آریستاگوراس
آريستاگوراس يا آريستاگر حاكم میلت شهر یونانی نشين آسیای کوچک در اوايل سده ششم و اواخر سده پنجم پيش از ميلاد بود.
آريستاگوراس برادرزاده هيستيه حاكم سابق شهر ميلت بود كه کمک‌هایی را به داریوش یکم هخامنشی در هنگام لشكركشی به سرزمين سكاها ارائه داده بود. داريوش در ازای اين خدمات حكومت ميلت و میرسین (محلی در كنار رود ستريمون) را به او داد. اما بعدها به او مظنون شد و حكومت ستریما و ميلت را از او گرفت و برادرزاده‌اش آريستاگوراس را جايگزين او كرد.
زمانی كه هساتئوس از حكومت ميلت عزل و به عنوان مشاور به شوش مركز حكومت هخامنشی خوانده شد، آريستاگوراس جانشين او گشت. در ۵۰۲ ميلادی شورش اهالی جزيره ناگزوس اتفاق افتاد و آنان متمولين و حاكمان خود را از جزيره بيرون راندند. آريستاگر كه تصور می كرد با تسخير جزيره ناگزوس حاكم آن خواهد شد، از آرتافرنه حاكم ليديه درخواست كمک برای تصرف اين جزيره و جزاير سيكلاد را كرد. اما لشكركشی آنها شكست خورد چرا كه اختلاف او با مگاپات فرمانده ايرانی ارتش باعث شد كه او اهالی جزيره را از حمله آگاه كند، هرودوت علت طغيان آريستاگوراس را هم همين موضوع می‌داند. چه او تصور می كرد با اين اتفاق حكومت ميلت را هم از او خواهند گرفت و از طرف ديگر هيستيه هم كه از ماندن در ايران ناراضی بود، برای آن كه غيبت خود از محل حكمرانيش را دليل اين شورش جلوه دهد، از آن حمايت كرد.
او در سال ۵۰۰ ق.م شورشی را بر عليه حكومت ايرانيان ترتيب داد. اگرچه هكاتئوس دانشمند يونانی با نقشه او مخالفت كرده بود و كلِاُمن حاكم اسپارت نيز از همكاری و كمک به او خودداری كرد، اما آريستاگوراس با نطق پرشوری در مجلس ملی آتن آنان را به حمايت خود برانگيخت و ساير دولت شهرهای يونانی هم كه غالبا از جايگزينی دولت های مردمی با حكومت تک نفره كه مطلوب پارسيان بود، ناراضی بودند از اين طغيان پشتيبانی كردند.
سپاه يونانيان اگرچه توانستند سارد را تصرف كنند اما با مقاومت آرتافرنه حاكم سارد و برادر داريوش موفق به گشودن ارگ حكمرانی شهر نشدند. در نتيجه به كشتی‌های خود عقب نشسته و بعد در ضد حمله پارسيها غافلگير و شكست خوردند.
در نتيجه اين شورش شهر ميلت در ۴۹۴ ق.م به دست ارتش ايرانيان اشغال و نابود شد. آريستاگوراس كه با شكست شورش به تريس رفته بود تا مستعمره‌ای در كنار رود ستريمون بناكند، (در جايی كه بعدها مستعمره آتنی آمفيوپوليس ساخته شد) هنگام جنگ توسط تريسی‌ها كشته شد.
منابع
- ايران باستان، حسن پيرنيا، دنيای كتاب، ۱۳۷۰، جلد ۱، ص ۶۳۹ تا ۶۵۶