Ver o código fonte de "Rabia"

{{Doenza
| nome = Rabia
| imaxe = Rabid dog.jpg
| pé = Can con rabia, deixando cae-la saliva da boca (1955).
| DiseasesDB = 11148
| ICD10 = {{ICD10|A|82||a|82}}
| ID9 = {{ICD9|071}}
| ICDO =
| OMIM =
| MedlinePlus = 001334
| eMedicineSubj = med
| eMedicineTopic = 1374
| eMedicine_mult = {{eMedicine2|eerg|493}} {{eMedicine2|ped|1974}}
| MeshID = D011818
}}
A '''rabia''' é unha [[enfermidade]] infecciosa, producida polo [[virus da rabia]] da familia ''Rhabdoviridae'', xénero ''[[Lyssavirus]]'', transmisible entre os animais de sangue quente, incluído o home, polo que se clasifica como [[zoonose]]. Afecta ao [[sistema nervioso]] e causa [[encefalite]]. En [[España]] non se detectaron casos de rabia entre animais salvaxes terrestres desde 1975, en [[Málaga]], aínda que nos anos oitenta e noventa comprobouse a presenza do virus en cans en [[Ceuta]] e [[Melilla]]. O último caso español de rabia humana mortal foi en Melilla, en 1979. A partir de 1987 diagnosticouse a presenza do virus nos morcegos insectívoros da península, e desde entón houbo máis casos nestas especies. Como segue sendo unha enfermidade enzoótica en [[Marrocos]], [[Andalucía]] presenta máis risco.

O 5 de xuño de [[2013]] reportouse un caso de rabia nun can de [[Toledo]] que finou abatido pola policía o 1 de xuño.  O can fora vacinado, pero viaxara a Marrocos  en decembro de 2012 sen se cumprir o tempo recomendado para o desenvolvemento da inmunidade á rabia.<ref name="referm">{{Cita publicación periódica|título=Caso de rabia canina importada de Marruecos a España. Junio de 2013.|url=http://revista.isciii.es/index.php/bes/article/view/848|revista=Boletín epidemiológico semanal|data=2014-03-10|ISSN=2173-9277|páxina=225–229|volume=21|número=17|nome=Centro Nacional de|apelidos=Epidemiologia}}</ref> Os propietarios do can infectado introducírano en España no mes de abril desde [[Marrocos]] e un deles viaxou con el dende Cataluña ata Castela-A Mancha no mes de maio, ata que escapou o 31 de maio de 2013.<ref name="referm"/>

En [[Galicia]], o último caso diagnosticouse en [[1962]] aínda que ata [[1994]] non se declarou oficialmente o territorio libre de rabia.

Nos países da [[Unión Europea]] só houbo un único caso, mortal, en [[2009]], dun cidadán de [[Romanía]]. Non obstante, no mesmo ano detectáronse 859 casos de rabia animal (151 en animais domésticos, 671 en animais salvaxes e 37 en morcegos), en Romanía, Letonia, Italia, Bulgaria e Lituania, pero tamén algún resultado positivo en morcegos en Francia e Holanda.

Considérase como [[enfermidades de declaración obrigatoria|enfermidade de declaración obrigatoria]], tanto nos casos humanos coma nos animais.

O [[28 de setembro]] celébrase o [[Día Mundial contra a Rabia]] (o 28 de setembro de 1895 morreu [[Louis Pasteur]], descubridor da vacina contra a rabia) <ref>{{cita web|url=https://www.paho.org/es/campanas/dia-mundial-contra-rabia-2022|título=Día Mundial contra la Rabia 2022|data-acceso=2022-11-20}}</ref>. A enfermidade aínda afecta a máis de 150 países no mundo e provoca decenas de miles de mortes anuais, especialmente en Asia e África. A vacinación é un método preventivo totalmente eficaz.

