վայրում։ Միացյալ Նահանգներում գոյություն ունեն բազմաթիվ կազմակերպություններ և կամավորներ, որոնք բռնում են վայրենացած կատուներին, ստերիլիզացնում կամ ամորձատում, պատվաստում [[պանլեյկոպենիա]]յի ու [[կատաղություն|կատաղության]] դեմ, մշակում [[Մակաբուծություն|մակաբույծների]] դեմ պայքարող միջոցներով<ref name="Alley Cat Rescue FAQs">{{Cite web |title=Alley Cat Rescue FAQs |url=http://www.saveacat.org/faq.html#9 |archiveurl=https://www.webcitation.org/67ukNLxNX?url=http://www.saveacat.org/faq.html#9 |archivedate=2012 թ․ մայիսի 25 |accessdate=2010 թ․ դեկտեմբերի 10 |publisher=Alley Cat Rescue |lang=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2013 |title=2013 AAFP Feline Vaccination Advisory Panel Report |url=https://epub.ub.uni-muenchen.de/23815/1/oa_23815.pdf |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170811012826/https://epub.ub.uni-muenchen.de/23815/1/oa_23815.pdf |archivedate=2017 թ․ օգոստոսի 11 |accessdate=2017 թ․ օգոստոսի 10 |publisher=Journal of Feline Medicine and Surgery |page=9 |df=dmy-all}}</ref>։ Կենդանուն նորից փողոց վերադարձնելուց առաջ անասնաբույժները կտրում են նրա ականջի ծայրը կամ այլ նշան անում, որ նույն կենդանուն նորից չբռնեն։ Այդպես որոշվում է գաղութի թվաքանակը, որում ապրող կատուներին պարբերաբար կերակրում են<ref name="Alley Cat Rescue FAQs"/>։

Փողոցում ապրելը հատկապես դժվար է ցեղական կատուների համար, որոնք երբեք չեն ապրել այնտեղ։ Մարդկային բնակարանից երբեք դուրս չեկած կատուները դժվար են հարմարվում իրենց անծանոթ այդ պայմաններին<ref>{{Cite web |title=Indoors or Outdoors? |url=http://www.kissescattery.co.za/facts-2.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mE9ycVJ?url=http://www.kissescattery.co.za/facts-2.html |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ դեկտեմբերի 12 |publisher=Kisses Cattery |lang=en}}<blockquote>As with other breeds, and more especially the longhaired breeds, the Longhair Silver or Golden is an indoor cat. There are several reasons why they should not be allowed to roam freely outside:… — These cats are usually very friendly and soft-natured and get stolen easily. — They are easy prey for dogs. — They are the oldest man-made breed and have been cared for by humans since their inception, hence they are poor hunters that will not survive out on their own if they stray.</blockquote></ref>։

Թափառող կատուների ոչնչացումից հետո քաղաքներում նկատվում է մկների ու [[առնետներ]]ի թվաքանակի կտրուկ աճ<ref>{{Ռուսերեն հոդված |ссылка=http://kp.ua/online/news/246168/ |заглавие=Киев атаковали крысы и мыши |год=2010 |язык=ru |издание=««Комсомольская правда» в Украине» |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140227144710/http://kp.ua/online/news/246168/ |archivedate=2014-02-27}}</ref>։ Կիևի քաղաքապետարանի [[Բնակարանային տնտեսություն|բնակարանային տնտեսության]] հարցերով հանձնաժողովը սատարել է հանրագիրը թափառող կատուներին քաղաքային էկոհամակարգի մաս ճանաչելու և նրանց անհրաժեշտ պաշտպանություն ապահովելու վերաբերյալ<ref>{{Cite web |title=Бездомных котов признали в столице в законе |url=https://mirkvartir.ua/news/show/4644 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170222113930/https://mirkvartir.ua/news/show/4644 |archive-date=2017 թ․ փետրվարի 22 |accessdate=2018 թ․ մարտի 4}}</ref>։

== Կատուները և մարդիկ ==
[[Պատկեր:FEMA - 34984 - Humane Society worker holding rescued cats.jpg|thumb|224x224փքս]]
[[Պատկեր:The percentage of cats in pets by country (HY).svg|մինի|259x259փքս|Ընտանի կենդանիների մեջ կատուների տոկոսը՝ ըստ երկրների]]
Կատուները համարվում են սովորական ընտանի կենդանիներ աշխարհի տարբեր երկրներում, և ամբողջ աշխարհում նրանց թվաքանակը գերազանցում է 500 միլիոնը<ref name="NYT" />։ Չնայած կատուները սովորաբար ասոցացվում են կանանց հետ<ref name="Ellin">{{Cite news |author=Abby Ellin |date=2008 թ․ հոկտեմբերի 5 |title=More Men Are Unabashedly Embracing Their Love of Cats |url=https://www.nytimes.com/2008/10/05/fashion/05cats.html |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111005172050/http://www.nytimes.com/2008/10/05/fashion/05cats.html |archivedate=2011 թ․ հոկտեմբերի 5 |accessdate=2009 թ․ օգոստոսի 30 |work=New York Times |df=dmy-all}}</ref>, 2007 թվականին [[Gallup poll]]-ի ներկայացրած հաշվետվության համաձայն՝ Միացյալ Նահանգներում տղամարդիկ ու կանայք հավասարապես պահում են կատուների՝ որպես ընտանի կենդանիեր<ref name="Gallup">{{Cite web |last=Jones |first=Jeffrey M. |date=2007 թ․ նոյեմբերի 30 |title=Companionship and Love of Animals Drive Pet Ownership |url=http://www.gallup.com/poll/102952/companionship-love-animals-drive-pet-ownership.aspx |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090725231718/http://www.gallup.com/poll/102952/Companionship-Love-Animals-Drive-Pet-Ownership.aspx |archivedate=2009 թ․ հուլիսի 25 |accessdate=2009 թ․ օգոստոսի 30 |publisher=Gallup, Inc |df=dmy-all}}</ref>։
Որպես ընտանի կենդանիներ պահելուց բացի մարդիկ կատուներին բուծում են նաև նրանց [[մորթի|մորթու]]<ref>{{Cite web |title=What Is That They're Wearing? |url=http://www.hsus.org/web-files/PDF/What-is-that-they-re-wearing_FurBooklet.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061201153853/http://www.hsus.org/web-files/PDF/What-is-that-they-re-wearing_FurBooklet.pdf |archivedate=2006 թ․ դեկտեմբերի 1 |accessdate=2009 թ․ հոկտեմբերի 22 |publisher=Humane Society of the United States}}</ref> և [[կաշի|կաշվի]] համար, ինչից պատրաստում են հագուստ, գլխարկներ, ծածկոցներ, [[փափուկ խաղալիք]]ներ<ref name="ReferenceB">A Primer on Animal Rights: Leading Experts Write about Animal Cruelty and Exploitation, Kim W. Stallwood, Lantern Books, 2002</ref> և կոշիկներ, ձեռնոցներ ու երաժշտական գործիքներ համապատասխանաբար<ref name="independent.co.uk">{{Cite web |date=1997 թ․ նոյեմբերի 15 |title=Japan: Finale for the world's most elegant use of a dead cat |url=https://www.independent.co.uk/news/japan-finale-for-the-worlds-most-elegant-use-of-a-dead-cat-1294096.html |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170621114633/http://www.independent.co.uk/news/japan-finale-for-the-worlds-most-elegant-use-of-a-dead-cat-1294096.html |archivedate=2017 թ․ հունիսի 21 |df=dmy-all}}</ref> (շուրջ 24 կատու է անհրաժեշտ կատվի մորթուց մուշտակ պատրաստելու համար)<ref name="EU proposes cat and dog fur ban">{{Cite news |date=2006 թ․ նոյեմբերի 20 |title=EU proposes cat and dog fur ban |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6165786.stm |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090102231651/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6165786.stm |archivedate=2009 թ․ հունվարի 2 |accessdate=2009 թ․ հոկտեմբերի 22 |publisher=BBC News |df=dmy-all}}</ref>։ Ներկայում նման գործունեությունը հայտարարվել է անօրինական Միացյալ Նահանգներում, Ավստրալիայում և [[Եվրոպական Միություն]]ում<ref name="Ikuma">{{Cite web |last=Ikuma |first=Carly |date=2007 թ․ հունիսի 27 |title=EU Announces Strict Ban on Dog and Cat Fur Imports and Exports |url=http://www.hsus.org/about_us/humane_society_international_hsi/hsi_europe/dog_cat_fur/ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090217153420/http://www.hsus.org/about_us/humane_society_international_hsi/hsi_europe/dog_cat_fur/ |archivedate=2009 թ․ փետրվարի 17 |accessdate=2011 թ․ դեկտեմբերի 14 |work=HSUS.org |publisher=Humane Society International}}</ref>։ Կատվի մորթին օգտագործվել է կախարդության մեջ<ref name="ReferenceC">Witchcraft and Magic in Europe, Volume 3: The Middle Ages. Karen Jolly, A&C Black, 2002</ref>, և ներկայում էլ [[Շվեյցարիա]]յում դրվում է ծածկոցի մեջ որպես ժողովրդական բժշկության միջոց, որ օգնում է [[ռևմատիզմ]]ի դեմ<ref name="Paterson">{{Cite news |last=Paterson |first=Tony |date=2008 թ․ ապրիլի 25 |title=Switzerland Finds a Way to Skin a Cat for the Fur Trade and High Fashion |url=https://www.independent.co.uk/news/world/europe/switzerland-finds-a-way-to-skin-a-cat-for-the-fur-trade-and-high-fashion-815426.html |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090707080420/http://www.independent.co.uk/news/world/europe/switzerland-finds-a-way-to-skin-a-cat-for-the-fur-trade-and-high-fashion-815426.html |archivedate=2009 թ․ հուլիսի 7 |accessdate=2009 թ․ հոկտեմբերի 23 |work=The Independent |location=London, England |df=dmy-all}}</ref>։

Որպես ընտանի կենդանիներ պահելուց բացի մարդիկ կատուներին բուծում են նաև նրանց [[մորթի|մորթու]]<ref>{{Cite web |title=What Is That They're Wearing? |url=http://www.hsus.org/web-files/PDF/What-is-that-they-re-wearing_FurBooklet.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061201153853/http://www.hsus.org/web-files/PDF/What-is-that-they-re-wearing_FurBooklet.pdf |archivedate=2006 թ․ դեկտեմբերի 1 |accessdate=2009 թ․ հոկտեմբերի 22 |publisher=Humane Society of the United States}}</ref> և [[կաշի|կաշվի]] համար, ինչից պատրաստում են հագուստ, գլխարկներ, ծածկոցներ, [[փափուկ խաղալիք]]ներ<ref name="ReferenceB"/> և կոշիկներ, ձեռնոցներ ու երաժշտական գործիքներ համապատասխանաբար<ref name="independent.co.uk"/> (շուրջ 24 կատու է անհրաժեշտ կատվի մորթուց մուշտակ պատրաստելու համար)<ref name="EU proposes cat and dog fur ban"/>։ Ներկայում նման գործունեությունը հայտարարվել է անօրինական Միացյալ Նահանգներում, Ավստրալիայում և [[Եվրոպական Միություն]]ում<ref name="Ikuma"/>։ Կատվի մորթին օգտագործվել է կախարդության մեջ<ref name="ReferenceC"/>, և ներկայում էլ [[Շվեյցարիա]]յում դրվում է ծածկոցի մեջ որպես ժողովրդական բժշկության միջոց, որ օգնում է [[ռևմատիզմ]]ի դեմ<ref name="Paterson"/>։

