Saltar ao contido

Telê Santana: Diferenzas entre revisións

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Explorar o historial de forma interactiva
← Edición máis vella
Contido eliminado Contido engadido
VisualTexto wiki
Xanetas (conversa | contribucións)
40.888 edicións
Sen resumo de edición
Recuperando 1 fontes e etiquetando 0 como mortas.) #IABot (v2.0.9.5
 
(Non se amosan 10 revisións feitas por 2 usuarios.)
Liña 1: Liña 1:
{{En uso}}
{{Biografía}}
'''Telê Santana da Silva''', nado en [[Itabirito]], [[Minas Xerais]], o [[26 de xullo]] de [[1931]] e finado en [[Belo Horizonte]] o [[21 de abril]] de [[2006]], foi un [[Fútbol|futbolista]] e [[Adestrador, adestradora|adestrador]] [[Brasil|brasileiro]], amplamente considerado como un dos mellores adestradores da historia do país.<ref>{{Cita novas|data=26 de xullo de 2022|título=Telê é eleito o maior técnico da história do futebol brasileiro|url=https://interativos.ge.globo.com/futebol/materia/tel-eleito-o-maior-tcnico-da-histria-do-futebol-brasileiro.ghtml|data-acceso=23 de novembro de 2023|lingua=pt|apelidos=Murito Dana|nome=Bruno|nome2=Raphael|apelidos2=Zarko}}</ref><ref>{{Cita novas|data=19 de marzo de 2019|título=Cinco técnicos brasileiros que merecem ser considerados entre os melhores da história|url=https://www.goal.com/br/not%C3%ADcias/cinco-tecnicos-brasileiros-que-merecem-ser-considerados-entre-os-melhores-da-historia/1robuw2l2kbtx1g1l23nonddnw|data-acceso=23 de novembro de 2023|lingua=pt}}</ref>


Como xogador ocupaba a posición de extremo dereito e desenvolveu case toda a súa carreira no [[Fluminense Football Club|Fluminense]], sendo un dos xogadores históricos do club, co que gañou dous [[Campionato Carioca|Campionatos Cariocas]], dous [[Torneo Río-São Paulo|Torneos Río-São Paulo]] e unha [[Copa Río]]. É o terceiro futbolista con máis partidos disputados coa camiseta tricolor, así como o quinto máximo goleador histórico do club. Con todo, foi na súa faceta como adestrador coa que se fixo mundialmente coñecido. Dirixiu as [[Selección de fútbol do Brasil|seleccións brasileiras]] nas [[Copa do Mundo de Fútbol|Copas do Mundo]] de [[Mundial de Fútbol de 1982|1982]] e [[Mundial de Fútbol de 1986|1986]], sendo a primeira delas lembrada como unha das mellores seleccións da historia do fútbol que non gañou a [[Copa do Mundo de Fútbol|Copa do Mundo]]. Tamén tivo enorme éxito a nivel de clubs, destacando o seu triunfante paso polo [[São Paulo Futebol Clube|São Paulo]], co que gañou un Campionato Brasileiro, dous [[Campionato Paulista|Campionatos Paulistas]], dúas [[Copa Libertadores|Copas Libertadores]], dúas [[Copa Intercontinental de Fútbol|Copas Intercontinentais]], unha [[Recopa Suramericana]] , unha [[Supercopa Suramericana]] e unha [[Copa CONMEBOL]].
'''Telê Santana da Silva''', nado en [[Itabirito]], [[Minas Xerais]], o [[26 de xullo]] de [[1931]] e finado en [[Belo Horizonte]] o [[21 de abril]] de [[2006]], foi un [[Fútbol|futbolista]] e [[Adestrador, adestradora|adestrador]] [[Brasil|brasileiro]],<ref>{{Cita web|url=https://as.com/futbol/2017/12/12/internacional/1513099958_486059.html}}</ref> amplamente considerado como un dos mellores adestradores da historia do país.

Como xogador ocupaba a posición de extremo dereito e desenvolveu case toda a súa carreira no [[Fluminense Football Club|Fluminense]], sendo un dos xogadores históricos do club, co que gañou dous [[Campionato Carioca|Campionatos Cariocas]], dous [[Torneo Río-São Paulo|Torneos Río-São Paulo]] e unha [[Copa Río]]. É o terceiro futbolista con máis partidos disputados coa camiseta tricolor, así como o quinto máximo goleador histórico. Con todo, foi na súa faceta como adestrador coa que se fixo mundialmente coñecido. Dirixiu as [[Selección de fútbol do Brasil|seleccións brasileiras]] nas [[Copa do Mundo de Fútbol|Copas do Mundo]] de [[Mundial de Fútbol de 1982|1982]] e [[Mundial de Fútbol de 1986|1986]], sendo a primeira delas lembrada como unha das mellores seleccións da historia do fútbol que non gañou a [[Copa do Mundo de Fútbol|Copa do Mundo]]. Tamén tivo enorme éxito a nivel de clubs, destacando o seu triunfante paso polo [[São Paulo Futebol Clube|São Paulo]], co que gañou un Campionato Brasileiro, dous [[Campionato Paulista|Campionatos Paulistas]], dúas [[Copa Libertadores|Copas Libertadores]], dúas [[Copa Intercontinental de Fútbol|Copas Intercontinentais]], unha [[Recopa Suramericana]] , unha [[Supercopa Suramericana]] e unha [[Copa CONMEBOL]].


== Traxectoria ==
== Traxectoria ==


=== Comezos ===
=== Como futbolista ===
Comezou a xogar ao fútbol no Itabirense Esporte Clube, do seu [[Itabirito]] natal, pasando máis tarde polas filas do América de [[São João del Rei]]. Nos seus inicios xogaba como porteiro, pasando máis tarde á posición de [[Dianteiro, dianteira|dianteiro centro]].
Comezou a xogar ao [[fútbol]] no [[Itabirense Esporte Clube]], do seu [[Itabirito]] natal, pasando máis tarde polas filas do América de [[São João del Rei]]. Nos seus inicios xogaba como porteiro, pasando máis tarde á posición de [[Dianteiro, dianteira|dianteiro centro]].


