پرش به محتوا

چرخه کربن: تفاوت میان نسخه‌ها

این یک مقالهٔ خوب است. برای اطلاعات بیشتر اینجا را کلیک کنید.
صفحه با تغییرات در انتظار سطح ۱ حفاظت شده‌است
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
[نسخهٔ بررسی‌شده][نسخهٔ بررسی‌شده]
→ تفاوت قدیمی‌تر
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
جز ربات: حذف استفاده از الگو:Cite doi ویکی‌پدیا:نظرخواهی برای حذف/الگو:Cite doi
جز واگردانی خودکار خرابکاری بر پایه امتیاز خرابکاری. واگردانی اشتباه ربات را همراه با پیوند تفاوت در کاربر:Dexbot/گزارش اشتباه اعلام کنید. همچنین توصیه میشود حساب کاربری بسازید.
برچسب: واگردانی
 
(۳۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱۱ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{حص-حنب}}
{{مقاله خوب}}
{{مقاله خوب}}
[[پرونده:Carbon cycle.jpg|بندانگشتی|چپ|460px|این نمودار چرخهٔ سریع کربن، حرکت کربن بین زمین، جو و اقیانوس‌ها را در میلیارد تن کربن در هر سال نشان می‌دهد. اعداد زرد [[شار]]های طبیعی، و اعداد سرخ فعالیت‌های انسان در میلیارد تن کربن در هر سال و اعداد سفید کربن ذخیره‌شده را نشان می‌دهند.]]
[[پرونده:Carbon cycle.jpg|بندانگشتی|چپ|460px|این نمودار چرخهٔ سریع کربن، حرکت کربن بین زمین، جو و اقیانوس‌ها را در میلیارد تن کربن در هر سال نشان می‌دهد. اعداد زرد [[شار]]های طبیعی، و اعداد سرخ فعالیت‌های انسان در میلیارد تن کربن در هر سال و اعداد سفید کربن ذخیره‌شده را نشان می‌دهند.]]
'''چرخهٔ کربن''' [[چرخه بیوژئوشیمی|چرخه‌ای بیوژئوشیمی]] است که فرایند مداوم ترکیب و آزادسازی [[کربن]] و [[اکسیژن]] را در میان [[زیست‌کره]]،<ref group="پ">Biosphere</ref> [[خاک‌کره]]،<ref group="پ">Geosphere</ref> [[آب‌کره]]،<ref group="پ">Hydrosphere</ref> [[خاک‌سپهر]]<ref group="پ">Pedosphere</ref> و [[جو زمین]]<ref group="پ">Atmosphere</ref> توصیف می‌کند و در آن انرژی و حرارت ذخیره و دفع می‌گردد.{{r|guardianCC1}} همراه با [[چرخهٔ نیتروژن]] و [[چرخهٔ آب]]، چرخهٔ کربن نیز شامل دنباله‌ای از رویدادها است که باعث برقراری زندگی روی [[زمین]] می‌شود.{{r|BBC-CC}} چرخهٔ کربن نقش بسیار مهمی بر [[اثر گلخانه‌ای]] و [[گرم‌شدن زمین]] دارد، از این‌رو آگاهی یافتن از عملکرد آن، دخالت انسان در [[آب و هوا]] را ممکن ساخته و برای اندازه‌گیری تأثیر آن و یافتن پاسخی مناسب برای [[آینده زمین|آیندهٔ زمین]] امری کلیدی به‌شمار می‌رود.{{r|guardianCC2}}
'''چرخهٔ کربن''' [[چرخه بیوژئوشیمی|چرخه‌ای بیوژئوشیمی]] است که فرایند مداوم ترکیب و آزادسازی [[کربن]] و [[اکسیژن]] را در میان [[زیست‌کره]]،{{واژه|Biosphere}} [[خاک‌کره]]،{{واژه|Geosphere}} [[آب‌کره]]،{{واژه|Hydrosphere}} [[خاک‌سپهر]]،{{واژه|Pedosphere}} و [[جو زمین]]{{واژه|Atmosphere}} توصیف می‌کند و در آن انرژی و حرارت ذخیره و دفع می‌گردد.{{R|guardianCC1}} همراه با [[چرخهٔ نیتروژن]] و [[چرخهٔ آب]]، چرخهٔ کربن نیز شامل دنباله‌ای از رویدادها است که باعث برقراری زندگی روی [[زمین]] می‌شود.{{R|BBC-CC}} چرخهٔ کربن نقش بسیار مهمی بر [[اثر گلخانه‌ای]] و [[گرم‌شدن زمین]] دارد، از این‌رو آگاهی یافتن از عملکرد آن، دخالت انسان در [[آب و هوا]] را ممکن ساخته و برای اندازه‌گیری تأثیر آن و یافتن پاسخی مناسب برای [[آینده زمین|آیندهٔ زمین]] امری کلیدی به‌شمار می‌رود.{{R|guardianCC2}}


کربن در طی چرخه‌اش به دو بخش سریع (کوتاه‌مدت) و کند (درازمدت) تقسیم می‌شود. چرخهٔ سریع کربن می‌تواند چند دقیقه تا چند سال را برگیرد؛ در مقابل آن چرخه کند کربن بازهٔ زمانی طولانی‌تری، چندین میلیون سال را دربردارد. تفاوت اصلی بین چرخه‌های کند و سریع کربن در نوع ذخیره‌سازی و مدت‌زمان آن است. چرخهٔ کربن برای اولین بار توسط [[جوزف پریستلی]] [[شیمیدان]] [[مردم انگلستان|انگلیسی]] و [[آنتوان لاووازیه]] [[دانشمند]] [[مردم فرانسوی|فرانسوی]] کشف و توسط [[هامفری دیوی]] به عموم شناسانده شد.{{r|AOW}}
کربن در طی چرخه‌اش به دو بخش سریع (کوتاه‌مدت) و کند (درازمدت) تقسیم می‌شود. چرخهٔ سریع کربن می‌تواند چند دقیقه تا چند سال را برگیرد؛ در مقابل آن چرخه کند کربن بازهٔ زمانی طولانی‌تری، چندین میلیون سال را دربردارد. تفاوت اصلی بین چرخه‌های کند و سریع کربن در نوع ذخیره‌سازی و مدت‌زمان آن است. چرخهٔ کربن برای اولین بار توسط [[جوزف پریستلی]] [[شیمیدان]] [[مردم انگلستان|انگلیسی]] و [[آنتوان لاووازیه]] [[دانشمند]] [[مردم فرانسوی|فرانسوی]] کشف و توسط [[هامفری دیوی]] به عموم شناسانده شد.{{R|AOW}}


از آغاز [[انقلاب صنعتی]] تاکنون، فعالیت‌های انسان چرخهٔ کربن را به‌طور مستقیم با اضافه‌کردن [[کربن]] به [[جو زمین]] تغییر بسیاری داده‌است.{{r|GlobalCarbonCycle}} استفاده از [[سوخت سنگواره‌ای|سوخت‌های سنگواره‌ای]]، [[جنگل‌زدایی]]، [[تغییر پوشش زمین]]، [[آلودگی هوا]] و خسارت‌های گیاهی جزئی از این تغییرات هستند که تأثیر زیادی روی این چرخه گذاشته‌اند. [[غلظت]] [[کربن دی‌اکسید]] در [[جو زمین]] از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۹ به‌طور سالانه ۲ [[پی‌پی‌ام]] در حال افزایش بود{{r|carbon budget}} و {{از تاریخ|2012|10|lc=on}} به ۳۹۱ پی‌پی‌ام رسیده‌است.{{r|cotwonow|Carbon Trends}} با توجه به نمودارهای سنجش، این غلظت پیش از [[انقلاب صنعتی]] کمتر از ۲۸۰ پی‌پی‌ام بود.{{r|Etheridge1996}} [[سازمان جهانی دیده‌بان جو]]<ref group="پ">Global Atmosphere Watch</ref> در سال ۱۹۶۰ میلادی [[سازمان جهانی دیده‌بان جو]]<ref group="پ">Global Atmosphere Watch</ref> به منظور همین نگرانی‌ها و کنترل جو زمین با هدف «مشاهدهٔ ترکیبات شیمیایی و خصوصیات فیزیکی جو زمین در مقیاس‌های جهانی و منطقه‌ای» تأسیس گردید که توسط [[سازمان جهانی هواشناسی]] و [[سازمان ملل متحد]] برنامه‌ریزی و پشتیبانی می‌شود.{{r|GAWSIS}}
از آغاز [[انقلاب صنعتی]] تاکنون، فعالیت‌های انسان چرخهٔ کربن را به‌طور مستقیم با اضافه‌کردن [[کربن]] به [[جو زمین]] تغییر بسیاری داده‌است.{{R|GlobalCarbonCycle}} استفاده از [[سوخت سنگواره‌ای|سوخت‌های سنگواره‌ای]]، [[جنگل‌زدایی]]، [[تغییر پوشش زمین]]، [[آلودگی هوا]] و خسارت‌های گیاهی جزئی از این تغییرات هستند که تأثیر زیادی روی این چرخه گذاشته‌اند. [[غلظت]] [[کربن دی‌اکسید]] در [[جو زمین]] از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۹ به‌طور سالانه ۲ [[پی‌پی‌ام]] در حال افزایش بود{{R|carbon budget}} و {{از تاریخ|2012|10|lc=on}} به ۳۹۱ پی‌پی‌ام رسیده‌است.{{R|cotwonow|Carbon Trends}} با توجه به نمودارهای سنجش، این غلظت پیش از [[انقلاب صنعتی]] کمتر از ۲۸۰ پی‌پی‌ام بود.{{R|Etheridge1996}} [[دی‌اکسید کربن]] موجود در اتمسفر تا سال ۲۰۲۰ حدود ۵۲ درصد نسبت به سطوح پیش‌صنعتی افزایش یافته‌است و باعث [[گرمایش جهانی|گرم شدن]] بیشتر [[اجبار تابشی|اتمسفر و سطح زمین]] توسط خورشید شده‌است.{{R|Prentice_etal_2001_2|noaagi}} افزایش دی‌اکسید کربن همچنین [[اسیدی شدن اقیانوس‌ها|میزان اسیدی سطح اقیانوس]] را به دلیل دی‌اکسید کربن محلول، [[کربنیک اسید]] و سایر ترکیبات حدود ۳۰ درصد افزایش داده‌است و اساساً [[شیمی اقیانوس]] را تغییر می‌دهد.{{R|oceanservice|scor_int}} اکثر کربن فسیلی تنها در نیم قرن گذشته استخراج شده‌است و نرخ آن به سرعت در حال افزایش است که به [[گرمایش جهانی|تغییرات آب و هوایی]] ناشی از انسان کمک می‌کند.{{R|heede2014}} [[سازمان جهانی دیده‌بان جو]]{{واژه|Global Atmosphere Watch}} در سال ۱۹۶۰ میلادی [[سازمان جهانی دیده‌بان جو]]{{واژه|Global Atmosphere Watch}} به منظور همین نگرانی‌ها و کنترل جو زمین با هدف «مشاهدهٔ ترکیبات شیمیایی و خصوصیات فیزیکی جو زمین در مقیاس‌های جهانی و منطقه‌ای» تأسیس گردید که توسط [[سازمان جهانی هواشناسی]] و [[سازمان ملل متحد]] برنامه‌ریزی و پشتیبانی می‌شود.{{R|GAWSIS}}


کربن دی‌اکسید در [[فتوسنتز]] مورد استفاده قرار می‌گیرد و نیز یک [[گاز گلخانه‌ای]] برجسته است. با وجود غلظت نسبتاً کوچکش نسبت به دیگر گازها در اتمسفر بخش مهمی از جو زمین است که [[اشعه مادون قرمز]] را در [[طول موج]] ۴٫۲۶ میکرومتر و ۱۴٫۹۹ میکرومتر جذب و ساطع می‌کند، در نتیجه نقش مهمی در اثر گلخانه‌ای دارد.{{r|PettyG}} سطح فعلی این گاز در اتمسفر بالاتر از هر سطح دیگری در طول تاریخ نسبت به ۸۰۰ هزارسال گذشته{{r|deep ice}} یا احتمالاً حتی ۲۰ میلیون سال گذشته{{r|Grida}} رسیده‌است.
کربن دی‌اکسید در [[فتوسنتز]] مورد استفاده قرار می‌گیرد و نیز یک [[گاز گلخانه‌ای]] برجسته است. با وجود غلظت نسبتاً کوچکش نسبت به دیگر گازها در اتمسفر بخش مهمی از جو زمین است که [[اشعه مادون قرمز]] را در [[طول موج]] ۴٫۲۶ میکرومتر و ۱۴٫۹۹ میکرومتر جذب و ساطع می‌کند، در نتیجه نقش مهمی در [[اثر گلخانه‌ای]] دارد.{{R|PettyG}} سطح فعلی این گاز در اتمسفر بالاتر از هر سطح دیگری در طول تاریخ نسبت به ۸۰۰ هزارسال گذشته{{R|deep ice}} یا احتمالاً حتی ۲۰ میلیون سال گذشته{{R|Grida}} رسیده‌است.


