زینی‌وند

طایفه زینی‌وند

مناطق با جمعیت چشمگیر
ایران: ساکن در استان لرستان و ایلام بخشی بازمانده از دوران تبعید رضا شاه در شهرهای قم وساوه
زبان‌ها
لری بالاگریوه‌ای

ایل زینی وند یکی از ایلات لربالاگریوه به شمار میروند . به طور کلی زینی وند از اصیل ترین لرها به حساب می آیند .گویش مردمان این ایل لری بالاگریوه ای است که به زبان هخامنشیان و ساسانیان نزدیک است. ایل زینی وند در استان های لرستان و ایلام و بخاطر تبعید هایی که صورت گرفته در بیشتر نقاط کشور سکونت دارند. مردمان این ایل به سیاست و جنگاوری شهرت دارند . زینی به معنای زینت دهنده و نیای این ایل است که به گفته برخی فرزند دیرک بوده است . سکونت گاه اولیه ایل زینی وند استان لرستان بوده است که بعد ها به به مناطق مختلف کشور تبعید شده اند.

طوایف

ایل زینی وند متشکل از طوایف زیر است:

• شادیوند

• رحمانوند

• نیردیوند

• صالحوند

• ترکارونی

• یاقوند

• کبودوند

• جمال الدین

• چارامیر

‌*بنه زردی

• پیهوند

• بخشی از جماعت دوزقه ای

هرکدام از این طوایف دارای جمعیت بسیار و تیره های بسیاری هستند.

پراکندگی

ایل زینی وند در بیشتر استان های کشور بسبب تبعید هایی که بر روی این ایل صورت گرفته پراکنده هستند . محل سکونت ایل زینی وند شهرستان دره شهر،دهستان‌ارمو،قلعه‌گل،ماه‌پاره،شیخ‌مکان،منطقه ی عمومی شرق دره شهر،منطقه ی عمومی وخاوری‌ماژین،گدارنمک،بن‌زرکه،گرزلنگر،آبدانان،لرغه،بانه‌کت‌شمشیرآباد‌مورموری،هلیوه،سرپله،دهلران، اطراف آبدانان،پلدختر روستاهای جنوب خاوری پلدختر وجنوب شرق پلدختر منطقه ی عشایری تخت چان تعداد معدودی ویسیان،شهرستان‌خرم آباد دهستان دارایی ودهستان سالی بزرگ وانگز،تعدادمعدودی‌بخش‌الوار‌گرمسیری اندیمشک،شوش،عده‌ایالشتر،شهرستان‌بروجرد،روستای‌تنیر‌بروجرد ودر دیگر مناطق بروجرد ساوه،روستای راجرت قم،شهرستان قم،تهران،خصوصا"جنوب‌وجنوب‌شرق‌تهران،ورامین قزوین،ذهابچی، نکا‌ بهشهر،بخش‌زاغ‌مرز‌دهستان‌زینی وند درمازندران،مشکین‌شهر لوشان اطراف‌شاهرود،بجنورد،آشخانه،روستای اینجه،مه‌ولات خراسان مشهد بیرجند اطراف سبزوار نیشابور،بلدیه کرمانشاه،روستایی‌دراطراف‌روانسر ،روستای اطراف نورآباد،شهر جصان‌وصدرعراق،کرکوک،بغداد،خانقین،وعده‌ای که توسط صدام به اقلیم کوچانده شدند صدام وحزب بعث ۵۰نفرازجماعت‌زینی وند مقیم عراق را‌تحت عنوان انفال‌زنده به کور کرد،از بزرگان جماعت زینی وند مقیم عراق درزمان قدیم می توان به‌ سبزمراد دوستمراد وماکریم‌اشاره کرد

زینی وند های عراق

زینی وند های ساکن اقلیم کردستان عراق قبلا در خانقین و کرکوک زندگی میکردند که توسط صدام عده از آن ها شهید شدند و به سلیمانیه و اربیل مهاجرت کردند و هم اکنون در اربیل زندگی میکنند.

بخشی از زینی وند ها در عهد صدام از انفال بی نصیب نماندند و صدام عده ای از آنها را شهید یا زنده به گور کرد.