En [[1951]] chegou ao [[Fluminense Football Club|Fluminense]], no que militou durante os seguintes nove anos ata converterse no terceiro futbolista con máis partidos na historia do club (556), só por detrás de [[Carlos Castilho]] (699) e [[João Carlos Batista Pinheiro|Pinheiro]] (603). Ademais anotou 162 goles, o cuarto rexistro máis alto para un xogador do club, contribuíndo á conquista de dous [[Campionato Carioca|Campionatos Cariocas]], dous [[Torneo Río-São Paulo|Torneos Río-São Paulo]] e unha [[Copa Río]].
En [[1951]] chegou ao [[Fluminense Football Club|Fluminense]], no que militou durante os seguintes nove anos ata converterse no terceiro futbolista con máis partidos na historia do club (556), só por detrás de [[Carlos Castilho]] (699) e [[João Carlos Batista Pinheiro|Pinheiro]] (603). Ademais anotou 162 goles, o quinto rexistro máis alto para un xogador do club, contribuíndo á conquista de dous [[Campionato Carioca|Campionatos Cariocas]], dous [[Torneo Río-São Paulo|Torneos Río-São Paulo]] e unha [[Copa Río]]. Máis tarde pasou polo [[Guarani Futebol Clube|Guarani]], polo [[Madureira Esporte Clube|Madureira]] e polo [[Club de Regatas Vasco da Gama|Vasco da Gama]]. Foi xogador de reserva da [[Selección de fútbol do Brasil|selección do Brasil]], aínda que nunca chegou a debutar co equipo principal.


=== Como adestrador ===
Máis tarde pasou polo [[Guarani Futebol Clube|Guarani]] e polo [[Club de Regatas Vasco da Gama|Vasco da Gama]] . Foi xogador de reserva da [[Selección de fútbol do Brasil|selección do Brasil]], aínda que nunca chegou a debutar co equipo principal.


==== Primeiros títulos ====
A súa carreira como adestrador comezou en 1967, adestrando ao cadro xuvenil do [[Fluminense Football Club|Fluminense]], antes de coller as rendas do primeiro equipo entre 1969 e 1970. A continuación dirixiu o [[Clube Atlético Mineiro|Atlético Mineiro]], levándoo a gañar o [[Campionato Mineiro]] na súa primeira tempada e a [[Campionato Brasileiro Série A 1971|primeira edición]] do [[Campionato Brasileiro de Fútbol Série A|Campionato Brasileiro]] ao ano seguinte, cun equipo capitaneado por [[Oldair Barchi|Oldair]] e liderado no ataque por [[Dadá Maravilha|Dario]], alcumado "Dadá Maravilha".
A súa carreira como adestrador comezou en 1967, adestrando ao cadro xuvenil do [[Fluminense Football Club|Fluminense]], antes de coller as rendas do primeiro equipo entre 1969 e 1970. No seu primeiro ano á fronte do Tricolor, conquistou o seu primeiro título, o [[Campionato Carioca]], despois de vencer no partido decisivo ao [[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]] de [[Elba de Pádua Lima|Tim]] nun [[Estádio do Maracanã|Maracanã]] con 171.599 espectadores.<ref>{{Cita web|url=https://www.rsssfbrasil.com/tablesr/rj1969.htm|páxina-web=rsssfbrasil.com|título=Rio de Janeiro Championship 1969|data-acceso=23 de novembro de 2023|lingua=en}}</ref>


A continuación dirixiu o [[Clube Atlético Mineiro|Atlético Mineiro]], levándoo a gañar o [[Campionato Mineiro]] na súa primeira tempada e a [[Campionato Brasileiro Série A 1971|primeira edición]] do [[Campionato Brasileiro de Fútbol Série A|Campionato Brasileiro]] ao ano seguinte, cun equipo capitaneado por [[Oldair Barchi|Oldair]] e liderado no ataque por [[Dadá Maravilha|Dario]], alcumado "Dadá Maravilha".<ref>{{Cita web|url=https://www.rsssfbrasil.com/tablesae/br1971.htm|páxina-web=rsssfbrasil.com|título=Brazil 1971 Championship - Primeiro Campeonato Nacional de Clubes|data-acceso=23 de novembro de 2023|lingua=pt}}</ref>
Tras un breve paso polo [[São Paulo Futebol Clube|São Paulo]] en 1973, regresou ao Atlético Mineiro, ao que dirixiu dous anos máis, ata 1975. En 1976 adestrou o [[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]], antes de pasar polo [[Grêmio Foot-Ball Porto Alegrense|Grêmio]], co que gañou un [[Campionato Gaúcho]], e polo [[Sociedade Esportiva Palmeiras|Palmeiras]].


En 1973 pasou brevemente polo [[São Paulo Futebol Clube|São Paulo]], pero tivo que deixar o club por problemas coas estrelas do equipo [[Ademir de Barros|Paraná]] e [[Toninho Guerreiro]].<ref>{{Cita novas|data=5 de xullo de 1973|título=Esportes|data-acceso=|xornal=Folha de S. Paulo|páxina=35|lingua=pt}}</ref> Acto seguido, regresou ao Atlético Mineiro, ao que dirixiu dous anos máis, ata 1975. Tras unes meses no [[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]] pasou ao [[Grêmio Foot-Ball Porto Alegrense|Grêmio]], ao que levou a conquistar o [[Campionato Gaúcho]], rompendo así unha triunfante xeira do [[Sport Club Internacional|Internacional]], campión nas oito tempadas anteriores. En 1979 fichou polo [[Sociedade Esportiva Palmeiras|Palmeiras]], ao que dirixiu ata febreiro do ano seguinte, cando recibiu a chamada da selección nacional.
Entre 1980 e 1982 dirixiu por primeira vez á [[Selección de fútbol do Brasil|selección brasileira]]. Foi o seleccionador do país no [[Mundial de Fútbol de 1982|Mundial de 1982]], ao que o Brasil chegou cun equipo moi ofensivo, formado por xogadores como [[Zico]], [[Sócrates (futbolista)|Sócrates]], [[Paulo Roberto Falcão|Falcão]] ou [[Éder Aleixo|Éder]]. Encadrados no grupo 6, derrotaron por 2–1 á [[Selección de fútbol da Unión Soviética|Unión Soviética]], grazas a un disparo dende 20 metros de Éder a dous minutos do final, e a continuación desfixéronse sen problemas de [[Selección de fútbol de Escocia|Escocia]] e [[Selección de fútbol de Nova Zelandia|Nova Zelandia]], anotándolle catro goles a cada unha.


