Վիքիպեդիա

Միգել դե Ունամունո

Միգել դե Ունամունո (իսպ.՝ Miguel de Unamuno y Jugo, սեպտեմբերի 29, 1864(1864-09-29)[1][2][3][…], Բիլբաո, Իսպանիա[4][5] - դեկտեմբերի 31, 1936(1936-12-31)[4][1][2][…], Սալամանկա, Իսպանական հեղափոխություն[4][5]), իսպանացի գրող, փիլիսոփա, հասարակական գործիչ։ Ազգությամբ՝ բասկ։ Կրթությամբ՝ բանասեր։

Միգել դե Ունամունո
իսպ.՝ Miguel de Unamuno y Jugo
իսպ.՝ Miguel de Unamuno
Ծննդյան անունիսպ.՝ Miguel de Unamuno
Ծնվել էսեպտեմբերի 29, 1864(1864-09-29)[1][2][3][…]
ԾննդավայրԲիլբաո, Իսպանիա[4][5]
Վախճանվել էդեկտեմբերի 31, 1936(1936-12-31)[4][1][2][…] (72 տարեկան)
Վախճանի վայրՍալամանկա, Իսպանական հեղափոխություն[4][5]
ԳերեզմանSan Carlos Borromeo cemetery
Գրական անունExóristo[6] և Miguel de Unamuno
Մասնագիտությունբանաստեղծ, փիլիսոփա, գրող, ակնարկագիր, վիպասան, գրական քննադատ, համալսարանի դասախոս, դրամատուրգ և քաղաքական գործիչ
Լեզուիսպաներեն
Քաղաքացիություն Իսպանիա
ԿրթությունՄադրիդի կենտրոնական համալսարան և Մադրիդի Կոմպլուտենսե համալսարան
Ժանրերպոեզիա և դրամատուրգիա
Գրական ուղղություններ98 թվականի սերունդ
Ուշագրավ աշխատանքներDel sentimiento trágico de la vida? և Մառախուղը
ԱնդամակցությունԻսպանիայի արքայական ակադեմիա և Պորտուգալիայի բարեկամների միություն[7]
ԿուսակցությունRepublican–Socialist Conjunction?[8]
ԱշխատավայրՍալամանկայի համալսարան
Պարգևներ
ԱմուսինConcha Lizárraga?[13]
ԶավակներSalomé de Unamuno?[13] և Fernando de Unamuno?
Изображение автографа
 Miguel de Unamuno Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

խմբագրել

1891 թվականից՝ Սալամանկայի համալսարանի պրոֆեսոր, 1901 թվականից՝ ռեկտոր։ 1924 թվականին բռնապետության դեմ ուղղված ելույթների համար աքսորվել է Կանարյան կղզիներ, որտեղից փախել է Ֆրանսիա (տարագիր՝ մինչև 1930-ը)։ Հանրապետության տարիներին եղել է կորտեսների դեպուտատ, 1932 թվականից՝ ակադեմիկոս։ Հանդես է եկել հանրապետության դեմ, գտնելով, որ այն չի կարող ապահովել քաղաքացիական խաղաղություն և ազգային միասնություն, սակայն արդեն 1936 թվականին դատապարտել է ֆաշիստական խռովությունը։ Ֆաշիստական բռնապետության հաստատումը խորացրել է Ունամունոյի հոգևոր ողբերգությունը, Սալամանկայի համալսարանի ռեկտորի պաշտոնից հեռացվելուց շատ չանցած նա վախճանվում է հոգևոր լիակատար մեկուսացման վիճակում։

