Terremoto de Lorca de 2011

Localización do terremoto.

A estación de ferrocarril de Lorca, danada tras o terremoto de 5,1 graos.

O terremoto de Lorca do 11 de maio de 2011 sacudiu principalmente á localidade de Lorca, na Rexión de Murcia, España, ás 18:47 hora local (16:47 UTC). Os seus efectos sentíronse en toda a Rexión de Murcia. Este terremoto tivo unha magnitude de 5,1 graos na escala de magnitude de momento; foi precedido por un sismo premonitorio de 4,5 sucedido ás 17:05 hora local dese mesmo día. O movemento sísmico foi sentido tamén nas provincias de Almería, Albacete, Granada, Xaén, Málaga, Alacant, Cidade Real e algunhas zonas da cidade de Madrid, onde o tipo de chan amplifica os movementos en certos barrios.

Múltiples réplicas producíronse despois do principal das 18:47, aínda que a das 22:37, hora local, foi a de maior magnitude, con 3,9 na escala de magnitude de momento, e que puido sentirse.

O terremoto deixou un balance de 9 mortos, uns 324 feridos e notables danos en edificios e outras construcións.

A rexión de Murcia, na que se atopa Lorca, é a zona sismolóxica máis activa de España, aínda que esta localidade, concretamente, non está entre as de maior perigo dela.

Danos do terremoto

Estado da igrexa de Santiago, afundida tras o terremoto.

Danos materiais

Como consecuencia do terremoto víronse afectados os edificios públicos, as vivendas e o patrimonio histórico. As zonas máis afectadas foron o barrio de La Viña, considerada zona cero do terremoto, e o centro histórico onde moitas casas conservan só a súa fachada. Tamén se viron afectados os comercios xa que os tabiques dos baixos dos edificios, en xeral, víronse moi afectados.

Calcúlase que un 80% das vivendas resultaron danadas, tendo algunhas que ser demolidas nos meses posteriores. A principios de setembro, acabado o prazo establecido no Real Decreto Lei para derrubar vivendas en ruína, o número de vivendas demolidas foi de 1.164, ademais de 45 naves e un número indeterminado doutras construcións. A pesar do alto número de vivendas afectadas é de destacar que só un edificio colapsou durante o terremoto.

Derriba dun edificio na rúa Jerónimo Santa Fe, unha escena habitual nos meses posteriores ao terremoto.

En edificios públicos víronse afectados, en maior ou menor medida, os edificios educativos e sanitarios. En edificios educativos, foi demolido o Instituto Ros Giner debido aos danos estruturais e construído no ano 1972, e expúxose a derriba parcial do Instituto Ramón Arcas Meca, edificio de 1956. A principios de decembro aprázase a derriba de devandito instituto para conservar as esculturas da fachada obra de Miguel Fisac Serna, que foi galardoado co Premio Nacional de Arquitectura en 2003. Finalmente o día 26 dese mes comeza a derriba do instituto conservándose parte da fachada e, do mesmo xeito que no Ros Giner, a parte máis moderna, froito dunha ampliación posterior.

Outros edificios públicos quedaron afectados como o Conservatorio de Música Narciso Yepes, a Comisaría do Corpo Nacional de Policía e a casa cuartel da Garda Civil, que tamén foi demolida debido á gravidade dos danos.

As infraestruturas do Estado tamén se viron danadas. Os viadutos e túneles da Autovía do Mediterráneo A-7, soportaron ben o tremor e só rexistraron pequenos danos. Nas infraestruturas ferroviarias, a estación de Lorca-Sutullena foi a maior prexudicada con graves danos na planta superior, a cal foi derrubada por seguridade. En infraestruturas hidráulicas, a Confederación Hidrográfica do Segura informou de que non se rexistraron problemas nos encoros de Valdeinfierno e Puentes e que se rexistrou un derrube en dúas casetas de repartición de auga do encoro.

En canto ao patrimonio cultural o centro histórico de Lorca, declarado Conxunto histórico-artístico desde 1964, viuse moi afectado. O alcalde de Lorca, Francisco Jódar, confirmou que este terremoto causou unha das maiores catástrofes para o patrimonio, con 33 edificios históricos afectados, entre eles o Castelo de Lorca. Segundo o conselleiro de Cultura do goberno da Rexión de Murcia, Pedro Alberto Cruz, Lorca sufriu a maior catástrofe patrimonial de Europa desde o terremoto de Asís do ano 1997.

Danos persoais

O terremoto deixou 9 vítimas mortais, entre elas dúas mulleres embarazadas e un neno de 14 anos, e uns 324 feridos. Dous días despois do sismo, o día 13, oficiouse o funeral de Estado só con catro féretros xa que o resto de familias optou por unha funeral na intimidade. A misa foi oficiada polo bispo de Diocese de Cartaxena, José Manuel Lorca Plans coa presenza entre outros dos Príncipes de Asturias, o Presidente do Goberno, José Luis Rodríguez Zapatero, o Ministro de Fomento, José Blanco, e o Presidente da Rexión de Murcia Ramón Luis Valcárcel. Ao funeral asistiron case tres mil persoas e realizouse no recinto feiral de Santa Quiteria por mor dos danos nos templos da cidade.