== تعریف ==
== تعریف ==
[[پرونده:Fourpeaked-fumaroles-cyrus-read1.JPG|400px|بندانگشتی|کربن موجود در چرخهٔ درازمدت، به عنوان مثال کربن ذخیره‌شده در سنگ‌ها، به‌طور طبیعی با کمک [[آتشفشان]]‌ها به جو زمین راه پیدا می‌کند. آتشفشان‌ها سالانه با سوزاندن سوخت‌های فسیلی حدود ۱۳۰ تا ۳۸۰ میلیون متریک تن کربن منتشر می‌کنند.{{r|NASAslow}}]]
[[پرونده:Fourpeaked-fumaroles-cyrus-read1.JPG|400px|بندانگشتی|کربن موجود در چرخهٔ درازمدت، به عنوان مثال کربن ذخیره‌شده در سنگ‌ها، به‌طور طبیعی با کمک [[آتشفشان]]‌ها به جو زمین راه پیدا می‌کند. آتشفشان‌ها سالانه با سوزاندن سوخت‌های فسیلی حدود ۱۳۰ تا ۳۸۰ میلیون متریک تن کربن منتشر می‌کنند.{{R|NASAslow}}]]
کربن که دارای اجزای دراز مدت و کوتاه مدت است، در میان منابع اصلی‌اش، [[زیست‌کره]]، [[خاک‌کره]]، [[آب‌کره]]، [[خاک‌سپهر]] و [[جو زمین]]، در حال حرکت است.{{r|NASAint}} هر نوع تغییری در این چرخه که کربن را از یکی از منابعش بکاهد باعث افزوده‌شدن آن به یکی از منابع دیگرش می‌شود. حرکت کربن در این چرخه به صورت «چرخهٔ ''کوتاه‌مدت'' یا ''سریع'' کربن»<ref group="پ">The Fast Carbon Cycle</ref> و «چرخهٔ ''درازمدت'' یا ''کند'' کربن»<ref group="پ">The Slow Carbon Cycle</ref> توصیف می‌شود. چرخه‌های سریع و کند کربن اگر دست‌نخورده باقی می‌مانند، غلظت آن‌ها در اتمسفر، زمین، گیاهان، و اقیانوس ثابت می‌ماند. اما زمانی که مقداری کربن به یکی از منابع اضافه‌شود، باعث برهم خوردن این ثبات شده و مخازن دیگر را تحت تأثیر قرار می‌دهد.{{r|NASAcha}} دلیل اصلی تغییر در این چرخه انسان‌ها هستند که با [[آتش‌سوزی|سوزاندن]] سوخت‌های فسیلی و [[جنگل‌زدایی]]، که در حال حاضر انجام می‌شود{{r|NASAdefor|newsfromafrica|SCID01|SCID02}} این‌کار را انجام می‌دهند.
کربن که دارای اجزای دراز مدت و کوتاه مدت است، در میان منابع اصلی‌اش، [[زیست‌کره]]، [[خاک‌کره]]، [[آب‌کره]]، [[خاک‌سپهر]] و [[جو زمین]]، در حال حرکت است.{{R|NASAint}} هر نوع تغییری در این چرخه که کربن را از یکی از منابعش بکاهد باعث افزوده‌شدن آن به یکی از منابع دیگرش می‌شود. حرکت کربن در این چرخه به صورت «چرخهٔ ''کوتاه‌مدت'' یا ''سریع'' کربن»{{واژه|The Fast Carbon Cycle}} و «چرخهٔ ''درازمدت'' یا ''کند'' کربن»{{واژه|The Slow Carbon Cycle}} توصیف می‌شود. چرخه‌های سریع و کند کربن اگر دست‌نخورده باقی می‌مانند، غلظت آن‌ها در اتمسفر، زمین، گیاهان، و اقیانوس ثابت می‌ماند. اما زمانی که مقداری کربن به یکی از منابع اضافه‌شود، باعث برهم خوردن این ثبات شده و مخازن دیگر را تحت تأثیر قرار می‌دهد.{{R|NASAcha}} دلیل اصلی تغییر در این چرخه انسان‌ها هستند که با [[آتش‌سوزی|سوزاندن]] سوخت‌های فسیلی و [[جنگل‌زدایی]]، که در حال حاضر انجام می‌شود{{R|NASAdefor|newsfromafrica|SCID01|SCID02}} این‌کار را انجام می‌دهند.


;چرخهٔ کند (درازمدت) کربن:
;چرخهٔ کند (درازمدت) کربن
مقدار زیادی از کربن طی فرایندی طولانی به چرخهٔ کند یا درازمدت تعلق می‌گیرد که بازهٔ زمانی آن می‌تواند تا میلیون‌ها سال را دربرگیرد. کربن همراه با [[واکنش شیمیایی|فرایندهای گوناگون شیمیایی]] حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون سال را برای حرکت در بین سنگ‌ها، خاک، آب‌ها و جو زمین سپری می‌کند.{{r|NASAslow|IPCCslow}} به‌طور مثال باقی‌ماندهٔ حیوانات و گیاهانی که میلیون‌ها سال پیش توسط لپه‌های گل زیر اقیانوس پوشیده شده بودند، با فشار و گرما کربن‌شان باعث ساختن [[نفت خام]] شده‌است.{{r|osti|nyt10}} حدود ۱۰<sup>۱۳</sup> تا ۱۰<sup>۱۴</sup> گرم (۱۰ تا ۱۰۰ میلیون [[تن|متریک تن]]) کربن سالانه وارد چرخهٔ درازمدت کربن می‌شود.{{r|NASAslow}}
مقدار زیادی از کربن طی فرایندی طولانی به چرخهٔ کند یا درازمدت تعلق می‌گیرد که بازهٔ زمانی آن می‌تواند تا میلیون‌ها سال را دربرگیرد. کربن همراه با [[واکنش شیمیایی|فرایندهای گوناگون شیمیایی]] حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون سال را برای حرکت در بین سنگ‌ها، خاک، آب‌ها و جو زمین سپری می‌کند.{{R|NASAslow|IPCCslow}} به‌طور مثال باقی‌ماندهٔ حیوانات و گیاهانی که میلیون‌ها سال پیش توسط لپه‌های گل زیر اقیانوس پوشیده شده بودند، با فشار و گرما کربن‌شان باعث ساختن [[نفت خام]] شده‌است.{{R|osti|nyt10}} حدود ۱۰<sup>۱۳</sup> تا ۱۰<sup>۱۴</sup> گرم (۱۰ تا ۱۰۰ میلیون [[تن (یکا)|متریک تن]]) کربن سالانه وارد چرخهٔ درازمدت کربن می‌شود.{{R|NASAslow}}


;چرخهٔ سریع (کوتاه‌مدت) کربن:
;چرخهٔ سریع (کوتاه‌مدت) کربن
چرخهٔ سریع یا کوتاه‌مدت کربن به فعالیت و بازگشت کربن، در خاک، آب یا اتمسفر از طریق موجودات زنده توسط [[فتوسنتز]]، تنفس و تجزیه اشاره دارد که بازهٔ زمانی آن می‌تواند چند دقیقه تا چند سال را دربرگیرد.{{r|NASAfast}} هر ساله در حدود ۱۰<sup>۱۷</sup> گرم (هزار تا یک میلیون [[تن (یکا)|متریک تن]]) کربن توسط این چرخهٔ سریع انتقال می‌یابد. [[گیاه|گیاهان]] و [[فیتوپلانکتون]]‌ها جزء اجزای اصلی این چرخهٔ سریع محسوب می‌شوند. فیتوپلانکتون‌ها و گیاهان [[کربن دی‌اکسید]] را توسط سلول‌های‌شان جذب و از [[جو زمین]] می‌گیرند و طی واکنش زیر با استفاده از انرژی [[خورشید]]، کربن دی‌اکسید و آب را به شکر و اکسیژن تبدیل می‌کنند:{{r|NASAfast|UniSiegen}}
چرخهٔ سریع یا کوتاه‌مدت کربن به فعالیت و بازگشت کربن، در خاک، آب یا اتمسفر از طریق موجودات زنده توسط [[فتوسنتز]]، تنفس و تجزیه اشاره دارد که بازهٔ زمانی آن می‌تواند چند دقیقه تا چند سال را دربرگیرد.{{R|NASAfast}} هر ساله در حدود ۱۰<sup>۱۷</sup> گرم (هزار تا یک میلیون [[تن (یکا)|متریک تن]]) کربن توسط این چرخهٔ سریع انتقال می‌یابد. [[گیاه]]ان و [[فیتوپلانکتون]]‌ها جزء اجزای اصلی این چرخهٔ سریع محسوب می‌شوند. فیتوپلانکتون‌ها و گیاهان [[کربن دی‌اکسید]] را توسط سلول‌های‌شان جذب و از [[جو زمین]] می‌گیرند و طی واکنش زیر با استفاده از انرژی [[خورشید]]، کربن دی‌اکسید و آب را به شکر و اکسیژن تبدیل می‌کنند:{{R|NASAfast|Niel49}}
<center><math>\mathrm{CO_2 + H_2O + Energy \longrightarrow CH_2O + O_2}</math></center>
{{وسط‌چین}}<math>\mathrm{CO_2 + H_2O + Energy \longrightarrow CH_2O + O_2}</math>{{پایان}}


چرخهٔ سریع کربن به فعالیت ارگانیک‌های زنده وابسته است و با تغییر [[فصل]] نوسان می‌کند.{{r|NASA-fcc}} اوج کاهش ذخایر کربنی این چرخه در اواسط [[تابستان]] اندازه‌گیری شده‌است؛ با آغاز [[زمستان]] و اتمام [[پاییز]] تمام منابع کربنی ذخیره‌شده در ارگانیک‌های زنده و بخصوص گیاهی مرده، تجزیه شده و دوباره به جو زمین بازمی‌گردند.{{r|JJZukunft}}
چرخهٔ سریع کربن به فعالیت ارگانیسمهای زنده وابسته است و با تغییر [[فصل]] نوسان می‌کند.{{R|NASA-fcc}} اوج کاهش ذخایر کربنی این چرخه در اواسط [[تابستان]] اندازه‌گیری شده‌است؛ با آغاز [[زمستان]] و اتمام [[پاییز]] تمام منابع کربنی ذخیره‌شده در ارگانیسمهای زنده و بخصوص گیاهی مرده، تجزیه شده و دوباره به جو زمین بازمی‌گردند.{{R|JJZukunft}}


== ارتباط با آب‌وهوای جهان ==
== ارتباط با آب‌وهوای جهان ==
«سامانهٔ» زمین به عنوان یک سامانهٔ بسته در نظر گرفته می‌شود از این‌رو تأمین کربن توسط روش‌هایی چون [[شهاب سنگ]]‌ها یا فرایندهای شیمیایی هسته‌ای از طریق [[پرواز فضایی]] مورد توجه قرار نمی‌گیرد. در سطح کلان از این سامانه تمامی محتوای کربن ثابت است و هر یک از چهار زیرسامانه مشخصه‌های گوناگونی با توجه به ظرفیت ذخیره‌سازی، مدت‌زمان، جریان ورودی و جریان خروجی را دارا می‌باشند.{{r|energy24de}} مولکول‌های مبتنی بر کربن جزئی اصلی از ترکیبات بیولوژیکی محسوب می‌شوند و برای [[زندگی|زندگی روی زمین]] بسیار مهم هستند. کربن همچنین یکی از اجزاء مهم بسیاری از مواد معدنی است و در اشکال مختلف در جو وجود دارد. [[دی اکسید کربن]] تا حدی مسئول [[اثر گلخانه‌ای]] و [[گاز گلخانه‌ای]] نیز می‌باشد.{{r|GlobalCarbonCycle|Geochemie}}
«سامانهٔ» زمین به عنوان یک سامانهٔ بسته در نظر گرفته می‌شود از این‌رو تأمین کربن توسط روش‌هایی چون [[شهاب سنگ]]‌ها یا فرایندهای شیمیایی هسته‌ای از طریق [[پرواز فضایی]] مورد توجه قرار نمی‌گیرد. در سطح کلان از این سامانه تمامی محتوای کربن ثابت است و هر یک از چهار زیرسامانه مشخصه‌های گوناگونی با توجه به ظرفیت ذخیره‌سازی، مدت‌زمان، جریان ورودی و جریان خروجی را دارا می‌باشند.{{R|energy24de}} مولکول‌های مبتنی بر کربن جزئی اصلی از ترکیبات بیولوژیکی محسوب می‌شوند و برای [[زندگی|زندگی روی زمین]] بسیار مهم هستند. کربن همچنین یکی از اجزاء مهم بسیاری از مواد معدنی است و در اشکال مختلف در جو وجود دارد. [[دی‌اکسید کربن]] تا حدی مسئول [[اثر گلخانه‌ای]] و [[گاز گلخانه‌ای]] نیز می‌باشد.{{R|GlobalCarbonCycle|Geochemie}}


فعالیت‌های انسانی در دو قرن گذشته به‌طور جدی باعث تغییر چرخهٔ جهانی کربن، به ویژه در جو گردیده‌است. اگرچه سطح کربن دی‌اکسید به‌طور طبیعی در طول چند هزار سال گذشته تغییر کرده‌است اما فعالیت‌های انسان برای تولید گازهای گلخانه‌ای و کربن دی‌اکسید در اتمسفر بیش از نوسانات طبیعی است.{{r|GlobalCarbonCycle}} تغییرات در میزان کربن دی‌اکسید موجود در اتمسفر به‌طور قابل ملاحظه‌ای باعث تغییر الگوهای آب‌وهوایی و به‌طور غیر مستقیم اقیانوس‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سطح کنونی دی‌اکسید کربن در جو، از اندازه‌گیری‌های ۴۲۰٫۰۰۰ سال پیش فراتر رفته‌است و این سطوح به سرعت در حال افزایش هستند{{r|Crowley2000}} که این امر نشان‌دهندهٔ اهمیت دانستن طرز کار چرخهٔ کربن و اثرات آن بر روی آب و هوای زمین است.
فعالیت‌های انسانی در دو قرن گذشته به‌طور جدی باعث تغییر چرخهٔ جهانی کربن، به ویژه در جو گردیده‌است. اگرچه سطح کربن دی‌اکسید به‌طور طبیعی در طول چند هزار سال گذشته تغییر کرده‌است؛ اما فعالیت‌های انسان برای تولید گازهای گلخانه‌ای و کربن دی‌اکسید در اتمسفر بیش از نوسانات طبیعی است.{{R|GlobalCarbonCycle}} تغییرات در میزان کربن دی‌اکسید موجود در اتمسفر به‌طور قابل ملاحظه‌ای باعث تغییر الگوهای آب‌وهوایی و به‌طور غیر مستقیم اقیانوس‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سطح کنونی دی‌اکسید کربن در جو، از اندازه‌گیری‌های ۴۲۰٫۰۰۰ سال پیش فراتر رفته‌است و این سطوح به سرعت در حال افزایش هستند{{R|Crowley2000}} که این امر نشان‌دهندهٔ اهمیت طرز کار چرخهٔ کربن و اثرات آن بر روی آب و هوای زمین است.


