Eho kuatia retepýpe

Diferencia entre revisiones de «Amérika»

Emoambue joajuhakuéra
Vikipetãmegua
Explorar historial interactivamente
← Ñemboheko itujavéva
Contenido eliminado Oñembojoapy marandu
VisualWikitexto
Sin resumen de edición
 
(No se muestran 11 ediciones intermedias de 7 usuarios)
Jehai 1: Jehai 1:
{{Ficha de territorio
[[Ta'ãnga:LocationAmericas.png|thumb|300px|Amérika]]
|Mapa = Americas (orthographic projection).svg
'''Amérika''' térã '''"Awya Yala"''' ningo yvyrusu ojeipysóva [[paraguasu Árktiko]] guive [[paraguasu Antártiko]] peve. Ipukukue rupi, 42.000.000 km², opyta mokõihápe yvyrusukuéra apytépe. Hete oñemboja'o irundy hendápe: [[Amérika Yvateogua]], [[Amérika Mbyteogua]], [[Antillas]] ha [[Amérika Yvyogua]].
|Superficie = 42.900.000
|Población = 988.520.780
|Densidad = 22,1
|Gentilicio = Amérikano
|Países ={{Desplegable|título=35 tetãnguéra
|1 = {{ATG}}<br />{{ARG}}<br />{{BAH}}<br />{{BAR}}<br />{{BIZ}}<br />{{BOL}}<br />{{BRA}}<br />{{CAN}}<br />{{CHL}}<br />{{COL}}<br />{{CRI}}<br />{{CUB}}<br />{{DMA}}<br />{{ECU}}<br />{{ESA}}<br />{{USA}}<br />{{GRN}}<br />{{GUA}}<br />{{GUY}}<br />{{HAI}}<br />{{HON}}<br />{{JAM}}<br />{{MEX}}<br />{{NIC}}<br />{{PAN}}<br />{{PAR}}<br />{{PER}}<br />{{DOM}}<br />{{SKN}}<br />{{VIN}}<br />{{LCA}}<br />{{SUR}}<br />{{TRI}}<br />{{URU}}<br />{{VEN}}
}}
|Dependencias =
|Idiomas = [[karaiñe'ẽ]], [[inglyesñe'ẽ]], [[poytugañe'ẽ]], [[hyãsiañe'ẽ]], [[holandañe'ẽ]], [[kechuañe'ẽ]], [[aimarañe'ẽ]], [[avañe'ẽ]], [[criollo haitiano]], [[náhuatl]], etc.
|Zona horaria = UTC-10 a UTC-2
|Ciudades más pobladas = <!--Listando sólo las 10 mayores--><br /> [[Méjiko táva]]<ref>INEGI:[http://www.inegi.org.mx/inegi/contenidos/espanol/prensa/Boletines/Boletin/Comunicados/Especiales/2001/Enero/cp_08.pdf Población de Zona Metropolitana de Ciudad de México por INEGI]</ref><br /> [[Nueva York]]<br /> [[São Paulo]]<br/> [[Buenos Aires]]<ref>http://www.indec.gov.ar/nuevaweb/cuadros/4/EPHcont_2trim10.pdf</ref><br /> [[Los Ángeles]]<ref>http://factfinder2.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=DEC_10_NSRD_GCTPL2.US24PR&prodType=table</ref><br /> [[Río de Janeiro]]<br /> [[Bogotá]] <br /> [[Lima]]<ref>https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/index.html</ref><br /> [[Santiago de Chile|Santiago]] <ref>http://www.ine.cl/canales/chile_estadistico/demografia_y_vitales/proyecciones/Informes/Microsoft%20Word%20-%20InforP_T.pdf</ref><br/> [[Caracas]] <br/> [[Belo Horizonte]]<br/>[[Guadalajara (Jalisco)|Guadalajara]]<br/> [[Monterrey]]
|Nombre=Amérika}}
'''Amérika''' térã '''"Awya Yala"''' ningo yvyvusu ojeipysóva [[paraguasu Árktiko]] guive [[paraguasu Antártiko]] peve. Ipukukue rupi, 42.000.000 km², opyta mokõihápe yvyvusukuéra apytépe. Hete oñemboja'o irundy hendápe: [[Amérika Yvateogua]], [[Amérika Mbyteogua]], [[Antillas]] ha [[Amérika Yvyogua]].