== Etioloxía ==
{{VT|Virus da rabia|Lyssavirus}}
O axente causante da rabia é o [[virus da rabia]] (e en menor medida outros serotipos relacionados), que é un [[virus ARN]] da familia ''Rhabdoviridae'' e xénero ''[[Lyssavirus]]''. Hai descritos sete variantes ou [[serotipo]]s de [[Lyssavirus|lisavirus]], dos que só dous afectan aos animais terrestres e seis aos morcegos (ambos os grupos comparten un serotipo). Só tres (o 1, e en menor medida o 5 e 6) teñen relevancia na nosa área.
* Serotipo 1, de distribución cosmopolita. Agrupa as cepas dos carnívoros domésticos e salvaxes e dos morcegos americanos. É o prototipo do virus da rabia (rabia clásica) e utilízase como virus vacinal e é a especie tipo do xénero.
* Serotipo 2 (virus ''lagos bat''), propio de [[Nixeria]] e [[Suráfrica]]. Afecta a morcegos fruxívoros. Illado en 1958.
* Serotipo 3 (virus ''Mokola''), propio de Nixeria e o [[Camerún]]. Afecta a ratos silvestres, cans e gatos.
* Serotipo 4 (virus ''Duvenhage''), propio de Suráfrica e [[Rusia]]. Afecta aos morcegos. Illado en 1971, nunha persoa.
* Serotipo 5 (virus EBL-1), propio de [[Europa]], incluída España. Afecta a morcegos insectívoros. Foi o responsable de dúas das mortes de persoas mordidas por morcegos (un terceiro caso foi debido ó serotipo EBL-2).
* Serotipo 6 (virus EBL-2), propio do norte de Europa. Afecta a morcegos insectívoros.
* Serotipo 7 (virus ABL), propio de [[Australia]]. Afecta a morcegos fruxívoros.

== Epidemioloxía ==
O principal reservorio do virus de rabia en España é o [[raposo]], desde o que pasa ao [[can]] e deste ao ser humano a través de trabadas ou por contaminación de [[ferida]]s externas (rabuñazos, abrasións) a partir do cuspe dun animal enfermo. Aínda así son posibles outras vías e fontes de contaxio, coma os [[gato]]s ou [[morcego]]s <ref>Aínda así, a transmisión da rabia pola trabada dos morcegos é improbable, aínda sendo estes portadores do virus. O Instituto de Saúde Carlos III estudou un total de 600 agresións de morcegos a persoas desde 1985. Das 600 agresións, só 3 derivaron en rabia humana, en Finlandia (o primeiro caso demostrado de transmisión por esta vía, que causou a morte dun zoólogo), Rusia e Ucraína.</ref>. Desígnase ''rabia urbana'' a transmitida polos cans e ''rabia silvática'' a transmitida por raposos e morcegos; é moito máis infrecuente, pero posible, a rabia no [[gando|gando doméstico]], [[esquío]]s, [[coello]]s, [[rata]]s ou [[rato]]s.

O virus da rabia é incapaz de atravesar a [[pel]] intacta, polo que necesita ser inoculado a través da trabada dun animal enfermo ou mediante o contacto do seu cuspe con rabuñazos, erosións ou mesmo a través das [[mucosa]]s. É posible tamén a transmisión por vía aérea, comprobada en covas cunha alta poboación de morcegos. Hai descrito algún caso de transmisión por transplante de [[córnea]].

A posibilidade de contaxio pode darse antes de que o animal enfermo manifeste ningún síntoma (cans e gatos transmiten a rabia ata 10 días antes de mostrar sintomatoloxía) e, por suposto, durante todo o curso da enfermidade.

O período de incubación é variable segundo a especie animal, a profundidade e amplitude da ferida, ou a zona na que se produciu. No home oscila entre 2 e 8 semanas, pero déronse casos de períodos máis curtos ou ata superar o ano. No can, gato e aves é de 14 a 60 días; no [[porco]], [[ovella]] e [[cabra]], de 21 a 60 días; nos [[vaca|bóvidos]], de 14 a 28 días; no [[cabalo]], de 21 a 90 días. No raposo oscila entre os 25 e 30 días.

== Cadro clínico ==
[[Ficheiro:Rabies patient.jpg|miniatura|300px|Enfermo de rabia (1959)]]
A [[sintomatoloxía]] máis característica está representada polo aumento da agresividade do animal enfermo. Outros síntomas dependerán da especie e da fase da enfermidade.

