Jump to content

Muineachán

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Bosca Geografaíocht PholaitiúilMuineachán

Cuir in eagar ar Wikidata

Suíomh
Map
 54° 14′ 52″ N, 6° 58′ 15″ O / 54.2478°N,6.9708°W / 54.2478; -6.9708
Stát ceannasachÉire
Cúige ÉireannachCúige Uladh
Contae in ÉirinnContae Mhuineacháin Cuir in eagar ar Wikidata
Príomhchathair de
Tíreolaíocht
Airde71 m Cuir in eagar ar Wikidata
Eile

Logainm.ie40866
Suíomh gréasáinmonaghantown.ie Cuir in eagar ar Wikidata
Baile Muineachán 2023

Is é Muineachán[1] príomhbhaile Chontae Mhuineacháin, ceann den trí chontae i gCúige Uladh a fágadh ar an taobh theas den Teorainn nuair a chuaigh an chríochdheighilt i bhfeidhm ar oileán na hÉireann i ndiaidh an Chonartha Angla-Éireannaigh. Is é Muineachán an t-aon áit amháin sa chontae ar féidir cathair a thabhairt uirthi, agus tá cónaí ar sé mhíle duine ann. Tá an Teorainn suite thart faoi ocht gciliméadar den bhaile.

B'iad muintir Mhic Mhathúna an treibh Ghaelach a bhí i seilbh na háite roimh theacht na nGall, ach níl a dhath fágtha dá gcuid caisleán is mainistreach inniu. Tá iarsmaí ann de chrannóg bheag a bhí ina ceanncheathrú ag na Mathúnaigh sa cheathrú haois déag, áfach.

Bhí tionscal an línéadaigh tábhachtach mar fhoinse shaibhris i Muineachán cosúil le háiteanna eile in Ultaibh, agus tógadh foirgnimh fheiceálacha sa bhaile seo ar éadálacha an tionscail.

Tháinig Charles Gavan Duffy chun an tsaoil i Muineachán. Inniu, tá an scríbhneoir Gaeilge Pádraig Ó Baoighill ina chónaí san áit.

Phléasc buama i mBaile Muineachán i lár an bhaile ar an 17ú Bealtaine 1974. Maraíodh seachtar.[2]

Leanann Muineachán ar aghaidh ag óstáil ceann de na féilte gormacha is clúití agus is seanbhunaithe in Éirinn, Féile Ceol Blues Ag Am an Fhómhair.

D’fhill Comórtas Féile Oriel freisin a reáchtáladh den chéad uair i 1969 ar ais in 2009 chun daichead bliain a cheiliúradh. Tá sé ar siúl gach deireadh seachtaine Saoire Bainc Bealtaine.

Áis ealaíon is ea Amharclann an Gharáiste atá suite ar Champas Oideachais Mhuineacháin. Reáchtálann sé raon leathan gníomhaíochtaí lena n-áirítear drámaíocht, ceol, rince agus scannánaíocht.

Bunaithe i 1974, tá Músaem Chontae Mhuineacháin aitheanta mar cheann de na hiarsmalanna cúige is mó le rá in Éirinn, agus bronnadh Gradam mór le rá ó Chomhairle na hEorpa i 1980. Tá sé mar aidhm aige eolas a thabhairt do chuairteoirí ar stair Chontae Mhuineacháin agus a mhuintir.

Naisc sheachtracha

[cuir in eagar | athraigh foinse]
  1. Muineachán/Monaghan | logainm.ie” (ga). Bunachar Logainmneacha na hÉireann (Logainm.ie). An Coimisiún Logainmneacha. Dáta rochtana: 2023-06-22.
  2. monaghan.ie/museum. "Monaghan bombing". Dáta rochtana: 2024.