Jump to content

Pluma

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Bosca Sonraí BiaPluma
FoinsePluma
Sonraí
Cineáldrúp agus toradh
Príomh-chomhábhairLaetrile

Is toradh de chuid roinnt speiceas sa ghéineas Prunus é pluma. Tugtar prúnaí ar phlumaí triomaithe.[1][2]

D’fhéadfadh go raibh plumaí ar cheann de na chéad torthaí a ceansaíodh riamh,[3] as Oirthear na hEorpa, Sléibhte Chugais, agus an tSín ó thosach. Tugadh go dtí an Bhreatain ón Áise iad,[4] agus tá fianaise ann ón 12ú haois gur saothraíodh san Andalúis, i ndeisceart na Spáinne, iad.[5] Is grúpa speiceas ilghnéitheach iad na plumaí, agus sroicheann crainn 5-6 méadar ar airde nuair a ghearrtar iad. Is drúp é an toradh, le bia súmhar stalcánta.

Is í an tSín an táirgeoir plumaí is mó, agus an Rómáin agus an tSeirbia ina dhiaidh sin. Tá plumaí Seapánacha agus Síneacha chun tosaigh i margadh na dtorthaí úra, agus tá plumaí Eorpacha coitianta i roinnt réigiún freisin. Is féidir plumaí a ithe úr, iad a úsáid i subh, nó a choipeadh i bhfíon nó i mbranda. Tá gliocóisídí cianaigineacha in eithní pluma, ach níl an ola a dhéantar astu ar fáil ar bhonn tráchtála.

Is timpeall lonnaíochta daonna amháin a fhaightear na trí speiceas is mó saothraithe: Prunus domestica, a tháinig ó Oirthear na hEorpa agus Sléibhte Chugais ar dtús, agus Prunus salicina agus Prunus simonii ón tSín. Fuarthas iarsmaí pluma i suíomhanna seandálaíochta ón ré Neoiliteach le taobh ológa, fíonchaora, agus figí.[6][7]

Tagann an t-ainm pluma ón Bhéarla plum, ón Sean-Bhéarla plume, a fuarthas ar iasacht ón Ghearmáinic nó ón Meán-Ollainnis, a tháinig ón Laidin prūnum agus ar deireadh thiar thall ón tSean-Ghréigis προῦμνον proumnon, focal iasachta é féin ó theanga anaithnid de chuid na hÁise Bige.[2]

Táirgeadh plumaí (agus airne), 2020
na milliúin tonna
Tír Táirgeadh
An tSín 6. 47
An Rómáin 0.76
An tSeirbia 0. 58
An tSile 0. 42
An Iaráin 0. 38
An Tuirc 0. 33
Domhan 12.23
Foinse: Eagraíocht Bhia agus Talmhaíochta na NA [8]
  1. What is the Difference Between Prunes and Dried Plums?” (en-US). Delighted Cooking. Dáta rochtana: 2023-04-01.
  2. 2.0 2.1 Prune”. Oxford Dictionaries, Oxford University Press (2018). Cartlannaíodh an bunleathanach ar September 25, 2016. Dáta rochtana: 1 Márta 2018.
  3. "Horticultural Reviews (Volume 23)" (1998). Wiley. 
  4. Lyle, Katie Letcher (2010). "The Complete Guide to Edible Wild Plants, Mushrooms, Fruits, and Nuts: How to Find, Identify, and Cook Them" (2nd ed.): 107. Guilford, CN: FalconGuides. ISBN 978-1-59921-887-8. OCLC 560560606. 
  5. Ibn al-'Awwam, Yaḥyá (1864). "Le livre de l'agriculture d'Ibn-al-Awam (kitab-al-felahah)" (as fr): 319–321 (ch. 7 - Article 42). Paris: A. Franck. OCLC 780050566.  (pp. 319–321 (Article XLII)
  6. Jules Janick (2005). “The origins of fruits, fruit growing and fruit breeding”. Purdue University. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2013-05-21.
  7. Spangenberg (January 2006). "Chemical analyses of organic residues in archaeological pottery from Arbon Bleiche". Journal of Archaeological Science 33 (1): 1–13. doi:10.1016/j.jas.2005.05.013. 
  8. Plum (and sloe) production in 2019; Crops/Regions/World/Production Quantity by picklists”. UN Food and Agriculture Organization, Statistics Division (2020). Dáta rochtana: 2 Aibreán 2021.