Չարլզ Լայել
Չարլզ Լայել (նոյեմբերի 14, 1797[1][2][3][…], Անգուս, Շոտլանդիա, Մեծ Բրիտանիայի թագավորություն[4] - փետրվարի 22, 1875[1][2][3][…], Լոնդոն, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն[4]), շոտլանդացի փաստաբան, երկրաբան։ Համարվում է ժամանակակից երկրաբանության հիմնադիրը; Բրոքհաուզի և Էֆրոնի հանրագիտարանային բառարանում զետեղված բնորոշման համաձայն՝ «19-րդ դարի առավել աչքի ընկած գիտնականներից մեկն է»։ Նրա գլխավոր երկը «Երկրաբանության հիմունքներ» աշխատությունն է, որը հեղինակի կենդանության օրոք ունեցել է 11 հրատարակություն (12-րդը լույս է տեսել հետմահու)։ Այդտեղ, հակադրվելով աղետների արդյունքում Երկրի ծագման ու փոփոխությունների վերաբերյալ Ժորժ Կյուվիեի առաջ քաշած վարկածին (կատաստրոֆիզմի տեսությանը), որը մինչ այդ լայն տարածում էր ստացել և հավանության արժանացել Եվրոպայում[12], Չարլզ Լայելն ապացուցել է, որ Երկիր մոլորակն առաջացել ու փոփոխությունների է ենթարկվել բնական գործընթացների հետևանքով, գործընթացներ, որոնք ներկայումս էլ շարունակվում են նույն ինտենսիվությամբ։ «Երկրաբանության հիմունքները» աշխատության մեջ Լայելը մշակել է երկրաբանական գործոնների ազդեցությամբ երկրի մակերևույթի դանդաղ ու անընդհատ փոփոխման մասին ուսմունքը։ Նա կենսաբանության չափորոշչային (նորմատիվ) սկզբունքները տեղափոխել է երկրաբանության բնագավառ և կառուցել տեսական մի հիմնադրույթ, որն իր հերթին հետագայում ազդեցություն է գործել կենսաբանության վրա։
.svg){kind=small}
Ունիֆորմիզմ
խմբագրելԱմենահիմնարար ավանդը երկրաբանության մեջ ունիֆորմիզմի նկատմամբ ունեցած հավատն էր, ըստ որի՝ «անցյալի բանալին ներկան է»։ Ներկայումս հայտնի է, որ դա, ըստ ամենայնի, սահմանափակ ճշմարտություն է, ինչպես ցույց է տվել Մինչքեմբրի շրջանի պատմությունը։ Երկրի վրա դիտվող բոլոր գործընթացները՝ սալերի տեկտոնիկան, լեռնակազմությունը, հողմահարումը, նստվածքագոյացումը, հավանաբար, սկիզբ են առել Վաղ մինչքեմբրի շրջանում։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Nationalencyklopedin (շվեդերեն) — 1999.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 ՎԱԳԹԱ նախկին անդամներ
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 www.accademiadellescienze.it (իտալ.)
- ↑ CONOR.Sl
- ↑ Award winners : Copley Medal — Royal Society.
- ↑ http://geschichte.univie.ac.at/en/persons/charles-lyell-dr-hc
- ↑ https://www.geolsoc.org.uk/About/Awards-Grants-and-Bursaries/Society-Awards/Wollaston-Medal
- ↑ https://www.royalsociety.org.nz/who-we-are/our-people/our-fellows/all-honorary-fellows/
- ↑ 10,0 10,1 10,2 Kindred Britain
- ↑ 11,0 11,1 Lundy D. R. The Peerage
- ↑ Cannon (1961), էջեր. 301–314.
Գրականություն
խմբագրել- Time's Arrow, Time's Cycle (1978), a book by Stephen Jay Gould that reassesses Lyell's work
- Worlds Before Adam: The Reconstruction of Geohistory in the Age of Reform (2008), a major overview of Lyell's work in its scientific context by Martin J. S. Rudwick
- Principles of Geology: Penguin Classics (1997), the key chapters of Lyell's most famous work with an introduction by James A. Secord
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Charles Lyellի գործերը Գուտենբերգ նախագծում
- Principles of Geology 1st edition at ESP.
- Principles of Geology Արխիվացված 2020-02-24 Wayback Machine (7th edition, 1847) from Linda Hall Library
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չարլզ Լայել» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 481)։ 
|