==== Selección brasileira ====
Na segunda fase de grupos, o equipo de Santana venceu por 1-3 á Arxentina de [[César Luis Menotti|Menotti]], antes de se enfrontar a [[Selección de fútbol de Italia|Italia]] nun partido que pasaría á historia como un dos mellores dos Mundiais. A maior parte do encontro disputouse arredor da área italiana, defendendo con éxito o equipo de [[Enzo Bearzot]] a maioría de ataques brasileiros. Un triplete de [[Paolo Rossi]] decantou o partido a favor do conxunto europeo (3-2), aínda que os brasileiros conseguiran empatar o encontro en dúas ocasións.
Entre 1980 e 1982 dirixiu por primeira vez á [[Selección de fútbol do Brasil|selección brasileira]]. Foi o seleccionador do país no [[Mundial de Fútbol de 1982|Mundial de 1982]], ao que o Brasil chegou cun equipo moi ofensivo, formado por xogadores como [[Zico]], [[Sócrates (futbolista)|Sócrates]], [[Paulo Roberto Falcão|Falcão]] ou [[Éder Aleixo|Éder]]. Encadrados no grupo 6, derrotaron por 2–1 á [[Selección de fútbol da Unión Soviética|Unión Soviética]], grazas a un disparo dende 20 metros de Éder a dous minutos do final, e a continuación desfixéronse sen problemas de [[Selección de fútbol de Escocia|Escocia]] e [[Selección de fútbol de Nova Zelandia|Nova Zelandia]], anotándolle catro goles a cada unha.<ref name=":0">{{Cita novas|data=1 de decembro de 2022|título=¿El mejor equipo que nunca ganó la Copa del Mundo? Cómo la selección brasileña de 1982 se convirtió en una de las más queridas de la historia|url=https://cnnespanol.cnn.com/2022/12/01/brasil-mundial-espana-1982-socrates-trax/|data-acceso=23 de novembro de 2023|lingua=es}}</ref>


Na segunda fase de grupos, o equipo de Santana venceu por 1-3 á Arxentina de [[César Luis Menotti|Menotti]], antes de se enfrontar a [[Selección de fútbol de Italia|Italia]] nun partido que pasaría á historia como un dos mellores dos Mundiais.<ref>{{Cita novas|data=20 de novembro de 2022|título=¿El mejor partido de fútbol de la historia?|url=https://elpais.com/deportes/2022-11-21/el-mejor-partido-de-futbol-de-la-historia.html|data-acceso=23 de novembro de 2023|lingua=es|xornal=[[El País]]|apelidos=Zuazua|nome=Pedro}}</ref> A maior parte do encontro disputouse arredor da área italiana, defendendo con éxito o equipo de [[Enzo Bearzot]] a maioría de ataques brasileiros. Un triplete de [[Paolo Rossi]] decantou o partido a favor do conxunto europeo (3-2), aínda que os brasileiros conseguiran empatar o encontro en dúas ocasións. A pesar da eliminación, a selección brasileira naquel Mundial pasou á historia como unha das formacións máis célebres de tódolos tempos e un dos mellores equipos que nunca conseguiron a Copa.<ref name=":0" /><ref>{{Cita novas|data=22 de xul. de 2019|título=Tele Santana: The Attack-Minded Superstar's All-Time XI|url=https://www.si.com/soccer/2019/07/22/tele-santana-attack-minded-superstars-all-time-xi|data-acceso=23 de novembro de 2023|lingua=en}}</ref>
Trala eliminación no Mundial, deixou a selección brasileira e pouco despois marchou ao [[Al-Ahli Saudi FC|Al-Ahli]] de [[Jeddah]], co que gañou unha [[Copa do Rei Saudita|Copa do Rei]], unha [[Liga Profesional Saudita|liga saudita]] e unha [[Copa de Clubs Campións do Golfo|Copa de Campións do Golfo]].


Trala eliminación, deixou a selección brasileira e pouco despois marchou ao [[Al-Ahli Saudi FC|Al-Ahli]] de [[Jeddah]], co que gañou unha [[Copa do Rei Saudita|Copa do Rei]], unha [[Liga Profesional Saudita|liga saudita]] e unha [[Copa de Clubs Campións do Golfo|Copa de Campións do Golfo]].
En 1985 regresou á selección e dirixiu o equipo no [[Mundial de Fútbol de 1986|Mundial de 1986]] en [[México]]. Venceu á [[Selección de fútbol de España|España]] de [[Miguel Muñoz]] no primeiro partido, grazas a un solitario gol de [[Sócrates (futbolista)|Sócrates]], e no segundo encontro gañou tamén pola mínima a [[Selección de fútbol de Alxeria|Alxeria]], cun tanto de [[Antônio de Oliveira Filho|Careca]]. No derradeiro encontro da fase de grupos o conxunto de Telê Santana certificou o primeiro posto cun 3-0 sobre [[Selección de fútbol de Irlanda do Norte|Irlanda do Norte]]. Nos oitavos de final os brasileiros golearon por 4-0 a [[Selección de fútbol de Polonia|Polonia]], pero acabaron caendo nos cuartos de final ante a [[Selección de fútbol de Francia|Francia]] de [[Henri Michel]], despois de que [[Michel Platini|Platini]] empatase o gol inicial de Careca e o partido acabase nunha definitiva [[quenda de penaltis]].


En 1985 regresou á selección e dirixiu o equipo no [[Mundial de Fútbol de 1986|Mundial de 1986]] en [[México]]. Venceu á [[Selección de fútbol de España|España]] de [[Miguel Muñoz]] no primeiro partido, grazas a un solitario gol de [[Sócrates (futbolista)|Sócrates]], e no segundo encontro gañou tamén pola mínima a [[Selección de fútbol de Alxeria|Alxeria]], cun tanto de [[Antônio de Oliveira Filho|Careca]]. No derradeiro encontro da fase de grupos o conxunto de Telê Santana certificou o primeiro posto cun 3-0 sobre [[Selección de fútbol de Irlanda do Norte|Irlanda do Norte]]. Nos oitavos de final os brasileiros golearon por 4-0 a [[Selección de fútbol de Polonia|Polonia]], pero acabaron caendo nos cuartos de final ante a [[Selección de fútbol de Francia|Francia]] de [[Henri Michel]], despois de que [[Michel Platini|Platini]] empatase o gol inicial de Careca e o partido acabase nunha definitiva [[quenda de penaltis]].<ref>{{Cita novas|data=6 de xuño de 2021|título=A 35 años del Mundial de México 86: Brasil y la brillante generación del jogo bonito y las alegrías escasas|url=https://www.clarin.com/deportes/35-anos-mundial-mexico-86-brasil-brillante-generacion-jogo-bonito-alegrias-escasas_0_-FhITSNGP.html|data-acceso=23 de novembro de 2023|lingua=es|apelidos=Iglesias|nome=Waldemar}}</ref>