Gráfico das consecuencias dos terremotos de Lorca en 2011.
Epicentro dos terremotos Áreas con edificios danados Persoas falecidas

Resposta e medidas adoptadas

Indicativos verde, amarelo, vermello e negro en diferentes edificios.

Medidas tomadas nos primeiros momentos

Para informar sobre o estado de deterioración das vivendas, Protección Civil e a Unidade Militar de Urxencias (UME) empezaron a avaliar os danos, pondo a disposición dos cidadáns de Lorca unha oficina improvisada na Praza de España, onde se lles informaba sobre o estado das súas casas. Nos muros e portas das vivendas, Protección Civil ideou un sistema de cores: unha pintada ou adhesivo verde indicaba que se podía acceder á casa sen risco e habitala, unha de cor amarela indicaba que se podía entrar para recoller pertenzas e saír e unha pintada ou adhesivo vermello informaba que non se pode acceder á casa, por danos estruturais. Co paso dos días comezouse a marcar de cor negra as vivendas coa declaración de ruína.

Primeiro Real Decreto Lei

O día 13 de maio, o consello de ministros aprobou o Real Decreto Lei 6/2011 polo que se establecían as primeiras axudas e indemnizacións para paliar os danos do sismo.

O martes 17 de maio asinouse na cidade de Murcia o convenio para a xestión das axudas entre o Ministerio de Fomento, a Comunidade Autónoma e o Concello de Lorca. Segundo este convenio as axudas serían achegadas nun 50% polo Ministerio e a Administración rexional.

Medidas do Plan Contigo

Deuse un decálogo de sinxelas recomendacións elaborado por Protección Civil na páxina do "Plan Contigo", o proxecto da Policía e a Garda Civil na rede social Tuenti:

• En primeiro lugar, e se o terremoto nos sorprende dentro dun edificio, o consello é quedar no interior e buscar refuxio baixo un moble resistente como unha mesa ou escritorio, xunto a un muro de carga, lonxe de fiestras, espellos e obxectos que se poidan caer.
• Se se decide saír, nunca utilizar o ascensor, sempre baixar polas escaleiras e, unha vez na rúa, situarse lonxe de edificios (en especial de tellados e datadas), árbores, postes eléctricos ou pontes.
• Sempre son preferibles os lugares abertos, afastados o máis posible das casas e, unha vez alí, quedar nel ata que cese o tremor.
• No caso de que o terremoto prodúzase mentres imos en coche, é aconsellable deter o vehículo, aparcar nunha zona afastada de muros ou fachadas e quedar no interior.
• Se o lugar non é seguro, abandonar o vehículo inmediatamente e buscar os espazos abertos.
• En todo caso, Protección Civil recomenda manter a calma, acender a radio ou a televisión para manterse informado, seguir os consellos das autoridades e usar o teléfono unicamente para as chamadas de urxencia.

Consorcio de Compensación de Seguros

Ao día seguinte do terremoto, o entón Ministerio de Economía e Facenda informou de que o Consorcio de Compensación de Seguros (CCS), entidade pública dependente deste Ministerio, asumiría o custo das indemnizacións derivadas do movemento sísmico. Nunha primeira valoración o Director de Operacións do organismo público, Alejandro Izuzquiza, calculou que o custo total das indemnizacións a pagar sería duns 36 millóns de euros, chegando a triplicar os 12 millóns de euros pagados no terremoto de Mula do ano 1999.

Con todo, o día 15 de maio a ministra de Economía e Facenda Elena Salgado aumentou a cifra total dos danos a aproximadamente 70 millóns de euros. A data de 4 de novembro, as solicitudes presentadas eran de 30.041, das cales 28.665 foran abonadas completamente e 459 recibiran algún tipo de anticipo. O importe total abonado polo Consorcio de Compensación de Seguros a esa mesma data (4 de novembro) excedeu claramente as primeiras valoracións con 262,9 millóns.

O 11 de maio de 2012, coincidindo co primeiro aniversario do terremoto, o Consorcio informou de que das 31.861 solicitudes de indemnización que recibira ata a data xa resolvera 31.562 por un importe de 411,3 millóns de euros entre indemnizacións finais ou anticipos. Ademais segundo as estimacións do CCS as solicitudes por resolver ascenderían a 33,5 millóns, sumando en total preto de 450 millóns de euros.

Medidas posteriores

Manifestación dos damnificados polo terremoto de Lorca pola avda. Juan Carlos I o día 27 de outubro de 2011.

Comisionado

O Goberno creou, previa aprobación do consello de ministros, un Comisionado para coordinar e seguir as medidas do Estado para a reconstrución da cidade de Lorca. O nomeado para o cargo foi Jesús Miranda, que a finais de ano foi substituído por Mario Garcés Sanagustín.

