آریستاگوراس
آریستاگوراس یا آریستاگر حاکم میلت شهر یونانی نشین آسیای کوچک در اوایل سده ششم و اواخر سده پنجم پیش از میلاد بود.
آریستاگوراس برادرزاده هیستیه حاکم سابق شهر میلت بود که کمک‌هایی را به داریوش یکم هخامنشی در هنگام لشکرکشی به سرزمین سکاها ارائه داده بود. داریوش در ازای این خدمات حکومت میلت و میرسین (محلی در کنار رود ستریمون) را به او داد. اما بعدها به او مظنون شد و حکومت ستریما و میلت را از او گرفت و برادرزاده‌اش آریستاگوراس را جایگزین او کرد.
زمانی که هساتئوس از حکومت میلت عزل و به عنوان مشاور به شوش مرکز حکومت هخامنشی خوانده شد، آریستاگوراس جانشین او گشت. در ۵۰۲ میلادی شورش اهالی جزیره ناگزوس اتفاق افتاد و آنان متمولین و حاکمان خود را از جزیره بیرون راندند. آریستاگر که تصور می کرد با تسخیر جزیره ناگزوس حاکم آن خواهد شد، از آرتافرنه حاکم لیدیه درخواست کمک برای تصرف این جزیره و جزایر سیکلاد را کرد. اما لشکرکشی آنها شکست خورد چرا که اختلاف او با مگاپات فرمانده ایرانی ارتش باعث شد که او اهالی جزیره را از حمله آگاه کند، هرودوت علت طغیان آریستاگوراس را هم همین موضوع می‌داند. چه او تصور می کرد با این اتفاق حکومت میلت را هم از او خواهند گرفت و از طرف دیگر هیستیه هم که از ماندن در ایران ناراضی بود، برای آن که غیبت خود از محل حکمرانیش را دلیل این شورش جلوه دهد، از آن حمایت کرد.
او در سال ۵۰۰ ق.م شورشی را بر علیه حکومت ایرانیان ترتیب داد. اگرچه هکاتئوس دانشمند یونانی با نقشه او مخالفت کرده بود و کلِاُمن حاکم اسپارت نیز از همکاری و کمک به او خودداری کرد، اما آریستاگوراس با نطق پرشوری در مجلس ملی آتن آنان را به حمایت خود برانگیخت و سایر دولت شهرهای یونانی هم که غالبا از جایگزینی دولت‌های مردمی با حکومت تک نفره که مطلوب پارسیان بود، ناراضی بودند از این طغیان پشتیبانی کردند.
سپاه یونانیان اگرچه توانستند سارد را تصرف کنند اما با مقاومت آرتافرنه حاکم سارد و برادر داریوش موفق به گشودن ارگ حکمرانی شهر نشدند. در نتیجه به کشتی‌های خود عقب نشسته و بعد در ضد حمله پارسیها غافلگیر و شکست خوردند.
در نتیجه این شورش شهر میلت در ۴۹۴ ق.م به دست ارتش ایرانیان اشغال و نابود شد. آریستاگوراس که با شکست شورش به تریس رفته بود تا مستعمره‌ای در کنار رود ستریمون بناکند، (در جایی که بعدها مستعمره آتنی آمفیوپولیس ساخته شد) هنگام جنگ توسط تریسی‌ها کشته شد.
منابع
- ایران باستان، حسن پیرنیا، دنیای کتاب، ۱۳۷۰، جلد ۱، ص ۶۳۹ تا ۶۵۶