Անորեքսիա

Անորեքսիա
Տեսակ	ախտանիշ կամ նշան
Բժշկական մասնագիտություն	հոգեբանություն և հոգեբուժություն
ՀՄԴ-9	783.0
ՀՄԴ-10	R63.0
	Anorexia (symptom) Վիքիպահեստում

Անորեքսիա (anorexia) հիվանդության անվանումը առաջացել է հունական an (առանց) և orexis (ուտելու ցանկություն, ախորժակ) բառերից։ Սննդից հրաժարվելու առաջին դեպքերի մասին խոսվել է 1155 թվականին Ավիցեննայի կողմից։ Առաջին անգամ անորեքսիան բնութագրել է Ռիչարդ Մորտոնը 1689 թվականին “նյարդային թոքախտ” անվանմամբ։ Մորտոնը իր առաջին անորեկսիկ հիվանդին՝ որը 2 տարի անորեքսիայով տառապող 18 ամյա անգլուհի էր, նկարագրել էր հետևյալ կերպ. «Երբ ես նրան տեսա, նա ասես մաշկով պատված կմախք լիներ»։ (“When I saw her, she looks like a skeleton only clad in skin!”) 20-րդ դարասկզբին սննդից հրաժարվելու երևույթը սկսեցին համարել շիզոֆրենիայի դրսևորում, իսկ 1988 թվականին վերջնական անվանում ըտրվեց որպես «Նյարդային անորեքսիա»։ Նախորդ դարի 60-ականների վերջին շատ մոդայիկ դարձավ նիհարությունը և բազում կանայք հենց այդ տարիներին սկսեցին տարբեր դիետաներ կիրառել։ Եթե 1942-1958 թվականներին Նյու-Յորք նահանգի Փսիխոթերապիայի Ինստիտուտ հոսպիտալացվել էր անորեքսիայի նշաններով 6 մարդ, ապա հետագա 5 տարիներին այդ ցուցանիշը կրկնապատկվեց, իսկ 1960-1964 թվականների հոսպիտալացվեր էր արդեն 25 հիվանդ։ Նյարդային անորեքսիան մի հիվանդություն է, որը բնորոշ է համապատասխան ժամանակաշրջանին և մշակութային մակարդակին։ Ամեն ժամանակաշրջան մարդու նյարդային համակարգին «ներկայացնում է իր պահանջները»։ Այս տեսանկյունից անորեքսիան մեր դարի հիվանդությունն է

Հիվանդության փուլեր

Անորեքսիան սովորաբար ընթանում է փուլերով՝

I. Դիսմորֆոմանիական (սկզբնական) - դիսմորֆոմանիկ փուլը բնորոշվում է ենթադրյալ գիրության պատճառով սեփական թերարժեքության մասին մտքերի առաջացմամբ։ Ընդ որում, հիվանդի մոտ առաջանում է տագնապ, ճնշված տրամադրություն, նա երկար ժամանակ իրեն ուսումնասիրում է հայելու առաջ։ Այս փուլում դիտվում են նաև ուտելիքի սահմանափակման առաջին փորձերը։

II. Անորեկտիկ - այս փուլում հիվանդն անցնում է կոշտ դիետաների և հյուծող ֆիզիկական ծանրաբեռնվածության։ Այդ ընթացքում նա զգալիորեն նիհարում է, քաշի կորուստը կազմում է 20-30%, որն ուղեկցվում է էյֆորիայով, սակայն չի դադարեցնում սովը, քանի որ չի կարող օբյեկտիվորեն գնահատել նիհարելու աստիճանը։ Անընդհատ անբավարար սնման արդյունքում օրգանիզմում տեղի են ունենում ախտաբանական ռեակցիաներ։ Առաջանում են այնպիսի նշաններ, ինչպիսիք են մազաթափությունը, մաշկի չորությունը, սեռական հակման նվազեցումը, ուշաթափությունները, առիթմիան, ստամոքսի ցավերը, սրտխառնոցը, դեպրեսիան։ Առաջանում է չբերություն՝ կանանց մոտ կապված ամենորեայի՝ դաշտանի դադարեցման, իսկ տղամարդկանց մոտ՝ սպերմատոգենեզի ճնշման հետ։

III. Կախեկտիկական - հիվանդի մարմնի զանգվածը շարունակում է նվազել, օրգանիզմում տեղի են ունենում դիստրոֆիկ փոփոխություններ և առաջանում է կախեկտիկ ժամանակահատվածը։ Անորեքսիայի այդ փուլը սովորաբար առաջանում է հիվանդությունը սկսվելուց հետո 2 տարի անց։ Այս փուլում սկզբնական զանգվածի համեմատ մարդու քաշի կորուստը հասնում է 50 % և ավելի։ Տվյալ փուլը, սովորաբար, անվերականգնելի է։ Դիստրոֆիկ փոփոխությունները հանգեցնում են բոլոր օրգանների և համակարգերի վերջնական ֆունկցիոնալ ընկճմանը։

Հիվանդոււթյան նշաններ և ախտանիշներ

Անորեքսիան, հանդիսանալով սննդի բացակայությամբ առաջացած հիվանդություն, որի պատճառով մարմնի զանգվածը նվազում է մինչև ինքնակեղեքման աստիճան, կարող է հանգեցնել շատ բարդությունների, որոնցից յուրաքանչյուրը օրգանիզմի վրա կարող է թողնել իր հետքը։ Անորեքսիայի առաջին նշանը հիպոկալեմիան է, երբ արյան մեջ նվազում է կալիումի մակարդակը։ Կալիումի զգալի նվազումը կարող է հանգեցնել սրտի ռիթմի խանգարումների, փորկապության, հոգնածության, մկանային վնասվածքի և պարալիզի։

Անորեքսիայի ախտանիշները կարող են ներառել ՝

նորմալ մարմի զանգվաշի ինդեքսի բացակայություն,
ամենորեա (դաշտանային ցիկլի խանգարում) - ախտանիշ, որը տեղի է ունենում երկարատև քաշի կորստից հետո, երբ առաջանում է դաշտանային ցիլի խանգարում, մազերը դառնում է փխրուն, իսկ մաշկը ստանում է դեղնավուն և անառողջ երանգ
առաջանում է վախ նույնիսկ մի փոքր ավելորդ քաշ հավաքելուց
ակնհայտ շատ արագ մարմնի զանգվածի 15%-ի կորուստ
ամբողջ մարմինը և երեսը պատվում են աղվամազերով
Հաճախասրտոըթյուն
հիպոտոնիա և բրադիկարդիա
ընկճախտ
բերանի խոռոչից տհաճ հոտ, որն առաջանում է փսխումների հետևանքով
չոր մաշկ և մազեր
մշտական հոգնածություն
տրամադրության հաճախակի փոփոխություն