|
'''گیلک''' ايته قؤم ؤ مردۊم ٚ نام ايسه کي [[کاسپي دریا]] [[نسا]] ور زيوده. گیلکان ٚ سامان، [[خۊرخۊس]] ٚ جه [[رزوندي]] ؤ [[خۊرتاو]] ٚ جه [[تۊنکابؤن|تنکابؤن]] ؤ [[نسا]] جه [[ألمۊت]] ؤ [[تالقۊن]]-أ فأرسه ؤ [[گیلان]] ؤ [[مازندران]] ؤ [[قزوين ٚ اۊستان|قزوين]] ٚ دۊرۊن ایساده.
[[پرونده:گیلک زنأکؤن لیواس.jpg|right|thumb|گیلکؤنˇ زنانه لیواس]]
[[پرونده:گیلک مردأکؤن لیواس.jpg|left|thumb|گیلکؤنˇ مردانه لیواس]] ▼
گیلکؤنˇگیلکان ٚ زوان [[گیلکی]] ایسسهایسه. دوارسته قدیمˇ زمت،زمات، سه جرگه بؤنبۊد: [[گالش]] ؤ [[کلایی]] ؤ [[گيله‌مرد]]. ▼گیلکان کاسپی دریا نسا (جنوب) طرف زیندگی کونیدی. گیلکانˇ جاجیگه، جه غرب تا [[تالش|تالشؤن]]ˇ سامؤنه و جه شرق تا چالوس ؤ سه ته اؤستانˇ [[گیلان]] و [[مازندران]] و [[قزوین]]ˇ دورون ایسأید.
شکی نیه کی گیل، یکتهایته قؤمˇقؤم نؤمٚ بونام بۊ. یونانی[[یۊناني زوان|یۊناني]] کيتابان کتابؤنˇٚ مئن ایشؤنهأشأن-أ گلای دخؤندندۊخاندئده. أگه گونیمگیم گیل یاگیلکیا گیلک که ایأن کاف، نسبتˇنسبت ٚ کافه نأ تصغیرˇتصغیر ٚ شیشي. اونچهاۊنچه کیکي مسلم ایسه اینهأنه کیکي گیل یا گئل یا گئلای یکتهایتأ قؤمˇقؤم نؤمهٚ کینامه کاسپیکي کاسپي دریا کلسیانسا (جونوب)چاف چافˇٚ مئن نیشتننیشتده ؤ هنوزهأسأ ایشؤنˇایشأن نؤمٚ اینام مردومˇاي مردۊم ٚ سر بمؤنسهبمانسه. وختیوختي گونیمگیم گیلان، ایان «ان» جیگهجیگا پسونده.پسونده، یعنییعني اؤره کی گیلؤنکي زیندگیگیلکان گودنزيوده.<ref>افشین پرتو. مردم سلول‌های ساختاری تاریخ‌اند. گفت‌وگو با افشین پرتو. گیله‌وا، ش ۱۲۲.</ref> ▼▲گیلکؤنˇ زوان [[گیلکی]] ایسسه. قدیمˇ زمت، سه جرگه بؤن: [[گالش]] ؤ [[کلایی]] ؤ [[گيله‌مرد]].
أمما دۊوؤمي [دیلم] کي ویشتر ايشتبا واگۊىه به ؤ أگه بیشید محلي مردۊم-ه واورسید اۊن ٚ دۊرۊس-ه گده: دیلمان (dileman) ىا ديلمؤن (dilemon). دئیلمان (deylaman) ايته غلط ٚ واگۊىه أ نام ٚ جه ايسه. دیل dil ایتأ واجه‌یه کي مشخص ٚ معنا دأره ؤ اؤرأ گده کي مرز بۊ ؤ دَوَسته بؤبؤسته [[گاب]] ؤ [[گۊسۊند]] دأشتيدي، «ام» بۊلندي پسونده، هۊجۊر کي کتام ؤ ایلام ٚ مئن دأریم ؤ پهلوي زوان ٚ مئن هرچي-ه بخأید بۊلند ذکر بۊکۊند أ پسوند-ه چسبانديد اۊنأ. پس دیلم به گؤ ؤ گۊسۊند دأشتن ٚ بۊلند ٚ جیگه.<ref>افشین پرتو. مردۊم سلول‌های ساختاری دئباریده. گفت‌وگو با افشین پرتو. گیله‌وا، ش ۱۲۲.</ref>
▲شکی نیه کی گیل، یکته قؤمˇ نؤم بو. یونانی کتابؤنˇ مئن ایشؤنه گلای دخؤندن. أگه گونیم گیل یاگیلک که ای کاف، نسبتˇ کافه نأ تصغیرˇ شی. اونچه کی مسلم ایسه اینه کی گیل یا گئل یا گئلای یکته قؤمˇ نؤمه کی کاسپی دریا کلسیا (جونوب) چافˇ مئن نیشتن ؤ هنوز ایشؤنˇ نؤم ای مردومˇ سر بمؤنسه. وختی گونیم گیلان، ای «ان» جیگه پسونده. یعنی اؤره کی گیلؤن زیندگی گودن.<ref>افشین پرتو. مردم سلول‌های ساختاری تاریخ‌اند. گفت‌وگو با افشین پرتو. گیله‌وا، ش ۱۲۲.</ref>