== ذخیره‌سازی و مخازن اصلی ==
== ذخیره‌سازی و مخازن اصلی ==
{{هم‌چنین ببینید|متان در جو زمین}}
{{هم‌چنین ببینید|متان در جو زمین}}
{| class="wikitable" border="1" align="left"
{| class="wikitable" border="1" align="left"
|+ میزان کربن در مخازن بزرگ بر روی زمین{{r|GlobalCarbonCycle}}
|+ میزان کربن در مخازن بزرگ بر روی زمین{{R|GlobalCarbonCycle}}
! مخزن!! مقدار (گیگاتن)
! مخزن!! مقدار (گیگاتن)
|-
|-
خط ۶۹: خط ۷۰:
| style="padding-left: 2em" | دیگر ([[تورب]]) || ۲۵۰
| style="padding-left: 2em" | دیگر ([[تورب]]) || ۲۵۰
|}
|}
مقدار جهانی کربن حدود ۷۵ میلیون گیگاتن می‌باشد.{{r|energy24de}} چرخهٔ جهانی کربن در حال حاضر معمولاً به مخازن اصلی زیر تقسیم می‌شوند:
مقدار جهانی کربن حدود ۷۵ میلیون گیگاتن می‌باشد.{{R|energy24de}} چرخهٔ جهانی کربن در حال حاضر معمولاً به مخازن اصلی زیر تقسیم می‌شوند:
* [[چرخه کربن در جو زمین|جو]]
* [[چرخه کربن در جو زمین|جو]]
* [[چرخه کربن در زیست‌کره زمینی|زیست‌کرهٔ زمینی]]
* [[چرخه کربن در زیست‌کره زمینی|زیست‌کرهٔ زمینی]]
* [[اقیانوس]]‌ها، از جمله کربن معدنی محلول و [[زیوگان]] دریایی زنده و غیرزنده
* [[اقیانوس]]‌ها، از جمله کربن معدنی محلول و [[زیوگان]] دریایی زنده و غیرزنده
* [[رسوب|رسوبات]]، از جمله [[سوخت سنگواره‌ای]]، سامانه‌های آب تازه و مواد آلی غیر زنده از جمله خاک کربن
* [[رسوب]]ات، از جمله [[سوخت سنگواره‌ای]]، سامانه‌های آب تازه و مواد آلی غیر زنده از جمله خاک کربن
* بخش داخلی زمین، کربن حاصل [[گوشته]] و [[پوسته]] زمین
* بخش داخلی زمین، کربن حاصل [[گوشته]] و [[پوسته]] زمین


مبادلات کربن بین مخازن نتیجهٔ پروسه‌های مختلف شیمیایی، زمین‌شناسی، فیزیکی و بیولوژیکی می‌باشد. اقیانوس‌ها شامل بزرگترین منبع فعال کربن در نزدیکی سطح زمین هستند. جریان طبیعی کربن بین جو، اقیانوس‌ها و رسوبات به صورت متعادل است، به‌طوری‌که سطح کربن بدون دخالت‌های انسان نیز پایدار خواهد ماند.{{r|Prentice_etal_2001}}
مبادلات کربن بین مخازن نتیجهٔ پروسه‌های مختلف شیمیایی، [[زمین‌شناسی]]، فیزیکی و بیولوژیکی می‌باشند. اقیانوس‌ها شامل بزرگ‌ترین منبع فعال کربن در نزدیکی سطح زمین هستند. جریان طبیعی کربن بین جو، اقیانوس‌ها و رسوبات به صورت متعادل است، به‌طوری‌که سطح کربن بدون دخالت‌های انسان نیز پایدار خواهد ماند.{{R|Prentice_etal_2001}}


=== جو زمین ===
=== جو زمین ===
{{اصلی|چرخهٔ کربن در جو زمین}}
{{اصلی|چرخهٔ کربن در جو زمین}}
بنابه گزارشی در سال ۲۰۰۷ توسط [[هیئت بین دولتی تغییرات آب‌وهوایی]]، مقدار ۷۶۵ گیگاتن کربن در [[اتمسفر]] یافت می‌شود{{r|IPCC 2007}} و این محتوا به‌طور سالانه حدود ۳ گیگاتن در حال افزایش است. در اتمسفر، کربن به صورت [[کربن دی‌اکسید]] و [[متان]] یافت می‌شود. هردوی این گازها جذبنده هستند و حرارت را در اتمسفر حفظ می‌کنند که تا حدی مسئول [[اثر گلخانه‌ای]] محسوب می‌شوند. انباشت میلیاردها تن از گاز [[کربن دی‌اکسید]] در اتمسفر مانند یک لایهٔ ضخیم، زمین را داغ‌تر می‌کند و ممکن است به مرور زمان به نابودی برخی از پدیده‌ها منجر شود.{{r|JJZukunft}} غلظت این گاز ۳۹۰ میلی‌گرم بر هر مترمکعب و مقدار آن چیزی در حدود ۸۰۰ گیگاتن می‌باشد البته این فقط چیزی در حدود ۰٫۰۰۱٪ از مقدار کلی کربن در جهان است.
بنابه گزارشی در سال ۲۰۰۷ توسط [[هیئت بین دولتی تغییرات آب‌وهوایی]]، مقدار ۷۶۵ گیگاتن کربن در [[اتمسفر]] یافت می‌شود{{R|IPCC 2007}} و این محتوا به‌طور سالانه حدود ۳ گیگاتن در حال افزایش است. در اتمسفر، کربن به صورت [[کربن دی‌اکسید]] و [[متان]] یافت می‌شود. هردوی این گازها جذبنده هستند و حرارت را در اتمسفر حفظ می‌کنند که تا حدی مسئول [[اثر گلخانه‌ای]] محسوب می‌شوند. انباشت میلیاردها تن از گاز [[کربن دی‌اکسید]] در اتمسفر مانند یک لایهٔ ضخیم، زمین را داغ‌تر می‌کند و ممکن است به مرور زمان به نابودی برخی از پدیده‌ها منجر شود.{{R|JJZukunft}} غلظت این گاز ۳۹۰ میلی‌گرم بر هر مترمکعب و مقدار آن چیزی در حدود ۸۰۰ گیگاتن می‌باشد. البته این فقط چیزی در حدود ۰٫۰۰۱٪ از مقدار کلی کربن در جهان است.


مقدار کربن دی‌اکسید در اتمسفر به‌دلیل تغییرات در [[فتوسنتز]] و [[تنفس]] در طول شبانه‌روز متغیر است که متوسط مقدار کربن را در طول روز ۳۲۰ [[پی‌پی‌ام]] و در شب حدود ۵۰۰ [[پی‌پی‌ام]] برآورد کرده‌اند؛ البته این تغییر عملاً وابسته به نوع پوشش، میزان پوشش گیاهی و تراکم جانوری در منطقه است.{{r|Okologie-K}} اتمسفر و [[بیوسفر]] به عنوان ذخیره‌سازهای کوچک کربن محسوب می‌شوند؛ محتوای کربن موجود در اتمسفر به تغییر سرعت جریان، با حساسیت واکنش نشان می‌دهد. به دلیل فرایندهای بیوشیمیایی، اتمسفر بالاترین سرعت‌جریان‌های کربن را دارد و در نتیجه جزئی از چرخه‌های کوتاه مدت محسوب می‌شود.{{r|LexikapoolKreislauf}} غلظت [[گاز گلخانه‌ای|گازهای گلخانه‌ای]] مبتنی بر کربن از زمان شروع [[صنعتی‌سازی|عصر صنعتی]] به‌طور چشمگیری افزایش یافته‌است. این امر موجب مهم شدن اهمیت درک استفادهٔ کربن در اتمسفر گردیده است. دو گاز اصلی گلخانه‌ای کربن [[متان]] و [[کربن دی‌اکسید]] هستند. برخی دیگر از گازها و آلاینده‌های موجود در اتمسفر عبارتند از:
مقدار کربن دی‌اکسید در اتمسفر به‌دلیل تغییرات در [[فتوسنتز]] و [[تنفس]] در طول شبانه‌روز متغیر است که متوسط مقدار کربن را در طول روز ۳۲۰ [[پی‌پی‌ام]] و در شب حدود ۵۰۰ [[پی‌پی‌ام]] برآورد کرده‌اند؛ البته این تغییر عملاً وابسته به نوع پوشش، میزان پوشش گیاهی و تراکم جانوری در منطقه است.{{R|Okologie-K}} اتمسفر و [[بیوسفر]] به عنوان ذخیره‌سازهای کوچک کربن محسوب می‌شوند؛ محتوای کربن موجود در اتمسفر به تغییر سرعت جریان، با حساسیت واکنش نشان می‌دهد. به دلیل فرایندهای بیوشیمیایی، اتمسفر بالاترین سرعت‌جریان‌های کربن را دارد و در نتیجه جزئی از چرخه‌های کوتاه مدت محسوب می‌شود. غلظت [[گاز گلخانه‌ای|گازهای گلخانه‌ای]] مبتنی بر کربن از زمان شروع [[صنعتی‌سازی|عصر صنعتی]] به‌طور چشمگیری افزایش یافته‌است. این امر موجب مهم شدن اهمیت درک استفادهٔ کربن در اتمسفر گردیده‌است. دو گاز اصلی گلخانه‌ای کربن [[متان]] و [[کربن دی‌اکسید]] هستند. برخی دیگر از گازها و آلاینده‌های موجود در اتمسفر عبارتند از:


{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
خط ۸۹: خط ۹۰:
! '''زمان پایداری در اتمسفر''' || '''افزایش '''{{سخ}}٪ در سال
! '''زمان پایداری در اتمسفر''' || '''افزایش '''{{سخ}}٪ در سال
|- ----
|- ----
| [[کربن دی‌اکسید]] ||<ref group="پ">CO<sub>2</sub></ref>
| [[کربن دی‌اکسید]] ||{{واژه|CO<sub>2</sub>}}
| ۳۹۰ || ۵–۲۰۰ سال || ۰٫۴
| ۳۹۰ || ۵–۲۰۰ سال || ۰٫۴
|- ----
|- ----
| [[متان]] ||<ref group="پ">CH<sub>4</sub></ref> || ۱٫۷۵ || ۱۲ سال || ۱٫۵
| [[متان]] ||{{واژه|CH<sub>4</sub>}} || ۱٫۷۵ || ۱۲ سال || ۱٫۵
|- ----
|- ----
| [[کربن مونوکسید]] ||<ref group="پ">CO</ref> || ۰٫۰۵–۰٫۲
| [[کربن مونوکسید]] ||{{واژه|CO}} || ۰٫۰۵–۰٫۲
| ۶۰–۱۸۰ روز ||
| ۶۰–۱۸۰ روز ||
|- ----
|- ----
| کلروفلوئورو کربن‌ها<ref group="پ">Chlorofluorocarbon</ref> || [[کلروفلوئوروکربن|FCKW]]
| کلروفلوئورو کربن‌ها{{واژه|Chlorofluorocarbon}} || [[کلروفلوئوروکربن|FCKW]]
| ۱۰<sup>−۳</sup> || ۷۰–۱۰۰ سال ||
| ۱۰<sup>−۳</sup> || ۷۰–۱۰۰ سال ||
|- ----
|- ----
| [[کربن تتراکلرید]] ||<ref group="پ">CCl<sub>4</sub></ref>
| [[کربن تتراکلرید]] ||{{واژه|CCl<sub>4</sub>}}
| ۱۰<sup>−۴</sup> || ||
| ۱۰<sup>−۴</sup> || ||
|- ----
|- ----
| [[هیدروکربن]] ||<ref group="پ">Hydrocarbon</ref>
| [[هیدروکربن]] ||{{واژه|Hydrocarbon}}
| || ||
| || ||
|- ----
|- ----
| دوده ||<ref group="پ">Soot</ref> ||
| دوده ||{{واژه|Soot}} ||
| ||
| ||
|}
|}
خط ۱۱۴: خط ۱۱۵:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
| '''منبع'''
| '''منبع'''
| {{r|CQuelle1|CQuelle2|CQuelle3}}
| {{R|CQuelle1|CQuelle2|CQuelle3}}
| {{r|CQuelle4|CQuelle5}}
| {{R|CQuelle4|CQuelle5}}
| {{r|CQuelle6}}
| {{R|CQuelle6}}
| {{r|CQuelle7}}
| {{R|CQuelle7}}
| {{r|CQuelle8}}
| {{R|CQuelle8}}
|-
|-
| '''مقدار گزارش‌شده'''
| '''مقدار گزارش‌شده'''
خط ۱۳۰: خط ۱۳۱:
=== زیست‌کرهٔ زمینی ===
=== زیست‌کرهٔ زمینی ===
{{اصلی|چرخه کربن در زیست‌کره زمینی}}
{{اصلی|چرخه کربن در زیست‌کره زمینی}}
[[پرونده:Terrestrial biospheric carbon cycle-FA.jpg|بندانگشتی|400px|دیاگرام شماتیک از چرخهٔ کربن در زیست‌کرهٔ زمینی. [[کربن دی‌اکسید]] از اتمسفر از طریق تولید ناخالص اولیه<ref group="پ">Gross Primary Production</ref> (''GPP'') حذف و تبدیل به کربن آلی تبدیل گردیده‌است. در حدود نیمی از ''GPP'' به‌طور مستقیم به جو بازمی‌گردد.{{r|Prentice_etal_2001}} واحدها به گیگاتن هستند.]]
[[پرونده:Terrestrial biospheric carbon cycle-FA.jpg|بندانگشتی|400px|دیاگرام شماتیک از چرخهٔ کربن در زیست‌کرهٔ زمینی. [[کربن دی‌اکسید]] از اتمسفر از طریق تولید ناخالص اولیه{{واژه|Gross Primary Production}} (''GPP'') حذف و تبدیل به کربن آلی تبدیل گردیده‌است. در حدود نیمی از ''GPP'' به‌طور مستقیم به جو بازمی‌گردد.{{R|Prentice_etal_2001}} واحدها به گیگاتن هستند.]]
[[زیست‌کره|زیست‌کرهٔ]] زمینی<ref group="پ">Terrestrial biosphere</ref> شامل کربن آلی در تمام موجودات زندهٔ زمینی اعم از زنده و مرده، و کربن ذخیره شده در خاک می‌باشد. در حدود ۵۰۰ گیگاتن کربن در گیاهان و موجودات زندهٔ دیگر روی زمین ذخیره شده‌است{{r|Prentice_etal_2001}} و خاک دارای حدود ۱۵۰۰ گیگاتن کربن است.{{r|agiweb02jan}} بیشتر کربن موجود در زیست‌کرهٔ زمینی، کربن آلی است، و حدود یک سوم از کربن ذخیره شده در خاک به اشکال معدنی مانند [[کلسیم کربنات]] ذخیره شده‌است.{{r|Lal-2008}} کربن آلی جزء اصلی تمام موجودات زندهٔ روی زمین است. [[اتوتروف]]‌ها آن را از هوا در شکل [[کربن دی‌اکسید]] استخراج کرده و آن را به کربن آلی تبدیل می‌کند، در حالی که [[دگرپروردگی|هتروتروف‌ها]] برای تأمین انرژی و رفع نیازهای غذایی خود از مواد ساخته‌شده سایر موجوات زنده استفاده می‌کنند. مرگ [[گیاه|گیاهان]] و [[حیوان|حیوانات]] اعم از [[گوشت‌خوار]] و [[گیاه‌خوار]] باعث رهاسازی کربن در سطح زمین و اتمسفر می‌گردد، به همین دلیل حجم قابل توجه‌ای از کربن که حدود یک‌هزار تا صدهزار میلیون تن تخمین‌زده می‌شود، هر روز راهی را از [[برگ]] گیاهان آغاز می‌کند و بخشی از آن طی یک دوره چند ساله دوباره به جو زمین بازمی‌گردد.{{r|JJZukunft}}
[[زیست‌کره|زیست‌کرهٔ]] زمینی{{واژه|Terrestrial biosphere}} شامل کربن آلی در تمام موجودات زندهٔ زمینی اعم از زنده و مرده، و کربن ذخیره شده در خاک می‌باشد. در حدود ۵۰۰ گیگاتن کربن در گیاهان و موجودات زندهٔ دیگر روی زمین ذخیره شده‌است{{R|Prentice_etal_2001}} و خاک دارای حدود ۱۵۰۰ گیگاتن کربن است.{{R|agiweb02jan}} بیشتر کربن موجود در زیست‌کرهٔ زمینی، کربن آلی است، و حدود یک سوم از کربن ذخیره شده در خاک به اشکال معدنی مانند [[کلسیم کربنات]] ذخیره شده‌است.{{R|Lal-2008}} کربن آلی جزء اصلی تمام موجودات زندهٔ روی زمین است. [[اتوتروف]]‌ها آن را از هوا در شکل [[کربن دی‌اکسید]] استخراج کرده و آن را به کربن آلی تبدیل می‌کند، در حالی که [[دگرپروردگی|هتروتروف‌ها]] برای تأمین انرژی و رفع نیازهای غذایی خود از مواد ساخته‌شده سایر موجوات زنده استفاده می‌کنند. مرگ [[گیاه]]ان و [[حیوان]]ات اعم از [[گوشت‌خوار]] و [[گیاه‌خواری (جانوران)|گیاه‌خوار]] باعث رهاسازی کربن در سطح زمین و اتمسفر می‌گردد، به همین دلیل حجم قابل توجه‌ای از کربن که حدود یک‌هزار تا صدهزار میلیون تن تخمین‌زده می‌شود، هر روز راهی را از [[برگ]] گیاهان آغاز می‌کند و بخشی از آن طی یک دوره چند ساله دوباره به جو زمین بازمی‌گردد.{{R|JJZukunft}}


