Batz: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
Sen resumo de edición |
Recuperando 1 fontes e etiquetando 0 como mortas.) #IABot (v2.0.9.5 |
||
| (Non se amosan 11 revisións feitas por 3 usuarios.) | |||
| Liña 1: | Liña 1: | ||
[[Ficheiro:Rollbatzen.jpg|miniatura|220px|'''Batz''' de [[Cantón de Berna|Berna]] do [[século XV]]. [[Anverso|A/]] [[Oso]] [[Heráldica|heráldico]]. <small>MONETA BERNENSIS</small>. [[Reverso (moedas)|R/]] [[Cruz]] e [[Flor de lis|flores de lis]]. <small>+SANCTVS VINCENCIVS</small>]] |
|||
O '''batz''' (plural '''''batzen''''') foi unha moeda, inicialmente de [[prata]] e posteriormente de [[Billón (aliaxe)|billón]], aparecida no [[Cantóns de Suíza|cantón suízo]] de [[Cantón de Berna|Berna]] no [[século XV]] e que se mantivo vixente en diversos territorios [[Suíza|suízos]] ata mediados do [[século XIX]], |
O '''batz''' (plural '''''batzen''''') foi unha moeda, inicialmente de [[prata]] e posteriormente de [[Billón (aliaxe)|billón]], aparecida no [[Cantóns de Suíza|cantón suízo]] de [[Cantón de Berna|Berna]] no [[século XV]] co [[Valor facial|valor]] de dous [[Groso (moeda)|grosos]] ou catro [[kreuzer]] e que se mantivo vixente en diversos territorios [[Suíza|suízos]], do [[sur]] de [[Alemaña]] e do [[norte]] de [[Italia]] ata mediados do [[século XIX]] cando, no [[sistema decimal]] de [[Suíza]], equivalía a dez [[rappen]] ou a décima parte dun [[Franco suízo|franco]].<ref name=":0">[[Michel Amandry|Amandry]], M. (2006). Páxina 55.</ref><ref name=":1">"[https://hls-dhs-dss.ch/fr/articles/013677/2002-06-24/ Batz]". En ''Dictionnaire Historique de la Suisse''.</ref><ref>"[https://www.reppa.de/lexikon/batzen Batzen]". En ''Münzen Lexikon.'' Reppa.de.</ref><ref>"[https://digital.idiotikon.ch/idtkn/id4.htm#!page/41963/mode/1up Batz]". En ''Schweizerisches Idiotikon. Wörterbuch der schweizerdeutschen sprache.'' Tomo V. Frauenfeld. 1909. Columnas 1.964-1.976.</ref><ref>"[https://drw-www.adw.uni-heidelberg.de/drw-cgi/zeige?db=drw&index=lemmata&term=Batzen&bd1_1249=F Batzen]". En ''Deutsches Rechtswörterbuch''. </ref><ref>Geiger, H. U. (1972).</ref> |
||
== Orixe do nome == |
== Orixe do nome == |
||
A [[etimoloxía]] de "batz" parece estar no [[Antigo alto alemán|alto alemán]] ''Bätz'', que en [[Lingua alemá|alemán moderno]] pasou a ''Bär'', co significado de "[[oso]]". De feito, a imaxe dun oso [[Heráldica|heráldico]] é recorrente nestas moedas, á parte de formar parte do escudo de Berna.<ref>Seguin, F. (1852). Páxina 148.</ref><ref name=":0" /> |
A [[etimoloxía]] de "batz" parece estar no [[Antigo alto alemán|alto alemán]] ''Bätz'', que en [[Lingua alemá|alemán moderno]] pasou a ''Bär'', co significado de "[[oso]]". De feito, a imaxe dun oso [[Heráldica|heráldico]] é recorrente nestas moedas, á parte de formar parte do escudo de Berna.<ref>Seguin, F. (1852). Páxina 148.</ref><ref name=":0" /><ref>"[http://ducange.enc.sorbonne.fr/BACIONES Baciones] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190827105314/http://ducange.enc.sorbonne.fr/BACIONES |date=27 de agosto de 2019 }}". En [[Charles du Fresne, señor du Cange|Du Cange]] et al. (1883-1887). ''Glossarium mediæ et infimæ latinitatis''. L. Favre. Niort.</ref> |
||
== Historia == |
== Historia == |
||
=== Orixe e expansión === |
=== Orixe e expansión === |
||
[[Ficheiro:Bamberg Batzen 73001148.jpg|miniatura|'''Batz''' (4 [[kreutzer]]) de [[Bamberg]], [[Alemaña]], [[Cuñaxe|cuñado]] en [[1696]]]] |