زینی وند های عراق و بغداد هم اکنون بیش از چندین هزار نفر جمعیت دارند . زینی وند های بغداد از طایفه ی رحمانوند هستند اما زینی وند های اقلیم از تمام طوایف زینی وند هستند .زینی وند های عراق و بغداد بیشتر در شهرک صدرو جسان سکونت دارند. از بزرگان و مشاهیر ایل زینی وند در عراق میتوان به شاعر بزرگ مرحوم سبزمراد زینی وند و مام کریم زینی وند اشاره کرد.

تاریخ

زینی نیای ایل زینی وند بوده است که فرزند دیرک پاچوبی ( ظاهرا صندل چوبی در پا داشته یا در یک نبرد دریایی پای خود را از دست داده است) بوده است .زینی در روستای بدرآباد خرم آباد چشم به جهان گشوده است .زینی فرزند دیرک بوده است.به گفته برخی اصالت ایل زینی وند با ایل سنجابی یکی هست و از ایل لر ممسنی هستند.

زینی دارای سه فرزند بوده است بنام

سُرخو(نیای طوایف رحمانوند ، نیردیوند ، صالحوند ، یاقوند)

کارو(نیای طایفه بزرگ ترکارونی)

شعبان یا شه هو (نیای طایفه شادیوند و پیروند)

ایل زینی وند متشکل از طوایف زیر است:

*شادیوند

*رحمانوند

*نیردیوند

*صالحوند

*ترکارونی

*یاقوند

*کبودوند

*جمال الدین

*چارامیر

‌*بنه زردی

*پیهوند

*بخشی از جماعت دوزقه ای

تبعید ایل زینی وند

ایل زینی وند گذشته بخاطر مبارزاتی که با سلسله های مختلف داشته است طعم تبعید را چشیده است تبعید ایل زینی وند از نظر تاریخی: یکباره گویا نزدیک سیصد سال پیش به دلایل نامعلومی گروه ها وخانواده هایی از طایفه زینی ونداز محل سکونت خودجدا وبه دودسته ودرشمال‌وجنوب‌رشته‌کوههای زاگرس اسکان‌وکوچانیده‌می‌شوند‌دومین‌بار بعداز سقوط‌زندیه قاجارها طوایف بزرگ را تبعید ومورد نامهربانی قرار دادند که جماعت زینی وند از آن جمله اند سومین بار درعهد ناصرالدین شاه قاجار که کاروان قاجار به رهبری اشرف الدوله وحشت الدوله در مناطق پیشکوه وپشتکوه آن زمان ومناطق جنوب ایران مالیات سنگین از مردم گرفتند در حین برگشت در محور سیمره(دره شهر )جایدر(پلدختر )سلسله(الشتر)،درکمین طایفه ی زینی وند قرار گرفته وغارت می شوند واشرف الدوله حشمت الدوله برادر زاده های ناصر الدین شاه زخمی می‌شود ولذا طایفه ی زینی وند به سراسر کشور پراکنده وتبعید چهارمین بار اسکان اجباری وجنگ با قشون رضاخان سبب شد بار دیگر به سراسر کشور تبعید وتجزیه شوند سپهبد امیر احمدی فرمانده ی ارشد رضاخان بعداز جنگ وگریز های زیاد بالاخره برحکومت های ملوک الطوایفی مناطق لر نشین فائق آمد وی برای استحکام پایه های حاکمیت خویش برخی طوایف واز جمله طایفه ی زینی وند را جمع وبه خرم آباد وسپس بروجرد وبعد ساوه وسپس قم وتهران ومازندران ودیگر مناطق سراسر کشور وسرانجام جمع زیادی از طایفه ی زینی وند را به بجنورد وخراسان تبعید واسکان اجباری داد. ‌‌‌

مشاهیر

دکتر علی زینی وند سیاستمدار ایرانی ، استاندار کرمان و معاون امور سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور بوده است.سمت جدید ایشان معاون وزیر کشور هستند.

مجتبی زینی‌وند دارای دکترای مدیریت فرهنگی است که تا کنون با سمت‌هایی همچون مشاور وزیر و سرپرست دفتر وزارتی وزارت آموزش‌وپرورش، مدیرکل مدارس غیردولتی آموزش‌وپرورش، دبیر شورای معاونان آموزش‌وپرورش، معاون اداری مالی اداره کل پشتیبانی وزارت آموزش پرورش است

منابع

• امان‌الهی بهاروند، سکندر (۱۳۹۳). قوم لر. تهران: نشر آگه. شابک ۹۶۴-۳۲۹-۱۳۵-۹.