Európa
.svg)
| |||||||||||||||||||||||||
Európa (Paramboypýi) ha'e peteĩ yvyvusu oĩva upe yvyvusu guasu Eurásiape, opytáva umi paralélo 36º ha 70º mbytépe, yvate gotyo ñande Yvy pehẽnguépe. Európa yvy rembe'y ojekuaavéva ha'e pe opytáva kuarahyresẽ mbytépe gotyo yvy pehẽngue yvatéva, ojejuhu yvate gotyo paraguasu Árktiko ha ñemby gotyo ojejuhu upe para Yvy mbytépe. Kuarahyreike gotyo ojejuhu paraguasu Atlántiko; kuarahyresẽ gotyo ojejuhu pe yvyvusu Asia, omboja'óva umi yvyty Urales, pe ysyry Ural, pe para Káspio, pe yvytyrysýi Káukaso, pe para Hũ ha umi ypo'i Bósforo ha Dardanelos.[1]
Európa ha'e yvyvusu michĩvéva mokõiha, ijyvy apekue ha'e 11 000 000 km2. Oguereko ipype heta tetãnguéra hekosãsóva, pe guasuvéva ha'e Rrúsia ha pe michĩvéva ha'e Táva Vatikano. Ha umi mokõi tetãnguéra ha'e avei pe oguerekovéva tapicha kuéra ipype (Rrúsia) ha pe oguereko sa'ivéva tapicha ipype (Vatikáno). Európa ha'ehína irundyha yvyvusu orekovéva tapicha kuéra ipype, Asia, Áfrika ha Amérika rire, ogureko 739.000.000 tapicha.[2]
Európape oñepyrũ opaite Yvy kuarahyreike rembiapo tee. Saro'y XVI guive, heta tetã Európa pegua ipu'akaitéva, oñembojára rire (saro'y XVII - XVIII pukukuévo) heta tendápe Áfrikape, Amérikape, Ásiape, ha upéi amo Oseaníape. Pe Ñorairõ Guasu Peteĩha ha pe Ñorairõ Guasu Mokõiha omomichĩ Európa ñemotenonde ha pu'aka, ha upéi Tetãvore Joapykuéra ha Joaty Soviétiko oñemotenonde. Upe Ñorairõ Ro'y ojapo umi mokõi tetã guasuvéva ha omotenondevéva (EEUU - URSS) omboja'o Európa "mongoraha hatã" rupive (cortina de hierro). Európa ombojoajúvo oñepyrũ pe Európa Ñemoñe'ẽrenda ha pe Európa Joaju kuarahyreike Európape.
Tetãnguéra
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]Umi tetã hekosãsóva opytáva Európa, héra tee avañe'ẽme.[3]
| Poyvi | Héra | Apekue (km2) |
Tekovekuéra | Tekove apekuére (por km2) |
Tavusu |
|---|---|---|---|---|---|
|
Araváña | 28.748 | 2.831.741 | 98.5 | Tirána |
|
Alemaña | 357.021 | 83.251.851 | 233.2 | Berlín |
|
Andorra | 468 | 68.403 | 146.2 | Andorra la Vieja |
|
Armenia | 29.800 | 3.229.900 | 101,0 | Ereván |
|
Áuteria | 83.858 | 8.169.929 | 97.4 | Viena |
|
Aservaijã | 86.600 | 9.165.000 | 105.8 | Bakú |
|
Véyhika | 30.528 | 11.007.000 | 360.6 | Bruselas |
|
Vielorrúsia | 207.560 | 9.458.000 | 45.6 | Minsk |
|
Vonia ha Hesegovina | 51.129 | 3.843.126 | 75.2 | Sarajevo |
|
Vugaria | 110.910 | 7.621.337 | 68.7 | Sofía |
|
Chipre | 9.251 | 788.457 | 85.0 | Nicosia |
|
Kyoasia | 56.542 | 4.437.460 | 77.7 | Zagreb |
|
Ndinamayka | 43.094 | 5.564.219 | 129,0 | Copenhague |
|
Elovákia | 48.845 | 5.422.366 | 111,0 | Bratislava |
|
Elovéña | 20.273 | 2.050.189 | 101,0 | Liubliana |
|
Epáña | 504.851 | 47.059.533 | 93.2 | Madrid |
|
Etoña | 45.226 | 1.340.194 | 29.0 | Tallin |
|
Hĩlandia | 336.593 | 5.157.537 | 15.3 | Helsinki |
|
Hyãsia | 547.030 | 63.182.000 | 115.5 | Parĩ |
|