Երկար տարիների ընթացքում բազմիցս փորձեր են արվել անցկացնել կատուների հաշվառում ինչպես տարբեր ասոցիացիաների, այնպես էլ ազգային ու միջազգային կազմակերպությունների կողմից (օրինակ՝ Կանադայի մարդասիրական միությունների ֆեդերացիայի կողմից<ref name="Canadian">{{Cite news |title=Humane society launches national cat census |url=http://www.cbc.ca/news/canada/new-brunswick/story/2012/07/17/nb-cat-census-1000.html |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121024184326/http://www.cbc.ca/news/canada/new-brunswick/story/2012/07/17/nb-cat-census-1000.html |archivedate=2012 թ․ հոկտեմբերի 24 |accessdate=2012 թ․ սեպտեմբերի 18 |work=CBC News |df=dmy-all}}</ref>), ինչպես նաև համացանցում<ref name="catsbe">{{Cite web |title=Cats Be |url=http://www.catsbe.com |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120922235823/http://www.catsbe.com/ |archivedate=2012 թ․ սեպտեմբերի 22 |accessdate=2012 թ․ սեպտեմբերի 18 |df=dmy-all}}</ref><ref name="SupremeCatCensus">{{Cite web |title=The Supreme Cat Census |url=http://www.supremecatcensus.co.za/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120316024409/http://www.supremecatcensus.co.za/ |archive-date=2012 թ․ մարտի 16 |accessdate=2012 թ․ սեպտեմբերի 18}}</ref>, սակայն դա պարզ խնդիր չէ։ Ամբողջ աշխարհում ապրող կատուների թիվը, ըստ տարբեր գնահատականների, տատանվում է 200 միլիոնից մինչև 600 միլիոն<ref>{{Cite web |title=About Pets |url=http://www.ifaheurope.org/companion-animals/about-pets.html |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141006074439/http://www.ifaheurope.org/companion-animals/about-pets.html |archivedate=2014 թ․ հոկտեմբերի 6 |accessdate=2014 թ․ հոկտեմբերի 3 |publisher=IFAH Europe |df=dmy-all}}</ref><ref>{{Cite journal |author=Legay JM |year=1986 |title=Sur une tentative d'estimation du nombre total de chats domestiques dans le monde |trans-title=Tentative estimation of the total number of domestic cats in the world |journal=Comptes Rendus De l'Académie Des Sciences. Série III, Sciences De La Vie |language=French |volume=303 |issue=17 |pages=709–12 |pmid=3101986 |id={{INIST|7950138}}}}</ref><ref>{{Cite web |title=Cats: most interesting facts about common domestic pets |url=http://english.pravda.ru/society/family/09-01-2006/9478-cats-0/ |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141006105806/http://english.pravda.ru/society/family/09-01-2006/9478-cats-0/ |archivedate=2014 թ․ հոկտեմբերի 6 |accessdate=2014 թ․ հոկտեմբերի 3 |publisher=Pravda.ru |df=dmy-all}}</ref><ref>{{Cite news |title=Study Traces Cat's Ancestry to Middle East |url=https://www.nytimes.com/2007/06/29/science/29cat.html?_r=1& |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150509090813/http://www.nytimes.com/2007/06/29/science/29cat.html?_r=1& |archivedate=2015 թ․ մայիսի 9 |accessdate=2014 թ․ հոկտեմբերի 3 |work=The New York Times |df=dmy-all}}</ref><ref>{{Cite book |author1=Stanley D. Gehrt |url=https://books.google.am/books?id=xYKqluO6c8UC&lpg=PA157&dq=million%20cats%20worldwide&pg=PA157#v=onepage&q=million%20cats%20worldwide&f=false |title=Urban Carnivores: Ecology, Conflict, and Conservation |author2=Seth P. D. Riley |author3=Brian L. Cypher |date=2010 թ․ մարտի 12 |publisher=JHU Press |url-status=live |df=dmy-all |accessdate=2014 թ․ հոկտեմբերի 3 |archivedate=2015 թ․ դեկտեմբերի 31 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151231224128/https://books.google.am/books?id=xYKqluO6c8UC&lpg=PA157&dq=million%20cats%20worldwide&pg=PA157#v=onepage&q=million%20cats%20worldwide&f=false}}</ref><ref>{{Cite book |author1=Irene Rochlitz |url=https://books.google.am/books?id=0HmB3ix5IQ8C&lpg=PA47&dq=million%20cats%20worldwide&pg=PA47#v=onepage&q=million%20cats%20worldwide&f=false |title=The Welfare of Cats |date=2007 թ․ ապրիլի 17 |publisher=Springer Science & Business Media |url-status=live |df=dmy-all |accessdate=2014 թ․ հոկտեմբերի 3 |archivedate=2015 թ․ դեկտեմբերի 31 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151231224128/https://books.google.am/books?id=0HmB3ix5IQ8C&lpg=PA47&dq=million%20cats%20worldwide&pg=PA47#v=onepage&q=million%20cats%20worldwide&f=false}}</ref>։

=== Կատուների շոու ===
Կատուների շոուն մրցույթ է, երբ կատուների տերերը մրցում են կատուների գրանցման տարբեր կազմակերպությունների կողմից իրենց կենդանիների համար տիտղոսներ ստանալու նպատակով։ Մասնակցության թույլատրվում են ինչպես զտարյուն, այնպես էլ ոչ ցեղական կատուները, չնայած կանոնները տարբերվում են ըստ կազմակերպությունների։ Կատուները գնահատվում են ըստ ցեղատեսակի ստանդարտների, և դրանց ամենամոտ պարամետրերն ունեցող կատուների տերերն ստանում են մրցանակներ։ Ոչ ցեղական կատուները գնահատվում են ըստ իրենց բնավորության։ Հաճախ տարվա վերջում տարբեր շոուների ընթացքում հավաքած բոլոր միավորները գումարվում են և շնորհվում են ազգային ու տարածաշրջանային այլ տիտղոսներ։

=== Կատուների սրճարան ===
Կատուների սրճարանը թեմատիկ սրճարան է, որտեղ կարելի է դիտել կատուների և խաղալ նրանց հետ։ Աշխարհում առաջին կատուների սրճարանը բացվել է Թայվանի մայրաքաղաք [[Թայբեյ]]ում 1998 թվականին<ref name="bbc_20120402">{{Cite web |last=Galloway |first=Lindsey |title=BBC - Travel - Feline fun in Japan's cat cafes |url=http://www.bbc.com/travel/story/20120402-worldwide-weird-feline-fun-in-japans-cat-cafes |accessdate=2016 թ․ հունվարի 7}}</ref>։ Այն գրավել է զբոսաշրջիկների ինչպես [[Ճապոնիա]]յից, այնպես էլ ամբողջ աշխարհից<ref>{{Cite web |title=A Brief History of the Cat Café |url=http://mentalfloss.com/article/56592/brief-history-cat-cafe |accessdate=2016 թ․ հունվարի 7 |work=Mental Floss}}</ref>։ Ճապոնիայում էլ ծաղկում է ապրել կատուների սրճարանի գաղափարը<ref name="bbc_20120402"/>, որտեղ առաջին կատուների սրճարանը, որ կոչվել է «Neko no Jikan» (բառացի՝ «Կատվի ժամ»), բացվել է [[Օսակա]]յում 2004 թվականին<ref name="NBP">Nikkei BP: [http://trendy.nikkeibp.co.jp/article/column/20080422/1009762/ Article on 2 May 2008] {{ref-jp}}</ref>։ Իրենց երկրի փոքր տարածքի պատճառով ճապոնացիներն ապրում են փոքր բնակարաններում, որտեղ հարմար չէ պահել ընտանի կենդանիներ։ Այդ պատճառով էլ նրանք սիրով մեծ ժամանակ են անցկացնում կատուների սրճարաններում։ Հետագայում կատուների սրճարաններ բացվել են [[Սինգապուր]]ում<ref>{{Cite web |title=Cat cafés in Singapore: boon or bane for cats? |url=https://sg.news.yahoo.com/cat-caf%C3%A9s-in-singapore--boon-or-bane-for-cats-092913198.html |accessdate=2015 թ․ սեպտեմբերի 23}}</ref><ref>{{Cite web |title=Which of the 3 cat cafes in S’pore is the best? |url=http://mothership.sg/2014/07/which-of-the-3-cat-cafes-in-spore-is-the-best/ |accessdate=2015 թ․ սեպտեմբերի 23}}</ref>, [[Գերմանիա]]յում<ref>{{Cite web |title=STUBENTIGER CAFE - Café |url=http://www.stubentigercafe.de/ |accessdate=2016 թ․ ապրիլի 18 |work=Stubentiger Cafe Hannover}}</ref><ref>{{Cite web |title=Cafe Schnurrke - erstes und einziges Katzencafe in Köln |url=http://www.cafeschnurrke.de/index.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20180213201000/http://www.cafeschnurrke.de/index.htm |archive-date=2018 թ․ փետրվարի 13 |accessdate=2016 թ․ ապրիլի 18}}</ref><!--<ref name="NPR Berlin">{{cite web|title=In Neukölln, Drink Your Latte With The House Cat|url=http://www.nprberlin.de/term/cat-cafes-germany#stream/0|publisher=NPR Berlin Morning Edition|accessdate=ապրիլի 27, 2016|date=նոյեմբերի 14, 2013}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.katzencafe-berlin.de/|title=BaristaCats }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.zur-mieze.de|title=Katzenmusikcafe Zur Mieze }}</ref> -->, [[Ֆրանսիա]]յում<ref>{{Cite news |date=2013 թ․ սեպտեմբերի 24 |title=Vidéo: A Paris, le Café des chats invite les clients à un moment de ronron |url=http://www.francetvinfo.fr/animaux/video-les-matous-ont-leur-havre-de-paix-a-paris-le-cafe-des-chats_419527.html |publisher=France TV |language=French}}</ref>, [[Նիդերլանդներ]]ում<ref>{{Cite news |last=Pieters |first=Janene |date=2015 թ․ ապրիլի 22 |title=Amsterdam Cat Cafe Opens Today |url=http://www.nltimes.nl/2015/04/22/amsterdam-cat-cafe-opens-today/ |newspaper=NL Times}}</ref><ref>{{Cite web |title=Kattencafé opent de deuren |url=http://www.nu.nl/groningen/4212881/kattencafe-opent-deuren-.html |accessdate=2016 թ․ ապրիլի 18 |work=NU}}</ref><ref>{{Cite web |title=Tweede Kattencafé in Groningen opent deuren |url=http://www.dvhn.nl/groningen/Tweede-kattencaf%C3%A9-in-Groningen-opent-deuren-21714435.html |accessdate=2016 թ․ հոկտեմբերի 19 |work=Dagblad van het Noorden}}</ref>, [[Ռուսաստան]]ում<ref>{{Cite web |date=2012 թ․ հոկտեմբերի 21 |title=Feline like a coffee? St Petersburg cafe offers customers the chance to enjoy a hot drink... while patting the in-house cats |url=http://www.dailymail.co.uk/news/article-2221118/Feline-like-coffee-St-Petersburg-cafe-offers-customers-chance-enjoy-hot-drink--patting-house-cats.html |accessdate=2016 թ․ հունվարի 7 |work=Mail Online}}</ref>, [[Անգլիա]]յում<ref>{{Cite news |date=2013 թ․ հուլիսի 21 |title=Purrfect! Britain's first cat cafe opens in England's 'Narnia' |url=http://www.express.co.uk/news/weird/416380/Purrfect-Britain-s-first-cat-cafe-opens-in-England-s-Narnia |accessdate=2016 թ․ սեպտեմբերի 14 |work=Express.co.uk}}</ref> և բազմաթիվ այլ երկրներում։