کربن در جهان و بر روی زمین یک عنصر نسبتاً نادر به حساب می‌آید، بنابراین توسعهٔ زندگی مبتنی بر کربن تنها در صورتی ممکن است که موجودات زنده تمام چرخه‌های جهانی کربن را استفاده کرده و دوباره چرخه‌ای بسته ایجاد کنند.
کربن در جهان و بر روی زمین یک عنصر نسبتاً نادر به حساب می‌آید، بنابراین توسعهٔ زندگی مبتنی بر کربن تنها در صورتی ممکن است که موجودات زنده تمام چرخه‌های جهانی کربن را استفاده کرده و دوباره چرخه‌ای بسته ایجاد کنند.
خط ۱۳۸: خط ۱۳۹:
* بیشترین عناصر در بدن انسان: هیدروژن (۶۰٫۶٪)، اکسیژن (۲۵٫۷٪) و کربن (۱۰٫۷٪)
* بیشترین عناصر در بدن انسان: هیدروژن (۶۰٫۶٪)، اکسیژن (۲۵٫۷٪) و کربن (۱۰٫۷٪)


فرم‌های ذخیره‌سازی کربن در [[زیست‌کره]] توسط مواد آلی و کربنات دیگر (معمولاً کربنات کلسیم<ref group="پ">CaCO<sub>3</sub></ref>) انجام می‌شود. [[استخوان‌بندی]]‌ها و اسکلت‌های خارجی از مواد آلی ([[کیتین]] در [[بندپایان]] ([[سخت‌پوستان]]، [[عنکبوتیان]] و [[حشرات]])، اسکلت‌های خارجی از جنس کربنات در [[نرم‌تنان]]، [[روزن‌داران]] و هپتوفایتا<ref group="پ">Haptophyta</ref> و اسکلت‌های داخلی از کربنات در [[مرجان]]‌ها در این میان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند.
فرم‌های ذخیره‌سازی کربن در [[زیست‌کره]] توسط مواد آلی و کربنات دیگر (معمولاً [[کلسیم کربنات|کربنات کلسیم]]{{واژه|CaCO<sub>3</sub>}}) انجام می‌شود. [[استخوان‌بندی]]‌ها و اسکلت‌های خارجی از مواد آلی ([[کیتین]] در [[بندپایان]] ([[سخت‌پوستان]]، [[عنکبوتیان]] و [[حشرات]])، اسکلت‌های خارجی از جنس کربنات در [[نرم‌تنان]]، [[روزن‌داران]] و هپتوفایتا{{واژه|Haptophyta}} و اسکلت‌های داخلی از کربنات در [[مرجان]]‌ها در این میان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند.


[[اکوسیستم]]‌های زمینی حاوی حدود ۸۰۰ گیگاتن کربن، و دریایی حاوی ۳ گیگاتن در زیست‌کره هستند که معادل سهم ۰٫۰۰۱٪ از کل کربن جهانی است؛ بنابراین، بیوسفر نیز همانند اتمسفر به یکی از کوچکترین ذخیره‌سازهای کربن می‌پیوندد اما موتورهای چرخه‌های کوتاه مدت هستند.
[[اکوسیستم]]‌های زمینی حاوی حدود ۸۰۰ گیگاتن کربن، و دریایی حاوی ۳ گیگاتن در زیست‌کره هستند که معادل سهم ۰٫۰۰۱٪ از کل کربن جهانی است؛ بنابراین، بیوسفر نیز همانند اتمسفر به یکی از کوچک‌ترین ذخیره‌سازهای کربن می‌پیوندد اما موتورهای چرخه‌های کوتاه مدت هستند.


==== سنگ‌کره ====
==== سنگ‌کره ====
[[سنگ‌کره]] یا لیتوسفر با داشتن ۹۹٫۹۵٪ از کربن، به عنوان بزرگ‌ترین ذخیره‌کنندهٔ آن محسوب می‌شود. با این‌حال سرعت جریان آن کم است و از این رو بخشی از چرخه دراز مدت کربن محسوب می‌شود.{{r|Regensburg}}
[[سنگ‌کره]] یا لیتوسفر با داشتن ۹۹٫۹۵٪ از کربن، به عنوان بزرگ‌ترین ذخیره‌کنندهٔ آن محسوب می‌شود. با این‌حال سرعت جریان آن کم است و از این رو بخشی از چرخه دراز مدت کربن محسوب می‌شود.{{R|Regensburg}}
* [[رسوب|رسوبات]] و [[کربنات|سنگ‌های کربناته]]:
* [[رسوب]]ات و [[کربنات|سنگ‌های کربناته]]:
** [[کربنات]]ها: [[کلسیت]] و [[دولومیت]] حدود ۶۰ میلیون گیگاتن{{r|Regensburg}}
** [[کربنات]]ها: [[کلسیت]] و [[دولومیت]] حدود ۶۰ میلیون گیگاتن{{R|Regensburg}}
** [[کروژن]] (مواد آلی فسیلی مانند نفت شیل) ۱۵ میلیون گیگاتن
** [[کروژن]] (مواد آلی فسیلی مانند نفت شیل) ۱۵ میلیون گیگاتن
** گاز [[هیدرات]] ۱۰٫۰۰۰ گیگاتن
** گاز [[هیدرات]] ۱۰٫۰۰۰ گیگاتن
خط ۱۵۲: خط ۱۵۳:
* [[گرافیت]]
* [[گرافیت]]


[[هیدرات گازی|گازهای هیدرات]] تحت «شرایط عادی» به صورت گازهایی هستند که [[مولکول|مولکول‌هایشان]] با [[مولکول آب|مولکول‌های ضعیف آب]] متصل هستند. ذخیره‌سازی [[آب (مولکول)|مولکول‌های آب]] تحت شرایط زیر رخ می‌دهد: [[محلول]] در آب، دمای پایین و فشار بالا. [[هیدرات]] به دست آمده عمدتاً [[جامد]] است. مولکول‌های متان توسط آن‌ها در حفره‌هایی از شبکه [[کریستال]] قرار دارند و این [[متان|هیدرات متان]] برای چرخهٔ کربن بسیار مهم است که در رسوبات‌دریایی و پرمافراست یافت می‌شوند. متان موجود در متان‌هیدرات توسط [[اندامگان بی‌هوازی|تجزیه بی‌هوازی مواد آلی]] تولید می‌شود. هیدرات متان از اِشباع آب با متان در دماهای بالاتر از انجماد و در فشار بالا (از ۵۰۰ متر عمق در دریا) تشکیل می‌شود. با تغییر در شرایط فشار و درجهٔ حرارت می‌تواند متان بیشتری منتشر، آزاد و وارد اتمسفر شود.{{r|Schultreff}}
[[هیدرات گازی|گازهای هیدرات]] تحت «شرایط عادی» به صورت گازهایی هستند که [[مولکول]]‌هایشان با [[مولکول آب|مولکول‌های ضعیف آب]] متصل هستند. ذخیره‌سازی [[آب (مولکول)|مولکول‌های آب]] تحت شرایط زیر رخ می‌دهد: [[محلول]] در آب، دمای پایین و فشار بالا. [[هیدرات]] به دست آمده عمدتاً [[جامد]] است. مولکول‌های متان توسط آن‌ها در حفره‌هایی از شبکه [[کریستال]] قرار دارند و این [[متان|هیدرات متان]] برای چرخهٔ کربن بسیار مهم است که در رسوبات‌دریایی و پرمافراست یافت می‌شوند. متان موجود در متان‌هیدرات توسط [[اندامگان بی‌هوازی|تجزیه بی‌هوازی مواد آلی]] تولید می‌شود. هیدرات متان از اِشباع آب با متان در دماهای بالاتر از انجماد و در فشار بالا (از ۵۰۰ متر عمق در دریا) تشکیل می‌شود. با تغییر در شرایط فشار و درجهٔ حرارت می‌تواند متان بیشتری منتشر، آزاد و وارد اتمسفر شود.{{R|Schultreff}}


متان آزادشده از رسوبات می‌تواند تحت شرایطی در [[آب‌های بی‌اکسیژن]] (مناطقی در آب دریا یا آب شیرین که تهی از اکسیژن محلول هستند) توسط [[باستانیان]] مورد استفاده قرارگیرد: [[اسید استیک]] ساخته‌شده از متان در طول این جریان به شکل زیر تشکیل می‌شود.{{r|biospektrum}}
متان آزادشده از رسوبات می‌تواند تحت شرایطی در [[آب‌های بی‌اکسیژن]] (مناطقی در آب دریا یا [[آب شیرین]] که تهی از اکسیژن محلول هستند) توسط [[باستانیان]] مورد استفاده قرارگیرد: [[اسید استیک]] ساخته‌شده از متان در طول این جریان به شکل زیر تشکیل می‌شود.{{R|biospektrum}}


<center><math>\mathrm{2 \ CH_4 + 2 \ H_2O \longrightarrow CH_3COOH + 4 \ H_2}</math></center>
{{وسط‌چین}}<math>\mathrm{2 \ CH_4 + 2 \ H_2O \longrightarrow CH_3COOH + 4 \ H_2}</math>{{پایان}}


این [[اسید استیک]] توسط باکتری دسولفوسارجینا<ref group="پ">Desulfosarcina</ref> برای تولید انرژی در تنفس سولفاتی مورد استفاده قرار می‌گیرد:
این [[اسید استیک]] توسط باکتری دسولفوسارجینا{{واژه|Desulfosarcina}} برای تولید انرژی در تنفس سولفاتی مورد استفاده قرار می‌گیرد:


<center><math>\mathrm{CH_3COOH + SO_4^{2-} \longrightarrow 2 \ HCO_3^- + H_2S}</math></center>
{{وسط‌چین}}<math>\mathrm{CH_3COOH + SO_4^{2-} \longrightarrow 2 \ HCO_3^- + H_2S}</math>{{پایان}}


مصرف ۳۰۰ میلیون تن متان به صورت سالانه توسط این [[همزیستی]] تخمین زده می‌شود، که بیش از ۸۰٪ از متان تولید شده توسط [[باستانیان]] در رسوبات است. در شرایط اکسیژ می‌توان متان را به‌طور کامل با استفاده از باکتری‌های هوازی و اکسیژن به دی‌اکسید کربن و آب [[عامل اکسنده|اکسیده]] کرد.
مصرف ۳۰۰ میلیون تن متان به صورت سالانه توسط این [[همزیستی]] تخمین زده می‌شود، که بیش از ۸۰٪ از متان تولید شده توسط [[باستانیان]] در رسوبات است. در شرایط اکسیژ می‌توان متان را به‌طور کامل با استفاده از باکتری‌های هوازی و اکسیژن به دی‌اکسید کربن و آب [[عامل اکسنده|اکسیده]] کرد.