|||
A finais do [[Século XV|século XV,]] Berna e [[Cantón de Soleura|Soleura]] levaron a cabo unha reforma monetaria, no contexto da cal Berna creou, arredor de [[1492]], unha nova moeda con valor de catro kreuzer que debía servir para ocupar o espazo intermedio entre os valores máis pequenos do sistema e os máis grandes, como o [[tálero]]. Esta nova moeda tomou inicialmente o nome de ''rollbatz'', simplificado de camiño a ''batz''.<ref name=":1" /> |
A finais do [[Século XV|século XV,]] Berna e [[Cantón de Soleura|Soleura]] levaron a cabo unha reforma monetaria, no contexto da cal Berna creou, arredor de [[1492]], unha nova moeda con valor de catro kreuzer que debía servir para ocupar o espazo intermedio entre os valores máis pequenos do sistema e os máis grandes, como o [[tálero]]. Esta nova moeda tomou inicialmente o nome de ''rollbatz'', simplificado de camiño a ''batz''.<ref name=":1" /> |
||
Os batzen estendéronse a finais do [[século XV]] pola Suíza occidental (Berna, Soleura, [[Friburgo, Suíza|Friburgo]]...), polos estados do sur de |
Os batzen estendéronse a finais do [[século XV]] pola Suíza occidental (Berna, Soleura, [[Friburgo, Suíza|Friburgo]]...), polos estados do sur de Alemaña e polo norte de Italia. Tal difusión chegou a provocar mesmo [[Cuñaxe|cuñaxes]] [[Inflación|inflacionistas]] (sobre todo en Italia), cara ás que se produciu un fenómeno de rexeitamento na rexión en torno a Berna.<ref name=":1" /> |
||
A partir do [[século XVII]] os batzen foron cuñados soamente en [[Billón (aliaxe)|billón]], aínda que |
A partir do [[século XVII]] os batzen foron cuñados soamente en [[Billón (aliaxe)|billón]], aínda que coa aparición de múltiplos e fraccións desta moeda varios dos seus múltiplos se emitiron en prata.<ref name=":1" /> |
||
As tiraxes de batzen chegaron a ser moi numerosas e, por mor da súa rápida extensión xeográfica, responderon a padróns monetarios moi diferentes, en tanto que a proporción de prata na súa aliaxe |
As tiraxes de batzen chegaron a ser moi numerosas e, por mor da súa rápida extensión xeográfica, responderon a padróns monetarios moi diferentes, en tanto que a proporción de prata na súa [[Metais e aliaxes de cuñaxe|aliaxe]] ía minguando gradualmente. Como resultado deste proceso, a súa circulación foi prohibida polas cidades do sur de Alemaña ([[Circa|ca.]] [[1535]]).<ref name=":1" /> Con todo, nesta rexión, en [[1559]] foi introducida en [[Augsburgo]] unha moeda co valor de medio batz que estendeu a súa vida ata o [[século XVII]] e da que se produciron grandes cantidades. |
||
A tipoloxía máis habitual dos batzen de Suíza caracterizouse pola presenza nos seus [[Reverso (moedas)|reversos]] dunha [[cruz]] cos seus brazos rematados en [[Flor de lis|flores de lis]], e o [[escudo]] [[Cantóns de Suíza|cantonal]] nos [[Anverso|anversos]]. Nas emisións correspondentes ao sur de Alemaña, no entanto, era máis común a representación dunha [[aguia]] heráldica. |
A tipoloxía máis habitual dos batzen de Suíza caracterizouse pola presenza nos seus [[Reverso (moedas)|reversos]] dunha [[cruz]] cos seus brazos rematados en [[Flor de lis|flores de lis]], e o [[escudo]] [[Cantóns de Suíza|cantonal]] nos [[Anverso|anversos]]. Nas emisións correspondentes ao sur de Alemaña, no entanto, era máis común a representación dunha [[aguia]] heráldica. |
||
