Saltar ao contido

Baiona: Diferenzas entre revisións

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Explorar o historial de forma interactiva
← Edición máis vellaEdición máis nova →
Contido eliminado Contido engadido
VisualTexto wiki
mSen resumo de edición
Liña 39: Liña 39:
|-
|-
! Nome || Localización
! Nome || Localización
!Parroquia|| {{BAZb}}<br/><small>2016</small><br/><ref>{{Cita web |url=http://www.blueflag.global/beaches |título=Fundación Europea de Educación Ambiental |data-acceso=28 de agosto de 2016 |data-arquivo=28 de agosto de 2016 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20160828222129/http://www.blueflag.global/beaches |url-morta=yes }}</ref> || Imaxe
!Parroquia|| {{BAZb}}<br/><small>2022</small><br/><ref>{{Cita web |url=http://www.blueflag.global/beaches |título=Fundación Europea de Educación Ambiental |data-acceso=28 de agosto de 2016 |data-arquivo=28 de agosto de 2016 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20160828222129/http://www.blueflag.global/beaches |url-morta=yes }}</ref> || Imaxe
|-
|-
| [[Praia Ladeira]] || {{Coordenadas|42|6|49.71|N|8|49|40.83|W|display=inline|type:landmark}}
| [[Praia Ladeira]] || {{Coordenadas|42|6|49.71|N|8|49|40.83|W|display=inline|type:landmark}}
Liña 45: Liña 45:
|-
|-
| [[Praia de Santa Marta, Baiona|Praia de Santa Marta]] || {{Coordenadas|42|6|52.29|N|8|50|18.70|W|display=inline|type:landmark}}
| [[Praia de Santa Marta, Baiona|Praia de Santa Marta]] || {{Coordenadas|42|6|52.29|N|8|50|18.70|W|display=inline|type:landmark}}
|[[Baíña, Baiona|Baíña]]|| || [[Ficheiro:Bandeira Azul, Praia de Santa Marta, Baiona.JPG|200px]]
|[[Baíña, Baiona|Baíña]]|| {{BAZb}} || [[Ficheiro:Bandeira Azul, Praia de Santa Marta, Baiona.JPG|200px]]
|-
|-
| [[Praia da Ribeira]] || {{Coordenadas|42|7|16.90|N|8|50|57.30|W|display=inline|type:landmark}}
| [[Praia da Ribeira]] || {{Coordenadas|42|7|16.90|N|8|50|57.30|W|display=inline|type:landmark}}
|[[Baiona, Baiona|Baiona]]|| || [[Ficheiro:Baiona, Praia da Ribeira.JPG|200px]]
|[[Baiona, Baiona|Baiona]]|| {{BAZb}} || [[Ficheiro:Baiona, Praia da Ribeira.JPG|200px]]
|-
|-
| [[Praia de Barbeira]] || {{Coordenadas|42|7|23.85|N|8|50|54.19|W|display=inline|type:landmark}}
| [[Praia de Barbeira]] || {{Coordenadas|42|7|23.85|N|8|50|54.19|W|display=inline|type:landmark}}
Liña 57: Liña 57:
|-
|-
| [[Praia da Cuncheira]] || {{Coordenadas|42|7|20.79|N|8|51|6.35|W|display=inline|type:landmark}}
| [[Praia da Cuncheira]] || {{Coordenadas|42|7|20.79|N|8|51|6.35|W|display=inline|type:landmark}}
|Baiona|| || [[Ficheiro:Baiona, praia, A Cuncheira.JPG|200px]]
|Baiona||{{BAZb}} || [[Ficheiro:Baiona, praia, A Cuncheira.JPG|200px]]
|}
|}
</center>
</center>

Revisión como estaba o 27 de febreiro de 2023 ás 21:38

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Baiona (homónimos).
Baiona
Logo de Baiona
Bandeira de Baiona
Escudo de Baiona
Panorámica do porto de Baiona.
Situación
Xentilicio[1]baionés/baionesa
Xeografía
ProvinciaProvincia de Pontevedra
ComarcaComarca de Vigo
Poboación12.407 hab. (2023)[2][3]
Área34,5 km²[3]
Densidade359,62 hab./km²
Entidades de poboación49[4]
Capital do concelloBaiona
Política (2019[5])
AlcaldeCarlos Gómez Prado (PSdeG[6])
ConcelleirosBNG: 2
PPdeG: 6
PSdeG-PSOE: 6
Outros: NB 2, C's 1
Eleccións municipais en Baiona
Uso do galego[7] (2011)
Galegofalantes28,48%
Na rede
www.baiona.gal
[ editar datos en Wikidata ]

Baiona é un concello da provincia de Pontevedra, pertencente á comarca de Vigo. Segundo o Instituto Nacional de Estadística en 2015 tiña 12.072 habitantes. O seu xentilicio (véxase no Galizionario) é baionés[8]. Limita cos concellos de Oia, Nigrán, Gondomar e Tomiño, e mais co océano Atlántico.