==== Últimos equipos e gloria co São Paulo ====
Trala súa saída definitiva da selección, regresou ao [[Clube Atlético Mineiro|Atlético Mineiro]], co que gañou o seu segundo [[Campionato Mineiro]] en 1988. Pasou a continuación polo [[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]], antes de recalar de novo no [[São Paulo Futebol Clube|São Paulo]], ao que dirixiu durante seis anos, entre 1990 e 1996. Cun destacado equipo formado por xogadores como [[Zetti]], [[Cafu]], [[Raí]] ou [[Leonardo Araújo|Leonardo]], o São Paulo gañou o Campionato Brasileiro en 1991, e as [[Copa Libertadores|Copas Libertadores]] de 1992 e 1993. Nesas mesmas dúas tempadas o equipo de Santana proclamouse bicampión mundial, ao gañar a [[Copa Intercontinental de Fútbol|Copa Intercontinental]] en [[Toquio]], vencendo ao [[Fútbol Club Barcelona|FC Barcelona]] de [[Johan Cruyff]] en 1992 e ao [[A.C. Milan|Milan]] de [[Fabio Capello]] en 1993.<ref>{{Cita web|url=https://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/1516920/Tele-Santana.html}}</ref> Aquel equipo segue a estar considerado como un dos mellores e máis espectaculares da historia do São Paulo.<ref>{{Cita web|url=https://www.fifa.com/classicfootball/clubs/matchreport/newsid=512370.html}}</ref><ref>{{Cita web|url=http://www.saopaulofc.net/spfc_ingles/tele.asp}}</ref>
Trala súa saída definitiva da selección, regresou ao [[Clube Atlético Mineiro|Atlético Mineiro]], co que gañou o seu segundo [[Campionato Mineiro]] en 1988. Pasou a continuación polo [[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]], antes de recalar de novo no [[São Paulo Futebol Clube|São Paulo]], ao que dirixiu durante seis anos, entre 1990 e 1996. Cun destacado equipo formado por xogadores como [[Zetti]], [[Cafu]], [[Raí]] ou [[Leonardo Araújo|Leonardo]], o São Paulo gañou o Campionato Brasileiro en 1991 e as [[Copa Libertadores|Copas Libertadores]] de 1992 e 1993. Nesas mesmas dúas tempadas o equipo de Santana proclamouse bicampión mundial, ao gañar a [[Copa Intercontinental de Fútbol|Copa Intercontinental]] en [[Toquio]], vencendo ao [[Fútbol Club Barcelona|FC Barcelona]] de [[Johan Cruyff]] en 1992 e ao [[A.C. Milan|Milan]] de [[Fabio Capello]] en 1993.<ref>{{Cita novas|data=29 de abril de 2006|título=Telê Santana|url=https://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/1516920/Tele-Santana.html|data-acceso=23 de novembro de 2023|lingua=en}}</ref> Aquel equipo segue a estar considerado como un dos mellores e máis espectaculares da historia do São Paulo.<ref>{{Cita novas|data=9 de xaneiro de 2022|título=El São Paulo de Telê Santana: fútbol arte y eficacia|url=https://once.pe/el-sao-paulo-de-tele-santana-futbol-arte-y-eficacia/|data-acceso=23 de novembro de 2023|lingua=es|data-arquivo=23 de novembro de 2023|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20231123165505/https://once.pe/el-sao-paulo-de-tele-santana-futbol-arte-y-eficacia/|url-morta=yes}}</ref><ref>{{Cita novas|data=3 de xaneiro de 2017|título=Times históricos: São Paulo de 1992|url=https://placar.com.br/placar/times-historicos-sao-paulo-de-1992/|data-acceso=23 de novembro de 2023|lingua=pt}}</ref>


TIvo que deixar o fútbol en 1996, tras sufrir un [[ictus]].<ref>{{Cita novas|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/internationals/4933184.stm|data=22 de abril de 2006|título=Brazil mourn passing of Santana|data-acceso=23 de novembro de 2023|lingua=en|xornal=[[BBC]]}}</ref>
== Legado ==
Santana é un dos adestradores con mellor reputación na historia do Brasil e é habitualmente citado pola prensa do país como o reinventor do ''jogo bonito''.<ref>{{Cita web|url=http://www.camisa12.esp.br/colunas/aizac/2005/1060,2,050321.asp|lingua=pt}}</ref><ref>{{Cita novas|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/europe/4937698.stm}}</ref> A súa mentalidade ofensiva quedou simbolizada na [[Selección de fútbol do Brasil|selección brasileira]] que disputou o [[Mundial de Fútbol de 1982|Mundial de 1982]], onde caeu na segunda fase ante [[Selección de fútbol de Italia|Italia]]. O técnico foi criticado por negarse a cambiar o estilo ofensivo do equipo fronte á ''azzurra'', partido no que só necesitaba un empate para acadar as semifinais. Os analistas da época consideraban que Santana debería ter posto máis énfase na defensa e na estratexia de contraataque debido ás circunstancias do encontro. A pesar de que Santana non acadou a gloria coa ''canarinha'', aínda é considerado un dos mellores seleccionadores brasileiros da historia.


== Vida persoal ==
Nalgunha entrevista mencionou que non tiña ídolos, pero que lle gustaría ter adestrado a [[Selección de fútbol dos Países Baixos|selección dos Países Baixos]] de 1974, famosa polo chamado [[fútbol total]] que despregaba.<ref name="fapesp">{{Cita web|url=http://www.rodaviva.fapesp.br/materia/160/entrevistados/tele_santana_1992.htm|lingua=pt}}</ref> Afirmou que intentou unha estratexia táctica similar no São Paulo de 1992, empregando xogadores versátiles en diferentes posicións segundo o que se requiría no partido.
Casou con Ivonete Carvalho, coa que tivo un fillo, chamado René.<ref>{{Cita novas|data=30 de novembro de 2010|título=Aluno exemplar, Muricy ganha benção da família de Telê Santana|url=https://ge.globo.com/futebol/times/fluminense/noticia/2010/11/aluno-exemplar-muricy-ganha-bencao-da-familia-de-tele-santana.html|data-acceso=23 de novembro de 2023|lingua=pt|apelidos=Rodrigues|apelidos2=Mota|nome=Cahê|nome2=Diego}}</ref><ref>{{Cita novas|título=Renê Santana|url=https://terceirotempo.uol.com.br/que-fim-levou/rene-santana-3516|data-acceso=23 de novembro de 2023|lingua=pt}}</ref> En 2003 foille amputada parte da perna esquerda por mor dunha isquemia no pé. Foi operado no Hospital Felicio Rocho, en [[Belo Horizonte]].<ref>{{Cita novas|data=22 de decembro de 2003|título=Telê Santana tem parte da perna esquerda amputada|url=https://www.dgabc.com.br/Noticia/387348/tele-santana-tem-parte-da-perna-esquerda-amputada|data-acceso=23 de novembro de 2023|lingua=pt}}</ref>