== Hera ypy ==
* '''Héra rehegua''':


Ko yvyrusúpe ningo oñembohéra raẽ "América"-icha peteĩ kuatia Cosmographiae Introductio [[Európa]]-pe ohaíva'ekue Mathias Ringmann, oñe'ẽ jave yvýre ojuhúva [[Cristóbal Colón]]. Ypykuéra ombohéra ichupe "Awya Yala", he'iséva "Yvy ityarõ etéva". Ko ñe'ẽ ou te'ýikuéra hérava Kúna [[Panama]]-gua ha ojerureva'ekue ojeipuru hagua mburuvicha aimara Takir Mamani.(1)
Ko yvyrusúpe ningo oñembohéra raẽ "América"-icha peteĩ kuatia Cosmographiae Introductio [[Európa]]-pe ohaíva'ekue Mathias Ringmann, oñe'ẽ jave yvýre ojuhúva [[Cristóbal Colón]]. Ypykuéra ombohéra ichupe "Awya Yala", he'iséva "Yvy ityarõ etéva". Ko ñe'ẽ ou te'ýikuéra hérava Kúna [[Panama]]-gua ha ojerureva'ekue ojeipuru hag̃ua mburuvicha aimara Takir Mamani.(1)


* '''Hembiasakue rehegua''':
== Amérika Hembiasakue ==
Jepéramo oñeimo'ã [[Yvypóra|avakuéra]] ou raẽ Amérika-pe [[Sivéria]]-gui 12-14.000 ary Beringia Yvyvovo rupi ko'ãga heta hetave tembikuaahára oimo'ã ndaupéichai ojuhúgui heta mba'e ohechaukáva ikatuha avakuéra ou América-pe ymave guive.


Mbohapy sa ary oipu'aka rire [[Európa]] América-pe oñepyrũ oñemosãso, tenonderãme umi pa'apy colonia Amérikayvateogua, ary [[1776]]. Péicha heñói tetã [[Amérika Retãvorekuéra Joaju|USA]]. Uperire ary [[1804]]-pe umi tembiguái [[Áfrika|Áfrikagua]] oĩva [[Hyãsia]] poguýpe oñemopu'ã avei omombyta hag̃ua ambue tetã pyahu hérava [[Haiti]].
Jepéramo oñeimo'ã [[yvypora|avakuéra]] ou raẽ Amérika-pe [[Siberia]]-gui 12-14.000 ary Beringia Yvyvovo rupi ko'ãga heta hetave tembikuaahára oimo'ã ndaupéichai ojuhúgui heta mba'e ohechaukáva ikatuha avakuéra ou América-pe ymave guive.


Ary [[1810|1811]] oñepyrũ oñemosãso avei ambue tavakuéra oĩva [[Epáña]] poguýpe. [[1811]]-pe isãso [[Paraguái]], [[1816]]-pe isasõ [[Arahentína]] ha hera [[Provisias Joaju Río Plata-gua|Provinsias Joaju Río Plata-gua]], [[1818]]-pe isasõ [[Chíle]], [[1819]]-pe isãso Kolómbia, [[Perũ]] ha [[Venesuéla]], Ary [[1822]] isãso [[Méhiko]] upeo [[Peteĩha Mburuvi Méhiko]], [[Panama]] ha [[Tavakuairetã Ndominikagua]], ha [[Tavakuarairetã Federal Mbyteamérika-gua]], ha [[Pindoráma]] hera [[Pindoráma Mburuvi]] [[Poytuga]]-gui.
Mbohapy sa ary oipu'aka rire Europa América-pe oñepyrũ oñemosãso, tenonderãme umi pa'apy colonia Americayvateogua, ary [[1776]]. Péicha heñói tetã USA. Uperire ary [[1804]]-pe umi tembiguái Africagua oĩva Francia poguýpe oñemopu'ã avei omombyta hagua ambue tetã pyahu hérava Haiti.


== Tetãnguéra hekosãsova ==
Ary [[1809]] oñepyrũ oñemosãso avei ambue tavakuéra oĩva España poguýpe. Ary [[1822]] Brasil oñemohenda peteĩ Tekokuaiño-icha (tetã orekóva peteĩ mburuvicha guasu año).