[[Ficheiro:Vaud 40 Batzen 641603.jpg|miniatura|360px|40 '''batzen''' de [[prata]] do [[Cantóns de Suíza|cantón]] de [[Vaud]] de [[1812]]]] |
|||
=== Na República Helvética === |
=== Na República Helvética === |
||
| Liña 24: | Liña 28: | ||
=== O Concordato de 1825 === |
=== O Concordato de 1825 === |
||
[[Ficheiro:Bern 5 Btz 1826.jpg|miniatura|220px|esquerda|5 '''batzen''' de [[Cantón de Berna|Berna]] ([[1826]]) consonte o Concordato de [[1925]]]] |
|||
| ⚫ | O [[17 de abril]] de [[1825]], algúns cantóns ([[Aargau]], [[Basilea-Cidade|Basilea]], [[Cantón de Berna|Berna]], [[Cantón de Friburgo|Friburgo]], [[Cantón de Soleura|Soleura]], [[Vaud]]) asinaron un acordo ("Concordato") para estandarizaren a tipoloxía e o valor das súas moedas. Este acordo prevía a emisión de moedas coas seguintes denominacións: 2½ rappen (= 1 kreuzer = 1/4 batz), 5 rappen (½ batz), 1 batz, 2½ batzen e 5 batzen. As moedas, emitidas a partir de [[1826]], tiñan no reverso unha cruz coa letra "C" no centro e a inscrición <small>DIE CONCORDIER[ENDEN] CANTONE DER SCHWEIZ</small> ("Os cantóns concordantes de Suíza). No caso de Vaud, a lenda era en francés (<small>LES CANTONS CONCORDANTS DE LA SUISSE</small>) e no anverso amósase o propio escudo do cantón.<ref>"[https://www.schweizer-geld.ch/monnaies-cantonales-monnaies-concordat/fr/132-1 Monnaies Cantonales: Monnaies concordat]". En ''www.schweizer-geld.ch''</ref><ref>"[https://hls-dhs-dss.ch/fr/articles/013653/2009-11-26/#HXVIIIeetXIXesiE8cles Alliances et concordats monétaires]". En ''Dictionnaire Historique de la Suisse''.</ref> |
||
| ⚫ | O [[17 de abril]] de [[1825]], algúns cantóns ([[Aargau]], [[Basilea-Cidade|Basilea]], [[Cantón de Berna|Berna]], [[Cantón de Friburgo|Friburgo]], [[Cantón de Soleura|Soleura]], [[Vaud]]) asinaron un acordo ("Concordato") para estandarizaren a tipoloxía e o valor das súas moedas. Este acordo prevía a emisión de moedas coas seguintes denominacións: 2½ rappen (= 1 kreuzer = 1/4 batz), 5 rappen (½ batz), 1 batz, 2½ batzen e 5 batzen. As moedas, emitidas a partir de [[1826]], tiñan no reverso unha cruz coa letra "C" no centro e a inscrición <small>DIE CONCORDIER[ENDEN] CANTONE DER SCHWEIZ</small> ("Os cantóns concordantes de Suíza). No caso de Vaud, a lenda era en [[Lingua francesa|francés]] (<small>LES CANTONS CONCORDANTS DE LA SUISSE</small>) e no anverso amósase o propio escudo do cantón.<ref>"[https://www.schweizer-geld.ch/monnaies-cantonales-monnaies-concordat/fr/132-1 Monnaies Cantonales: Monnaies concordat]". En ''www.schweizer-geld.ch''</ref><ref>"[https://hls-dhs-dss.ch/fr/articles/013653/2009-11-26/#HXVIIIeetXIXesiE8cles Alliances et concordats monétaires]". En ''Dictionnaire Historique de la Suisse''.</ref> |
||
A reforma monetaria de [[1850]] |
A reforma monetaria de [[1850]] supuxo a desaparición definitiva do batz, aínda que esta denominación segue a aplicárselle popularmente en Suíza ás moedas de 10 céntimos de franco.<ref name=":1" /> |
||
== Notas == |
== Notas == |
||
| Liña 40: | Liña 46: | ||
=== Bibliografía === |
=== Bibliografía === |
||
* [[Michel Amandry|Amandry]], M. (2006). ''Dictionnaire de numismatique''. Larousse. |
* [[Michel Amandry|Amandry]], M. (2006). ''Dictionnaire de numismatique''. Larousse. París. ISBN 2035833108 |
||
*Geiger, H. U. (1972). "[https://www.e-periodica.ch/cntmng?pid=snr-003:1972:51::268 Entstehung und Ausbreitung des Batzens]". En ''Revue suisse de numismatique.'' 51. [[Sociedade Suíza de Numismática|Schweizerische Numismatische Gesellschaft]]. Páxinas 145-154. |