<center><math>\mathrm{CH_4 + 2 \ O_2 \longrightarrow CO_2 + 2 \ H_2O}</math></center>
{{وسط‌چین}}<math>\mathrm{CH_4 + 2 \ O_2 \longrightarrow CO_2 + 2 \ H_2O}</math>{{پایان}}


=== آب‌کره و اقیانوس‌ها ===
=== آب‌کره و اقیانوس‌ها ===
{{اصلی|چرخه کربن در آب‌کره}}
{{اصلی|چرخه کربن در آب‌کره}}
تمام آب‌ها، [[کلاهک یخی|کلاهکهای یخی]] و یخچال‌های طبیعی به [[آب‌کره]] یا هیدروسفر تعلق می‌گیرند. اقیانوس‌ها شامل حدود ۳۶٫۰۰۰ گیگاتن کربن می‌باشند که ۹۰٪ آن در شکل ین بی‌کربنات و مابقی به صورت کربنات یافت می‌شوند.{{r|ENN}} این مقدار فقط ۰٫۰۴۵٪از کربن موجود در جهان است. کربن دی‌اکسید به دام افتاده در یخ در پروسهٔ سریع تبادل با اتمسفر شرکت ندارد. اقیانوس‌ها حاوی فعال‌ترین کربن در جهان هستند و حدود ۳۶٫۰۰۰ گیگاتن کربن را بیشتر به شکل [[ین]] [[بی‌کربنات]] در خود جای‌داده‌اند.{{r|GlobalCarbonCycle}} لایه‌های سطحی اقیانوس‌ها دارای مقادیر زیادی از کربن آلی محلول است که به سرعت با جو رد و بدل می‌شوند. غلظت لایه‌های کربن حل‌شده معدنی (دی‌آی‌سی<ref group="پ">Dissolved Inorganic Carbon (DIC)</ref>) در عمق حدود ۱۵ درصد بیشتر از لایه سطحی است.{{r|Sarmiento_and_Gruber_2006}} ''دی‌آی‌سی'' در لایه‌های عمیق در دوره‌های زمانی طولانی‌تری ذخیره می‌شود.{{r|Prentice_etal_2001}} کربن از طریق [[گردش دماشوری]] در بین این دو لایه رد و بدل می‌شود.
تمام آب‌ها، [[کلاهک یخی|کلاهکهای یخی]] و [[یخچال طبیعی|یخچال‌های طبیعی]] به [[آب‌کره]] یا هیدروسفر تعلق می‌گیرند. اقیانوس‌ها شامل حدود ۳۶٫۰۰۰ گیگاتن کربن می‌باشند که ۹۰٪ آن در شکل ین بی‌کربنات و مابقی به صورت کربنات یافت می‌شوند.{{R|ENN}} این مقدار فقط ۰٫۰۴۵٪از کربن موجود در جهان است. کربن دی‌اکسید به دام افتاده در یخ در پروسهٔ سریع تبادل با اتمسفر شرکت ندارد. اقیانوس‌ها حاوی فعال‌ترین کربن در جهان هستند و حدود ۳۶٫۰۰۰ گیگاتن کربن را بیشتر به شکل [[ین]] [[بی‌کربنات]] در خود جای‌داده‌اند.{{R|GlobalCarbonCycle}} لایه‌های سطحی اقیانوس‌ها دارای مقادیر زیادی از کربن آلی محلول است که به سرعت با جو رد و بدل می‌شوند. غلظت لایه‌های کربن حل‌شده معدنی (دی‌آی‌سی{{واژه|Dissolved Inorganic Carbon (DIC)}}) در عمق حدود ۱۵ درصد بیشتر از [[لایه سطحی]] است.{{R|Sarmiento_and_Gruber_2006}} ''دی‌آی‌سی'' در لایه‌های عمیق در دوره‌های زمانی طولانی‌تری ذخیره می‌شود.{{R|Prentice_etal_2001}} کربن از طریق [[گردش دماشوری]] در بین این دو لایه رد و بدل می‌شود.


راه‌های ورود کربن به اقیانوس‌ها عمدتاً انحلال کربن دی‌اکسید موجود در جو و تبدیل‌شدن به [[کربنات]] یا از طریق رودخانه‌ها به شکل کربن آلی محلول می‌باشد. کربن توسط موجودات زنده از طریق [[فتوسنتز]] به کربن آلی تبدیل می‌شود و می‌تواند در سراسر زنجیرهٔ مواد غذایی رد و بدل یا در اعماق اقیانوس رسوب‌شده و به لایه‌های غنی کربن به عنوان کربنات کلسیم رسوب بپیوندد. در این لایه برای دوره‌های بلند مدّت باقی می‌ماند و در نهایت یا به عنوان رسوبات باقی‌می‌ماند یا به آب‌های سطحی از طریق [[گردش دماشوری]] بازمی‌گردد. {{r|Prentice_etal_2001}}
راه‌های ورود کربن به اقیانوس‌ها عمدتاً انحلال کربن دی‌اکسید موجود در جو و تبدیل‌شدن به [[کربنات]] یا از طریق رودخانه‌ها به شکل کربن آلی محلول می‌باشد. کربن توسط موجودات زنده از طریق [[فتوسنتز]] به کربن آلی تبدیل می‌شود و می‌تواند در سراسر زنجیرهٔ مواد غذایی رد و بدل یا در اعماق اقیانوس رسوب‌شده و به لایه‌های غنی کربن به عنوان کربنات کلسیم رسوب بپیوندد. در این لایه برای دوره‌های بلند مدّت باقی می‌ماند و در نهایت یا به عنوان رسوبات باقی‌می‌ماند یا به [[آب‌های سطحی]] از طریق [[گردش دماشوری]] بازمی‌گردد. {{R|Prentice_etal_2001}}


جذب اقیانوسی کربن دی‌اکسید یکی از مهم‌ترین انواع سلب کربن برای محدود کردن افزایش دی‌اکسید کربن توسط انسان در جو است. با این حال، این فرایند توسط تعدادی از عوامل خاص محدود شده‌است. از آنجا که نرخ انحلال کربن دی‌اکسید در اقیانوس به فرسایش سنگ‌ها در اثر هوا وابسته است و این فرایند آهسته‌تر از نرخ فعلی انتشار گازهای گلخانه‌ای توسط انسان طول می‌کشد، جذب کربن دی‌اکسید در اقیانوس در آینده کاهش می‌یابد.{{r|GlobalCarbonCycle}} جذب کربن دی‌اکسید همچنین باعث اسیدی‌تر شدن آب می‌شود که بیوسیستم‌های اقیانوس را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نرخ پیش‌بینی شدهٔ افزایش اسیدیتهٔ اقیانوسی ممکن است ته‌نشینی بیولوژیکی کلسیم کربنات را آهسته‌تر کند، که نتیجهٔ آن کاهش ظرفیت اقیانوس برای جذب کربن دی‌اکسید است.{{r|Klyepas1999}}{{r|Langdon2000}}
جذب اقیانوسی کربن دی‌اکسید یکی از مهم‌ترین انواع سلب کربن برای محدود کردن افزایش دی‌اکسید کربن توسط انسان در جو است. با این حال، این فرایند توسط تعدادی از عوامل خاص محدود شده‌است. از آنجا که نرخ انحلال کربن دی‌اکسید در اقیانوس به [[فرسایش]] سنگ‌ها در اثر هوا وابسته است و این فرایند آهسته‌تر از نرخ فعلی انتشار گازهای گلخانه‌ای توسط انسان طول می‌کشد، جذب کربن دی‌اکسید در اقیانوس در آینده کاهش می‌یابد.{{R|GlobalCarbonCycle}} جذب کربن دی‌اکسید همچنین باعث اسیدی‌تر شدن آب می‌شود که بیوسیستم‌های اقیانوس را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نرخ پیش‌بینی شدهٔ افزایش اسیدیتهٔ اقیانوسی ممکن است ته‌نشینی بیولوژیکی کلسیم کربنات را آهسته‌تر کند، که نتیجهٔ آن کاهش ظرفیت اقیانوس برای جذب کربن دی‌اکسید است.{{R|Klyepas1999}}{{R|Langdon2000}}


== تأثیرات بشری ==
== تأثیرات بشری ==
[[پرونده:اغتشاش انسان در چرخه کربن.jpg|بندانگشتی|450px|فعالیت‌های انسانی از آغاز [[انقلاب صنعتی]] تعادل چرخهٔ کربن طبیعی را تحت تأثیر قرارداده‌است. واحدها به گیگاتن هستند.]]
[[پرونده:اغتشاش انسان در چرخه کربن.jpg|بندانگشتی|450px|فعالیت‌های انسانی از آغاز [[انقلاب صنعتی]] تعادل چرخهٔ کربن طبیعی را تحت تأثیر قرارداده‌است. واحدها به گیگاتن هستند.]]
از آغاز [[انقلاب صنعتی]] تاکنون، فعالیت‌های انسانی چرخهٔ کربن را با تغییر توابع آن به‌طور مستقیم با اضافه کردن کربن به اتمسفر تغییرداده‌است.{{r|GlobalCarbonCycle}} بزرگ‌ترین و مستقیم‌ترین نفوذ انسان در چرخهٔ کربن استفادهٔ مستقیم از [[سوخت سنگواره‌ای|سوخت‌های سنگواره‌ای]] است که کربن به صورت مستقیم از [[خاک کره]] به [[جو زمین]] انتقال می‌یابد. انسان‌ها همچنین چرخهٔ کربن را به‌طور غیرمستقیم با تغییر بیوسفر زمینی و اقیانوسی تحت تأثیر قرار می‌دهند.{{r|NatureJCC}}
از آغاز [[انقلاب صنعتی]] تاکنون، فعالیت‌های انسانی چرخهٔ کربن را با تغییر توابع آن به‌طور مستقیم با اضافه کردن کربن به اتمسفر تغییرداده‌است.{{R|GlobalCarbonCycle}} بزرگ‌ترین و مستقیم‌ترین نفوذ انسان در چرخهٔ کربن استفادهٔ مستقیم از [[سوخت سنگواره‌ای|سوخت‌های سنگواره‌ای]] است که کربن به صورت مستقیم از [[خاک کره]] به [[جو زمین]] انتقال می‌یابد. انسان‌ها همچنین چرخهٔ کربن را به‌طور غیرمستقیم با تغییر بیوسفر زمینی و اقیانوسی تحت تأثیر قرار می‌دهند.{{R|NatureJCC}}


در طول چند سدهٔ گذشته، استفادهٔ انسان از زمین و [[تغییر پوشش زمین|تغییر پوشش]] آن منجر به از دست رفتن تنوع زیستی گردیده‌است؛ این کار به تنش‌های زیست‌محیطی تبدیل شده و کاهش انعطاف‌پذیری و توانایی [[اکوسیستم]]‌ها را برای دفع کربن از جو زمین به دنبال دارد.{{r|eoEarth}} جنگل‌ها مقدار زیادی از کربن را گرفته و آن را تبدیل می‌کنند، اما [[جنگل‌زدایی]] برای مصارف کشاورزی این روند را دچار اختلال می‌کند. پوشش‌های جدید و بدون درخت مقادیر کمی از کربن را ذخیره می‌کنند که نتیجهٔ نهایی آن ذخیرهٔ بیشتر کربن در جو می‌باشد.{{r|NOAACC}}
در طول چند سدهٔ گذشته، استفادهٔ انسان از زمین و [[تغییر پوشش زمین|تغییر پوشش]] آن منجر به از دست رفتن [[تنوع زیستی]] گردیده‌است؛ این کار به تنش‌های زیست‌محیطی تبدیل شده و کاهش انعطاف‌پذیری و توانایی [[اکوسیستم]]‌ها را برای دفع کربن از جو زمین به دنبال دارد.{{R|eoEarth}} جنگل‌ها مقدار زیادی از کربن را گرفته و آن را تبدیل می‌کنند، اما [[جنگل‌زدایی]] برای مصارف کشاورزی این روند را دچار اختلال می‌کند. پوشش‌های جدید و بدون درخت مقادیر کمی از کربن را ذخیره می‌کنند که نتیجهٔ نهایی آن ذخیرهٔ بیشتر کربن در جو می‌باشد.{{R|NOAACC}}


تغییرات انسان همانند [[آلودگی هوا]]، خسارت به گیاهان و خاک، شستن کربن از خاک و دیگر تغییرات زیست‌محیطی، بهره‌وری اکوسیستم‌ها و توانایی آن‌ها برای حذف کربن از اتمسفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. دمای بالا و سطح کربن دی‌اکسید در جو باعث افزایش میزان تجزیه در خاک می‌شود و نتیجهٔ آن بازگشت سریع‌تر کربن دی‌اکسید ذخیره شده در مواد گیاهی به اتمسفر است.{{r|natureCC}} افزایش سطح کربن دی‌اکسید در جو همچنین منجر به افزایش نرخ [[فتوسنتز]] می‌شود زیرا گیاهان دیگر نیاز به بازنگه‌داشتن [[روزنه هوایی|روزنهٔ هوایی‌شان]] برای مدّت طولانی ندارند تا کربن دی‌اکسید بیشتری را جذب کنند و نتیجهٔ آن استفادهٔ بیشتر از آب است.{{r|NASA-ecc}}
تغییرات انسان همانند [[آلودگی هوا]]، خسارت به گیاهان و خاک، شستن کربن از خاک و دیگر تغییرات زیست‌محیطی، بهره‌وری اکوسیستم‌ها و توانایی آن‌ها برای حذف کربن از اتمسفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. دمای بالا و سطح کربن دی‌اکسید در جو باعث افزایش میزان تجزیه در خاک می‌شود و نتیجهٔ آن بازگشت سریع‌تر کربن دی‌اکسید ذخیره شده در مواد گیاهی به اتمسفر است.{{R|natureCC}} افزایش سطح کربن دی‌اکسید در جو همچنین منجر به افزایش نرخ [[فتوسنتز]] می‌شود زیرا گیاهان دیگر نیاز به بازنگه‌داشتن [[روزنه هوایی|روزنهٔ هوایی‌شان]] برای مدّت طولانی ندارند تا کربن دی‌اکسید بیشتری را جذب کنند و نتیجهٔ آن استفادهٔ بیشتر از آب است.{{R|NASA-ecc}}


