پل قدیم دزفول
 | برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. |
| پل قدیم دزفول | |
|---|---|
 نمای جنوبی پل ساسانی دزفول در طلوع زیبای خورشید یک روز بارانی | |
 | |
| نام | پل قدیم دزفول |
| کشور | ایران |
| استان | خوزستان |
| شهرستان | دزفول |
| بخش | مرکزی |
| اطلاعات اثر | |
| نام محلی | پُولِ کونَه (پل کُهنه) |
| نام‌های دیگر | پل قدیم |
| نوع بنا | سنگی با روکش آجری |
| کاربری | پل |
| کاربری کنونی | پل عابر پیاده |
| دیرینگی | بیش از ۱۷ قرن |
| دورهٔ ساخت اثر | پایه‌های پل ساسانیان بخش آجری صفویان بخش فلزی پهلوی |
| بانی اثر | شاپور اول ساسانی |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۸۴ |
| تاریخ ثبت ملی | ۱۵ دی ۱۳۱۰ |
| اطلاعات بازدید | |
| امکان بازدید | بله |
  پل قدیم دزفول | |
پل قدیم | |
|---|---|
 ضلع شرقی پل قدیم دزفول در غروب زیبای خورشید | |
| مختصات | ۴۸°۲۳′۲۸″شمالی ۳۲°۲۲′۵۰″شرقی / ۴۸٫۳۹۱۱۸۹°شمالی ۳۲٫۳۸۰۵۱°شرقی |
| گذرنده‌ها | عابرین پیاده، دوچرخه سوارها |
| مکان | دزفول، روی رود دز |
| آغاز | ۲۵۵ میلادی |
| پایان | ۲۶۰ میلادی |
| نام رسمی | پل قدیم دزفول |
| وضعیت میراث | ثبت آثار ملی با شماره ۸۴ |
| ویژگی‌ها | |
| مواد | سنگ، روکش آجری، ملات سنگ ساروج |
| درازای کل | ۳۸۵٫۵ متر |
| پهنا | ۹٫۵ متر |
| بلندی | ۱۵ متر |
| شمار دهنه‌ها | ۲۶ دهنه بزرگ و کوچک آجری، ۳ دهنه فلزی از جنس بتن آرمه |
| پیشینه | |
| گشایش | ۲۶۰ میلادی |
| مکان | |
 | |
پل قدیم دزفول مهم‌ترین اثر تاریخی دزفول است. این پل که دو منطقه شرقی و غربی دزفول را به هم وصل می‌سازد، در حقیقت یکی از راه‌های رابط منطقه جندی شاپور و سرزمین بین‌النهرین بوده، که به دستور شاپور اول ساسانی پس از پیروزی بر امپراتوری بیزانس در نبرد ادسا ساخته شده است.[نیازمند منبع] این پل بر روی پایه‌های پلی به جا مانده از دوره ساسانی بنا شده و در دوره‌های عضدالدوله دیلمی، صفوی و قاجار بازسازی شده است.[۱]
تاریخچه
[ویرایش]این پل در سال ۲۶۰ میلادی (در حدود ۱۷۵۰ سال پیش) به دستور شاپور اول ساسانی و احتمالا بدست ده‌ها هزار اسیر رومی بر روی رود دز ساخته شد. برای حفاظت از پل قلعه‌ای نیز بنا شد که در محل قدیمی آن محله‌ای به همین نام (قلعه) وجود دارد.[نیازمند منبع]
این پل دارای ۱۴ دهانه است و آب رودخانه دز از زیر آن عبور می‌کند، پل قدیم دزفول از سنگ ساروج و آهک بنا شده[نیازمند منبع] و در دوران حکومت عضدالدوله دیلمی، صفویان و پهلوی باز سازی شده‌است اما پایه‌های پل حکایت از دوران ساسانی دارد.[۲]
ساختار تاریخی
[ویرایش]این پل برروی رودخانه دز واقع شده و ساختمان فعلی آن در دوران صفویه بر روی ساختمان قبلی بنا شده‌است. ساختمان این پل متشکل از بافت معماری متعلق به سه دوره تاریخی است. بخش‌هایی از پایه‌های پل مربوط به دوره ساسانی و بخش طاقدیسی پل مربوط به دوره صفویه و از نمونه‌های طاقهای دوره اسلامی است و سرانجام بخش عرشه پل که از مصالح جدیدی همچون سیمان و فلز ساخته شده‌است مربوط به دوره رضا شاه پهلوی است. پس از احداث سد دز،در بالا دست و همچین سد علی کله فشار آب رودخانه بر این پل بسیار کاهش یافت.