Morreu o 21 de abril de 2006, despois de case un mes ingresado nun hospital debido a unha infección abdominal.<ref>{{Cita novas|data=21 de abril de 2006|título=Morre em Belo Horizonte o ex-técnico da seleção Telê Santana|url=https://www1.folha.uol.com.br/folha/esporte/ult92u100072.shtml|data-acceso=23 de novembro de 2023|lingua=br}}</ref> O seu corpo foi enterrado no cemiterio Parque da Colina, en Belo Horizonte.<ref>{{Cita novas|data=10 de abril de 2012|título=Cortejo acompanha caixão com corpo de Telê Santana|url=https://oglobo.globo.com/esportes/cortejo-acompanha-caixao-com-corpo-de-tele-santana-4587342|data-acceso=23 de novembro de 2023|lingua=pt}}</ref>
No seu día foi considerado polos medios de comunicación como o "último romántico do fútbol brasileiro",<ref name="fapesp">{{Cita web|url=http://www.rodaviva.fapesp.br/materia/160/entrevistados/tele_santana_1992.htm|lingua=pt}}<cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source" data-ve-ignore="true">[http://www.rodaviva.fapesp.br/materia/160/entrevistados/tele_santana_1992.htm "Memória Roda Viva (video clip and full written interview to TV Cultura)"] (in Portuguese). Fapesp. June 22, 1992<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">June 21,</span> 2010</span>.</cite>
[[Category:CS1 Portuguese-language sources (pt)]]</ref> e sempre foi un forte defensor do xogo limpo e detractor do fútbol violento.<ref>{{Cita web|url=http://edmi.parliament.uk/EDMi/EDMDetails.aspx?EDMID=30639}}</ref>


== Últimos anos ==
== Legado ==
Santana é un dos adestradores con mellor reputación na historia do Brasil e é habitualmente citado pola prensa do país como o reinventor do ''jogo bonito''.<ref>{{Cita novas|data=24 de abril de 2006|título=Tim Vickery column|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/europe/4937698.stm|data-acceso=23 de novembro de 2023|lingua=en|xornal=[[BBC]]|apelidos=Vickery|nome=Tim}}</ref><ref>{{Cita novas|data=27 de abril de 2006|título=Telé Santana, el maestro del 'jogo bonito'|url=https://www.elmundo.es/elmundo/2006/04/21/obituarios/1145639497.html|data-acceso=23 de novembro de 2023|lingua=es}}</ref> A súa mentalidade ofensiva quedou simbolizada na [[Selección de fútbol do Brasil|selección brasileira]] que disputou o [[Mundial de Fútbol de 1982|Mundial de 1982]], onde caeu na segunda fase ante [[Selección de fútbol de Italia|Italia]]. O técnico foi criticado por negarse a cambiar o estilo ofensivo do equipo fronte á ''azzurra'', partido no que só necesitaba un empate para acadar as semifinais. Os analistas da época consideraban que Santana debería ter posto máis énfase na defensa e na estratexia de contraataque debido ás circunstancias do encontro. A pesar de que Santana non acadou a gloria coa ''canarinha'', aínda é considerado un dos mellores seleccionadores brasileiros da historia.
En 1996 tivo que retirarse, tras sufrir un [[ictus]].<ref>{{Cita novas|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/internationals/4933184.stm}}</ref> En 2003 foille amputada parte da perna esquerda por mor dunha isquemia no pé esquerdo. Foi operado no Hospital Felicio Roxo, en [[Belo Horizonte]].<ref>{{Cita web|url=http://revistaepoca.globo.com/Epoca/0,6993,EPT650528-1664,00.html|lingua=pt}}</ref>


Nalgunha entrevista mencionou que non tiña ídolos, pero que lle gustaría ter adestrado a [[Selección de fútbol dos Países Baixos|selección dos Países Baixos]] de 1974, famosa polo chamado [[fútbol total]] que despregaba.<ref name=":1">{{Cita web|url=https://rodaviva.fapesp.br/materia_busca/169/Tel%EA%20Santana/entrevistados/tele_santana_1991.htm|título=Memória Roda Viva|data-acceso=23 de novembro de 2023|lingua=pt}}</ref> Afirmou que intentou unha estratexia táctica similar no [[São Paulo Futebol Clube|São Paulo]] de 1992, empregando xogadores versátiles en diferentes posicións segundo o que se requiría no partido.
Morreu o 21 de abril de 2006, debido a unha infección abdominal.<ref>{{Cita web|url=http://www1.folha.uol.com.br/folha/esporte/ult92u100072.shtml|lingua=pt}}</ref> O seu corpo foi enterrado no cemiterio Parque da Colina, en Belo Horizonte.<ref>{{Cita web|url=http://www.estadao.com.br/esportes/futebol/noticias/2006/abr/21/138.htm|lingua=pt}}</ref> Deixou muller Ivonete e o seu fillo e filla sobreviven a el.

No seu día foi considerado polos medios de comunicación como o "último romántico do fútbol brasileiro",<ref name=":1" /> e sempre foi un forte defensor do xogo limpo e detractor do fútbol violento.<ref>{{Cita novas|data=12 de decembro de 2017|título=Juiz da final do Mundial de 92 revela pacto entre Telê Santana e Johan Cruyff|url=https://ge.globo.com/futebol/times/sao-paulo/noticia/juiz-da-final-do-mundial-de-92-revela-pacto-entre-tele-santana-e-johan-cruyff.ghtml|data-acceso=23 de novembro de 2023|lingua=pt}}</ref>


== Palmarés ==
== Palmarés ==
=== Xogador ===
Fluminense
;Fluminense
* '''[[Campionato Carioca]] (2):''' 1951, 1959.
* '''[[Copa Río de Xaneiro|Copa Río]] (1):''' 1952.
* '''[[Torneo Río-São Paulo]] (2):''' 1957, 1960.


=== Adestrador ===
* [[Campionato Carioca|Campeonato Carioca]] (2): 1951, 1959.
;Fluminense
* Copa Río (1): 1952.
* '''[[Campionato Carioca]] (1):''' 1969.
* Torneio Rio-São Paulo (2): 1957, 1960.
* '''[[Taça Guanabara]] (1):''' 1969.