Etimoloxía

A orixe do topónimo Baiona foi, historicamente, froito de innumerábeis controversias. Estudos máis recentes[quen?] parecen relacionar a orixe deste co próximo río Baíña.[Cómpre referencia] O seu primeiro elemento "bai" derivaría do indoeuropeo "ibai" que significa veiga ou río. O segundo elemento "onna" procede do celta e significa fonte ou río, ou ben pode tratarse dun sufixo prerromano aumentativo. Así pois, para estes estudos, o topónimo de Baiona sería unha voz híbrida e tautolóxica coas posíbeis combinacións dos termos río, veiga ou fonte.[Cómpre referencia] Con todo, o nome usado ata 1201 foi o de Irizán (en latín Erizana), de xeito que, na realidade, nese ano a vila foi renomeada polo rei Afonso VIII de Galicia e León, que lle outorgou o topónimo da cidade francesa homónima.[9]

Xeografía

Limita cos concellos de Nigrán, Gondomar e Oia. Diferéncianse dúas zonas, o interior, que se ergue até altitudes que superan os 600 m no Alto da Groba e no alto da Gabiñeira e a costa, bañada polo océano Atlántico e con outeiros que permiten enxergar a ría e as Illas Cíes. A parte norte desta é rochosa e nela atópanse illotes como Illa Carral, Illa Negra ou Illas Polbeiras; na parte sur hai sobre todo praias.

Os ríos son todos pequenos, destacando o río da Groba, que, nun tramo, serve de límite con Gondomar e o río Miñor, que desauga na baía de Baiona. As temperaturas son suaves.

Praias
Nome Localización Parroquia
2022
[10]		 Imaxe
Praia Ladeira 42°6′49.71″N 8°49′40.83″O / 42.1138083, -8.8280083 Santa Cristina da Ramallosa
Praia de Santa Marta 42°6′52.29″N 8°50′18.70″O / 42.1145250, -8.8385278 Baíña
Praia da Ribeira 42°7′16.90″N 8°50′57.30″O / 42.1213611, -8.8492500 Baiona
Praia de Barbeira 42°7′23.85″N 8°50′54.19″O / 42.1232917, -8.8483861 Baiona
Praia dos Frades 42°7′32.68″N 8°51′6.63″O / 42.1257444, -8.8518417 Baiona
Praia da Cuncheira 42°7′20.79″N 8°51′6.35″O / 42.1224417, -8.8517639 Baiona

Historia

Fundación e Idade Antiga

Segundo a lenda, a vila de Baiona foi fundada no ano 140 a.C. por Diomedes de Etolia, fillo do fundador de Tui. Este deulle o nome de Abobriga.[11]

Nesta época, os romanos dominaban a Península Ibérica e decidiron expulsar ós cartaxineses. Para combater as protestas, o cónsul Flavio Serviliano chegou ao recinto fortificado de Erizana, que era como entón se chamaba Baiona. Tamén no 60 a.C. Xulio César e as súas tropas amarraron en Erizana para atacar ós herminios que estaban refuxiados nas Illas Cíes.

O rei visigodo Recaredo, conquistouna e anexionouna ó seu reino.

Idade Media

Afonso VIII, por Oliveira, en Baiona.

Entre os anos 730 e 750, é dominada polos árabes. Pérdena grazas a Afonso I de Asturias, aínda que no 997 volve caer en mans árabes pola súa importancia xeográfica, por culpa do rei Almanzor.

O 7 de maio de 1201 o Afonso VIII de León e Galicia asina en Faro (hoxe A Coruña), concedéndolle a Carta Póboa, na que se permite o troco de nome do primitivo núcleo Erizana a Baiona. Ademais concedeulle privilexios e foros ós habitantes, deixando de estar baixo ó Mosteiro de Santa María de Oia.