*Geiger, H. U. (1972). "[https://www.e-periodica.ch/cntmng?pid=snr-003:1972:51::268 Entstehung und Ausbreitung des Batzens]". En ''[[Schweizerische Numismatische Rundschau|Revue suisse de numismatique]].'' 51. [[Sociedade Suíza de Numismática|Schweizerische Numismatische Gesellschaft]]. Páxinas 145-154. |
||
* Seguin, F. (1852). "[http://dlibra.bibliotekaelblaska.pl/Content/56977/010311-1852.pdf Monnaies du Canton de Vaud]". En ''Mémoires de la société impériale d'archéologie''. Vol. 4. Société d'archéologie et de numismatique. San Petersburgo. Páxinas 141-148. |
* Seguin, F. (1852). "[http://dlibra.bibliotekaelblaska.pl/Content/56977/010311-1852.pdf Monnaies du Canton de Vaud]". En ''Mémoires de la société impériale d'archéologie''. Vol. 4. Société d'archéologie et de numismatique. San Petersburgo. Páxinas 141-148. |
||
| Liña 47: | Liña 53: | ||
[[Categoría:Moedas da Idade Media]] |
[[Categoría:Moedas da Idade Media]] |
||
[[Categoría:Moedas fóra de curso]] |
[[Categoría:Moedas fóra de curso]] |
||
[[Categoría:Moedas divisionarias]] |
|||
Revisión actual feita o 18 de agosto de 2023 ás 08:35
O batz (plural batzen) foi unha moeda, inicialmente de prata e posteriormente de billón, aparecida no cantón suízo de Berna no século XV co valor de dous grosos ou catro kreuzer e que se mantivo vixente en diversos territorios suízos, do sur de Alemaña e do norte de Italia ata mediados do século XIX cando, no sistema decimal de Suíza, equivalía a dez rappen ou a décima parte dun franco.[1][2][3][4][5][6]
Orixe do nome
[editar | editar a fonte]A etimoloxía de "batz" parece estar no alto alemán Bätz, que en alemán moderno pasou a Bär, co significado de "oso". De feito, a imaxe dun oso heráldico é recorrente nestas moedas, á parte de formar parte do escudo de Berna.[7][1][8]
Historia
[editar | editar a fonte]Orixe e expansión
[editar | editar a fonte]
A finais do século XV, Berna e Soleura levaron a cabo unha reforma monetaria, no contexto da cal Berna creou, arredor de 1492, unha nova moeda con valor de catro kreuzer que debía servir para ocupar o espazo intermedio entre os valores máis pequenos do sistema e os máis grandes, como o tálero. Esta nova moeda tomou inicialmente o nome de rollbatz, simplificado de camiño a batz.[2]
Os batzen estendéronse a finais do século XV pola Suíza occidental (Berna, Soleura, Friburgo...), polos estados do sur de Alemaña e polo norte de Italia. Tal difusión chegou a provocar mesmo cuñaxes inflacionistas (sobre todo en Italia), cara ás que se produciu un fenómeno de rexeitamento na rexión en torno a Berna.[2]
A partir do século XVII os batzen foron cuñados soamente en billón, aínda que coa aparición de múltiplos e fraccións desta moeda varios dos seus múltiplos se emitiron en prata.[2]
As tiraxes de batzen chegaron a ser moi numerosas e, por mor da súa rápida extensión xeográfica, responderon a padróns monetarios moi diferentes, en tanto que a proporción de prata na súa aliaxe ía minguando gradualmente. Como resultado deste proceso, a súa circulación foi prohibida polas cidades do sur de Alemaña (ca. 1535).[2] Con todo, nesta rexión, en 1559 foi introducida en Augsburgo unha moeda co valor de medio batz que estendeu a súa vida ata o século XVII e da que se produciron grandes cantidades.