این پل بر روی پایه‌های پل ساسانی بنا شده است. در دوره عضدالدوله دیلمی، صفوی و قاجار مورد تعمیر قرار گرفته است.[۳]
نقل قول‌های مشهور
[ویرایش]جرج کرزن در مورد پل قدیم دزفول می‌نویسد:
در حدود غربی خاک بختیاری و حوزه نهایی آب دز، شهر جالب توجه دزفول واقع گردیده‌است (دزفول- دزپل). این نام به واسطه پل باشکوه مجاور آنست که بدون شک بدوره ساسانیان متعلق است. قسمت زیرین این پل از سنگ است و قسمت فوقانی که آجری است ظاهراً قدیمی تر می‌نماید، ۴۳۰ یارد طول و بیست و دو طاق به شکل و اندازه مختلف دارد.
حاج نجم الملک در کتاب سفرنامه خوزستان دربارهٔ پل قدیم دزفول در سال ۱۲۹۹ چنین می‌نویسد:
پلی عظیم بر روی دز از قدیم زده‌اند که از آثار غریبه است. فی الجمله تعمیری لازم دارد، طول این پل سیصد و شصت ذرع است. دو دامنه دارد به طول سی ذرع و عرض هفت ذرع و ارتفاع دوازده ذرع عدد چشمه‌ها بیست عدد و عرض چشمه‌ها بعضی پنج و بعضی نه ذرع است.[۴][۵]
عبور و تردد خودروها بر روی پل
[ویرایش]پل قدیم دزفول از معدود پلهای تاریخی دنیا بود که عبور و مرور خودروها بر روی آن انجام می‌شد. این ترددها میتوانست به تخریب تدریجی و سست کردن پایه‌ها و نابود شدن پل بیانجامد. از سال ۱۳۸۹ تردد خودروها بر روی این پل باستانی متوقف شد و هم‌اکنون فقط گذر با پای پیاده از روی آن مجاز است.[۶]
نگارخانه
[ویرایش]<gallery widths="140" heights="120" mode="packed"> پرونده:Mohammad reza 100 R 1944 (2).jpg|تصویر پل قدیم دزفول پشت اسکناس صد ریالی پهلوی پرونده:Old Bridge of Dezful.jpg|نقاشی پل قدیم دزفول، توسط جهانگردی غربی، چاپ شده در کتابی به سال ۱۸۷۰ پرونده:Poleghadim-dezful.jpg|پل قدیم دزفول در ۱۲۰ سال پیش
جستارهای وابسته
[ویرایش]پانویس
[ویرایش]- ↑ «ایرج افشار سیستانی، نگاهی به خوزستان، نشر بلور، ۱۳۶۹».
- ↑ «ایرج افشار سیستانی، نگاهی به خوزستان، نشر بلور، ۱۳۶۹».
- ↑ «ایرج افشار سیستانی، نگاهی به خوزستان، نشر بلور، ۱۳۶۹». ۱۳۶۹.
- ↑ لغتنامه دهخدا
- ↑ سبط الشیخ، ضیا الدین
- ↑ «تخریب پل 1800 ساله دزفول با چرخ خودرو».
منابع
[ویرایش]- دهخدا، علی اکبر، لغتنامه دهخدا، ص. ۵۹۷
- سبط الشیخ، ضیا الدین (۱۳۷۳)، زندگی‌نامه استاد الفقها شیخ انصاری، دبیرخانه کنگره بزرگداشت دویستمین سالگرد میلاد شیخ اعظم انصاری، ص. ۸۳