;Atlético Mineiro
=== Como adestrador ===
* '''[[Campionato Mineiro]] (2):''' 1970, 1988.
* '''[[Campionato Brasileiro de Fútbol Série A|Campionato Brasileiro]] (1):''' 1971.


;Grêmio
* [[Campionato Carioca|Campeonato Carioca]] (1): 1969.
* Taça Guanabara (1): 1969.
* '''[[Campionato Gaúcho]] (1):''' 1977.


;Al Ahli
Atlético Mineiro
* '''[[Copa do Rei Saudita|Copa do Rei]] (1):''' 1983.
* '''[[Liga Profesional Saudita|Liga Saudita]] (1):''' 1984.
* '''[[Copa de Clubs Campións do Golfo|Copa de Campións do Golfo]] (1):''' 1985.


;Flamengo
* Campionato Mineiro (2): 1970, 1988.
* '''[[Taça Guanabara]] (1):''' 1989.
* [[Campionato Brasileiro de Fútbol Série A|Campeonato Brasileiro Série A]] (1): 1971.


;São Paulo
Grêmio
* '''[[Campionato Brasileiro de Fútbol Série A|Campionato Brasileiro]] (1):''' 1991.
* '''[[Campionato Paulista]] (2):''' 1991, 1992.
* '''[[Copa Libertadores]] (2):''' 1992, 1993.
* '''[[Copa Intercontinental de Fútbol|Copa Intercontinental]] (2):''' 1992, 1993.
* '''[[Supercopa Suramericana]] (1):''' 1993.
* '''[[Recopa Suramericana]] (2):''' 1993, 1994.
* '''[[Copa CONMEBOL]] (1):''' 1994.


;Individual
* Campeonato Gaúcho (1): 1977.
* '''[[Adestrador Suramericano do Ano]] (1):''' 1992.


== Notas ==
Al Ahli
{{Listaref|30em}}


* Copa do Rei (1): 1983.
{{Selección do Brasil na Copa do Mundo de 1982}}
{{Selección do Brasil na Copa do Mundo de 1986}}
* Liga Saudita (1): 1984.
{{Adestradores gañadores da Copa Intercontinental de Fútbol}}
* Gulf Club Champions Cup (1): 1985.
{{Control de autoridades}}


{{ORDENAR:Santana, Tele}}
Flamengo
[[Categoría:Nados no estado de Minas Xerais]]

[[Categoría:Nados en 1931]]
* Taça Guanabara (1): 1989.
[[Categoría:Finados en 2006]]

[[Categoría:Futbolistas do Brasil]]
São Paulo
[[Categoría:Centrocampistas de fútbol]]

[[Categoría:Dianteiros de fútbol]]
* Campeonato Brasileiro Série A (1): 1991.
* Campionato Paulista (2): 1991, 1992.
* [[Copa Libertadores]] (2): 1992, 1993.
* Copa Intercontinental (2): 1992, 1993.
* Supercopa Suramericana (1): 1993.
* Recopa Suramericana (2): 1993, 1994.
* Copa CONMEBOL (1): 1994.

; Individual

* Adestrador suramericano do ano (1): 1992.

== Notas ==
{{Listaref}}{{Navboxes|title=Telê Santana international tournaments|list1={{Brazil Squad 1982 World Cup}}
{{Brazil Squad 1986 World Cup}}}}{{Navboxes|title=Telê Santana managerial positions|list1={{Fluminense Football Club managers}}
{{Clube Atlético Mineiro managers}}
{{São Paulo Futebol Clube managers}}
{{Botafogo de Futebol e Regatas managers}}
{{Grêmio Foot-Ball Porto Alegrense managers}}
{{Sociedade Esportiva Palmeiras managers}}
{{Clube de Regatas do Flamengo managers}}
{{Brazil national football team managers}}
{{Al-Ahli Saudi FC managers}}}}{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Adestradores do CR Flamengo]]
[[Categoría:Adestradores da selección de fútbol do Brasil]]
[[Categoría:Adestradores do Sociedade Esportiva Palmeiras]]
[[Categoría:Adestradores do Grêmio Foot-Ball Porto Alegrense]]
[[Categoría:Adestradores do Botafogo]]
[[Categoría:Adestradores do São Paulo FC]]
[[Categoría:Adestradores do Fluminense FC]]
[[Categoría:Xogadores do Vasco da Gama]]
[[Categoría:Xogadores do Guarani FC]]
[[Categoría:Xogadores do Guarani FC]]
[[Categoría:Xogadores do Fluminense FC]]
[[Categoría:Xogadores do Fluminense FC]]
[[Categoría:Xogadores do Vasco da Gama]]
[[Categoría:Adestradores de fútbol do Brasil]]
[[Categoría:Adestradores de fútbol do Brasil]]
[[Categoría:Finados en 2006]]
[[Categoría:Adestradores do Fluminense FC]]
[[Categoría:Nados en 1931]]
[[Categoría:Adestradores do São Paulo FC]]
[[Categoría:Adestradores do Botafogo]]
[[Categoría:Adestradores do Grêmio Foot-Ball Porto Alegrense]]
[[Categoría:Adestradores do Sociedade Esportiva Palmeiras]]
[[Categoría:Adestradores da selección de fútbol do Brasil]]
[[Categoría:Adestradores do CR Flamengo]]

Revisión actual feita o 28 de maio de 2024 ás 09:57

Modelo:BiografíaTelê Santana

Editar o valor en Wikidata
Biografía
Nacemento26 de xullo de 1931 Editar o valor en Wikidata
Itabirito, Brasil (pt) Traducir Editar o valor en Wikidata
Morte21 de abril de 2006 Editar o valor en Wikidata (74 anos)
Belo Horizonte, Brasil Editar o valor en Wikidata
Altura176 cm Editar o valor en Wikidata
Peso61 kg Editar o valor en Wikidata
Actividade
Ocupaciónfutbolista, adestrador de fútbol Editar o valor en Wikidata
Nacionalidade deportivaBrasil Editar o valor en Wikidata
Deportefútbol Editar o valor en Wikidata
Posición de xogoExtremo esquerdo Editar o valor en Wikidata
Traxectoria Editar o valor en Wikidata
  Equipo Número de partidos xogados Puntos/goles/tantos anotados
– Botafogo de Futebol e Regatas
– Madureira Esporte Clube
1951–1960 Fluminense Football Club 557(162)
1960–1962 Guarani Futebol Clube
1963–1963 Club de Regatas Vasco da Gama
Find a Grave: 14065439 Editar o valor en Wikidata