'''گیل'''، مازندرانˇمازندران گیلکیٚ زوانˇزوان ٚ مئن نیني دره ؤ مازندرانیمازندراني زوان، پورپۊر شواهد شواهدˇٚ وأسی،وأسي،<ref>درویشعلی کولائیان. ساری و آغاز تمدن برنج در مازندران و گیلان. نشر شلفین ۱۳۸۵</ref><ref>درویشعلی کولائیان. مازندرانی و سنسکریت کلاسیک. نشر چشمه ۱۳۸۷.</ref><ref>درویشعلی کولائیان. نگاهی نو به تاریخ مازندران باستان. نشر گیلکان.</ref><ref>درویشعلی کولائیان اینترنتی جیگه www.kulaian.com</ref> سانسکریتˇسانسکریت همرهٚ ارتباطˇهمرأ مستقیمارتباط دأنه.<ref>درویشعلی کولائیان. گیل، گیلک، گیلکی. گیله‌وا. بهمن و اسفند 1390.</ref> ▼اما دومی [دیلم] کی ویشتر اشتبا واگویه بنه ؤ أگه بشین محلی مردومه بپورسین اونˇ دوروسه گونن: دیلمؤن (dilemon). مو هرگز نشتؤسم هی‌کس بگؤ دئیلمان deylaman. دیل dil یکته کلمهٰ کی معنایˇ مشخص دأنه ؤ اؤرهٰ گونن کی مرز بوده ؤ دَوَسته ببون گؤ ؤ گوسند دأشتن ئبه ؤ «ام» بولندی پسونده، هوجور کی کؤتام ؤ ایلامˇ مئن دأنیم ؤ پهلوی زوانˇ مئن هرچئه بخأن بولند ذکر بکونن ای پسونده چربؤنئنن اونه. پس دیلم بنه گؤ ؤ گوسندˇ دأشتنˇ بولندˇ جیگه.<ref>افشین پرتو. مردم سلول‌های ساختاری تاریخ‌اند. گفت‌وگو با افشین پرتو. گیله‌وا، ش ۱۲۲.</ref>
==مازندران گیلکؤنگیلکان== ▼[[پرونده:Gil-flag.png|left|thumb|گیلکؤنˇ بیدوق]]
▲[[ پروندهفاىل: گیلکگیلکؤنˇ مردأکؤنمردانه لیواس. jpgpng| left|thumbبندانگشتی|گیلکؤنˇ مردانه لیواس]]
[[مازیار]] (کی مازندرؤنیمازندرانی بوبۊ ؤ ۲۱۸ تا ۲۲۵ ه.ق حوکومت گودگودي) خو نامه‌ٰنˇنامه‌أن مئن به عباسی خلیفه، خوشه گیلˇ گیلان دخؤنهدۊخأنه ؤ خلیفه نی اینهأنه جیلˇ جیلان (گیلؤنˇ گیل؛ فارسی: گیل گیلها) دخؤنددۊخاند. ایأن اول سندی ایسه کی یک نفر خودش ؤ خو مردومه گیل دخؤنددۊخأندي. هنوزم مازندرانˇ غربˇخۊرخۊس کوهؤنˇکوهان مئن، گالشؤن،گالشان، جیراجیرأ (جؤلگه) دخؤنندۊخأنده: گیلؤنگیلان. [[فاىل:گیلکؤنˇ زنانه لیواس.png|بندانگشتی|گیلکؤنˇ زنانه لیواس]][[فردؤسی]]، خۊ [[شاهنامه]] مئن، اؤرأ کي '''منوچهر'''، '''سلم''' ؤ '''تور'''ˇ جأ انتقام بکشه، نیویسه: ▼▲'''گیل'''، مازندرانˇ گیلکی زوانˇ مئن نی دره ؤ مازندرانی زوان، پور شواهدˇ وأسی،<ref>درویشعلی کولائیان. ساری و آغاز تمدن برنج در مازندران و گیلان. نشر شلفین ۱۳۸۵</ref><ref>درویشعلی کولائیان. مازندرانی و سنسکریت کلاسیک. نشر چشمه ۱۳۸۷.</ref><ref>درویشعلی کولائیان. نگاهی نو به تاریخ مازندران باستان. نشر گیلکان.</ref><ref>درویشعلی کولائیان اینترنتی جیگه www.kulaian.com</ref> سانسکریتˇ همره ارتباطˇ مستقیم دأنه.<ref>درویشعلی کولائیان. گیل، گیلک، گیلکی. گیله‌وا. بهمن و اسفند 1390.</ref>
▲[[مازیار]] (کی مازندرؤنی بو ؤ ۲۱۸ تا ۲۲۵ ه.ق حوکومت گود) خو نامه‌ٰنˇ مئن به عباسی خلیفه، خوشه گیلˇ گیلان دخؤنه ؤ خلیفه نی اینه جیلˇ جیلان (گیلؤنˇ گیل؛ فارسی: گیل گیلها) دخؤند. ای اول سندی ایسه کی یک نفر خودش ؤ خو مردومه گیل دخؤند. هنوزم مازندرانˇ غربˇ کوهؤنˇ مئن، گالشؤن، جیرا (جؤلگه) دخؤنن: گیلؤن.