No can descríbese unha fase inicial, prodrómica (asintomática), tamén chamada período ''melancólico''. Vén durar 1-3 días e adoita pasar inadvertida. No caso de manifestar síntomas, estes consisten en irritabilidade, lixeiros trastornos respiratorios e deposicións e miccións dolorosas.

A segunda fase, de excitación, é moi curta ou mesmo pode faltar. Caracterízase pola tendencia á agresión a outros animais ou á xente, fuxida do seu contorno doméstico e parálise progresiva dos músculos [[larinxe|larínxeos]], que se manifesta con ladrido rouco, e [[farinxe|farínxeos]], con deglutición dolorosa que fai que semelle rexeitar comer ou beber. Esta actitude de excitación ante a auga, pola sede que padece sen poder beber, é a orixe da denominación de ''hidrofobia''.

Na terceira fase, que dura uns 3-8 días, esténdese a parálise muscular ao maxilar inferior, ao tronco e ás extremidades, rematando con parálise total, convulsións e a morte.

No caso do gato, o síntoma máis patognomónico (característico) é a agresividade e a tendencia a agocharse nun curruncho protexido. A parálise e a morte acontece aos 10-12 días.

No home adoita ser mortal se non se actúa antes da aparición dos primeiros síntomas clínicos. A enfermidade vén durando de 2 a 10 días e manifesta as tres fases clásicas: unha primeira fase melancólica ou prodrómica, con formigo na zona da mordedura, tristeza e abatemento; fase de excitación, ao cabo de 24-48 horas, con sensibilidade esaxerada ante estímulos sonoros ou luminosos, salivación continua e espasmos dolorosos farínxeos cando intentan tragar a saliva; e fase paralítica, con convulsións e parálise muscular, que remata coa morte por parálise cardiorrespiratoria. Nun 15% dos casos só se manifesta esta terceira fase.

== Notas ==
{{listaref|1}}

== Véxase tamén ==
=== Outros artigos ===
* [[Corpo de Negri]]

=== Bibliografía ===
* Ministerio de Agricultura: ''La rabia: bases técnicas para combatirla'', 1978.
* "Los murciélagos son improbables transmisores de la rabia a los seres humanos", en ''Información Veterinaria'', xaneiro 2002.
* Astorga, R. J.: "La rabia: revisión sobre aspectos zoonósicos y policía sanitaria", en ''Información Veterinaria'', xullo-agosto 2002.

=== Ligazóns externas ===
{{Commons|Rabies}}
* [http://www.cdc.gov/rabies/es/index.html Ficha do CDC] {{es}}
* [http://www.ecdc.europa.eu/en/publications/Publications/1111_SUR_Annual_Epidemiological_Report_on_Communicable_Diseases_in_Europe.pdf European Centre for Disease Prevention and Control: ''Annual Epidemiological Report 2011. Reporting on 2009 surveillance data and 2010 epidemic intelligence data''. Stockholm 2011, 174.] {{en}}
* [http://www.cdc.gov/features/rabies/index.html [[28 de setembro]], Día Mundial da Rabia] {{en}}
* [http://www.elika.net/datos/pdfs_agrupados/Documento72/Rabia%20cast.pdf ''Infección por el virus de la rabia''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160307010609/http://elika.net/datos/pdfs_agrupados/documento72/rabia%20cast.pdf |date=07 de marzo de 2016 }} {{es}}
* [http://www.madrid.org/cs/Satellite?blobcol=urldata&blobheader=application%2Fpdf&blobheadername1=Content-Disposition&blobheadervalue1=filename%3Drabia.pdf&blobkey=id&blobtable=MungoBlobs&blobwhere=1119148352435&ssbinary=true ''Control da rabia na Comunidade de Madrid'']{{Ligazón morta|data=xullo de 2024 }} {{es}}

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Patoloxía veterinaria]]
[[Categoría:Doenzas virais]]
[[Categoría:Zoonoses]]