=== Աիլուրոֆոբիա ===
{{main|Աիլուրոֆոբիա}}
[[Աիլուրոֆոբիա]]ն մարդու վախն է կատուներից. սակայդ տերմինը հաճախ վերագրվում է այն մարդկանց, որոնք ատում են կատուներին<ref>[http://www.bartleby.com/234/3.html Bartleby: Ailurophobes and Other Cat-Haters] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171223220422/http://www.bartleby.com/234/3.html |date=23 December 2017 }}</ref>։

=== Կատվի կծած ===
Կատուները կարող են կծել մարդկանց նրանց դրդելու կամ ագրեսիվ լինելու դեպքում, խաղի ժամանակ։ Կատվի կծելուց հետո կարող են զարգանալ բարդացումներ<ref name=kidshealth>{{Cite web |date=2017 |title=First Aid: Animal Bites |url=https://kidshealth.org/en/parents/animal-bites-sheet.html?WT.ac=p-ra |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170518170950/http://kidshealth.org/en/parents/animal-bites-sheet.html?WT.ac=p-ra |archivedate=2017 թ․ մայիսի 18 |access-date=2017 թ․ հունիսի 18 |publisher=The Nemours Foundation |language=en |df=dmy-all}}</ref>։ Կատվի կծածը տարբերվում է մյուս ընտանի կենդանիների կծածից, որովհետև կատվի ատամները սուր են և առաջացնում են խորը վերքեր։ Սովորաբար մաշկն արագ ծածկում է վերքը, դրա մեջ միկրոօրգանիզմներ, որոնք կարող են դառնալ [[վարակ]]ի պատճառ<ref name = kidshealth/><ref name=assh>{{Cite web |date=2017 |title=Animal Bites |url=http://www.assh.org/handcare/hand-arm-injuries/animal-bites-treatment |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170728015622/http://www.assh.org/handcare/hand-arm-injuries/animal-bites-treatment |archivedate=2017 թ․ հուլիսի 28 |accessdate=2017 թ․ հունիսի 18 |website=Handcare.org |publisher=American Society for Surgery of the Hand |df=dmy-all}}</ref>։

=== Կատուներից մարդկանց անցնող վարակներ ===
Կատուները կարող են վարակված լինել [[վիրուսներ]]ով, [[ախտածին մանրէներ]]ով, [[սնկեր]]ով, [[նախակենդանիներ]]ով, [[հոդվածոտանիներ]]ով կամ ճիճուներով, որոնք կարող են փոխանցվել մարդկանց և դառնալ նրանց հիվանդությունների պատճառ<ref name="Chomel2014"/>։ Որոշ դեպքերում կատուների մոտ կարող են չնկատվել հիվանդության ախտանշանները<ref name=Ohio2016>{{Cite web |date=2015 թ․ հունվարի 21 |title=Cats |url=http://www.odh.ohio.gov/en/odhprograms/bid/zdp/animals/cats |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161127023823/http://www.odh.ohio.gov/en/odhprograms/bid/zdp/animals/cats |archivedate=2016 թ․ նոյեմբերի 27 |accessdate=2016 թ․ նոյեմբերի 26 |publisher=Ohio Department of Health |df=dmy-all}}</ref>, սակայն նույն հիվանդությունը հայտնաբերվում է մարդու մոտ։ Մարդու հիվանդանալու հավանականությունը կախված է նրա տարիքից ու իմունային համակարգի վիճակից։ Տանը կատու պահող կամ նրանց հետ սերտ կապ ունեցող մարդկանց համար ավելի մեծ է հիվանդանալու հավանականությունը, սակայն կատվին՝ որպես ընտանի կենդանի չպահող անձինք նույնպես կարող են վարակվել նրանց կղանքից կամ նրանց մարմնից հեռացած մակաբույծներից<ref name="Chomel2014">{{Cite journal |last1=Chomel |first1=Bruno |year=2014 |title=Emerging and Re-Emerging Zoonoses of Dogs and Cats |journal=Animals |volume=4 |issue=3 |pages=434–445 |doi=10.3390/ani4030434 |issn=2076-2615 |pmc=4494318 |PMID=26480316}}</ref><ref name="StullBrophy2015">{{Cite journal |last1=Stull |first1=J. W. |last2=Brophy |first2=J. |last3=Weese |first3=J. S. |year=2015 |title=Reducing the risk of pet-associated zoonotic infections |journal=Canadian Medical Association Journal |volume=187 |issue=10 |pages=736–743 |doi=10.1503/cmaj.141020 |issn=0820-3946 |pmc=4500695 |pmid=25897046}}</ref>։ Առավել անհանգստացնող հիվանդություններից են [[սալմոնելլա]]ն, կատվի չանգռվածքներից առաջացած տենդը և [[տոքսոպլազմոզ]]ը<ref name="Ohio2016"/>։

== Կատուները պատմության մեջ, կրոնում և առասպելներում ==
=== Հին աշխարհ ===
Ավանդաբար պատմաբանները հակված են այն կարծիքին, որ կատուների ընտելացման նախնական վայրը եղել է [[Հին Եգիպտոս]]ը, ինչի համար հիմք են ծառայում այն հանգամանքը, որ եգիպտական նկարներում ընտանի կատուները պատկերվել են շուրջ 3600 տարի առաջ<ref name="Driscoll">{{Cite journal |last=Driscoll |first=C. A. |last2=MacDonald |first2=D. W. |last3=O'Brien |first3=Stephen J. |year=2009 |title=In the Light of Evolution III: Two Centuries of Darwin Sackler Colloquium: From Wild Animals to Domestic Pets&nbsp;– An Evolutionary View of Domestication |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=106 |issue=S1 |pages=9971–9978 |bibcode=2009PNAS..106.9971D |doi=10.1073/pnas.0901586106 |pmc=2702791 |pmid=19528637}}</ref>։ Սակայն [[2004 թվական]]ին Կիպրոսի Շիլոուրոկամբուս գյուղի մոտ հայտնաբերվել է [[նեոլիթյան ժամանակաշրջան]]ի գերեզման, որում մարդու կողքին թաղված է նաև կատու։ Գերեզմանը համարվում է 9500 տարվա հնության, ինչի շնորհիվ զգալիորեն հետ է գնում կատվի ընտելացման ժամանակը<ref name="9500 years" /><ref name="Muir 2004">{{Cite news |last=Muir |first=Hazel |date=2004 թ․ ապրիլի 8 |title=Ancient Remains Could Be Oldest Pet Cat |url=https://www.newscientist.com/article/dn4867.html |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071221171428/http://www.newscientist.com/article/dn4867.html |archivedate=2007 թ․ դեկտեմբերի 21 |accessdate=2007 թ․ նոյեմբերի 23 |work=New Scientist |df=dmy-all}}</ref><ref name="Walton 2004">{{Cite news |last=Walton |first=Marsha |date=2004 թ․ ապրիլի 9 |title=Ancient Burial Looks Like Human and Pet Cat |url=http://edition.cnn.com/2004/TECH/science/04/08/cats.cyprus/index.html |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071222092756/http://edition.cnn.com/2004/TECH/science/04/08/cats.cyprus/index.html |archivedate=2007 թ․ դեկտեմբերի 22 |accessdate=2007 թ․ նոյեմբերի 23 |publisher=CNN |df=dmy-all}}</ref>։ Տվյալ կատուն ունի մեծ չափեր և ավելի շատ նման է աֆրիկյան վայրի կատվին, քան ներկայիս ընտանի կատվին։ Այդ հայտնագործության և կատարված գենետիկական ուսումնասիրությունների հիման վրա ենթադրվել է, որ կատուն հավանաբար ընտելացվել է [[Միջին Արևելք]]ում՝ [[Բարեբեր մահիկ]]ի տարածքում, գյուղատնտեսության զարգացման դարաշրջանում, ապա տարվել Կիպրոս ու Եգիպտոս<ref name="DriscollMenotti-Raymond2007"/><ref name="OttoniVan Neer2017"/>։ Անատոլիայում գտնվել են տեռակոտային արձանիկներ, որոնք թվագրվում են մ.թ.ա. 7-րդ հազարամյակով և պատկերում են կանանց, որոնք խաղում կամ ձեռքերում պահել են, դատելով բծավոր երանգավորումից, ընձառյուծի կամ նույն երանգավորումն ունեցող կատվի ձագ։

5300 տարի առաջ [[Չինաստան]]ում կատուների ընտելացման ուղղակի վկայություններ են հրատարակել [[Վաշինգտոնի համալսարան]]ի ու Չինաստանի գիտությունների ակադեմիայի հնագետների ու հնէաբանների կողմից։ Համարվել է, որ կատուները բնակավայրերին մոտեցել են կրծողների պատճառով, որոնց էլ գրավել է [[հացահատիկ]]ը, որ մշակվել ու պահեստավորվել է մարդկանց կողմից<ref>{{Cite web |title=Gatos fueron domesticados en China hace 5.300 años |url=http://www.nacion.com/vivir/ciencia/Gatos-domesticados-China-hace-anos_0_1385061482.html |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140701135714/http://www.nacion.com/vivir/ciencia/Gatos-domesticados-China-hace-anos_0_1385061482.html |archivedate=2014 թ․ հուլիսի 1 |access-date=2014 թ․ սեպտեմբերի 9 |work=La Nación |language=Spanish |df=dmy-all}}</ref>։

Ըստ հրեական լեգենդի՝ առաջին կատուն ապրել է [[Ադամ]]ի տանը որպես ընտանի կենդանի, որը որսացել է տան մկներին։ Ժամանակին կատուն եղել է առաջին շան ընկերը, սակայն վերջինս խախտել է ուխտը, որ նրանք միասին էին սահմանել, ինչի պատճառով նրանց միջև ծագել է թշնամություն, որ շարունակվում է այդ երկու կենդանիների սերունդների միջև<ref name="Ginzberg">Ginzberg, Louis (1909). ''The Legends of the Jews [http://www.swartzentrover.com/cotor/e-books/misc/Legends/Legends%20of%20the%20Jews.pdf Vol. I : The Sixth Day]'' (Translated by Henrietta Szold) Philadelphia: Jewish Publication Society</ref>։ Նշված է նաև, որ ո՛չ կատուն, ո՛չ աղվեսը չունեն իրնց ներկայացուցիչը ջրում, իսկ մյուս բոլոր կենդանիներն ունեն իրենց ինկարնացիոն տեսակը ջրում<ref name="Ginzberg"/>։