No 1331, foi atacada polo almirante portugués Pezaña e no 1370, Fernando I de Portugal fixa a súa residencia na fortaleza de Monterreal.

Logo de pasar por uns momentos de desfeita polas guerras e disputas, en 1425 Xoán II de Castela outorgoulle ao porto o privilexio, compartido coa Coruña, de carga e descarga de mercadorías procedentes do exterior.

En 1474, foi asaltada por Pedro Madruga, Pedro Álvarez de Soutomaior, e constrúe unha torre na fortaleza de Monterreal. E en 1475, o rei Afonso V de Portugal, xunto cos baioneses, réndese ante ós Reis Católicos.

O 1 de marzo de 1493 a carabela Pinta, capitaneada por Martín Alonso Pinzón e pilotada por Cristóbal García Sarmiento, logo de extraviarse no medio do Atlántico, tocou porto por primeira vez aquí ao regreso da primeira viaxe de Colón; sendo así, o primeiro lugar de Europa en ter a noticia da chegada da expedición de Colón de volta do que crían que eran as Indias.

Idade Moderna

No 1497, os Reis Católicos concedéronlle ós 650 habitantes da vila a exención de servir na Armada de Castela, a licenza de emprender pola súa conta a guerra en corso e o dereito de vivir na fortaleza de Monterreal, para protexerse das invasións estranxeiras. Amais concedéronlle a Baiona os títulos de Nobre e de Leal Vila.

No século XVI, Baiona tomou importancia sendo cabeza de Partido. Os habitantes deixaron de vivir na fortaleza. No ano 1553, 56 navíos franceses atracaron no porto e no 1540, unha peste minguou a poboación. No ano 1585 o corsario inglés Francis Drake atracou na península de Santa Marta coa intención de tomar á península de Monterreal, mais os miñoranos (liderados por Pedro Sarmiento de Acuña, o Conde de Gondomar), acabaron coa súa intención.

O rei Filipe II, mercou o feudo do Val Miñor, e concedeulle os privilexios de exención para servir na Armada Real, a creación dunha Cátedra de Gramática e a armada de 1.000 soldados, para acabar cos piratas.

Nos século XVII e XVIII, Baiona converteuse no principal porto da costa sur galega e a costa norte portuguesa. Todo isto traía beneficios, pero tamén prexuízos como: porto onde se cre que amarraron os galeóns da batalla de Rande ou ser tomada polo mariscal francés Soult. Ademais, os baioneses axudaron na Reconquista de Vigo.

Crónicas históricas de la villa de Bayona por Herminio Ramos, Madrid 1925.

Idade Contemporánea

En 1823 deixou de ser a cabeza do Val Miñor, e constituíuse como tal o municipio de Baiona. En 1859 o Estado acabou coa fortaleza militar, abríndose unha poxa pública na que a adquiriu José Elduayen, marqués do pazo da Mercé. En 1880 Manuel Misa e Bertemati doou un edificio que pasou a funcionar como escola. O seu irmán, Ventura Misa, fundou en Xerez da Fronteira as adegas do viño de Xerez.

En 1910 colocouse a primeira pedra da Virxe da Rocha, e o 14 de setembro de 1930 inaugurouse a obra deseñada polo arquitecto Antonio Palacios. En 1936, logo do golpe de estado, foron fusilados nove miñoráns en Baredo. En 1943 a casa consistorial instaurouse na casa da Correa.

En 1966 inaugurouse o Parador Nacional de Baiona, despois de mercarlle o Ministerio de Información e Turismo o castelo de Monterreal ós herdeiros de Brediñana.

Símbolos

Escudo de Baiona, no mercado de Sabarís.

O escudo municipal foi aprobado mediante o Decreto 65/2005 de 31 de marzo e publicado no DOG (Diario Oficial de Galicia) o 15 de abril de 2005.[12] O boi fai referencia á Monte do Boi e a carabela representa La Pinta, o buque que arribou en Baiona coa nova do Descubrimento de América. Os escudos máis antigos atopados áchanse na capela de Santa Liberata, construída no ano 1695.

A bandeira municipal está composta por catro triángulos, os superiores e inferiores son azuis e os dereitos e esquerdos, vermellos. Data desde 1591, grazas a unha carta de Filipe II ó marqués de Cerralbo. O seu uso caeu a mediados do século XIX. Volveu ondear no concello en 1981.