{|class="wikitable" border="1" width=60%
* '''[[Yvyamérika]]''':
|-
** [[Argentina]]
|width=50%|'''{{ATG}}'''||width=50%|'''{{GUY}}'''
** [[Chile]]
|-
** [[Ecuador]]
|'''{{ARG}}'''||'''{{GUA}}'''
** [[Colombia]]
|-
** [[Paraguái]]
|'''{{BAH}}'''||'''{{HAI}}'''
** [[Peru]]
|-
** [[Uruguái]]
|'''{{BAR}}'''||'''{{HON}}'''
** [[Venezuela]]
|-
** [[Volívia]]
|'''{{BIZ}}'''||'''{{JAM}}'''
** [[Brasil]] térã [[Pindorama|Tetã Pindoráma]]
|-
* '''[[Yvateamérika]]''':
|'''{{BOL|Volívia=Volivia}}'''||'''{{MEX}}'''
** [[Méjiko]]
|-
** [[Kanatã]]
|'''{{BRA}}'''||'''{{NIC}}'''
** [[USA]]
|-
|'''{{CAN}}'''||'''{{PAN}}'''
|-
|'''{{CHL}}'''||'''{{PAR}}'''
|-
|'''{{COL}}'''||'''{{PER}}'''
|-
|'''{{CRI}}'''||'''{{SKN}}'''
|-
|'''{{CUB}}'''||'''{{VIN}}'''
|-
|'''{{DMA}}'''||'''{{LCA}}'''
|-
|'''{{DOM}}'''||'''{{SUR}}'''
|-
|'''{{ECU}}'''||'''{{TRI}}'''
|-
|'''{{ESA}}'''||'''{{URU}}'''
|-
|'''{{USA}}'''||'''{{VEN}}'''
|-
|'''{{GRN}}'''||
|}