==== Հին Եգիպտոս ====
[[Պատկեր:Bastet-E 2533-Egypte louvre 058.jpg|thumb|200px|Կատվի հին եգիպտական արձանիկ, Լուվր]]
Ընտանի կատուների մասին առաջին գրավոր հիշատակությունը վերաբերում է մ.թ.ա. II հազարամյակին, երբ [[Հին Եգիպտոս]]ում հացահատիկի պահեստները [[կրծողներ]]ից պաշտպանելու համար սկսել են լայնորեն օգտագործվել կատուները։ Պահպանվել են այդ դարաշրջանի կատուների բազմաթիվ արձանիկներ ու նկարներ։ Հին Եգիպտոսում կատուները պաշտվել որպես սրբազան կենդանիներ և համարվել են պտղաբերության աստվածուհի Բաստետի մարմնավորումը, որը հաճախ պատկերվել է կատվի կերպարանքով, իսկ երբեմն էլ ընդունել է ռազմատենչ էգ առյուծի տեսք<ref name="Mason">{{Cite book |last=Mason |first=I. L. |title=Evolution of Domesticated Animals |publisher=Prentice Hall Press |year=1984 |isbn=0-582-46046-8}}</ref>{{rp|220}}։ Կատու սպանելը բացարձակ արգելված էր<ref name="Clutton-Brock1999">{{Cite book |last1=Clutton-Brock |first1=Juliet |url=https://books.google.am/books?id=cgL-EbbB8a0C&pg=PA138&dq=mummified+cats&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjep5jkzrjYAhUiT98KHdzJAEYQ6AEISzAG#v=onepage&q=mummified%20cats&f=false |title=A Natural History of Domesticated Mammals |date=1999 |publisher=Cambridge University Press |isbn=0-521-63495-4 |edition=Second |location=Cambridge, England |page=138 |orig-year=1987}}</ref>, և դրա համար մարդը դատապարտվել է մահապատժի։ Հույն պատմաբան [[Հերոդոտոս]]ը հայտնում է, որ տանը պահվող կատվի սատկելու դեպքում ընտանիքի բոլոր անդամները սգացել են ու սափրել իրենց ունքերը<ref name="Clutton-Brock1999"/>։ Հաճախ կատուները տարվել են [[Բուբաստիս]] սուրբ քաղաք<ref name="Clutton-Brock1999"/>, զմռսվել այն նույն եղանակով, ինչ մարդը, և թաղվել սրբազան պահոցներում<ref name="Clutton-Brock1999"/>։ 19-րդ դարում Բուբաստիսում՝ Բաստ աստվածուհու տաճարի մոտ, գտնվել է կատուների ամենամեծ գերեզմանը՝ շուրջ 19 տոննա կատուների մումիաներ։ Կատուներն այնքան մեծ ժողովրդականություն են վայելել Հին Եգիպտոսում, որ նրանց տեսքով մումիաներում թաղվել են նաև այլ կենդանիներ։

Կատուների որոշ մումիաների ռենտգենաբանական ուսումանսիրությունը ցույց է տվել, որ դրանց վիզը ջարդված է։ Գոյություն ունի վարկած այն մասին, որ կատուները զոհաբերվել են Բաստիս աստվածուհուն, սակայն այդ տեսակետի ստույգությունն ապացուցված չէ։ Բաստիսի պաշտամունքը պահպանվել է Հին Եգիպտոսում ընդհուպ մինչև նրա արգելումը [[390|390 թվական]]ին։ Կա ենթադրություն, թե նախապես [[Բես]] աստծու պաշտամունքը կապված է եղել կատվի պաշտամունքի հետ, որը համարվել է տունը [[Տնային մուկ|մկներից]] պաշտպանողը։ Կարմիր կատուն հին եգիպտացիների կողմից համարվել է [[Ռա]] գերագույն աստծու մարմնավորումը։ «[[Հին եգիպտական Մեռյալների գիրք|Մեռյալների գիրք]]» կրոնական տեքստերի ժողովածուի 17-րդ գլխում արևի Ռա աստվածը հանդես է գալիս որպես «մեծ կատու», որն ամեն գիշեր մարտնչում է չար ուժի, խավարի ու քաոսի մարմնավորում Ապոպ օձի հետ և արշալույսին հաղթում նրան։ Սակայն ոչ բոլոր կարմիր կատուներն են համարվել սրբազան։ Այդ դերի համար տաճարների քրմերը հատուկ ընտրել են որոշակի հատկանիշներ ունեցաղ կատուների։ Համարվել է, որ աստծու հոգին մտել է իր հետ ասոցացվող կենդանու մեջ, իսկ նրա սատկելուց հետո տեղափոխվել է նույն հատկանիշներն ունեցող այլ կենդանու մեջ։ Հենց այդ կատուներն են արժանացել առանձնահատուկ պաշտամունքի, նրանց հատկացվել են քրմեր, քրմուհիներ ու ծառաներ։ Մահվանից հետո նրանք թաղվել են քարե կամ փայտե մեծ [[սարկոֆագ]]ներում, որոնցում տեղադրվել են զարդեր, հմայիլներ և այլ հարուստ նվերներ<ref>{{Cite web |title=Арушанян Заринэ Лоренцовна, Как кошка в дом вошла. Начальные этапы формирования подвида кошка домашняя (Felis silvestris catus) (Часть 2) |url=http://www.zooprice.ru/articles/detail.php?ID=344091 |url-status=dead |archive-url=https://www.webcitation.org/60uqAmK4C?url=http://www.zooprice.ru/articles/detail.php?ID=344091 |archive-date=2011 թ․ օգոստոսի 13 |accessdate=2018 թ․ մարտի 3}}</ref>։

[[Պատկեր:Cat mosaic.JPG|right|thumb|200px|Կատու, խճանկար [[Պոմպեյ]]ում]]
[[Պոլիենուս]]ը մեջբերել է պատմություն այն մասին, թե պարսիկները կարողացել են գրավել եգիպտական [[Պելուզիում]] քաղաք-ամրոցը<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://antiqlib.ru/ru/node/210 |автор=Полиэн |заглавие=Стратагемы |ответственный=А. К. Нефёдкин}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref> հին եգիպտացիների՝ սրբազան կատուներին, ոչխարներին, [[քաջահավ]]երին ու շներին պաշտելու պատճառով, երբ մ.թ.ա. 525 թվականին պարզից արքա [[Կամբյուսես II]]-ի զորքերը կռվել են [[Պսամետիհ III]] փարավոնի զորքերի դեմ։ Պարսիկներն այդ կենդանիներին դրել են իրենց զորքերի առջևում որպես կենդանի վահան<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://historic.ru/books/item/f00/s00/z0000039/st015.shtml |автор=Тураев Б.А. |заглавие=История древнего Востока |ответственный=Струве В.В. и Снегирёва И.Л. |год=1935 |место=Ленинград |издательство=Социально-экономическое |том=2 (ОТДЕЛ ПЯТЫЙ ПЕРСИДСКАЯ ЭПОХА ПЕРСЫ. КИР. «ЦАРСТВО СТРАН» - КАМБИЗ. ПОКОРЕНИЕ ЕГИПТА)}}<blockquote>Приводится анекдот, будто Камбиз овладел городом, выставив впереди войска египетских священных животных, что повлекло будто бы сдачу со стороны гарнизона, опасавшегося ранить кошек, ибисов и собак.</blockquote></ref><ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://antiqlib.ru/ru/node/210 |автор=Полиэн |заглавие=Стратагемы |ответственный=А. К. Нефёдкин}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}<blockquote>… Камбиз всех животных, которым египтяне поклонялись: собак, овец, кошек, ибисов поставил впереди своего войска. Египтяне же перестали стрелять из-за страха поранить какое-либо из священных животных. Таким образом, Камбиз, взяв Пелузий, вошёл в Египет [44].</blockquote></ref>, ինչի պատճառով եգիպտացիները չեն նետահարել պարսիկներին, որպեսզի չվնասեն այդ կենդանիներին։ Մարտն ավարտվել է եգիպտացիների լիակատար պարտությամբ։

==== Հին Հունաստան և Հին Հռոմ ====
Ընտանի կատուները հավանաբար [[Հունաստան]]ում ու հյուսիսային Իտալիայում հայտնվել են մ.թ.ա. 5-րդ դարում [[փյունիկեցիներ]]ի շնորհիվ<ref name="Mark2012">{{Cite web |last1=Mark |first1=Joshua J. |date=2012 թ․ փետրվարի 17 |title=Cats in the Ancient World |url=https://www.ancient.eu/article/466/cats-in-the-ancient-world/ |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180102191456/https://www.ancient.eu/article/466/cats-in-the-ancient-world/ |archivedate=2018 թ․ հունվարի 2 |website=Ancient History Encyclopedia |publisher=ancient.eu |df=dmy-all}}</ref>։ Հույների՝ ընտանի կատուներ ունեցած լինելու ամենավաղ ու ստույգ վկայությունը երկու մետաղադրամներն են Մեծ Հունաստանից, որ թվագրվում են մ.թ.ա. 5-րդ դարի կեսերով. դրանց վրա պատկերված են իրենց ընտանի կատուների հետ խաղացող Իոկաստոսն ու Ֆալանտոսը, որոնք համապատասխանաբար եղել են [[Ռեջիո դի Կալաբրիա|Ռեջիոյի]] ու [[Տարանտո]]յի լեգենդար հիմնադիրները<ref name="Engels2001">{{Cite book |last1=Engels |first1=Donald W. |url=https://books.google.am/books?id=XAkeCwAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=Cats+in+ancient+Greece&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiuxsD3tLjYAhXOQ98KHTUHASkQ6AEIJzAA#v=onepage&q=ancient%20Greece&f=false |title=Classical Cats: The Rise and Fall of the Sacred Cat |date=2001 |publisher=Routledge |isbn=0-415-26162-7 |location=New York City, New York and London, England |orig-year=1999}}</ref>{{rp|57-58}}<ref name="Rogers2006">{{Cite book |last1=Rogers |first1=Katherine M. |url=https://books.google.am/books?id=16ZsW4QLKlUC&pg=PA19&dq=ancient+Greece+cats+and+weasels&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiaiJ_FurjYAhUBUd8KHaJQDHUQ6AEIPzAE#v=onepage&q=ancient%20Greece%20cats%20and%20weasels&f=false |title=Cat |date=2006 |publisher=Reaktion Books |isbn=978-1-86189-292-8 |location=London, England |pages=18–20}}</ref>։

Ընտանի կատուները եղել են շատ քիչ են հանդիպել հին հույների ու հռոմացիների մոտ<ref name="Rogers2006"/>։ [[Հերոդոտոս]]ը զարմանք է հայտնում Եգիպտոսում ընտանի կենդանիների առկայության առթիվ, քանի որ ինքը մինչ այդ տեսել էր միայն վայրի կատուներ<ref name="Rogers2006"/>։ Նույնիսկ ավելի ուշ ժամանակներում [[աքիս]]ները ավելի շատ են պահվել որպես ընտանի կենդանիներ<ref name="Rogers2006"/>, և հենց աքիսները, այլ ոչ թե կատուներն են համարվել կրծողների դեմ իդեալական պայքարողներ<ref name="Rogers2006"/>։ [[Հին հունարեն]]ում «կատուները» սովորաբար կոչվել են ''ailouros'', որ նշանակում է «շարժվող պոչով երևույթ»<ref name="Engels2001"/>{{rp|57}}<ref name="Rogers2006"/>, սակայն այդ բառը կարող էր գործածվել անվանելու համար «տարբեր երկարապոչ մսակերների, որ պահվել են մկներ որսալու համար»<ref name="Rogers2006"/>։ Կատուները հազվադեպ են հիշատակվել հին հունական գրականության մեջ<ref name="Rogers2006"/>, սակայն [[Արիստոտել]]ը «Կենդանիների պատմության» մեջ նշել է, որ էգ կատուներին հատուկ է [[խառնամուսնություն]]ը<ref name="Engels2001"/>{{rp|74}}<ref name="Rogers2006"/>։