Demografía

O 25 % da poboación vive na capital, Baiona.

Censo total 2021 12.286 habitantes
Menores de 15 anos 1.500 (12.21 %)
Entre 15 e 64 anos 8.071 (65.69 %)
Maiores de 64 anos 2.715 (22.10 %)
Evolución da poboación de Baiona   Fontes: INE e IGE.
1900 1930 1950 1981 2004 2009 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023
4.423 5.596 6.420 9.702 11.337 12.154 12.258 12.063 12.035 12.233 12.072 12.119 12.169 12.134 12.122 12.129 12.286
(Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos do INE e do IGE poden non coincidir.)

Economía

A economía de Baiona está orientada cara ao turismo, destacando o Parador Nacional de Baiona, así como o comercio retallista. A agricultura é de autoconsumo, se ben tamén se venden localmente os produtos da horta. Hai pesca de baixura e marisqueo.

As empresas son do sector da alimentación, os transformados metálicos e a madeira e destacou a construción.

Patrimonio

Cruceiro da Santísima Trindade.

Festas municipais

Baiona

Baíña

Baredo

Belesar

Santa Cristina da Ramallosa

Deporte

A vila conta cun porto deportivo. O Erizana Club de Fútbol fundouse en 1950.

Vilas e cidades irmandadas

Premios e recoñecementos

Galería de imaxes

Artigo principal: Galería de imaxes de Baiona.

Parroquias de Baiona

Galicia | Provincia de Pontevedra | Parroquias de Baiona

Baíña (Santa Mariña) | Baredo (Santa María) | Baiona (Santa María de Fóra) | Baiona (Santa María) | Belesar (San Lourenzo) | Santa Cristina da Ramallosa (Santa Cristina)

Lugares de Baiona

Para unha lista completa de todos os lugares do concello de Baiona vexa: Lugares de Baiona.

Notas

  1. ↑ Véxase no Galizionario.
  2. ↑ Instituto Nacional de Estadística, ed. (27 de decembro de 2019). "Cifras oficiales de población resultantes de la revisión del Padrón municipal a 1 de enero". Consultado o 2 de xuño de 2020. (en castelán).
  3. ↑ 3,0 3,1 Instituto Galego de Estatística. (2023) "Baiona".Información municipal. Sociedade e poboación. Xunta de Galicia.
  4. ↑ Nomenclátor de Galicia. Busca directa. Xunta de Galicia
  5. ↑ "Resultado eleccións 2019". Arquivado dende o orixinal o 25 de xuño de 2019. Consultado o 02 de xuño de 2019. 
  6. ↑ Federación Galega de Municipios e Provincias (ed.). "Baiona". www.fegamp.gal. Consultado o 15 de setembro de 2019. 
  7. ↑ Neira, Carlos. "Evolución do uso do galego por concellos". Arquivado dende o orixinal o 5 de decembro de 2019. Consultado o 14 de outubro de 2014. Fonte: IGE. Datos dispoñibles nas Táboas Dinámicas de Google 
  8. ↑ Costas González, X.-H. (2016): Os xentilicios de Galicia e dos outros territorios de lingua galega, páx. 41. Universidade de Vigo. ISBN 978-84-8158-706-7
  9. ↑ Navaza, Gonzalo (2017). "A intervenção régia na toponímia galega medieval. Os nomes de Afonso IX (1188-1230)". Guavira Letras (Três Lagoas: Universidade Federal de Mato Grosso do Sul) (25): 50–78, en 57–59. ISSN 1980-1858. 
  10. ↑ "Fundación Europea de Educación Ambiental". Arquivado dende o orixinal o 28 de agosto de 2016. Consultado o 28 de agosto de 2016. 
  11. ↑ Concello de Baiona - Concellería de Turismo. "Historia de Baiona". Consultado o 08/11/2014. 
  12. ↑ Decreto 65/2005, do 31 de marzo, polo que se aproba o escudo do Concello de Baiona (Pontevedra)
  13. ↑ Concello de Baiona. "Calidade". Arquivado dende o orixinal o 27 de xuño de 2018. Consultado o 26 de xuño de 2018. 
  14. ↑ "Sistema Integral de calidad turística en destino (SICTED)". www.turismodebaiona.com. Arquivado dende o orixinal o 26 de xuño de 2018. Consultado o 2018-06-26. 

Véxase tamén

Bibliografía

Outros artigos

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Baiona&oldid=6322193»