Seis días logo da primeira e única visita de Mario Garcés, o novo Goberno, previa deliberación do consello de ministros, decide remodelar o comisionado e nomear como comisionada aInmaculada García. Segundo a vicepresidenta Soraya Sáenz de Santamaría facía falta dar "un impulso crave" a Lorca e que iso "esixe a dedicación plena dunha persoa", en referencia aos dous anteriores comisionados que *compatilizaban este cargo co de subsecretario do Ministerio de Fomento.

Recuperación do patrimonio histórico

Para a recuperación do patrimonio, o Ministerio de Cultura elaborou o Plan Director de Recuperación do Patrimonio Cultural de Lorca que inclúe a restauración de 75 monumentos da cidade cun orzamento de aproximadamente 51 millóns de euros. Este plan foi aprobado o 28 de outubro polo consello de ministros.

En xullo, o Ministerio de Fomento financiou a rehabilitación da igrexa de San Mateo, ademais de asinar, o 3 de outubro, co Concello de Lorca tres convenios dentro do programa 1% Cultural para a recuperación do Soportal de San Antonio, a primeira fase de restauración da muralla medieval de Lorca, e a consolidación do Palacio de Guevara. A diferenza doutros proxectos do programa 1% Cultural, o Ministerio financiaría integramente as tres actuacións.

Segundo Real Decreto Lei

Nese mesmo consello de ministros, o Goberno estableceu medidas complementarias ás do RDL 6/2011, elaborándose o RDL 17/2011 e atendendo así unha proposición non de lei, presentada polo Grupo Parlamentario Popular no Congreso dos Deputados e aprobada por unanimidade o día 13 de setembro.

Terceiro Real Decreto Lei

Coa vitoria do Partido Popular nas eleccións xerais, o novo goberno decide aprobar o Real Decreto Lei 11/2012, co que se pretende impulsar a reconstrución e a chegada das axudas aos damnificados. Entre outras medidas, SEPES toma a categoría de axente edificador voluntario nos casos en que así o decidan os veciños, ou forzoso cando non exista acordo na reconstrución do edificio. Tamén se outorga a través deste RDL unha liña de crédito para a Comunidade Autónoma denominada ICO-Lorca debido ás dificultades da Administración rexional para facer fronte á súa 50% das axudas e dotada de 115 millóns de euros. Entre outras medidas, este RDL na súa Disposición Adicional Segunda, establece nove meses de prazo para a elaboración dun novo Plan Lorca. Este prazo tan longo foi criticado pola Confederación Empresarial da Comarca de Lorca (Ceclor), a Cámara de Comercio e Industria e as asociacións de damnificados polo terremoto, a pesar das declaracións do alcalde Francisco Jódar, que indicou que o obxectivo do Concello e a Comunidade Autónoma é que estea elaborado antes do verán.

Recoñecementos e condecoracións

O día 26 de maio a ministra de Sanidade, Política Social e Igualdade, Leire Pajín, xunto coa presenza da Raíña Dona Sofía concedeu de forma extraordinaria as Cruces de Prata da Orde Civil da Solidariedade Social a nove institucións e organismos pola implicación e axuda mostrada fronte aos efectos do terremoto de Lorca.

Unidades de axuda

Concedéronse Cruces de Prata á Unidade Militar de Urxencias (UME),aos servizos de Protección Civil da Delegación do Goberno en Murcia e ao dispositivo de urxencia da Consellería de Xustiza e Seguridade Cidadá da Rexión de Murcia.

Corpos e forzas de seguridade

Foi concedida a Cruz de Prata da Orde Civil da Solidariedade Social ao Corpo Nacional de Policía na Rexión de Murcia, á Garda Civil na Rexión de Murcia e á Policía Local de Lorca.

Bombeiros

A Orde Ministerial SPI/1327/2011, de 20 de maio, concede a Cruz de Prata da Orde Civil da Solidariedade Social aos bombeiros da Rexión de Murcia, entre os que se inclúen o Consorcio de Extinción de Incendios e Salvamento da Rexión de Murcia e os bombeiros dos Concellos de Murcia e Cartaxena, como recoñecemento ao grande esforzo, implicación e profesionalidade dos distintos corpos de bombeiros da Rexión de Murcia que participaron, co apoio dos procedentes doutras Comunidades, no dispositivo para facer fronte aos efectos producidos polo sismo.

Servizos médicos

Fíxose concesión da Cruz de Prata da Orde Civil da Solidariedade Social á Cruz Vermella da Rexión de Murcia e ao Servizo Murciano de Saúde.

Véxase tamén

• Terremoto de Isla Cristina de 2009

Ligazóns externas

• Informe do terremoto de Lorca (en inglés)
• Terremoto en Lorca Noticia do 12 de maio de 2011.
• Mapa de perigo sísmico na Rexión de Murcia, (IBARGÜEN Y RODRÍGUEZ ESTRELLA, 1996)
• Caída da fachada dunha igrexa - YouTube