Հույներն ավելի ուշ իրենց [[Արտեմիս]] աստվածուհուն նույնացրել են եգիպտական Բաստետ աստվածուհու հետ՝ վերջինիս՝ կատվի հետ ասոցացվելը վերագրելով Արտեմիսին<ref name="Engels2001"/>{{rp|77–79}}։ [[Պուբլիուս Օվիդիուս Նասո|Օվիդիոս]]ի «Կերպարանափոխություններում», երբ աստվածները փախչում են Եգիպտոս և ստանում կենդանիների տեսք, [[Դիանա (աստվածուհի)|Դիանա]] աստվածուհին (Արտեմիսի հռոմեական հավասարազորը) դառնում է կատու<ref name="Engels2001"/>{{rp|79}}։ Ժամանակի ընթացքում կատունեն զբաղեցրել են կզաքիսների տեղը՝ որպես կրծողների դեմ պայքարող ընտանի կենդանիներ, քանի որ կատուներին ավելի հաճելի է ունենալ տանը, և դրանք ավելի եռանդուն են պայքարում մկների դեմ<ref name="Beadle1977">{{Cite book |last1=Beadle |first1=Muriel |url=https://books.google.am/books?id=tnjgqpNKYksC&pg=PA75&lpg=PA75&dq=Nubian+word+kadis&source=bl&ots=zjc__PZ-mo&sig=wzDZBvPCN2oao_xK0scjh5TV7Ao&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiu3dnFo-jRAhVH04MKHd8eCJUQ6AEIITAB#v=onepage&q=Nubian%20word%20kadis&f=false |title=Cat |date=1977 |publisher=Simon & Schuster |isbn=978-0671224516 |location=New York City, New York |page=76}}</ref>։ Հետագայում հռոմեացիների շնորհիվ կատուները տարածվել են ողջ [[Եվրոպա]]յում։ Գոյություն ունեն մի շարք վկայություններ այն մասին, որ [[Բրիտանական կղզիներ]]ում կատուները գոյություն են ունեցել դեռ [[երկաթե դար]]ի վերջում. նրանք այնտեղ հասցվել են հնագույն ժամանակների ծովագնացների նավերով<ref name=OConnor>{{Cite journal |last=O'Connor |first=T. P. |year=2007 |title=Wild or domestic? Biometric variation in the cat ''Felis silvestris'' Schreber |journal=International Journal of Osteoarchaeology |volume=17 |issue=6 |pages=581–595 |doi=10.1002/oa.913}}</ref>։

=== Միջին դարեր ===
[[Պատկեր:Freyja and cats and angels by Blommer.jpg|thumb|left|200px|<center>[[Ֆրեյա]] աստվածուհին մարտակառքով, որին լծված է երկու կատու</center>]]
[[Վիկինգներ]]ի մոտ կատուն համարվել է սուրբ կենդանի և սիրո ու պտղաբերության [[Ֆրեյա]] աստվածուհու մարմնավորումը։ [[Սնորրի Սթուրլուսոն]]ի «[[Կրտսեր Էդդա]]յում» Ֆրեյան ճամփորդում է մարտակառքով, որին լծված է երկու կատու<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Snorri Sturluson |заглавие=Edda |ответственный=Faulkes, Anthony |год=1995 |издательство=Everyman |страницы=(1995:24) |isbn=0-460-87616-3}}</ref>։

Միջնադարում Արտեմիսի՝ կատվի հետ ասոցացվելը փոխանցվել է [[Մարիամ Աստվածածին|Մարիամ Աստվածածնին]]<ref name="Beadle1977"/>։ Կատուները հաճախ պատկերվել են [[Ավետում]]ն ու [[Սուրբ ընտանիք (Աստվածաշունչ)|Սուրբ ընտանիքը]] ներկայացնող նկարներում<ref name="Beadle1977"/>։ Իտալական ավանդության համաձայն՝ նույն գիշերը, երբ ծնվել է [[Հիսուս Քրիստոս]]ը, կույս կատուն [[Բեթղեհեմ]]ում ձագ է ունեցել<ref name="Beadle1977"/>։

[[Միջնադար]]յան Եվրոպայում կատուների նկատմամբ վերաբերմունքը եղել է տարբեր։ Եվրոպայի [[Կաթոլիկություն|կաթոլիկ]] երկրներում կատուն համարվել է վհուկների ուղեկիցը և չար ոգու մարմնավորումը։ Անգլիայում կատուները համարվել են դիցանուշների թագուհի Մաբի ուղեկիցները։ Դրա պատճառով կատուներին (հատկապես սևերին) կենդանի-կենդանի այրում էին խարույկի վրա կամ ցած նետում զանգակատնից։ Միջնադարում կատուների ոչնչացումը ոչ ուղղակիորեն դարձել է [[ժանտախտ]]ի համաճարակի պատճառ, քանի որ առնետների և ժանտախտ տարածող մյուս կրծողների ոչնչացմամբ գրեթե ոչ ոք չի զբաղվել։ Եվրոպայի [[Ուղղափառություն|ուղղափառ]] կատուների նկատմամբ վերաբերմունքը եղել է գրեթե հակառակը։ Կատուն միակ կենդանին է, որ կարող է մտնել ուղղափառական եկեղեցի (բացառությամբ զոհասեղանի հատվածի)։

[[Աշխարհագրական մեծ հայտնագործություններ]]ի ժամանակաշրջանում կատուները տարածվել են ողջ աշխարհում, քանի որ դրանք նավ էին վերցվում կրծողների դեմ պայքարելու նպատակով, ինչպես նաև համարվում էին հաջողություն պարգևող<ref name="Mason" />{{rp|223}}։

Սլավոնական մշակույթում կատուն ժողովրդական հեքիաթների, ասացվածքների սիրելի կերպար է<ref>{{Cite web |author=А. В. Гура |title=Славянская мифология. Кошка |url=http://www.pagan.ru/slowar/k/koshka1.php |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mEAStM0?url=http://pagan.ru/slowar/k/koshka1.php |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2011 թ․ հունվարի 9 |lang=ru}}</ref><ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=http://cats-portal.ru/read/word/russian.php |автор=Даль, В. И. |заглавие=Пословицы русского народа |год=1853}}</ref>։ Ռուսիայում ընտանի կատուն թանկ արժեր և կարող էր լինել արժեքավոր նվեր, քանի որ այն երաշխավորում էր բերքի պատշպանությունը կրծողներից։ Այն նաև եղել է տան բարօրության ու խաղաղության խորհրդանիշ, որը տունը պաշտպանում էր չար ուժերից։ Նաև համարվում էր, որ կատուները կարող են անցնել անդրշիրիմյան աշխարհ և հաղորդակցվել հոգիների հետ<ref name="firs2">{{Cite book |first=Е. Фирсова |title=Кошки от А до Я |publisher=Вече |year=2006 |isbn=5-9533-1220-2}}</ref>։

=== Ասիա ===
[[Պատկեր:Kuniyoshi Utagawa, For cats in different poses.jpg|thumb|200px|«Չորս կատուներ տարբեր դիրքերով», [[Ուտագավա Կունիյոսի]]]]
[[Ճապոնիա]] կատուները տարվել են [[6-րդ դար]]ում և ծառայել որպես բարձրագույն պարգև, որը կարող էր տալ կայսրն իր մերձավորներին։ Գոյություն ունեն իր տիրոջը կամ տիրուհուն օգնող կատվի մասին լեգենդի մի քանի տարբերակներ։ Կրիայի գույնի կատվի [[ճենապակի|ճենապակե]] կամ [[հախճապակի|հախճապակե]] արձանիկը, որ աջ թաթը բարձրացրել է ականջի մոտ, կոչվում է [[մանեկի նեկո]] (Ճապոնիայի Սետո քաղաքում կա Մանեկի նեկոյի թանգարան<ref>{{Cite web |title=Maneki neko museum |url=http://www.luckycat.ne.jp/english/index_frameset.htm |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mECawtC?url=http://www.luckycat.ne.jp/english/index_frameset.htm |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 27 |lang=en}}</ref>) և համարվում է հարստություն պարգևող<ref>{{Cite web |last=Pate |first=Alan |year=2008 |title=Maneki Neko: Feline Fact & Fiction |url=http://www.darumamagazine.com/new/articles-excerpts/maneki-neko-feline-fact-fiction/ |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/6DIDy4b8G?url=http://www.darumamagazine.com/new/articles-excerpts/maneki-neko-feline-fact-fiction/ |archive-date=2012 թ․ դեկտեմբերի 30 |access-date=2012 թ․ դեկտեմբերի 30 |work=Daruma Magazine |publisher=Takeguchi Momoko |location=Amagasaki, Japan}}</ref><ref>{{Cite web |author=Shizuko Mishima |title=Manekineko: Japanese Lucky Cats |url=http://gojapan.about.com/cs/traditionculture/a/luckycats.htm |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mEC7L7K?url=http://gojapan.about.com/cs/traditionculture/a/luckycats.htm |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 16 |work=Japan Travel |publisher=About.com}}</ref>։ Մինչև այժմ Ճապոնիայում պահպանվել է հնագույն հավատալիքը, թե մեռած նախնիների հոգիները բնակվում են խայտաբղետ կատուների մեջ։ Ճապոնիայում հատկապես բարձր են գնահատվում կարճապոչ կատուները, որոնց նկարները կարելի է տեսնել միջնադարյան բազմաթիվ փորագրանկարներում։ [[Չինաստան]]ի, Կորեայի ու [[Վիետնամ]]ի որոշ տարածաշրջաններում կատվի միսն օգտագործվում է սննդի մեջ՝ որոշ կերակրատեսակների պատրաստման համար։ Կատվի մորթին քիչ պիտանի է հագուստ կարելու համար, սակայն երբեմն դրանցից պատրաստվում են էժանագին մուշտակներ ու գլխարկներ։

[[Հնդկաստան]]ում պաշտվել է մայրության Սաշտի (Սաստի) աստվածուհին, որը պատկերվել է երեխային գրկած կնոջ կերպարանքով և համարվել է ընտանեկան օջախի պահապանը։ Նրա վահանան (կենդանին, որին հեծնել է) եղել է կատուն։ [[Բենգալիա]]յում ու Արևմտյան Հնդկաստանում գոյություն ունի լեգենդ սև կատվի մասին, որը նույնպես ասոցացվում է Սաշտիի հետ<ref>{{Ռուսերեն գիրք |автор=Rajaram Narayan Saletore |заглавие=Encyclopaedia of Indian culture, Volume 4 |год=1984 |издательство=Sterling Publishers |страницы=1316}}<blockquote>From this legend the black cat, which has been linked with the Sasti deity’s name, has not been harmed. The Sasti worship is widespread in Bengal and also prevails in Western India.</blockquote></ref>։

Պարսիկ պատմաբան [[Տաբարի]]ն գրի է առել մի լեգենդ, համաձայն որի՝ Արարիչն ստեղծել է մկներին, սակայն մոռացել է ստեղծել կատվին։ Սակայն նա ստիպված է եղել ուղղել իր սխալը, երբ [[Մեծ ջրհեղեղ|Համաշխարհային ջրհեղեղի]] ժամանակ մկներն սկսել են կրծել [[Նոյյան տապան]]ի հատակը։ Նոյը շոյել է առյուծի մեջքը, վերջինս փռշտացել է, և նրա քթանցքներից դուրս են թռել մի քանի կատուներ<ref>{{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://archive.org/details/lifeandexploits00tichgoog Archive.org |автор=Tichenor, Henry Mulford |заглавие=Life - of Jehovah |страницы=68–69}}<blockquote>«The Chronicle of Tabari further gives this interesting information … Then Noah passed his hand down the back of the lion, who sneezed, and a pair of cats leaped out of his nostrils. And the cats ate the rats.»</blockquote></ref>։ Այդ լեգենդը լայնորեն տարածվել է տարածաշրջանում։ Գոյություն ունի պարսկական հետևյալ ասացվածքը. «Առյուծը փռշտաց, և հայտնվեց կատուն»<ref><code>{{Cite journal |last1=Арушанян |first1=Заринэ |year=2008 |title=Кошка, которую благословил Творец |url=http://www.koshki.info/ |journal=Koshki.Info |issue=7-9}}</code></ref>։ Նմանատիպ լեգենդը բացատրում է նաև [[Վանա կատու|վանա կատվի]] ծագումը։