== Mandu'apy ==
[[Ñemohenda:Amérika]]
{{listaref}}


{{Link FA|lmo}}
{{Continentes}}


[[ace:Amirika]]
[[Ñemohenda:Amérika]]
[[af:Amerikas]]
[[ak:Amerika]]
[[als:Amerika (Doppelkontinent)]]
[[am:አሜሪካዎች]]
[[an:America]]
[[ar:أمريكيتان]]
[[as:আমেৰিকা (মহাদেশ)]]
[[ast:América]]
[[ay:Awya Yala]]
[[az:Amerika]]
[[bar:Amerika]]
[[bat-smg:Amerėka]]
[[bcl:Amerika]]
[[be:Амерыка]]
[[be-x-old:Амэрыка]]
[[bg:Америка]]
[[bjn:Amirika]]
[[bn:আমেরিকা অঞ্চল]]
[[bo:ཨ་མེ་རི་ཁ་གླིང་ཆེན།]]
[[br:Amerika]]
[[bs:Amerika]]
[[ca:Amèrica]]
[[chy:Amérika]]
[[ckb:ئەمەریکاکان]]
[[cs:Amerika]]
[[cy:Yr Amerig]]
[[da:Amerika]]
[[de:Amerika]]
[[diq:Amerika]]
[[dsb:Amerika]]
[[dv:އެމެރިކާބައްރު]]
[[el:Αμερική]]
[[en:Americas]]
[[eo:Ameriko]]
[[es:América]]
[[et:Ameerika]]
[[eu:Amerika]]
[[ext:América]]
[[fa:قاره آمریکا]]
[[ff:Aameerik]]
[[fi:Amerikan manner]]
[[fiu-vro:Ameeriga]]
[[fr:Amérique]]
[[frp:Amèrica]]
[[fur:Americhis]]
[[fy:Amearika (kontinint)]]
[[gag:Amerika]]
[[gan:美洲]]
[[gd:Na h-Aimearagan]]
[[gl:América]]
[[glk:آمریکا قاره]]
[[gu:અમેરિકા]]
[[he:אמריקה]]
[[hi:महाअमेरिका]]
[[hif:The Americas]]
[[hr:Amerika]]
[[hsb:Amerika]]
[[ht:Amerik]]
[[hu:Amerika (szuperkontinens)]]
[[hy:Ամերիկա]]
[[ia:America]]
[[id:Benua Amerika]]
[[ie:America]]
[[ig:Amerikas]]
[[ilo:Kaamerikaan]]
[[io:Amerika]]
[[is:Ameríka]]
[[it:America]]
[[ja:アメリカ州]]
[[jv:Bawana Amérika]]
[[ka:ამერიკა]]
[[kaa:Amerika]]
[[kab:Tamrikt]]
[[kg:Amelika]]
[[kk:Америка]]
[[kl:Amerika]]
[[km:ទ្វីបអាមេរិក]]
[[kn:ಅಮೆರಿಕ]]
[[ko:아메리카]]
[[koi:Америка]]
[[ku:Amerîka (parzemîn)]]
[[kv:Америка]]
[[kw:Amerika]]
[[la:America]]
[[lad:Amerika]]
[[lb:Amerika (Kontinent)]]
[[lez:Америка]]
[[lij:Americhe]]
[[lmo:America]]
[[ln:Ameríka]]
[[lo:ອະເມລິກາ (ທະວີບ)]]
[[lt:Amerika]]
[[lv:Amerika]]
[[map-bms:Bawana Amerika]]
[[mdf:Америка]]
[[mg:Amerika]]
[[mhr:Америка]]
[[mk:Америка]]
[[mn:Америк]]
[[mr:अमेरिका (खंड)]]
[[mrj:Америка]]
[[ms:Benua Amerika]]
[[mwl:América]]
[[mzn:آمریکا]]
[[nah:Ixachitlān]]
[[nds:Amerika]]
[[nl:Amerika (continent)]]
[[nn:Amerika]]
[[no:Amerika]]
[[nov:Amerikas]]
[[nso:Amerika]]
[[nv:Kéyah dah siʼánígíí]]
[[oc:America]]
[[os:Америкæ]]
[[pa:ਅਮਰੀਕਾ (ਮਹਾ-ਮਹਾਂਦੀਪ)]]
[[pcd:Anmérikes]]
[[pl:Ameryka]]
[[pms:América]]
[[pnt:Αμερικήν]]
[[ps:امريکا لويه وچه]]
[[pt:América]]
[[qu:Awya Yala]]
[[ro:America]]
[[ru:Америка]]
[[rue:Америка]]
[[rw:Amerika]]
[[sah:Америка]]
[[sc:Amèrica]]
[[sco:Americae (continent)]]
[[sh:Amerike]]
[[si:අ'මෙරිකා මහාද්වීප]]
[[simple:Americas]]
[[sk:Amerika (svetadiel)]]
[[sm:Amerika]]
[[sn:America (dzose)]]
[[so:Ameerika]]
[[sq:Amerika (kontinent)]]
[[sr:Америке]]
[[srn:Amrika]]
[[ss:IMelika]]
[[st:Amerika]]
[[stq:Amerikoa]]
[[sv:Amerika]]
[[sw:Amerika]]
[[szl:Amerika]]
[[ta:அமெரிக்காக்கள்]]
[[tet:Amérika]]
[[tg:Амрико]]
[[th:ทวีปอเมริกา]]
[[tk:Amerika]]
[[tl:Kaamerikahan]]
[[to:ʻAmelika]]
[[tpi:Amerika (Kontinen)]]
[[tr:Amerika]]
[[tt:Америка (дөнья кисәге)]]
[[ug:ئامېرىكا قىتئەسى]]
[[uk:Америка]]
[[ur:امریکین]]
[[vec:Mèrica]]
[[vep:Amerik]]
[[vi:Châu Mỹ]]
[[wo:Aamerig]]
[[yi:אמעריקע]]
[[yo:Amẹ́ríkà]]
[[zh:美洲]]
[[zh-classical:亞美利加洲]]
[[zh-min-nan:Bí-chiu]]
[[zh-yue:美洲]]

Jehaipy ko'ãgagua - 17:57 20 jasypateĩ 2023

Amérika
Apekue 42.900.000 km²
Tapichakuéra 988.520.780 ava
Ava apekuére 22,1 ava/km²
Oikovéva ipype herotee Amérikano
Tetãnguéra
Ñe'ẽ tendáre
karaiñe'ẽ, inglyesñe'ẽ, poytugañe'ẽ, hyãsiañe'ẽ, holandañe'ẽ, kechuañe'ẽ, aimarañe'ẽ, avañe'ẽ, criollo haitiano, náhuatl, etc.
Aravo UTC-10 a UTC-2
Táva orekovéva tapicha
Méjiko táva[1]
Nueva York
São Paulo
Buenos Aires[2]
Los Ángeles[3]
Río de Janeiro
Bogotá
Lima[4]
Santiago [5]
Caracas
Belo Horizonte
Guadalajara
Monterrey