Georgia | 69.700 | 4.661.473 | 64.0 | Tiflis |
|
Gyresia | 131.957 | 10.815.187 | 80.7 | Atenas |
|
Hungyria | 93.030 | 10.075.034 | 108.3 | Budapest |
|
Ilandia | 70.280 | 4.234.925 | 60.3 | Dublín |
|
Iylanda | 103.000 | 307.261 | 2.7 | Reikiavik |
|
Italia | 301.230 | 59.530.464 | 197.7 | Roma |
|
Kazajistán | 2.724.900 | 15.217.711 | 5.6 | Astaná |
|
Letoña | 64.589 | 2.067.900 | 34.2 | Riga |
|
Liechytenteĩ | 160 | 32.842 | 205.3 | Vaduz |
|
Lituania | 65.200 | 2.988.400 | 45.8 | Vilna |
|
Luxemburgo | 2.586 | 448.569 | 173.5 | Luxemburgo |
|
Yvate Masendoña | 25.713 | 2.054.800 | 81.1 | Skopie |
|
Malta | 316 | 397.499 | 1257.9 | La Valeta |
|
Moldavia | 33.843 | 4.434.547 | 131,0 | Chisináu |
|
Mónaco | 1,95 | 31.987 | 16403.6 | Mónaco |
|
Montenegro | 13.812 | 616.258 | 44.6 | Podgorica |
|
Noruega | 324.220 | 5.018.836 | 15.5 | Oslo |
|
Tetãnguéra Yvýi | 41.526 | 16.318.199 | 393,0 | Ámsterdam |
|
Polóña | 312.685 | 38.625.478 | 123.5 | Varsovia |
|
Portugal | 91.568 | 10.409.995 | 110.1 | Lisboa |
.svg){kind=small}
|
Tavetã Joaju | 244.820 | 61.100.835 | 244.2 | Londres |
|
Chekia | 78.866 | 10.256.760 | 130.1 | Praga |
|
Rrumaña | 238.391 | 21.698.181 | 91.0 | Bucarest |
|
Rrúsia | 17.075.400 | 142.200.000 | 8.3 | Mosku |
|
San Marino | 61 | 27.730 | 454.6 | San Marino |
|
Sevia | 88.361 | 7120.666 | 91.9 | Belgrado |
|
Suesia | 449.964 | 9.090.113 | 19.7 | Estocolmo |
.svg){kind=small}
|
Suísa | 41.290 | 7.507.000 | 176.8 | Berna |
|
Tuykia | 783.562 | 75.627.384 | 98.0 | Ankara |
|
Ukyaña | 603.700 | 48.396.470 | 80.2 | Kiev |
.svg){kind=small}
|
Ciudad del Vaticano | 0,44 | 900 | 2045.5 | Táva Vatikano |
| Opa | 10.180.000 | 731.000.000 | 70.0 | ||
Oĩva avei umi tetã ha tenda hekosãsóva nunga, umíva tetãnguéra hekosãsóva tee ojekuaavy tekosãso ko'ã tetãgua. Ndaipóri umíva oĩha hekopete ONU-pe:
| Poyvi | Héra | Apekue (km2) |
Tekovekuéra | Ava tendáre (km2) |
Tavusu |
|---|---|---|---|---|---|
|
Abjasia | 8432 | 216000 | 29.0 | Sujumi |
|
Kosovo | 10887 | 1804838 | 220,0 | Pristina |
|
República de Nagorno Karabaj | 11458 | 138800 | 12.0 | Stepanakert |
|
República Turca del Norte de Chipre | 3355 | 265100 | 78.0 | Nicosia |
|
Osetia del Sur | 3900 | 70000 | 18.0 | Tsjinval |
.svg){kind=spacer}
|
Transnistria | 4163 | 537000 | 133,0 | Tiráspol |
Mandu'apy
[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]- ↑ Microsoft® Encarta® Online Encyclopea 2007. «"Europe"Archive copy». Archivado desde el original, el 2009-10-282009-10-28. Ojehechákuri árape: 27-12-20072014-09-03.
- ↑ «World Population Prospects: The 2006 Revision Population DatabaseArchive copy». UN – Department of Economic and Social Affairs. Archivado desde el original, el 2010-01-072010-01-07. Ojehechákuri árape: 10-06-20082014-09-03.
- ↑ http://www.google.com/language_tools?hl=gn
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
_political.svg)
.svg)
.svg)