Telê Santana da Silva, nado en Itabirito, Minas Xerais, o 26 de xullo de 1931 e finado en Belo Horizonte o 21 de abril de 2006, foi un futbolista e adestrador brasileiro, amplamente considerado como un dos mellores adestradores da historia do país.[1][2]

Como xogador ocupaba a posición de extremo dereito e desenvolveu case toda a súa carreira no Fluminense, sendo un dos xogadores históricos do club, co que gañou dous Campionatos Cariocas, dous Torneos Río-São Paulo e unha Copa Río. É o terceiro futbolista con máis partidos disputados coa camiseta tricolor, así como o quinto máximo goleador histórico do club. Con todo, foi na súa faceta como adestrador coa que se fixo mundialmente coñecido. Dirixiu as seleccións brasileiras nas Copas do Mundo de 1982 e 1986, sendo a primeira delas lembrada como unha das mellores seleccións da historia do fútbol que non gañou a Copa do Mundo. Tamén tivo enorme éxito a nivel de clubs, destacando o seu triunfante paso polo São Paulo, co que gañou un Campionato Brasileiro, dous Campionatos Paulistas, dúas Copas Libertadores, dúas Copas Intercontinentais, unha Recopa Suramericana , unha Supercopa Suramericana e unha Copa CONMEBOL.

Traxectoria

[editar | editar a fonte]

Como futbolista

[editar | editar a fonte]

Comezou a xogar ao fútbol no Itabirense Esporte Clube, do seu Itabirito natal, pasando máis tarde polas filas do América de São João del Rei. Nos seus inicios xogaba como porteiro, pasando máis tarde á posición de dianteiro centro.

En 1951 chegou ao Fluminense, no que militou durante os seguintes nove anos ata converterse no terceiro futbolista con máis partidos na historia do club (556), só por detrás de Carlos Castilho (699) e Pinheiro (603). Ademais anotou 162 goles, o quinto rexistro máis alto para un xogador do club, contribuíndo á conquista de dous Campionatos Cariocas, dous Torneos Río-São Paulo e unha Copa Río. Máis tarde pasou polo Guarani, polo Madureira e polo Vasco da Gama. Foi xogador de reserva da selección do Brasil, aínda que nunca chegou a debutar co equipo principal.

Como adestrador

[editar | editar a fonte]

Primeiros títulos

[editar | editar a fonte]

A súa carreira como adestrador comezou en 1967, adestrando ao cadro xuvenil do Fluminense, antes de coller as rendas do primeiro equipo entre 1969 e 1970. No seu primeiro ano á fronte do Tricolor, conquistou o seu primeiro título, o Campionato Carioca, despois de vencer no partido decisivo ao Flamengo de Tim nun Maracanã con 171.599 espectadores.[3]

A continuación dirixiu o Atlético Mineiro, levándoo a gañar o Campionato Mineiro na súa primeira tempada e a primeira edición do Campionato Brasileiro ao ano seguinte, cun equipo capitaneado por Oldair e liderado no ataque por Dario, alcumado "Dadá Maravilha".[4]

En 1973 pasou brevemente polo São Paulo, pero tivo que deixar o club por problemas coas estrelas do equipo Paraná e Toninho Guerreiro.[5] Acto seguido, regresou ao Atlético Mineiro, ao que dirixiu dous anos máis, ata 1975. Tras unes meses no Botafogo pasou ao Grêmio, ao que levou a conquistar o Campionato Gaúcho, rompendo así unha triunfante xeira do Internacional, campión nas oito tempadas anteriores. En 1979 fichou polo Palmeiras, ao que dirixiu ata febreiro do ano seguinte, cando recibiu a chamada da selección nacional.

Selección brasileira

[editar | editar a fonte]

Entre 1980 e 1982 dirixiu por primeira vez á selección brasileira. Foi o seleccionador do país no Mundial de 1982, ao que o Brasil chegou cun equipo moi ofensivo, formado por xogadores como Zico, Sócrates, Falcão ou Éder. Encadrados no grupo 6, derrotaron por 2–1 á Unión Soviética, grazas a un disparo dende 20 metros de Éder a dous minutos do final, e a continuación desfixéronse sen problemas de Escocia e Nova Zelandia, anotándolle catro goles a cada unha.[6]

Na segunda fase de grupos, o equipo de Santana venceu por 1-3 á Arxentina de Menotti, antes de se enfrontar a Italia nun partido que pasaría á historia como un dos mellores dos Mundiais.[7] A maior parte do encontro disputouse arredor da área italiana, defendendo con éxito o equipo de Enzo Bearzot a maioría de ataques brasileiros. Un triplete de Paolo Rossi decantou o partido a favor do conxunto europeo (3-2), aínda que os brasileiros conseguiran empatar o encontro en dúas ocasións. A pesar da eliminación, a selección brasileira naquel Mundial pasou á historia como unha das formacións máis célebres de tódolos tempos e un dos mellores equipos que nunca conseguiron a Copa.[6][8]

Trala eliminación, deixou a selección brasileira e pouco despois marchou ao Al-Ahli de Jeddah, co que gañou unha Copa do Rei, unha liga saudita e unha Copa de Campións do Golfo.

En 1985 regresou á selección e dirixiu o equipo no Mundial de 1986 en México. Venceu á España de Miguel Muñoz no primeiro partido, grazas a un solitario gol de Sócrates, e no segundo encontro gañou tamén pola mínima a Alxeria, cun tanto de Careca. No derradeiro encontro da fase de grupos o conxunto de Telê Santana certificou o primeiro posto cun 3-0 sobre Irlanda do Norte. Nos oitavos de final os brasileiros golearon por 4-0 a Polonia, pero acabaron caendo nos cuartos de final ante a Francia de Henri Michel, despois de que Platini empatase o gol inicial de Careca e o partido acabase nunha definitiva quenda de penaltis.[9]

Últimos equipos e gloria co São Paulo

[editar | editar a fonte]

Trala súa saída definitiva da selección, regresou ao Atlético Mineiro, co que gañou o seu segundo Campionato Mineiro en 1988. Pasou a continuación polo Flamengo, antes de recalar de novo no São Paulo, ao que dirixiu durante seis anos, entre 1990 e 1996. Cun destacado equipo formado por xogadores como Zetti, Cafu, Raí ou Leonardo, o São Paulo gañou o Campionato Brasileiro en 1991 e as Copas Libertadores de 1992 e 1993. Nesas mesmas dúas tempadas o equipo de Santana proclamouse bicampión mundial, ao gañar a Copa Intercontinental en Toquio, vencendo ao FC Barcelona de Johan Cruyff en 1992 e ao Milan de Fabio Capello en 1993.[10] Aquel equipo segue a estar considerado como un dos mellores e máis espectaculares da historia do São Paulo.[11][12]