انسان بر چرخهٔ اقیانوسی کربن نیز تأثیر می‌گذارد؛ روند جاری در تغییرات آب و هوایی منجر به دمای بالاتر اقیانوس‌ها شده، در نتیجه تغییرات اکوسیستمی به‌عمل می‌آید. همچنین باران اسیدی و روان‌آب‌های آلودهٔ کشاورزی و صنعتی باعث تغییر چشمگیری در ترکیب شیمیایی اقیانوس می‌شوند. چنین تغییراتی تأثیرات چشمگیری در اکوسیستم‌های حساس همانند [[آب‌سنگ مرجانی|آب‌سنگ‌های مرجانی]] دارند و توانایی اقیانوس‌ها در جذب کربن از جو را در مقیاس منطقه‌ای محدود می‌کنند که کاهش تنوع زیستی اقیانوسی در سطح جهان را به دنبال دارد.{{r|NatureJCC}}
انسان بر چرخهٔ اقیانوسی کربن نیز تأثیر می‌گذارد؛ روند جاری در تغییرات آب و هوایی منجر به دمای بالاتر اقیانوس‌ها شده، در نتیجه تغییرات اکوسیستمی به‌عمل می‌آید. همچنین باران اسیدی و روان‌آب‌های آلودهٔ کشاورزی و صنعتی باعث تغییر چشمگیری در [[ترکیب شیمیایی]] اقیانوس می‌شوند. چنین تغییراتی تأثیرات چشمگیری در اکوسیستم‌های حساس همانند [[آب‌سنگ مرجانی|آب‌سنگ‌های مرجانی]] دارند و توانایی اقیانوس‌ها در جذب کربن از جو را در مقیاس منطقه‌ای محدود می‌کنند که کاهش تنوع زیستی اقیانوسی در سطح جهان را به دنبال دارد.{{R|NatureJCC}}


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
{{درگاه|علوم زمین|شیمی آلی}}
{{درگاه|علوم زمین}}
{{colbegin|3}}
{{چندستونه|۳}}
* [[چرخه سی‌ان‌او]]
* [[چرخه سی‌ان‌او]]
* [[چرخه آب]]
* [[چرخه آب]]
خط ۲۰۸: خط ۲۰۹:
<!--* [[زیست‌پالایی]]-->
<!--* [[زیست‌پالایی]]-->
* [[آب‌های بی‌اکسیژن]]
* [[آب‌های بی‌اکسیژن]]
{{colend}}
{{Div col end}}


== همسنگ‌های انگلیسی ==
== همسنگ‌های انگلیسی ==
{{پانویس|۴|گروه=پ|چپ‌چین=بله}}
{{پانویس|۲|گروه=persian-alpha|چپ‌چین=بله}}


== منابع ==
== منابع ==
<!--!!!توجه!!
<!--!!!توجه!!


لطفاً از اصلاح ارقام در بخش پانویس استفاده نکنید. مکانیسم این الگو ({{r}}) هنگام فارسی‌سازی ارقام به دلیل فارسی‌شدن احتمالی اعداد در نام یک یادکرد از کار می‌افتد. -->
لطفاً از اصلاح ارقام در بخش پانویس استفاده نکنید. مکانیسم این الگو ({{R}}) هنگام فارسی‌سازی ارقام به دلیل فارسی‌شدن احتمالی اعداد در نام یک یادکرد از کار می‌افتد. -->
{{چپ‌چین}}
{{چپ‌چین}}