=== Իսլամ ===
[[Պատկեր:Felin iran.JPG|thumb|left|200px|Կատվի արձանիկ՝ դրվագազարդված ոսկով ու արծաթով, [[Իրան]], [[XIX դար]]]]
Իսլամում գոյություն ունեն կատուների հետ կապված բազմաթիվ ավանդություններ, որոնց մի մասն ընդգրկվել է [[հադիս]]ներ ժողովածուում։ Դրանցից մեկի համաձայն՝ կատուները բարձր են գնահատվում իսլամում, քանի որ մուսուլմանական գլխավոր մարգարե [[Մուհամեդ]]ին օձի խայթոցից փրկել է նրա դաշնակցի՝ [[Աբու Հուրայրա]]յի (նրա անունը բառացիորեն թարգմանվում է որպես «Կատուների հայր») կատուն։ Իսլամում գովասանքի արժանի գործ է համարվում կատուներին [[կաթ]] տալը։ Ավանդություններից մեկի համաձայն՝ Մուհամեդն ունեցել է տարբեր գույնի աչքեր ունեցող սպիտակ կատու։ Մեկ այլ ավանդություն հայտնում է, թե մի անգամ Մուհամեդն աղոթքն ավարտելուց հետո տեսել է, որ իր կատու Մուիզան<ref>{{Cite book |last=Geyer |first=Georgie Anne |url=https://archive.org/details/whencatsreignedl00geor |title=When Cats Reigned Like Kings: On the Trail of the Sacred Cats |publisher=Andrews McMeel |year=2004 |isbn=0-7407-4697-9 |location=Kansas City, Missouri}}</ref> (Մուսսա, Մուեցա) քնել է իր կողքին դրված խալաթի թևի վրա։ Մուհամեդը նախընտրել է կտրել խալաթի թևը, որ չխանգարի կատվի քունը։ Այլ դեպքերում, երբ կատուն քնում է նրա հագուստի վրա, Մուհամեդը նախընտրում է հագնել այլ շոր<ref name="isl">{{Cite web |title=Отношение к кошке в исламе |url=http://kismyau.ru/?p=22 |archiveurl=https://www.webcitation.org/6OAtNHxKc?url=http://kismyau.ru/?p=22 |archivedate=2014 թ․ մարտի 18 |accessdate=2009 թ․ սեպտեմբերի 5 |lang=ru}}</ref><ref name="Reeves">{{Cite book |author=Minou Reeves |url=https://archive.org/details/muhammadineurope0000reev |title=Muhammad in Europe |publisher=New York University (NYU) Press |year=2000 |isbn=0-8147-7533-0 |page=[https://archive.org/details/muhammadineurope0000reev/page/52 52]}}</ref>։

Կատուները միակ կենդանիներն են, որոնց թույլատրվում է մտնել [[մզկիթ]]<ref>{{Cite web |title=KM.RU Универсальная энциклопедия. Кошки домашние |url=http://mega.km.ru/bes_2004/Encyclop.asp?Topic=topic_new2000_76884 |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mEDIi7j?url=http://mega.km.ru/bes_2004/Encyclop.asp?Topic=topic_new2000_76884 |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ մայիսի 26 |lang=ru}}</ref>։

=== Հինդուիզմ և բուդդիզմ ===
Գոյություն ունի [[լեգենդ]], թե կատուն եղել է միակ կենդանին, որ ներկա չի եղել այն պահին, երբ [[Բուդդա]]ն ազատվել է իր մարդկային մարմնից։ Բոլոր կենդանիները, բացի կատվից և [[Օձեր|օձ]]ից, հավաքվել են նրա մարմնի շուրջը։ Կատուն այդ ժամանակ զբաղված էր [[Մկներ|մուկ]] որսալով։ Բուդդայի նկատմամբ այդպիսի անփույթ վերաբերմունքը պատճառ է դարձել կատվի նկատմամբ բացասական վերաբերմունքի համար։ Սակայն այդ լեգենդ ունի այլ տարբերակ, համաձայն որի՝ Բուդդայի կողքին գտնվող շիկամուկը սկսել է լիզել լամպի յուղը, իսկ կատուն բռնել ու կերել է նրան։ Այդ արարքը համարվել է բարի, քանի որ կատուն փրկել է անուշահոտ [[յուղ]]ը։ Այդ ժամանակից ի վեր կատուն համարվում է ինչպես բարին, այնպես էլ չարը պարգևող։

[[Թաիլանդ]]ի նոր թագավորի թագադրման արարողության ժամանակ պարտադիր ներկա է գտնվում կատու՝ որպես պատվավոր հյուր։

[[Չինաստան]]ի բուդդիստների մոտ կատուն հատուկ հարգանք է վայելել։ Հոգևորականներն զբաղվել են սուրբ կատուների բուծմամբ։ Նրանց հաճախ կոչել են ''«փոքրիկ վագրեր»'' ու ''«չարի պատուհաս»'' և հատուկ վարժեցրել են պահպանելու տաճարի գանձերը։ Բուդդիստները կատվին վերագրում են [[մեդիտացիա]]յի հակում, մթության մեջ տեսնելու և չար հոգիներին վանելու ունակություն։ Այդ պատճառով էլ բուդդայական վանքերում պահվել են կատուներ<ref>{{Cite web |title=Образ кошки в мировых религиях |url=http://cat-antique.com/2012/08/cat-and-religion/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160204044420/http://cat-antique.com/2012/08/cat-and-religion/ |archive-date=2016 թ․ փետրվարի 4 |accessdate=2018 թ․ մարտի 4}}</ref>։

== Արվեստում և ժամանակակից մշակույթում ==
Համաձայն մինչև մեր օրերը պահպանված [[սնահավատություն]]ների՝ կատուները համարվում են ընտանեկան օջախի ու բարեհարմարության պահապաններ։ Որոշ երկրներում ընդունված է նոր տուն առաջինը թողնել կատվին<ref>{{Cite web |title=Традиции. Кошка, петух и веник |url=http://www.izba-project.ru/traditsii-koshka-petukh-i-venik |accessdate=2009 թ․ սեպտեմբերի 5 |lang=ru}}{{Չաշխատող արտաքին հղում|bot=InternetArchiveBot }}</ref>։ Կատուների ընկնելու ժամանակ թաթերի վրա վայրէջք կատարելու ունակության<ref name="Allan Parachini"/> շնորհիվ համարվում է, որ նրանք ունեն հատուկ «վեցերորդ զգայարան»։ Տարբեր մշակույթներում տարածված առասպելների համաձայն՝ կատուներն ունեն բազմաթիվ կյանքեր։ Մի շարք երկրներում համարվում է, որ նրանք ունեն ինը կյանք, [[Իտալիա]]յում, Գերմանիայում, [[Հունաստան]]ում, [[Բրազիլիա]]յում և իսպանախոս որոշ տարածքներում տարածված է այն հավատալիքը, թե կատուներն ունեն յոթ կյանք<ref>{{Cite news |author=Nora Sugobono |date=2010 թ․ մարտի 7 |title=Las vidas del gato |url=http://elcomercio.pe/impresa/notas/vidas-gato/20100307/423959 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120127052854/http://elcomercio.pe/impresa/notas/vidas-gato/20100307/423959 |archivedate=2012 թ․ հունվարի 27 |accessdate=2010 թ․ մարտի 19 |publisher=El Comercio |language=Spanish}}</ref><ref>{{Cite web |title=Qual é a origem da lenda de que os gatos teriam sete vidas? |url=http://mundoestranho.abril.com.br/materia/qual-e-a-origem-da-lenda-de-que-os-gatos-teriam-sete-vidas |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151117031757/http://mundoestranho.abril.com.br/materia/qual-e-a-origem-da-lenda-de-que-os-gatos-teriam-sete-vidas |archivedate=2015 թ․ նոյեմբերի 17 |accessdate=2015 թ․ նոյեմբերի 15 |website=Mundo Estranho |publisher=Editora Abril |df=dmy-all}}</ref>, [[Թուրքիա]]յում և արաբական երկրներում՝ վեց կյանք<ref>{{Cite news |author=Tim Dowling |date=2010 թ․ մարտի 19 |title=Tall tails: Pet myths busted |url=https://www.theguardian.com/lifeandstyle/gallery/2010/mar/18/guide-to-pets-pet-myths?picture=360591960 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130909160834/http://www.theguardian.com/lifeandstyle/gallery/2010/mar/18/guide-to-pets-pet-myths?picture=360591960 |archivedate=2013 թ․ սեպտեմբերի 9 |accessdate=2010 թ․ մարտի 18 |work=The Guardian |location=UK |df=dmy-all}}</ref>։ Այս առասպելների ստեղծմանը նպաստել են ոչ միայն թաթերի վրա վայրէջք կատարելու ունակությունը, այլև նրանց բնական արագաշարժությունն ու ճկունությունը, ինչի շնորհիվ կարողանում են փրկվել վտանգավոր իրավիճակներում։ Այնուամենայնիվ, մեծ բարձրություններից ընկնելիս կատուները կարող են վնասվածք ստանալ կամ սատկել<ref>{{Cite web |author=ASPCA |date=2005 թ․ հունիսի 30 |title=The ASPCA Warns About High-Rise Falls by Cats |url=http://cats.about.com/od/catsafety/a/highrisefalls.htm |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120522014805/http://cats.about.com/od/catsafety/a/highrisefalls.htm |archivedate=2012 թ․ մայիսի 22 |accessdate=2012 թ․ ապրիլի 26 |publisher=About.com |df=dmy-all |location=New York}}</ref>։ Շատ մշակույթներում առկա է բացասական վերաբերմունք կատուների նկատմամբ։ Դրա օրինակ է այն հավատալիքները, թե ճանապարհը հատող սև կատուն անհաջողություն է բերում, կամ կատուները վհուկների ընկերակիցներն են և նպաստում են նրանց ուժի ու կարողությունների բազմապատկմանը։ Միջնադարյան Իպրեսում ([[Բելգիա]]) թափառական կատուներին սպանելու սովորությունը ներկայում փոխարինվել է կատուների շքերթով՝ Kattenstoet<ref>{{Cite web |title=Are Black Cats Really Bad Luck? [Hoax] |url=http://socialnewsdaily.com/58901/are-black-cats-really-bad-luck-hoax/ |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151222141607/http://socialnewsdaily.com/58901/are-black-cats-really-bad-luck-hoax/ |archivedate=2015 թ․ դեկտեմբերի 22 |access-date=2015 թ․ դեկտեմբերի 19 |website=SocialNewsDaily |df=dmy-all}}</ref>։ [[Չեխիա]]յում, ընդհակառակը, համարվում է, որ ճանապարհն աջից ձախ հատող կատուն հաջողություն է բերում։

[[Պատկեր:Sobrio-coat of arms.svg|150px|thumb|right|Հերալդիկ կատու]]
Կատուները հաճախ դառնում են քանդակների ու նկարների պատկերման առարկա՝ սկսած [[Հին Եգիպտոս]]ից։ Իրենց արվեստում հաճախ կատուներին անդրադարձած նկարիչներից առավել հայտնի են [[Մարկ Ֆրանց]]ը, [[Հենրիետա Ռոններ Կնիպ]]ը և [[Լուիս Ուիլյամ Ուեյն|Լուիս Ուեյն]]ը։ Վերջինս հայտնի է մարդակերպ կատուների նկարներով։ [[Գերբագիտություն|Գերբագիտության]] մեջ կատուն անկախության խորհրդանիշն է և պատկերվում է ինչպես կիսադեմից, այնպես էլ դեմուղիղ (անֆաս)։ Այն կոչվում է վախեցած ({{lang-fr|effarouché}}), եթե սողում է, և կուչ եկած ({{lang-fr|herissoné}}), եթե մեջքն ու պոչը բարձրացված են մարմնից վեր։