TIvo que deixar o fútbol en 1996, tras sufrir un ictus.[13]

Vida persoal

[editar | editar a fonte]

Casou con Ivonete Carvalho, coa que tivo un fillo, chamado René.[14][15] En 2003 foille amputada parte da perna esquerda por mor dunha isquemia no pé. Foi operado no Hospital Felicio Rocho, en Belo Horizonte.[16]

Morreu o 21 de abril de 2006, despois de case un mes ingresado nun hospital debido a unha infección abdominal.[17] O seu corpo foi enterrado no cemiterio Parque da Colina, en Belo Horizonte.[18]

Legado

[editar | editar a fonte]

Santana é un dos adestradores con mellor reputación na historia do Brasil e é habitualmente citado pola prensa do país como o reinventor do jogo bonito.[19][20] A súa mentalidade ofensiva quedou simbolizada na selección brasileira que disputou o Mundial de 1982, onde caeu na segunda fase ante Italia. O técnico foi criticado por negarse a cambiar o estilo ofensivo do equipo fronte á azzurra, partido no que só necesitaba un empate para acadar as semifinais. Os analistas da época consideraban que Santana debería ter posto máis énfase na defensa e na estratexia de contraataque debido ás circunstancias do encontro. A pesar de que Santana non acadou a gloria coa canarinha, aínda é considerado un dos mellores seleccionadores brasileiros da historia.

Nalgunha entrevista mencionou que non tiña ídolos, pero que lle gustaría ter adestrado a selección dos Países Baixos de 1974, famosa polo chamado fútbol total que despregaba.[21] Afirmou que intentou unha estratexia táctica similar no São Paulo de 1992, empregando xogadores versátiles en diferentes posicións segundo o que se requiría no partido.

No seu día foi considerado polos medios de comunicación como o "último romántico do fútbol brasileiro",[21] e sempre foi un forte defensor do xogo limpo e detractor do fútbol violento.[22]

Palmarés

[editar | editar a fonte]

Xogador

[editar | editar a fonte]
Fluminense

Adestrador

[editar | editar a fonte]
Fluminense
Atlético Mineiro
Grêmio
Al Ahli
Flamengo
São Paulo
Individual

Notas

[editar | editar a fonte]
  1. ↑ Murito Dana, Bruno; Zarko, Raphael (26 de xullo de 2022). "Telê é eleito o maior técnico da história do futebol brasileiro" (en portugués). Consultado o 23 de novembro de 2023. 
  2. ↑ "Cinco técnicos brasileiros que merecem ser considerados entre os melhores da história" (en portugués). 19 de marzo de 2019. Consultado o 23 de novembro de 2023. 
  3. ↑ "Rio de Janeiro Championship 1969". rsssfbrasil.com (en inglés). Consultado o 23 de novembro de 2023. 
  4. ↑ "Brazil 1971 Championship - Primeiro Campeonato Nacional de Clubes". rsssfbrasil.com (en portugués). Consultado o 23 de novembro de 2023. 
  5. ↑ "Esportes". Folha de S. Paulo (en portugués). 5 de xullo de 1973. p. 35. 
  6. ↑ 6,0 6,1 "¿El mejor equipo que nunca ganó la Copa del Mundo? Cómo la selección brasileña de 1982 se convirtió en una de las más queridas de la historia" (en castelán). 1 de decembro de 2022. Consultado o 23 de novembro de 2023. 
  7. ↑ Zuazua, Pedro (20 de novembro de 2022). "¿El mejor partido de fútbol de la historia?". El País (en castelán). Consultado o 23 de novembro de 2023. 
  8. ↑ "Tele Santana: The Attack-Minded Superstar's All-Time XI" (en inglés). 22 de xul. de 2019. Consultado o 23 de novembro de 2023. 
  9. ↑ Iglesias, Waldemar (6 de xuño de 2021). "A 35 años del Mundial de México 86: Brasil y la brillante generación del jogo bonito y las alegrías escasas" (en castelán). Consultado o 23 de novembro de 2023. 
  10. ↑ "Telê Santana" (en inglés). 29 de abril de 2006. Consultado o 23 de novembro de 2023. 
  11. ↑ "El São Paulo de Telê Santana: fútbol arte y eficacia" (en castelán). 9 de xaneiro de 2022. Arquivado dende o orixinal o 23 de novembro de 2023. Consultado o 23 de novembro de 2023. 
  12. ↑ "Times históricos: São Paulo de 1992" (en portugués). 3 de xaneiro de 2017. Consultado o 23 de novembro de 2023. 
  13. ↑ "Brazil mourn passing of Santana". BBC (en inglés). 22 de abril de 2006. Consultado o 23 de novembro de 2023. 
  14. ↑ Rodrigues, Cahê; Mota, Diego (30 de novembro de 2010). "Aluno exemplar, Muricy ganha benção da família de Telê Santana" (en portugués). Consultado o 23 de novembro de 2023. 
  15. ↑ "Renê Santana" (en portugués). Consultado o 23 de novembro de 2023. 
  16. ↑ "Telê Santana tem parte da perna esquerda amputada" (en portugués). 22 de decembro de 2003. Consultado o 23 de novembro de 2023. 
  17. ↑ "Morre em Belo Horizonte o ex-técnico da seleção Telê Santana" (en bretón). 21 de abril de 2006. Consultado o 23 de novembro de 2023. 
  18. ↑ "Cortejo acompanha caixão com corpo de Telê Santana" (en portugués). 10 de abril de 2012. Consultado o 23 de novembro de 2023. 
  19. ↑ Vickery, Tim (24 de abril de 2006). "Tim Vickery column". BBC (en inglés). Consultado o 23 de novembro de 2023. 
  20. ↑ "Telé Santana, el maestro del 'jogo bonito'" (en castelán). 27 de abril de 2006. Consultado o 23 de novembro de 2023. 
  21. ↑ 21,0 21,1 "Memória Roda Viva" (en portugués). Consultado o 23 de novembro de 2023. 
  22. ↑ "Juiz da final do Mundial de 92 revela pacto entre Telê Santana e Johan Cruyff" (en portugués). 12 de decembro de 2017. Consultado o 23 de novembro de 2023. 
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Telê_Santana&oldid=6745558»