Amérika térã "Awya Yala" ningo yvyvusu ojeipysóva paraguasu Árktiko guive paraguasu Antártiko peve. Ipukukue rupi, 42.000.000 km², opyta mokõihápe yvyvusukuéra apytépe. Hete oñemboja'o irundy hendápe: Amérika Yvateogua, Amérika Mbyteogua, Antillas ha Amérika Yvyogua.

Hera ypy

[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

Ko yvyrusúpe ningo oñembohéra raẽ "América"-icha peteĩ kuatia Cosmographiae Introductio Európa-pe ohaíva'ekue Mathias Ringmann, oñe'ẽ jave yvýre ojuhúva Cristóbal Colón. Ypykuéra ombohéra ichupe "Awya Yala", he'iséva "Yvy ityarõ etéva". Ko ñe'ẽ ou te'ýikuéra hérava Kúna Panama-gua ha ojerureva'ekue ojeipuru hag̃ua mburuvicha aimara Takir Mamani.(1)

Amérika Hembiasakue

[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]

Jepéramo oñeimo'ã avakuéra ou raẽ Amérika-pe Sivéria-gui 12-14.000 ary Beringia Yvyvovo rupi ko'ãga heta hetave tembikuaahára oimo'ã ndaupéichai ojuhúgui heta mba'e ohechaukáva ikatuha avakuéra ou América-pe ymave guive.

Mbohapy sa ary oipu'aka rire Európa América-pe oñepyrũ oñemosãso, tenonderãme umi pa'apy colonia Amérikayvateogua, ary 1776. Péicha heñói tetã USA. Uperire ary 1804-pe umi tembiguái Áfrikagua oĩva Hyãsia poguýpe oñemopu'ã avei omombyta hag̃ua ambue tetã pyahu hérava Haiti.

Ary 1811 oñepyrũ oñemosãso avei ambue tavakuéra oĩva Epáña poguýpe. 1811-pe isãso Paraguái, 1816-pe isasõ Arahentína ha hera Provinsias Joaju Río Plata-gua, 1818-pe isasõ Chíle, 1819-pe isãso Kolómbia, Perũ ha Venesuéla, Ary 1822 isãso Méhiko upeo Peteĩha Mburuvi Méhiko, Panama ha Tavakuairetã Ndominikagua, ha Tavakuarairetã Federal Mbyteamérika-gua, ha Pindoráma hera Pindoráma Mburuvi Poytuga-gui.

Tetãnguéra hekosãsova

[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
Antigua ha Barbuda Gujána
Arhentína Guatemála
Vaamakuéra Haiti
Varvado Ondúra
Velíse Hamáika
Vorívia Méhiko
Pindoráma Nikarágua
Kanatã Panama
Chíle Paraguái
Kolómbia Perũ
Kosta Rrika San Cristóbal ha Nieves
Kúva San Vicente ha Granadinas
Ndominíka Santa Lucía
Tavakuairetã Ndominikagua Surinã
Ekuator Trinidad ha Továgo
Salvador Uruguái
Tetãvore Joapykuéra Venesuéla
Gyranáta

Mandu'apy

[jehaijey | emoambue kuatia reñoiha]
  1. ↑ INEGI:Población de Zona Metropolitana de Ciudad de México por INEGI
  2. ↑ http://www.indec.gov.ar/nuevaweb/cuadros/4/EPHcont_2trim10.pdf
  3. ↑ http://factfinder2.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=DEC_10_NSRD_GCTPL2.US24PR&prodType=table
  4. ↑ https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/index.html
  5. ↑ http://www.ine.cl/canales/chile_estadistico/demografia_y_vitales/proyecciones/Informes/Microsoft%20Word%20-%20InforP_T.pdf
Ko marandu ou "https://gn.wikipedia.org/w/index.php?title=Amérika&oldid=128961" pegua