=== Գրականություն և կինեմատոգրաֆ ===
Կատուները հաճախ դառնում են գրական ստեղծագործությունների կերպարներ, օրինակ՝ [[Ռեդյարդ Կիպլինգ]]ի «Իր գլխի տեր կատուն», [[Էդգար Ալլան Պո]]յի «Սև կատուն», [[Շառլ Պերո]]յի «[[Կոշկավոր կատուն]]», գիտնական կատուն [[Ալեքսանդր Պուշկին]]ի «[[Ռուսլան և Լյուդմիլա]]» ստեղծագործության մեջ, [[Էրին Հանթեր]]ի «Ռազմիկները», Կաղտոտիկ կատուն [[Ջաննի Ռոդարի]]ի «[[Ջելսոմինոն խաբեբաների աշխարհում]]» հեքիաթում, [[Էռնստ Հոֆման]]ի «Կատու Մուռի առօրյա հայացքները», [[Ուիլյամ Սյուարդ Բերրոուզ|Ուիլյամ Բերրոուզ]]ի «Կատուն ներսում», Էռնեստ Սետոն Թոմփսոնի «Թագավորական անալոստանկան», [[Յուրի Կովալ]]ի «Շամայկան»։ [[Միխայիլ Բուլգակով]]ի «[[Վարպետը և Մարգարիտան]]» վեպի գլխավոր հերոսներից մեկն է Բեգեմոտ կատուն<ref>{{Cite web |title=Кот Бегемот в романе Булгакова «Мастер и Маргарита» |url=http://www.hippo.su/begemot/bulgakov.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mEG8W72?url=http://www.hippo.su/begemot/bulgakov.html |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 19 |lang=ru}}</ref>։ [[Լուիս Քերոլ]]ի «[[Ալիսան Հրաշքների աշխարհում]]» հեքիաթի կերպարներից մեկն է [[Չեշիրյան կատու]]ն։ Հայ գրողների ստեղծագործություններում հաճախ են հանդիպում [[Վանա կատու|վանա կատվի]] հիշատակումներ ու նկարագրություններ (Րաֆֆի, [[Վրթանես Փափազյան]], [[Ակսել Բակունց]] և այլն)։ Չինացի հայտնի գրող [[Լաո Շե]]ն գրել է «Նոթեր կատուների քաղաքի մասին» սատիրական [[պամֆլետ]]ը, որում պատկերված է 20-րդ դարի առաջին տասնամյակների Չինաստանում տիրող իրականությունը։
* [[Լիոն Ֆոյխտվանգեր]]ի «Աղվեսները խաղողի այգում» վեպի հերոսուհիներից մեկը անպիտան ու քմահաճ կատու Գրի-Գրին է, որ պատկանում է Լյուդովիկոս XVI-ի օրոք պետական նախարար կոմս Մորեպայի կնոջը։ Թագավորը պատահմամբ սպանել է կատվին, որն ավերմունք էր արել Վերսալի նրա արվեստանոցում։ Կոմսուհու վիշտն անմխիթար է, և նա սկանդալ է սարքում իր ամուսնու մոտ։ 
* [[Թոմաս Էլիոթ]]ի «Հանրամատչելի գիտություն կատուների մասին` գրված Ծեր Օպոսումի կողմից» ստեղծագործության հիման վրա [[Էնդրու Լլոյդ Ուեբեր|Լլոյդ Ուեբեր]]ը գրել է «[[Կատուներ (մյուզիքլ)|Կատուներ]]» մյուզիքլը։ 
*[[DC Comics]] տիեզերքում կա կատու կնոջ ոչ միանշանակ կերպար, որը հաճախ հանդես է գալիս կա՛մ որպես [[Բեթմեն]]ի դաշնակից (և նույնիսկ սիրուհի), կա՛մ նրա հակառակորդ։ 2004 թվականին նրա մասին նկարահանվել է առանձին ֆիլմ։
* Գերմանացի գրոս [[Ակիֆ Պիրինչի]]ն գրել է «Felidae» դետեկտիվ վեպը, որի հերոսները քաղաքային կատուներն են։ Գիրքը թարգմանվել է տասնյոթ լեզուներով, ինչպես նաև նրա հիման վրա նկարահանվել է մուլտֆիլմ։ Հետագայում սյուժեն զարգացվել է հեղինակի հինգ ստեղծագործություններից կազմված շարքում։
* Հոլանդացի գրող [[Աննի Շմիդտ]]ի «Մինուս» ({{lang-nl|Minoes}}) հեքիաթ-վիպակը պատմում է մի կատվի մասին, որը պատահմունքի բերումով վերածվել է աղջկա, սակայն պահպանել է կատվային սովորություններն ու մյուս կատուների լեզուն հասկանալու ունակությունը։ Վիպակի հիման վրա 2001 թվականին նկարահանվել է «Undercover Kitty» ֆիլմը, որի գլխավոր դերում հանդես է գալիս դերասանուհի [[Քարիս Վան Հաուտեն]]ը։
* 1977 թվականին էկրան է բարձրացել «Վեսնուխինի ֆանտազիաները» ({{lang-ru|«Фантазии Веснухина»}}) խորհրդային ֆիլմը, որում պատմվում է, թե ինչպես է առաջին դասարանցի Կիրիլը փորձում վարժեցնել Տիշկա կատվին, որպեսզի ելույթ ունենա կրկեսում։

=== Մուլտֆիլմեր ===
Կատուները հաճախ են դառնում մուլտֆիլմերի հերոսներ, ինչպիսիք են՝ «[[Լեոպոլդ կատուն]]», «[[Երեքը Պրոստոկվաշինոյից (մուլտֆիլմ)|Երեքը Պրոստոկվաշինոյից]]» (կատու Մատրոսկին), «[[Գավ անունով փիսիկը]]», «[[Թոմն ու Ջերին]]», «[[Կատվիկը Լիզյուկովի փողոցից]]», «Թակարդ կատուների համար», «Ֆելիքս կատուն» և «Փափկամազիկ պոչով չարաճճին»։ Մուլտֆիլմների հերոսներից ամենահայտնի կատուներից մեկը [[Գարֆիլդ]]ն է, որի մասին նկարահանվել են մուլտսերիալներ, ինչպես նաև լիամետրաժ անիմացիոն և գեղարվեստական ֆիլմեր։ 2008 թվականին համացանցում թողարկվել է «[[Սայմոնի կատուն]]» մուլտսերիալը, որ ստեղծվել է անգլիացի անիմատոր [[Սայմոն Թոֆիլդ]]ը։

[[Անիմե]]ների կերպարները հաճախ պատկերվում են կիսակատվի-կիսամարդու տեսքով։ Նրանք կոչվում են «նեկո» ({{lang-ja2|猫}}, բառացի՝ «կատու») կամ նեկոմիմի (թարգմանաբար՝ «կատվի ականջներ»)։

== Գիտության բնագավառում ==
* [[Ֆիզիկա]]յի բնագավառում [[Շրյոդինգերի կատու]]ն եղել է մտային փորձի օբյեկտ, որ առաջարկել է [[Էրվին Շրյոդինգեր]]ը. դրանով նա փորձել է ցույց տալ քվանտային մեխանիկայի ոչ լիարժեք լինելը ներատոմային համակարգերից անզեն աչքով տեսանելի իրերին անցնելիս,
* [[Ֆրանսիա]]յում կատուները տիեզերական թռիչքների ժամանակ օգտագործվել են որպես բժշկական-կենսաբանական փորձարկումների օբյեկտ<ref>{{Cite web |title=Полёты животных в космос. Французская программа |url=http://astroera.net/content/view/176/9/1/1/ |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mEHy0QC?url=http://astroera.net/content/view/176/9/1/1/ |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հուլիսի 15 |lang=ru}}</ref>։ [[1963 թվական]]ին կատարվել է մեկ հաջող ենթաուղեծրային (կատու Ֆելիքս, այլ տվյալներով՝ կատու Ֆելիսետ) և մեկ անհաջող ուղեծրային (անհայտ կատու, որ զոհվել է) թռիչք։

== Հայտնի կատուներ ==
Համաշխարհային ճանաչում է ստացել [[Ռիշելյե]] կարդինալի սիրելի ճերմակ կատուն՝ Միրիամը։

[[ԶԼՄ]]-ների, [[Գրականություն|գրականության]] և [[Կինոարվեստ|կինո]]յի շնորհիվ [[20-րդ դար|20]]-[[21-րդ դար]]երում լայն ճանաչում են ստացել մի շարք միջազգային անձանց սիրելի կատուները, ինչպիսիք են [[ԱՄՆ]] նախագահների՝ [[Բիլ Քլինթոն]]ի՝ Սոքսն ու [[Ջորջ Ուոքեր Բուշ|Ջորջ Բուշ կրտսեր]]ի Ինդիան, [[Մեծ Բրիտանիա]]յի վարչապետի Համֆրին, [[Հռոմի պապ]] [[Բենեդիկտ XVI]]-ի Չիկոն և [[Ռուսաստան]]ի վարչապետ [[Դմիտրի Մեդվեդև]]ի Դորոֆեյը։ Հանրաճանաչ են դարձել շախմատի աշխարհի չեմպիոն [[Ալեքսանդր Ալյոխին]]ի մշտական ուղեկիցը՝ սիամական կատու Չեսսը, ամերիկյան Սպենսեր քաղաքի գրադարանի կատու Դյուի Ռիդմոր Բուքսը, մի քանի ամերիկյան ֆիլմերում նկարահանված և կինոմրցանակների արժանացած կատու Օրանջին և այլն։

Հայտնի են դարձել Մեծ Բրիտանիայի Թագավորական նավատորմի մեդալով պարգևատրված «նավաստի» Սայմոնը<ref>{{Cite web |title=Simon, of HMS Amethyst, awarded the Dickin Medal |url=http://www.purr-n-fur.org.uk/famous/simon.html |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mEIVUAD?url=http://www.purr-n-fur.org.uk/famous/simon.html |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հուլիսի 15 |lang=en}}{{ref-en}}</ref> և Բրիտանական նավատորմի «վետերան» սև-սպիտակ «անխորտակելի Սեմը», որը վերապրել է երեք ռազմական նավերի կործանումը<ref name="100 cats">{{Citation |last=Stall |first=Sam |title=100 Cats Who Changed Civilization: History's Most Influential Felines |pages=57–58 |year=2007 |publisher=Quirk Books |isbn=1-59474-163-8}}{{ref-en}}</ref>։

Լայն ճանաչում է ստացել սպիտակ և մուգ դարչնագույն երանգի բրուկլինյան Սկարլետ կատուն, որը 1996 թվականին հայտնի է դարձել իր ձագերին վառվող ավտոտնակից փրկելիս ցուցաբերած անձնվիրության համար<ref>[http://www.nydailynews.com/ny_local/2008/10/24/2008-10-24_scarlett_the_cat_that_saved_kittens_from.html Scarlett dies] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101108144734/http://www.nydailynews.com/ny_local/2008/10/24/2008-10-24_scarlett_the_cat_that_saved_kittens_from.html |date=2010-11-08 }}, ''New York Daily News'', October 24, 2008{{ref-en}}</ref>, որի պատվին այժմ շնորհվում է Սկարլետի անվան պարգևը կենդանիների ցուցաբերած հերոսության համար ({{lang-en|Scarlett Award for Animal Heroism}})։ Այն շնորհվում է այն կենդանիներին, որոնք կատարել են հերոսական արարքներ հանուն մարդկանց կամ այլ կենդանիների<ref>[http://www.animalleague.org/events-news/press-center/scarlett-passes-away.html Scarlett, the World-Famous Brave Mother Cat Who Survived a Fire and Saved Her Kittens, Passes Away] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150320220111/http://http/ |date=2015-03-20 }}{{ref-en}}</ref>։