Ստեղծագործություն

խմբագրել

Ունամունոն որպես հրապարակախոս քննադատական դիրքորոշում է ունեցել իսպանական բուրժուա-կալվածատիրական հասարակարգի նկատմամբ։ Հետաքրքրվել է սոցիալիզմի գաղափարներով (Բակունին, Լասալ, Մարքս), հետագայում հեռացել է սոցիալիզմից և մշակել փիլիսոփայական ըմբռնում՝ նախանշելով պերսոնալիզմի ու էկզիստենցիալիզմի մի շարք դրույթներ։ Ունամունոյի փիլիսոփայության հիմնական պրոբլեմն անձնավորության հոգևոր կյանքն է։ Ունամունոն մուծում է «հոգևարք» հասկացությունը՝ բանականության ու հավատի անհաշտելի դուալիզմի հարուցած կյանքի հատուկ ողբերգական ընկալումը («Կյանքի ողբերգական զգացումը...», 1913, «Քրիստոնեության հոգեվարքը», 1924)։

Ստեղծագործությունը, սերը, բարեկամությունը, մայրությունն ուրույն միջոցներ են, որոնցով մարդը հաղթահարում է գոյության վերջավորությունը («Դոն Կիխոտի և Սանչոյի կյանքը», 1905, «Աբել Սանչես», 1917 և այլն)։ «Աշխարհը պատերազմի ժամանակ» (1897) առաջին վեպից հետո անցել է փորձարարական գեղարվեստական պատումի («Մառախուղ», 1914)։ Այնուհետև վերադարձել է ռեալիզմին, սակայն «ներքին իրականությունը» հակադրել է «արտաքին իրականությանը»՝ ձգտելով արտացոլել սոսկ առաջինը («Խրատական նովելներ», 1920)։

Ունամունոյի բանաստեղծական հարուստ ժառանգությունն աչքի է ընկնում հումանիստական ճոխ թեմատիկայով, դասական պարզությամբ, իսպանական ոտանավորի անթերի իմացությամբ, խոստովանանքի անկեղծությամբ («Երգարան», հրատարակվել է ետմահու)։ Ունամունոյի գրական և փիլիսոփայական ստեղծագործության մեջ կարևորագույն տեղ է գրավում Իսպանիայի ժողովրդի ու մշակույթի ճակատագիրը։ Ունամունոյի հսկայական ազդեցություն է գործել XX դ. իսպանական մշակույթի վրա։

Երկեր

խմբագրել
  • Obras completas, v. 1 - 14, Madrid, 1958 - 72;

Հայերեն թարգամնությամբ

խմբագրել
  • Միգել դե Ունամունո, Մառախուղը, Ե., Անտարես, 2013, 240 էջ։ Իսպաներենից թարգմ.՝ Ռուզաննա Պետրոսյանը։
  • Միգել դե Ունամունո, Քրիստոնեության հոգեվարքը և խրատական երեք նովել, Ե., Անտարես, 2016, 304 էջ։ Իսպաներենից թարգմ.՝ Ռուզաննա Պետրոսյանը։
  • Միգել դե Ունամունո, Աբել Սանչես, Ե., Անտարես, 2022, 240 էջ։ Իսպաներենից թարգմ.՝ Ռուզաննա Պետրոսյանը։

Գրականություն

խմբագրել
  • Тертерян И. А., Испытание историей. Очерки испанской ли тературы XX века, М., 1973

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 Diccionario biográfico español (իսպ.) — Real Academia de la Historia, 2011.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 Унамуно Мигель де // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28115520%29.NDIP.
  6. ↑ Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  7. ↑ Los amigos de Portugal (իսպ.) // ABC — Madrid: 1922. — P. 27. — ISSN 1136-0143
  8. ↑ Իտալերեն Վիքիպեդիա (իտալ.) — 2001.
  9. ↑ https://www.elnortedecastilla.es/20120305/local/salamanca/salamanca-celebra-unamuno-nombrando-201203051805.html
  10. ↑ https://www.libertaddigital.com/cultura/libros/2024-03-07/unamuno-es-nombrado-doctor-honoris-causa-88-anos-despues-de-su-muerte-7105245/
  11. ↑ https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k73834813/f3
  12. ↑ JSTOR — 1995.
  13. ↑ 13,0 13,1 Portal de Archivos Españoles — 2007.
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Միգել դե Ունամունո» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։  
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Միգել_դե_Ունամունո&oldid=9018156» էջից