A tipoloxía máis habitual dos batzen de Suíza caracterizouse pola presenza nos seus reversos dunha cruz cos seus brazos rematados en flores de lis, e o escudo cantonal nos anversos. Nas emisións correspondentes ao sur de Alemaña, no entanto, era máis común a representación dunha aguia heráldica.
Na República Helvética
[editar | editar a fonte]Coa República Helvética (1798-1803) introduciuse o sistema decimal na moeda, de maneira que se estableceu como unidade o franco, dividido en 10 batzen e estes, pola súa vez, en 10 rappen.[2]
Despois da República Helvética, os batzen foron cuñados por todos os cantóns daquela existentes, coas excepcións de Appenzell Interior, Xenebra, Glarus, Tesino e Zug.
O Concordato de 1825
[editar | editar a fonte]
O 17 de abril de 1825, algúns cantóns (Aargau, Basilea, Berna, Friburgo, Soleura, Vaud) asinaron un acordo ("Concordato") para estandarizaren a tipoloxía e o valor das súas moedas. Este acordo prevía a emisión de moedas coas seguintes denominacións: 2½ rappen (= 1 kreuzer = 1/4 batz), 5 rappen (½ batz), 1 batz, 2½ batzen e 5 batzen. As moedas, emitidas a partir de 1826, tiñan no reverso unha cruz coa letra "C" no centro e a inscrición DIE CONCORDIER[ENDEN] CANTONE DER SCHWEIZ ("Os cantóns concordantes de Suíza). No caso de Vaud, a lenda era en francés (LES CANTONS CONCORDANTS DE LA SUISSE) e no anverso amósase o propio escudo do cantón.[9][10]
A reforma monetaria de 1850 supuxo a desaparición definitiva do batz, aínda que esta denominación segue a aplicárselle popularmente en Suíza ás moedas de 10 céntimos de franco.[2]
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ 1,0 1,1 Amandry, M. (2006). Páxina 55.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 "Batz". En Dictionnaire Historique de la Suisse.
- ↑ "Batzen". En Münzen Lexikon. Reppa.de.
- ↑ "Batz". En Schweizerisches Idiotikon. Wörterbuch der schweizerdeutschen sprache. Tomo V. Frauenfeld. 1909. Columnas 1.964-1.976.
- ↑ "Batzen". En Deutsches Rechtswörterbuch.
- ↑ Geiger, H. U. (1972).
- ↑ Seguin, F. (1852). Páxina 148.
- ↑ "Baciones Arquivado 27 de agosto de 2019 en Wayback Machine.". En Du Cange et al. (1883-1887). Glossarium mediæ et infimæ latinitatis. L. Favre. Niort.
- ↑ "Monnaies Cantonales: Monnaies concordat". En www.schweizer-geld.ch
- ↑ "Alliances et concordats monétaires". En Dictionnaire Historique de la Suisse.
Véxase tamén
[editar | editar a fonte] |
Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Batz  |
Outros artigos
[editar | editar a fonte]Bibliografía
[editar | editar a fonte]- Amandry, M. (2006). Dictionnaire de numismatique. Larousse. París. ISBN 2035833108
- Geiger, H. U. (1972). "Entstehung und Ausbreitung des Batzens". En Revue suisse de numismatique. 51. Schweizerische Numismatische Gesellschaft. Páxinas 145-154.
- Seguin, F. (1852). "Monnaies du Canton de Vaud". En Mémoires de la société impériale d'archéologie. Vol. 4. Société d'archéologie et de numismatique. San Petersburgo. Páxinas 141-148.