خط ۲۲۶: خط ۲۲۷:
|ناشر=[[گاردین|The Guardian]]
|ناشر=[[گاردین|The Guardian]]
|کد زبان=en
|کد زبان=en
| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DID6b91M | تاریخ بایگانی = 30 Dec 2012}}</ref><ref name=guardianCC2>{{یادکرد وب
|پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/6DID6b91M?url=http://www.guardian.co.uk/environment/2011/feb/25/carbon-cycle
|تاریخ بایگانی=30 دسامبر 2012
}}</ref><ref name=guardianCC2>{{یادکرد وب
|عنوان=Are humans definitely causing global warming?
|عنوان=Are humans definitely causing global warming?
|نشانی=http://www.guardian.co.uk/environment/2010/dec/30/humans-causing-global-warming
|نشانی=http://www.guardian.co.uk/environment/2010/dec/30/humans-causing-global-warming
خط ۲۳۳: خط ۲۳۶:
|تاریخ=30 Dec 2010
|تاریخ=30 Dec 2010
|کد زبان=en
|کد زبان=en
| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DID7oAzN | تاریخ بایگانی = 30 Dec 2012}}</ref><ref name=NASA-fcc>{{یادکرد وب
|پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/6DID7oAzN?url=http://www.guardian.co.uk/environment/2010/dec/30/humans-causing-global-warming
|تاریخ بایگانی=30 دسامبر 2012
}}</ref><ref name=NASA-fcc>{{یادکرد وب
|عنوان=The Fast Carbon Cycle
|عنوان=The Fast Carbon Cycle
|نشانی=http://earthobservatory.nasa.gov/Features/CarbonCycle/page3.php
|نشانی=http://earthobservatory.nasa.gov/Features/CarbonCycle/page3.php
خط ۲۳۹: خط ۲۴۴:
|ناشر=[[ناسا|NASA]]
|ناشر=[[ناسا|NASA]]
|کد زبان=en
|کد زبان=en
| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DID8htRz | تاریخ بایگانی = 30 Dec 2012}}</ref><ref name=NASA-ecc>{{یادکرد وب
|پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/6DID8htRz?url=http://earthobservatory.nasa.gov/Features/CarbonCycle/page3.php
|تاریخ بایگانی=30 دسامبر 2012
}}</ref><ref name=NASA-ecc>{{یادکرد وب
|عنوان=Effects of Changing the Carbon Cycle
|عنوان=Effects of Changing the Carbon Cycle
|نشانی=http://earthobservatory.nasa.gov/Features/CarbonCycle/page5.php
|نشانی=http://earthobservatory.nasa.gov/Features/CarbonCycle/page5.php
خط ۲۴۵: خط ۲۵۲:
|ناشر=[[ناسا|NASA]]
|ناشر=[[ناسا|NASA]]
|کد زبان=en
|کد زبان=en
| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DID9jyah | تاریخ بایگانی = 30 Dec 2012}}</ref><ref name=BBC-CC>{{یادکرد وب
|پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/6DID9jyah?url=http://earthobservatory.nasa.gov/Features/CarbonCycle/page5.php
|تاریخ بایگانی=30 دسامبر 2012
}}</ref><ref name=BBC-CC>{{یادکرد وب
|عنوان=The carbon and nitrogen cycles
|عنوان=The carbon and nitrogen cycles
|نشانی=http://www.bbc.co.uk/schools/gcsebitesize/science/add_gateway_pre_2011/greenworld/recyclingrev1.shtml
|نشانی=http://www.bbc.co.uk/schools/gcsebitesize/science/add_gateway_pre_2011/greenworld/recyclingrev1.shtml
خط ۲۵۲: خط ۲۶۱:
|ناشر=[[بی‌بی‌سی|BBC]]
|ناشر=[[بی‌بی‌سی|BBC]]
|کد زبان=en
|کد زبان=en
| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DIDAqB2V | تاریخ بایگانی = 30 Dec 2012}}</ref><ref name="AOW">{{یادکرد ژورنال
|پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/6DIDAqB2V?url=http://www.bbc.co.uk/schools/gcsebitesize/science/add_gateway_pre_2011/greenworld/recyclingrev1.shtml
|تاریخ بایگانی=30 دسامبر 2012
}}</ref><ref name="AOW">{{یادکرد ژورنال
| نام خانوادگی =Holmes
| نام خانوادگی =Holmes
| نام =Richard
| نام =Richard
خط ۲۵۹: خط ۲۷۰:
| ژورنال =Pantheon Books
| ژورنال =Pantheon Books
| کد زبان = en
| کد زبان = en
| issn =978-0-375-42222-5
| isbn =۹۷۸-۰-۳۷۵-۴۲۲۲۲-۵
}}</ref><ref name="energy24de">{{یادکرد وب |نشانی=http://www.energie-info-24.de/Kohlenstoffzyklus/ |عنوان=Kohlenstoffzyklus |ناشر=energie-info-24.de |تاریخ بازبینی=18 Dec 2012| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DIDBsXL6 | تاریخ بایگانی = 30 Dec 2012|کد زبان=en}}</ref><ref name="IPCC 2007">{{یادکرد وب |نشانی=http://www.ipcc.ch/publications_and_data/ar4/wg1/en/contents.html|عنوان=Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change |ناشر=IPCC |تاریخ=2007 |تاریخ بازبینی=03 Jan 2013 |کد زبان=en| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DRtljNum | تاریخ بایگانی = 05 January 2013}}</ref><ref name="GAWSIS">{{یادکرد وب |نشانی=http://gaw.empa.ch/gawsis/ |عنوان=Information about GAW |ناشر=GAW |تاریخ بازبینی=26 Dec 2012 | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DIDCM4Aq | تاریخ بایگانی = 30 Dec 2012| کد زبان = en}}</ref><ref name="LexikapoolKreislauf">{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://www.lexikapool.de/lexika/Kohlenstoffkreislauf.html |عنوان=|ناشر=Lexikapool |تاریخ=|تاریخ بازبینی=18 Dec 2012| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DIDDhTrH | تاریخ بایگانی = 30 Dec 2012| کد زبان = en}}</ref><ref name="GlobalCarbonCycle">{{cite journal|last1=Falkowski|first1=P.|title=The Global Carbon Cycle: A Test of Our Knowledge of Earth as a System|journal=Science|volume=290|issue=5490|year=2000|pages=291–296|issn=00368075|doi=10.1126/science.290.5490.291}}</ref><ref name="Crowley2000">{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =Crawley | نام = T.J. | عنوان = Causes of Climate Change Over the Past 1000 Years | ژورنال =Science | سری =289 | دوره = | شماره =5477 | سال =2000 | صفحه =270-277 | شابک =00368075 | bibcode =2000Sci...289..270C | doi =10.1126/science.289.5477.270| کد زبان = en}}</ref><ref name="JJZukunft">{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://jamejamonline.ir/newstext2.aspx?newsnum=100848604598 |عنوان=چرخه کربن و آینده زمین |ناشر=روزنامه جام جم |تاریخ=۱۴ ژوئیه ۲۰۱۱ |تاریخ بازبینی=۱۸ دسامبر ۲۰۱۲| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DIDFqk1g | تاریخ بایگانی = ۳۰ دسامبر ۲۰۱۲}}</ref><ref name="Okologie-K">{{یادکرد کتاب
}}</ref><ref name="energy24de">{{یادکرد وب |نشانی=http://www.energie-info-24.de/Kohlenstoffzyklus/ |عنوان=Kohlenstoffzyklus |ناشر=energie-info-24.de |تاریخ بازبینی=18 Dec 2012 |پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/6DIDBsXL6?url=http://www.energie-info-24.de/Kohlenstoffzyklus/ |تاریخ بایگانی=30 دسامبر 2012 |کد زبان=en}}</ref><ref name="IPCC 2007">{{یادکرد وب |نشانی=http://www.ipcc.ch/publications_and_data/ar4/wg1/en/contents.html |عنوان=Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change |ناشر=IPCC |تاریخ=2007 |تاریخ بازبینی=۳ ژانویه ۲۰۱۳ |کد زبان=en |پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/6DRtljNum?url=http://www.ipcc.ch/publications_and_data/ar4/wg1/en/contents.html |تاریخ بایگانی=5 ژانویه 2013}}</ref><ref name="GAWSIS">{{یادکرد وب |نشانی=http://gaw.empa.ch/gawsis/ |عنوان=Information about GAW |ناشر=GAW |تاریخ بازبینی=26 Dec 2012 |پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20130901055228/http://gaw.empa.ch/gawsis/ |تاریخ بایگانی=۱ سپتامبر ۲۰۱۳ |کد زبان=en |dead-url=yes}}</ref><ref name="GlobalCarbonCycle">{{cite journal|last1=Falkowski|first1=P.|title=The Global Carbon Cycle: A Test of Our Knowledge of Earth as a System|journal=Science|volume=290|issue=5490|year=2000|pages=291–296|issn=00368075|doi=10.1126/science.290.5490.291}}</ref><ref name="Crowley2000">{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =Crawley | نام = T.J. | عنوان = Causes of Climate Change Over the Past 1000 Years | ژورنال =Science | سری =289 | دوره = | شماره =5477 | سال =2000 | صفحه =270-277 | bibcode =2000Sci...289..270C | doi =10.1126/science.289.5477.270| کد زبان = en}}</ref><ref name="JJZukunft">{{یادکرد وب |نویسنده= |نشانی=http://jamejamonline.ir/newstext2.aspx?newsnum=100848604598 |عنوان=چرخه کربن و آینده زمین |ناشر=روزنامه جام جم |تاریخ=۱۴ ژوئیه ۲۰۱۱ |تاریخ بازبینی=۱۸ دسامبر ۲۰۱۲ |پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/6DIDFqk1g?url=http://jamejamonline.ir/newstext2.aspx?newsnum=100848604598 |تاریخ بایگانی=30 دسامبر 2012}}</ref><ref name="Okologie-K">{{یادکرد کتاب
|نام خانوادگی۱=Nentwig
|نام خانوادگی۱=Nentwig
|نام۱=Wolfgang
|نام۱=Wolfgang
خط ۲۷۱: خط ۲۸۲:
|تاریخ دسترسی=11 Jan 2013
|تاریخ دسترسی=11 Jan 2013
|ویرایش=3
|ویرایش=3
⚫
|کد زبان=en
|سال=2011
|سال=2011
|ناشر=Springer DE
|ناشر=Springer DE
خط ۲۸۲: خط ۲۹۲:
|صفحه=25
|صفحه=25
| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6Dib46xTo | تاریخ بایگانی = 16 January 2013}}</ref><ref name="Prentice_etal_2001">{{یادکرد وب
| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6Dib46xTo | تاریخ بایگانی = 16 January 2013}}</ref><ref name="Prentice_etal_2001">{{یادکرد وب
|نام خانوادگی=Prentice
|نام خانوادگی = Prentice
|نام=I.C.
|نام = I.C.
|عنوان=Climate change 2001: the scientific basis: contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergouvernmental Panel on Climate Change
|عنوان = Climate change 2001: the scientific basis: contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergouvernmental Panel on Climate Change
|پیوند=http://ir.anet.ua.ac.be/irua/handle/10067/381670151162165141?show=full
|پیوند = http://ir.anet.ua.ac.be/irua/handle/10067/381670151162165141?show=full
|سال=2001 |ناشر=Houghton, J.T.
|سال = 2001
|ناشر = Houghton, J.T.
|کد زبان=en| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DIDJLDuR | تاریخ بایگانی = 30 Dec 2012}}</ref><ref name="Regensburg">{{یادکرد وب
⚫
|کد زبان = en
|نشانی=http://www.physik.uni-regensburg.de/forschung/wegscheider/gebhardt_files/skripten/Carbon-Zyklus.Staab.pdf |عنوان=Carbon-Zyklus |ناشر=Universität Regensburg |تاریخ=|تاریخ بازبینی=19 Dec| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DIDKJsdm |کد زبان=en| تاریخ بایگانی = 30 Dec 2012}}</ref><ref name="Schultreff">{{یادکرد وب |نام خانوادگی=Brandstetter |نام=C. |عنوان=Umweltschäden der fossilen Energieträger |نشانی=http://www.schultreff.de/referate/erdkunde/r0605t00.htm |بازبینی=20 Dec 2012 |اثر=|تاریخ=|ناشر=Schultreff|کد زبان=en| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DRtnDjts | تاریخ بایگانی = 05 January 2013}}</ref><ref name="biospektrum">{{یادکرد وب |نام خانوادگی=|نام=|عنوان=Tiefseeforschung: Anaerobe Oxidation
|پیوند بایگانی = https://www.webcitation.org/6DIDJLDuR?url=http://ir.anet.ua.ac.be/irua/handle/10067/381670151162165141?show=full
⚫
von Methan durch eine mikrobielle Symbiose |نشانی=http://www.biospektrum.de/blatt/d_bs_pdf&_id=932809 |بازبینی=20 Dec 2012|ناشر=Bioespektrum|کد زبان=en| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DRtotLBe | تاریخ بایگانی = 05 January 2013}}</ref><ref name="Geochemie">{{یادکرد کتاب | عنوان = Geochemie | جلد = General Books| سال =2011| شابک =1159008728 | زبان =آلمانی| تاریخ بازبینی = 20 Dec 2012}}</ref><ref name="agiweb02jan">{{یادکرد وب |نویسنده=Charles W. Rice |نشانی=http://www.agiweb.org/geotimes/jan02/feature_carbon.html |عنوان=Storing Carbon in Soil: Why and How? |ناشر=American Geological Institute |تاریخ=15 Jan 2002 |تاریخ بازبینی=20 Dec 2012 | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DIDKwzYX | تاریخ بایگانی = 30 Dec 2012|کد زبان=en}}</ref><ref name="agiweb02jan">{{یادکرد وب |نویسنده=Charles W. Rice |نشانی=http://www.agiweb.org/geotimes/jan02/feature_carbon.html |عنوان=Storing Carbon in Soil: Why and How?|ناشر=Geotimes |تاریخ=Jan 2002 |تاریخ بازبینی=25 Dec 2012 | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DIDLYUMc | تاریخ بایگانی = 30 Dec 2012| کد زبان = en}}</ref><ref name=Lal-2008>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =Rattan | نام = Lal | عنوان =Sequestration of atmospheric CO<sub>2</sub> in global carbon pools |کد زبان= en| ژورنال = Energy and Environmental Science | سال =2008 | صفحه =86-100 | doi =10.1039/b809492f}}</ref><ref name=natureCC>{{یادکرد وب
|تاریخ بایگانی = 30 دسامبر 2012
|بازبینی = 19 دسامبر 2012
}}</ref><ref name="Regensburg">{{یادکرد وب |نشانی=http://www.physik.uni-regensburg.de/forschung/wegscheider/gebhardt_files/skripten/Carbon-Zyklus.Staab.pdf |عنوان=Carbon-Zyklus |ناشر=Universität Regensburg |تاریخ= |تاریخ بازبینی=۱ دسامبر ۲۰۱۹
⚫
|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20140809070424/http://www.physik.uni-regensburg.de/forschung/wegscheider/gebhardt_files/skripten/Carbon-Zyklus.Staab.pdf |کد زبان=en |تاریخ بایگانی=۹ اوت ۲۰۱۴ |dead-url=yes}}</ref><ref name="Schultreff">{{یادکرد وب |نام خانوادگی=Brandstetter |نام=C. |عنوان=Umweltschäden der fossilen Energieträger |نشانی=http://www.schultreff.de/referate/erdkunde/r0605t00.htm |بازبینی=20 Dec 2012 |اثر= |تاریخ= |ناشر=Schultreff |کد زبان=en |پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/6DRtnDjts?url=http://www.schultreff.de/referate/erdkunde/r0605t00.htm |تاریخ بایگانی=5 ژانویه 2013}}</ref><ref name="biospektrum">{{یادکرد وب|نام خانوادگی=|نام=|عنوان=Tiefseeforschung|نشانی=http://www.biospektrum.de/blatt/d_bs_pdf&_id=932809|بازبینی=20 Dec 2012|ناشر=Bioespektrum|کد زبان=en|پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/6DRtotLBe?url=http://www.biospektrum.de/blatt/d_bs_pdf|تاریخ بایگانی=5 ژانویه 2013}}</ref><ref name="Geochemie">{{یادکرد کتاب | عنوان = Geochemie | جلد = General Books| سال =2011| شابک =1159008728 | زبان =آلمانی}}</ref><ref name="agiweb02jan">{{یادکرد وب |نویسنده=Charles W. Rice |نشانی=http://www.agiweb.org/geotimes/jan02/feature_carbon.html |عنوان=Storing Carbon in Soil: Why and How? |ناشر=Geotimes |تاریخ=Jan 2002 |تاریخ بازبینی=25 Dec 2012 |پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/6DIDLYUMc?url=http://www.agiweb.org/geotimes/jan02/feature_carbon.html |تاریخ بایگانی=30 دسامبر 2012 |کد زبان=en}}</ref><ref name=Lal-2008>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =Rattan | نام = Lal | عنوان =Sequestration of atmospheric CO<sub>2</sub> in global carbon pools |کد زبان= en| ژورنال = Energy and Environmental Science | سال =2008 | صفحه =86-100 | doi =10.1039/b809492f}}</ref><ref name=natureCC>{{یادکرد وب
|عنوان=Acceleration of global warming due to carbon-cycle feedbacks in a coupled climate model
|عنوان=Acceleration of global warming due to carbon-cycle feedbacks in a coupled climate model
|نشانی=http://www.nature.com/nature/journal/v408/n6809/abs/408184a0.html
|نشانی=http://www.nature.com/nature/journal/v408/n6809/abs/408184a0.html
خط ۲۹۵: خط ۳۰۹:
|اثر=Nature
|اثر=Nature
|تاریخ=9 Nov 2000
|تاریخ=9 Nov 2000
|ناشر= Nature Journal
|ناشر=Nature Journal
|کد زبان=en
|کد زبان=en
|doi=10.1038/35041539
|doi=10.1038/35041539
| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DIDMIxYT | تاریخ بایگانی = 30 Dec 2012}}</ref><ref name=NOAACC>{{یادکرد وب
|پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/6DIDMIxYT?url=http://www.nature.com/nature/journal/v408/n6809/abs/408184a0.html
|تاریخ بایگانی=30 دسامبر 2012
}}</ref><ref name=NOAACC>{{یادکرد وب
|عنوان=Carbon Cycle Science
|عنوان=Carbon Cycle Science
|نشانی=http://www.esrl.noaa.gov/research/themes/carbon/
|نشانی=http://www.esrl.noaa.gov/research/themes/carbon/
خط ۳۰۴: خط ۳۲۰:
|اثر=Earth System Research Laboratory