Հայտնի են նաև քաղաքական պաշտոններ «ստանձնած» մի շարք կատուներ։ Օրինակ՝ [[ԱՄՆ]]-ի [[Վիսկոնսին]] նահանգի Շարոն քաղաքի պատվավոր «քաղաքապետ» և թալիսման է ընտրվել Ֆրեդդի անունով կատուն<ref>{{Cite web |author=Ruhonda |date=22 декабря, 2011 |title=Кошачье царство, или почему кот Фредди стал мэром города Шарон |url=http://citypics.ru/koshache-carstvo-ili-pochemu-kot-freddi-stal-merom-goroda-sharon/ |url-status=dead |archiveurl=https://www.webcitation.org/6Gd7KxmJO?url=http://citypics.ru/koshache-carstvo-ili-pochemu-kot-freddi-stal-merom-goroda-sharon/ |archivedate=2013 թ․ մայիսի 15 |accessdate=2013 թ․ մայիսի 13 |publisher=citypics.ru}}</ref>։ Ամերիկյան մեկ այլ՝ Թալկիթնա քաղաքի ([[Ալյասկա (նահանգ)|Ալյասկա]] նահանգ) «պատվավոր քաղաքապետ» և թալիսման է ընտրվել [[Ստաբս (կատու)|Ստաբս]] անունով կատուն<ref>{{Cite web |title=Рыжий кот по имени Стаббс переизбран мэром |url=http://www.kp.ru/daily/25916/2870169/ |url-status=live |archiveurl=https://www.webcitation.org/6G4HlVKHA?url=http://www.kp.ru/daily/25916/2870169/ |archivedate=2013 թ․ ապրիլի 22 |accessdate=2014 թ․ հունվարի 8 |publisher=Комсомольская Правда}}</ref>։

== Կատուների անուններ ==
Մշակույթների մեծ մասում ընդունված է կատուներին տալ տարբեր անուններ ու մականուններ։ Տարբեր երկրներում գոյություն ունեն տարբեր անուններ։ Օրինակ՝ անգլիալեզու երկրներում, ըստ հարցումներից մեկի արդյունքների, կատուների ամենատարածված անուններն են Թիգերը, Թայգերն ու Մաքսը<ref>{{Cite web |title=Below are the most popular names for the search criteria you entered. |url=http://www.bowwow.com.au/find-a-name-for-your-pet/top-20-names/search-results.aspx?country=1&animal_type=1&animal_sex=Both&num_results=20&B3.x=51&B3.y=16 |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mEK01JY?url=http://www.bowwow.com.au/find-a-name-for-your-pet/top-20-names/search-results.aspx?country=1 |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 16 |lang=en}}<blockquote>Tigger — 1, Tiger — 2, Max — 3…</blockquote></ref>։ Մեկ այլ հարցման համաձայն՝ արու կատուների ամենատարածված անուններն են՝ Մաքս, Բադի, Ջեյք և Ռոքի, էգ կատուների համար՝ Մոլլի, Մոգգի, Դեյզի, Լյուսի ու Քիթի<ref>{{Cite web |title=Top Names for Cats |url=http://www.petplace.com/cats/top-names-for-cats/page1.aspx |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mEKsnH4?url=http://www.petplace.com/cats/top-names-for-cats/page1.aspx |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 16 |lang=en}}<blockquote>1. MAX, 2. BUDDY, 3. JAKE, 4. ROCKY, 5. BAILEY, 6. BUSTER, 7. CODY, 8. CHARLIE, 9. BEAR, 10. JACK. 1. MOLLY, 2. MAGGIE, 3. DAISY, 4. LUCY, 5. SADIE, 6. GINGER, 7. CHLOE, 8. BAILEY, 9. SOPHIE, 10.ZOE</blockquote></ref>։ Ռուսաստանում կատուներին հաճախ կոչում են փաղաքշական-փոքրացուցիչ անուններով՝ Մուսյա, Մուռկա, Պուշոկ (Պուշա), Մուրզիկ, Վասկա, Բարսիկ, Ռիժիկ և այլն։ Սովորաբար կատուների տերերն իրենց կենդանիների անունները որոշում են նրանց վարքին հետևելով, ինչպես նաև նրա գունավորման հիման վրա։ Խորհուրդ է տրվում կատուներին տալ կարճ անուններ, որ կազմված են երկու վանկից, քանի որ դրանք ավելի են ընկալվում կատվի կողմից։ Ընդ որում՝ ցանկալի է, որ վերջին վանկում լինի «ի» ձայնավորը<ref>{{Cite web |title=Naming Your Cat |url=http://www.petplace.com/cats/naming-your-cat-a-difficult-matter/page1.aspx |archiveurl=https://www.webcitation.org/67mELqoTr?url=http://www.petplace.com/cats/naming-your-cat-a-difficult-matter/page1.aspx |archivedate=2012 թ․ մայիսի 19 |accessdate=2010 թ․ հունիսի 16 |lang=en}}</ref>։ Ընդունված է նույն ծնի կատուներին տալ նույն տառով սկսվող անուններ<ref>[http://www.nodemetra.lv/Our_Litters.html Our Litters] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110822191029/http://www.nodemetra.lv/Our_Litters.html |date=2011-08-22 }}{{ref-en}} {{v|19|02|2011}}</ref>։

Կատուների անունների հորինմանն է նվիրված [[Թոմաս Սթեռնս Էլիոթ]]ի «Գործնական կատվաբուծություն» ({{lang-en|Old Possum’s Book of Practical Cats}}) բանաստեղծությունների ժողովածուում ընդգրկված «Ինչպես անվանել կատվին» ({{lang-en|The Naming Of Cats}}) մասամբ փիլիսոփայական ստեղծագործությունը։ Նույն թեմային է անդրադառնում [[Սամուիլ Մարշակ]]ի «Ինչո՞ւ են կատվին կոչել կատու» ({{lang-ru|«Отчего кошку назвали кошкой?»}}), որ հիմնված է մոնղոլական ժողովրդական հեքիաթի վրա, որի հիման վրա բեմադրվել է համանուն փիլիսոփայական մուլտֆիլմը։

== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ|2}}

== Գրականություն ==
{{refbegin}}
; Գիտական հրատարակություն
* {{Ռուսերեն գիրք |заглавие=Генетика кошки |ответственный=С. О’Брайен, Р. Робинсон, А. С. Графодатский и др.; Отв. ред. доктора биол. наук П. М. Бородин, А. О. Рувинский. Сибирское отделение РАН. Институт цитологии и генетики |год=1993 |место=Новосибирск |издательство=ВО «Наука». Сибирская издательская фирма |страниц=216 |isbn=5-02-030567-7 |тираж=1&nbsp;350}}

;Հանրամատչելի հրատարակություններ
* ''Арушанян З. Л.'' [http://zooprice.ru/articles/detail.php?ID=344134 Как кошка в дом вошла. Начальные этапы формирования подвида кошка домашняя (Felis silvestris catus)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120326003542/http://www.zooprice.ru/articles/detail.php?ID=344134 |date=2012-03-26 }} // Зоопрайс. — 2009. — № 1—2 (часть 1 и 2).
* ''Арушанян З. Л.'' [http://zooprice.ru/articles/detail.php?ID=99403 И создал Бог кошку… Доместикация подвида Felis silvestris catus] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120203010646/http://zooprice.ru/articles/detail.php?ID=99403 |date=2012-02-03 }} // Зоопрайс. — 2008. — № 6—11.
* ''Берг Р. Л.'' [http://www.belani.narod.ru/3/catberg.htm Чем кошка отличается от собаки?] // ''Знание — сила''. — 1968. — № 1. — С. 46—47.
* {{Ռուսերեն գիրք |ссылка=https://books.google.am/books?id=nex2re8XZQcC |автор=Брем А. |заглавие=Жизнь животных |ответственный=Предисловие и комментарии М. С. Галиной и М. Б. Корниловой |год=2004 |место=М. |издательство=ОЛМА-ПРЕСС, ОАО «Красный пролетарий» |страниц=1192 |isbn=5-224-04422-7 |тираж=5000}} ISBN 5-85197-214-9
* Иллюстрированная энциклопедия кошек. — {{М}}: Олма-Пресс, 2001. — ISBN 5-224-02331-9
* {{Ռուսերեն գիրք |автор=Лакиер А. Б. |заглавие=Русская геральдика |год=1990 |часть=[http://www.heraldrybooks.ru/text.php?id=82 Глава третья, § 20 ...Четвероногие животные,..] |место={{М}} |издательство=Книга}}
* [http://ec-dejavu.ru/c-2/Cat.html Махов А. Е. Кошка в средневековой культуре] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171220185054/http://ec-dejavu.ru/c-2/Cat.html |date=2017-12-20 }} // Махов А. Е. HOSTIS ANTIQUUS: Категории и образы средневековой христианской демонологии. Опыт словаря. — {{М}}: Intrada, 2006, с. 228—230.
* ''Мей Дж.'' Всё о породах кошек. — ИД Кристалл, 2005. — ISBN 5-9603-0015-X
* ''Мельников И. В.'' Энциклопедия кошек и их хозяев. Советы на каждый день. — {{М}}: Феникс, 2005. — ISBN 5-222-05694-5.
* {{Ռուսերեն գիրք |автор=Спадафори Д., Пайон П. |заглавие=Кошки для «чайников» |год=2006 |оригинал=Cats for Dummies |издание=2-е изд |место=М. |издательство=Диалектика |страницы=336 |isbn=0-7645-5275-9}}
* ''Топоров В. Н.'' [http://ec-dejavu.ru/c-2/Cat-2.html Кот] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171124112035/http://ec-dejavu.ru/c-2/Cat-2.html |date=2017-11-24 }} // Мифы народов мира: Энциклопедия: В 2 т. — Т. 2. — {{М}}, 1992. — С. 11.
* ''Фогель А., Шнайдер Х.-Э.'' — «Советы любителям кошек»: перевод с немецкого. — {{М}}: Лесная промышленность, 1987.
* ''Дазидова Д., Рублёв С.'' — Всё о кошке: породы, содержание, питание. — Ростов-на-Дону, ИД Владис, 2007. — ISBN 5-9567-0142-0
{{refend}}

== Արտաքին հղումներ ==
{{վիքիքաղվածք|կատու}}
* [http://wcf-online.de Կատուների համաշխարհային ֆեդերացիայի պաշտոնական կայքը, World Cat Federation, WCF]
* [http://www.fifeweb.org/ FIFe-ի պաշտոնական կայքը] (Fédération International Féline){{ref-en}}.
* [http://icun.ru International Cat Union-ի պաշտոնական կայքը, ICU] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171103045842/http://www.icun.ru/ |date=2017-11-03 }}
* [http://www.pictures-of-cats.org/pictures-of-cat-breeds.html Կատուների ցեղատեսակնեի լուսանկարներ այբբենական կայքով (անգլերեն)]
{{Ընտանի կենդանիներ}}
{{Արտաքին հղումներ}}

[[Կատեգորիա:Կաթնասուններ]]
[[Կատեգորիա:Կատուներ]]
[[Կատեգորիա:Կատվազգիներ]]