Leonid Brezjnev: ferskil tusken ferzjes

Brezjnev waard yn de [[Oekraïne]] berne, mar wie etnysk sjoen in [[Russen|Rus]]. Hy folge in technyske oplieding en wie spesjaliseare yn [[metallurgy]]. Ek wie er goed ûnderlein yn de [[ideology]]ske teory fan it [[kommunisme]]. Dat lêste soarge der foar dat er hurd opgong meitsje koe yn de Kommunistyske Party fan de SowjetSovjet-Uny. Yn de [[Twadde Wrâldkriich]] brocht hyer it ta [[generaal]], ûnder mear troch tsjin de [[Dútslân|Dútsers]] stân te hâlden by [[Novorossiejsk]], mar hy wie mear bekend as folkskommissaris foar de partij.

Yn it tiidrek fan [[Nikita Chroesjtsjov]] wie Brezjnev fan 1960-1964 presidint, mar hâlde him ynearsten wat op de eftergrûn. Doe't tidensby de [[Kuba-krisisKubakrisis]] bliken die dat Chroesjtsjov de stipe fan de partijtop oanferlieze it ferliezen wiesoe, pakte Brezjnev syn kâns en liet him, troch handich manoevrearenmanûvrearjen, nei foaren skowe as de nije man. Hy waard yn [[1964]] de earste sekretaris fan it Sintraal Komitee (partijlieder) en sûntnei 1977 ek wer presidint.

Under it bewâld fan Brezjnev waard stribbe nei konsolidaasje fan de SowjetmachtSovjetmacht yn binnen- en bûtenlân, wylst it stypjen fan de ekonomy op it twadde planplak stie. Wol waard útein setúteinset mei it ûntsluten fan de gigantyske oalje- en gasfoarrieden fan [[West-Sibearje]]. Brezjnev fersterke it [[Reade Leger (SowjetSovjet-Uny)|Reade Leger]] en wreide it Russyske [[romtefeart]]programma út. De troch Brezjnev yn novimber [[1968]], nei de ynfal fan it Russyske leger yn [[Tsjechoslowakije]], nei foaren brochte stelling, dat de SowjetSovjet-Uny it rjocht hathie yn te gripen yn de ûntwikkelingen yn in oar sosjalistysk lân, as de ferwurvenheden fan it sosjalisme yn gefaar komme, waard bekend as de [[Brezjnev-doktrine]].

Mei de [[Feriene Steaten|FS]] waard in rige ferdragenferdraggen sletten om [[wapenwedrin]] te ûntspannen, mar efter de skermen waard der troch de SowjetsSovjets allegeduerigen besocht mear ynfloed yn de wrâld te krijen, benammen yn Afrika, it [[Heine Easten]] en Aazje. Yn [[1979]] joech Brezjnev opdracht om it buorlân fan de SowjetSovjet-Uny, [[Afganistan]] binnen te fallen doe't troch in wikseling fan it rezjym dat lân út de Russyske ynfloedsfear drige te ûntsnappen. De East-Jeropeeske lannen dy't efter it "[[izerenIzeren gerdynGerdyn]]" leinen waarden allyksa troch Brezjnev stevich oan 'e leie hâlden, sa as bliken die tidensby it hurdhandich delslaan fan de "[[Praachske maitiidMaitiid]]" yn [[Tsjechoslowakije]]. Ek waard op syn befel yn [[1980]] de rop fan de [[Poalen]] om mear frijheid troch de Poalske kommunistyske partij de kop yndrukt.

[[Ofbyld:Ford signing accord with Brehznev, November 24, 1974.jpg|thumb|left|280px|1974: Brezjnev en [[Gerald Ford|Ford]] slute in oerienkomst oangeande de beheining fan it tal kearnwapens.]]

De jierren santich betsjutten foar Brezjnev en de SowjetSovjet-Uny wat ynfloed en prestiizje oangieoanbelange in hichtepunt. Dat kaam fralfoaral troch gesichtsferlies fan de FS yn de earste helte fan it desennium troch de [[Watergate]]affêre en de ferlearne [[Fietnamoarloch]]. De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] presidint [[Jimmy Carter]] stribbe fan 1976 ôf nei ûntwapening en lei de klam op [[Détente]], mar dy polityk smiet foar de FS yn de rest fan de wrâld net folle respekt en sympaty op. It [[SALT II]]-ferdrach dat yn 1979 tekene waard nei 7 jaar fan ûnderhanneljen, hie as doel in grutte stap te setten yn it ûntspanningsproses, mar doe't seis moannen letter de SowjetSovjet-Uny Afganistan binnenfoel, wie dat fuort de ein derfan. SALT II is nea ratifisearre.

Yn de [[Tredde Wrâld]] hie de SowjetSovjet-Uny op in protte plakken in finger yn de brij by de revolúsjonêre befrijingsbewegings oant en mei de eigen 'eftertûn' fan Amearika yn Midden- en Súd-Amearika. Beide supermachten seagen dan ek eltse machtswikseling of lokaal konflikt troch de bril fan it kâlde-kriichstinken. It [[Reade Leger (SowjetSovjet-Uny)|Reade Leger]] stribbe de FS foarby yn oantallen wat materiële sterkte en oanfalskrêft oangie. Yn it Westen waard wol twifele oan de kwaliteit derfan en oan de loyaliteit fan de [[WarschaupaktWarsjaupakt]]bûnsmaten yn gefal fan in echte kriich, mar beide partijen yn de [[Kâlde Kriich]] wienen it deroer iens dat soks nea yn in direkte konfrontaasje op proef steld wurde moast.

Begjin jierren tachtich kearde it tij lykwols foar de SowjetSovjet-Uny trochdat de FS in ambisjeuze ynhaalslach ynsette ûnder presidint [[Ronald Reagan]]. Op 't lêst koe de SowjetSovjet-Uny dat net mear byhâlde omdat de ekonomyske basis fan it lân te swak wie. Nei de dea fan Brezjnev waard him earnstich ferwiten dat er nea wat oan de ekonomy dien hie. Dêrom wurdt tsjintwurdich syn regearingstiidrek yn Ruslân oantsjutten as ''de jierren fan de Grutte Stagnaasje''.

De lêste jierren fan Brezjnev's bewâld wienen in tiidrek fan delgong en stagnaasje. Drankmisbrúk, [[korrupsje]], gigantyske fergriemen fan grûnstoffen en [[miljeufersmoarging]] namen hân oer hân ta. It SowjetSovjet-rezjym hie totale kontrôle oer de media yn eigen lân, mar koe net ferhoalen hâlde dat de heechste lieder oan it ôftakeljen wie. Op it lêsten ferskine hy amperoan yn it iepenber, ek net by gelegenheden wêrby dat wol moatte soe, en as er der al by wie, wie er amper te ferstean.

{{commonscatcommonsBalke|Leonid Brezhnev}}

[[Kategory:Sowjet-liederOekraynsk politikus]]