[[فردؤسی]]، خو [[شاهنامه]] مئن، اؤره کی '''منوچهر'''، '''سلم''' ؤ '''تور'''ˇ جی انتقام بکشه، نویسنه:
سپه را ز دریا به هامون کشید ز چین دژ سوی آفریدون کشید
ز دریای گیلان چو ابر سیاه دُمادُم به ساری رسید آن سپاه
بازین کی '''فریدون''' مازندرانˇ مردومˇ همرهأمرأ شنهشه منوچهرˇ استقبال:
به زرین ستام و به زرین کمر به سیمین رکاب و به زرین سپر
همه گیل مردان چو شیر یله ابا طوق زرین و مشکین کله.
شاهنامه مئنم، فردؤسی مازندرانˇ مردومه گیل دخؤنهدۊخانه.
[[نظامی گنجوی]] نی مازندرانی‌ئنهمازندرانئنأ گیل دؤنس؛دأنستي؛ خوخۊ [[اسکندرنامه]] مئن وختی گه اسکندر، ایران ؤ رومˇ سپاهˇ همرهأمرأ شنهشه اوروسؤناوروسان (روسؤنروسان)ˇ جنگ،جهار، اینˇانه پهلوانؤنهپهلوانانه نؤمنام بئنهبه:
زریوند گیلی ز مازندران نیال یل از کشور خاوران
'''زریوند''' نی رجز خؤندنخأندي و فأزمه گودنˇ زمتزمان گونهگه:
زریوند مازندرانی منم که بازی بود جنگ اهریمنم
زریوند چن نفره کوشنهکۊشه تا بیلاخره بکوشتنبکوشتده شنهشه ؤ اسکندر ناراحت بنهبه:
جهاندار از آن کار شد تنگدل که سالار گیلی درآمد به گل
[[ناصرالدین شا]] نی خو مازندرانˇ سفرنامه مئن، تبعیدی کوردؤنهکۊردانه ایل دخؤنهدۊخأنه ؤ کلاردشتˇ محلی‌ئنهمحلئن گیل. ایتؤأتؤ نظر هنههأنه کیکي مازندران نی، دیلمˇ مورسؤن،مورسان، جیگهجیگا نؤمنام (اسم مکان) ببونبؤبؤسته ؤ ربطی به قومیت ؤ زوان ندأرهنأره. ای سربسؤنسربسان همههأمه اینهأنه نشؤننشان دئنندهه کی کاسپیکاسپیأنه دریاگر کلسیا چافˇ مردوممردۊم (تالشؤنˇ جیجأ تا گیلانˇ گیلکؤنگیلکان تا مازندرانˇ گیلکؤنگیلکان تا حتا گلستانˇ گیلکزوانؤنگیلکزوانان) یکتهایتأ ریشه و بنه جیجأ ایسنایسده ؤ هرتههأرتأ خوخۊ جیگهجیگا ؤ سامؤنˇسامانه نؤمهنامأ خوخۊ سر بنأ اما همه‌تههأمه‌تأ گیلکی گب زئننزنده ؤ ایشؤنˇاشأن زوان گیلکی یا گئلئکی ایسه. پس ایأن دوروسرسلأ نیه کی گیلانی‌ئن،گیلانئن، گیلکی ؤ گیلک بؤنهبده خوشؤنˇخوشأنه انحصارˇ مئن بدؤننبدأنده.{{سربس خأنه}}
==جیرنویس==
{{جیرنویس}}
[[ردهجرگه:مردومأقوام]]
[[ردهجرگه:گیلک]]
[[ردهجرگه:حىاتي وانويسؤن]]
| 