|اثر=Earth System Research Laboratory
|کد زبان=en
|کد زبان=en
| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DIDNyfJq | تاریخ بایگانی = 30 Dec 2012}}</ref><ref name=NatureJCC>{{یادکرد ژورنال
|پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/6DIDNyfJq?url=http://www.esrl.noaa.gov/research/themes/carbon/
|تاریخ بایگانی=30 دسامبر 2012
}}</ref><ref name=NatureJCC>{{یادکرد ژورنال
|نام خانوادگی=Frank
|نام خانوادگی=Frank
|نام=David C.
|نام=David C.
خط ۳۳۹: خط ۳۵۷:
| عنوان =Biogeochemical dynamics of Ocean
| عنوان =Biogeochemical dynamics of Ocean
|مکان = [[پرینستون|Prinston]], [[نیوجرسی|New Jersey]], [[ایالات متحده آمریکا|United States of America]]
|مکان = [[پرینستون|Prinston]], [[نیوجرسی|New Jersey]], [[ایالات متحده آمریکا|United States of America]]
| سال =2006}}</ref><ref name=CQuelle1>George M. Woodwell: ''Das Kohlendioxidproblem''. In: ''Spektrum der Wissenschaft''. Erst-Edition, 1978. S. 17.</ref><ref name=CQuelle2>Roger Revelle: ''Weltklima: Wärmer und feuchter durch Kohlendioxid''. In: ''Spektrum der Wissenschaft''. Oktober 1982, Heft 10, S. 19.</ref><ref name=CQuelle3>Dieter Heinrich et al. : ''dtv-Atlas zur Ökologie''. 1990, {{ISBN|3-423-03228-6|en}}. S. 62.</ref><ref name=CQuelle4>Robert A. Berner et al. : ''Simulation des geochemischen Kohlenstoffkreislaufes''. In: ''Spektrum der Wissenschaft''. Mai 1985, Heft 5, S. 56.</ref><ref name=CQuelle5>E. &nbsp;R. Lucius et al. : ''Der globale Kohlenstoffkreislauf als System''. In: ''Praxis der Naturwissenschaften – Biologie in der Schule''. 53. Jahrgang, April 2004, Heft 3. S. 7.</ref><ref name=CQuelle6>Richard A. Houghton und George M. Woodwell: ''Globale Veränderung des Klimas''. In: ''Spektrum der Wissenschaft''. Juni 1985, Heft 6, S. 109.</ref><ref name=CQuelle7>Helmut Grimm: ''Gefährdung der Biosphäre''. In: ''Unterricht Biologie''. 15. Jahrgang 1991, Heft 162, S. 5.</ref><ref name=CQuelle8>Malte Faber et al. : ''Wirtschaftliche Aspekte des Kohlendioxid-Problems''. In: ''Spektrum der Wissenschaft''. Juli 1993, Heft 7, S. 31.</ref><ref name=Klyepas1999>{{cite journal|last1=Kleypas|first1=J. A.|title=Geochemical Consequences of Increased Atmospheric Carbon Dioxide on Coral Reefs|journal=Science|volume=284|issue=5411|year=1999|pages=118–120|issn=00368075|doi=10.1126/science.284.5411.118}}</ref><ref name=Langdon2000>{{cite journal|last1=Langdon|first1=Chris|last2=Takahashi|first2=Taro|last3=Sweeney|first3=Colm|last4=Chipman|first4=Dave|last5=Goddard|first5=John|last6=Marubini|first6=Francesca|last7=Aceves|first7=Heather|last8=Barnett|first8=Heidi|last9=Atkinson|first9=Marlin J.|title=Effect of calcium carbonate saturation state on the calcification rate of an experimental coral reef|journal=Global Biogeochemical Cycles|volume=14|issue=2|year=2000|pages=639–654|issn=08866236|doi=10.1029/1999GB001195}}</ref><ref name=cotwonow>{{یادکرد وب |نویسنده=|نشانی=http://co2now.org/|عنوان=NOAA Mauna Loa dataset |ناشر=[[سازمان ملی اقیانوسی و جوی|NOAA]] |کد زبان=en|تاریخ بازبینی=30 Dec 2012 | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DIDQQHyX | تاریخ بایگانی = 30 Dec 2012}}</ref><ref name="Carbon Trends">{{یادکرد وب |عنوان=Trends in Carbon Dioxide |نشانی=http://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/ |بازبینی=30 Dec 2012 |ناشر=[[سازمان ملی اقیانوسی و جوی|NOAA]]|کد زبان=en| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DIDRp3eU | تاریخ بایگانی = 30 Dec 2012}}</ref><ref name="carbon budget">{{یادکرد وب |عنوان=Carbon Budget 2009 Highlights |نشانی=http://www.globalcarbonproject.org/carbonbudget/09/hl-full.htm|بازبینی=30 Dec 2012 |اثر=|تاریخ=2009|ناشر=globalcarbonproject.org |کد زبان=en | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DRtsFqaB | تاریخ بایگانی = 05 January 2013}}</ref><ref name="Grida">{{یادکرد وب |نام خانوادگی=|عنوان=Climate Change 2001: The Scientific Basis |نشانی=http://www.grida.no/climate/ipcc_tar/wg1/fig3-2.htm|اثر=Grida.no |کد زبان=en | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DIDTI8Kz | تاریخ بایگانی = 30 Dec 2012}}</ref><ref name="deep ice">{{یادکرد وب |نام خانوادگی=Amos |نام=Jonathan |عنوان=Deep ice tells long climate story |نشانی=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/5314592.stm |بازبینی=30 Dec 2012 |اثر=[[بی‌بی‌سی|BBC]] |تاریخ=4 Sep 2006 |کد زبان=en | پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DIDU5ueW | تاریخ بایگانی = 30 Dec 2012}}</ref><ref name=PettyG>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =Petty | نام =G.W. | عنوان =A First Course in Atmospheric Radiation | ناشر =Sundog Publishing| سال =2004 | صفحه =229-251|شابک=978-0972903318|زبان=en}}</ref><ref name="Etheridge1996">{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =Etheridge | نام =D. M.| عنوان = Natural and anthropogenic changes in atmospheric (CO2) over the last 1000 years from air in Antarctic ice and fire| ژورنال =Geophysics Researches | شماره =101 | سال = 1996| صفحه = 4115 - 4128 | doi =10.1029/95JD03410 | bibcode = 1996JGR...101.4115E |issn=0148-0227}}</ref><ref name="ENN">{{یادکرد وب |نام خانوادگی=Soos |نام=Andy |عنوان=CO2 Ocean Sequestration |نشانی=http://www.enn.com/enn_original_news/article/42258 |بازبینی=8, Jan 2013 |اثر=ENN |تاریخ= 20, Jan 2011|ناشر= |کد زبان=en}}</ref><ref name="NASAint">{{یادکرد وب |نام خانوادگی=Riebeek |نام=Holli |عنوان=The Carbon Cycle |نشانی=http://earthobservatory.nasa.gov/Features/CarbonCycle/ |بازبینی=23 Jan 2013 |اثر=NASA Earth Observatory |تاریخ=June 16, 2011 |ناشر=[[ناسا|NASA]] |کد زبان=en}}</ref><ref name="NASAfast">{{یادکرد وب |نام خانوادگی=Riebeek |نام=Holli |عنوان=The Fast Carbon Cycle |نشانی=http://earthobservatory.nasa.gov/Features/CarbonCycle/page3.php |بازبینی=23 Jan 2013 |اثر=NASA Earth Observatory |تاریخ=June 16, 2011 |ناشر=[[ناسا|NASA]] |کد زبان=en}}</ref><ref name="UniSiegen">{{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |عنوان=Zellbiologie |نشانی=http://www.chemie-biologie.uni-siegen.de/biologie/fachgruppen/mikro_b/teil_6_photosynthese.pdf |بازبینی=23 Jan 2013 |اثر= |تاریخ= |ناشر=Siegen Universität |نشانی بایگانی= |تاریخ بایگانی= |کد زبان=en}}</ref><ref name="osti">{{cite web |url=http://www.osti.gov/bridge/servlets/purl/10169154-cT5xip/10169154.PDF |title=Chemical Reaction Model for Oil and Gas Generation from Type I and Type II Kerogen |last1=Braun |first1=Robert L. |last2=Burnham |first2=lan K. |publisher=Lawrence Livermore National Laboratory |date=June 1993 |accessdate=23 Jan 2013}}</ref><ref name="nyt10">{{cite news |url=http://www.nytimes.com/2010/08/03/science/03oil.html |title=Tracing Oil Reserves to Their Tiny Origins |first=William J. |last=Broad |work=The New York Times |date=August 2, 2010 |accessdate=23 Jan 2013}}</ref><ref name="IPCCslow">{{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |عنوان=The Global Carbon Cycle |نشانی=http://www.ipcc.ch/ipccreports/tar/wg1/509.htm |بازبینی=23 Jan 2013 |اثر=[[هیئت بین دولتی تغییرات آب‌وهوایی|IPCC]] |تاریخ= |ناشر= |نشانی بایگانی= |تاریخ بایگانی= |کد زبان=en}}</ref><ref name="NASAslow">{{یادکرد وب |نام خانوادگی=Riebeek |نام=Holli |عنوان=The Slow Carbon Cycle |نشانی=http://earthobservatory.nasa.gov/Features/CarbonCycle/page2.php |بازبینی=23 Jan 2013 |اثر=NASA Earth Observatory |تاریخ=June 16, 2011 |ناشر=[[ناسا|NASA]] |کد زبان=en}}</ref><ref name="NASAcha">{{یادکرد وب |نام خانوادگی=Riebeek |نام=Holli |عنوان=Changes in the Carbon Cycle |نشانی=http://earthobservatory.nasa.gov/Features/CarbonCycle/page4.php |بازبینی=23 Jan 2013 |اثر=NASA Earth Observatory |تاریخ=June 16, 2011 |ناشر=[[ناسا|NASA]] |کد زبان=en}}</ref><ref name="NASAdefor">{{cite web|url=http://www.nasa.gov/centers/goddard/news/topstory/2004/0603amazondry.html|title=NASA – Top Story – NASA DATA SHOWS DEFORESTATION AFFECTS CLIMATE}}</ref><ref name="newsfromafrica">{{یادکرد وب|نشانی=http://www.newsfromafrica.org/newsfromafrica/articles/art_9607.html|عنوان=Massive deforestation threatens food security||بازبینی= 23 Jan 2013|کد زبان=en}}</ref><ref name="SCID01">{{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |عنوان=Deforestation |نشانی= http://www.sciencedaily.com/articles/d/deforestation.htm|بازبینی= 23 Jan 2013|اثر=ScienceDaily |تاریخ= |ناشر= |نشانی بایگانی= |تاریخ بایگانی= |کد زبان=en}}</ref><ref name="SCID02">{{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |عنوان=Confirmed: Deforestation Plays Critical Climate Change Role |نشانی=http://www.sciencedaily.com/releases/2007/05/070511100918.htm |بازبینی= 23 Jan 2013|اثر=ScienceDaily |تاریخ=May 11, 2007 |ناشر= |نشانی بایگانی= |تاریخ بایگانی= |کد زبان=en}}</ref>
| سال =2006}}</ref><ref name=CQuelle1>George M. Woodwell: ''Das Kohlendioxidproblem''. In: ''Spektrum der Wissenschaft''. Erst-Edition, 1978. S. 17.</ref><ref name=CQuelle2>Roger Revelle: ''Weltklima: Wärmer und feuchter durch Kohlendioxid''. In: ''Spektrum der Wissenschaft''. Oktober 1982, Heft 10, S. 19.</ref><ref name=CQuelle3>Dieter Heinrich et al. : ''dtv-Atlas zur Ökologie''. 1990, {{شابک|3-423-03228-6|en}}. S. 62.</ref><ref name=CQuelle4>Robert A. Berner et al. : ''Simulation des geochemischen Kohlenstoffkreislaufes''. In: ''Spektrum der Wissenschaft''. Mai 1985, Heft 5, S. 56.</ref><ref name=CQuelle5>E. &nbsp;R. Lucius et al. : ''Der globale Kohlenstoffkreislauf als System''. In: ''Praxis der Naturwissenschaften – Biologie in der Schule''. 53. Jahrgang, April 2004, Heft 3. S. 7.</ref><ref name=CQuelle6>Richard A. Houghton und George M. Woodwell: ''Globale Veränderung des Klimas''. In: ''Spektrum der Wissenschaft''. Juni 1985, Heft 6, S. 109.</ref><ref name=CQuelle7>Helmut Grimm: ''Gefährdung der Biosphäre''. In: ''Unterricht Biologie''. 15. Jahrgang 1991, Heft 162, S. 5.</ref><ref name=CQuelle8>Malte Faber et al. : ''Wirtschaftliche Aspekte des Kohlendioxid-Problems''. In: ''Spektrum der Wissenschaft''. Juli 1993, Heft 7, S. 31.</ref><ref name=Klyepas1999>{{cite journal|last1=Kleypas|first1=J. A.|title=Geochemical Consequences of Increased Atmospheric Carbon Dioxide on Coral Reefs|journal=Science|volume=284|issue=5411|year=1999|pages=118–120|issn=00368075|doi=10.1126/science.284.5411.118}}</ref><ref name=Langdon2000>{{cite journal|last1=Langdon|first1=Chris|last2=Takahashi|first2=Taro|last3=Sweeney|first3=Colm|last4=Chipman|first4=Dave|last5=Goddard|first5=John|last6=Marubini|first6=Francesca|last7=Aceves|first7=Heather|last8=Barnett|first8=Heidi|last9=Atkinson|first9=Marlin J.|title=Effect of calcium carbonate saturation state on the calcification rate of an experimental coral reef|journal=Global Biogeochemical Cycles|volume=14|issue=2|year=2000|pages=639–654|issn=08866236|doi=10.1029/1999GB001195}}</ref><ref name=cotwonow>{{یادکرد وب |نویسنده= |نشانی=http://co2now.org/ |عنوان=NOAA Mauna Loa dataset |ناشر=[[سازمان ملی اقیانوسی و جوی|NOAA]] |کد زبان=en |تاریخ بازبینی=30 Dec 2012 |پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/6DIDQQHyX?url=http://co2now.org/ |تاریخ بایگانی=30 دسامبر 2012}}</ref><ref name="Carbon Trends">{{یادکرد وب |عنوان=Trends in Carbon Dioxide |نشانی=http://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/ |بازبینی=30 Dec 2012 |ناشر=[[سازمان ملی اقیانوسی و جوی|NOAA]] |کد زبان=en |پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/6DIDRp3eU?url=http://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/ |تاریخ بایگانی=30 دسامبر 2012}}</ref><ref name="carbon budget">{{یادکرد وب |عنوان=Carbon Budget 2009 Highlights |نشانی=http://www.globalcarbonproject.org/carbonbudget/09/hl-full.htm |بازبینی=30 Dec 2012 |اثر= |تاریخ=2009 |ناشر=globalcarbonproject.org |کد زبان=en |پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20111216001323/http://www.globalcarbonproject.org/carbonbudget/09/hl-full.htm |تاریخ بایگانی=۱۶ دسامبر ۲۰۱۱ |dead-url=yes}}</ref><ref name="Grida">{{یادکرد وب |نام خانوادگی= |عنوان=Climate Change 2001: The Scientific Basis |نشانی=http://www.grida.no/climate/ipcc_tar/wg1/fig3-2.htm |اثر=Grida.no |کد زبان=en |پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20070427162234/http://www.grida.no/climate/ipcc_tar/wg1/fig3-2.htm |تاریخ بایگانی=۲۷ آوریل ۲۰۰۷ |accessdate=۲۹ دسامبر ۲۰۱۲ |dead-url=yes}}</ref><ref name="deep ice">{{یادکرد وب |نام خانوادگی=Amos |نام=Jonathan |عنوان=Deep ice tells long climate story |نشانی=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/5314592.stm |بازبینی=30 Dec 2012 |اثر=[[بی‌بی‌سی|BBC]] |تاریخ=4 Sep 2006 |کد زبان=en |پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/6DIDU5ueW?url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/5314592.stm |تاریخ بایگانی=30 دسامبر 2012}}</ref><ref name=PettyG>{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =Petty | نام =G.W. | عنوان =A First Course in Atmospheric Radiation | ناشر =Sundog Publishing| سال =2004 | صفحه =229-251|شابک=978-0972903318|زبان=en}}</ref><ref name="Etheridge1996">{{یادکرد ژورنال | نام خانوادگی =Etheridge | نام =D. M.| عنوان = Natural and anthropogenic changes in atmospheric (CO2) over the last 1000 years from air in Antarctic ice and fire| ژورنال =Geophysics Researches | شماره =101 | سال = 1996| صفحه = 4115 - 4128 | doi =10.1029/95JD03410 | bibcode = 1996JGR...101.4115E |issn=0148-0227}}</ref><ref name="ENN">{{یادکرد وب |نام خانوادگی=Soos |نام=Andy |عنوان=CO2 Ocean Sequestration |نشانی=http://www.enn.com/enn_original_news/article/42258 |بازبینی=۸ ژانویه ۲۰۱۳ |اثر=ENN |تاریخ= ۲۰ ژانویه ۲۰۱۱ |ناشر= |کد زبان=en}}</ref><ref name="NASAint">{{یادکرد وب |نام خانوادگی=Riebeek |نام=Holli |عنوان=The Carbon Cycle |نشانی=http://earthobservatory.nasa.gov/Features/CarbonCycle/ |بازبینی=23 Jan 2013 |اثر=NASA Earth Observatory |تاریخ=June 16, 2011 |ناشر=[[ناسا|NASA]] |کد زبان=en}}</ref><ref name="NASAfast">{{یادکرد وب |نام خانوادگی=Riebeek |نام=Holli |عنوان=The Fast Carbon Cycle |نشانی=http://earthobservatory.nasa.gov/Features/CarbonCycle/page3.php |بازبینی=23 Jan 2013 |اثر=NASA Earth Observatory |تاریخ=June 16, 2011 |ناشر=[[ناسا|NASA]] |کد زبان=en}}</ref>
<ref name="Niel49">{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=Niel |نام۱=Van |عنوان=THE COMPARATIVE BIOCHEMISTRY OF PHOTOSYNTHESIS VAN NIEL, C B |تاریخ=1 ژوئیه ۱۹۴۹ |شماره=37 |صفحات=371-383 |پیوند=https://www.jstor.org/stable/27826281?sid=primo |تاریخ بازبینی=22 اکتبر 2021}}</ref>
<ref name="osti">{{cite web |url=http://www.osti.gov/bridge/servlets/purl/10169154-cT5xip/10169154.PDF |title=Chemical Reaction Model for Oil and Gas Generation from Type I and Type II Kerogen |last1=Braun |first1=Robert L. |last2=Burnham |first2=lan K. |publisher=Lawrence Livermore National Laboratory |date=June 1993 |accessdate=23 Jan 2013}}</ref><ref name="nyt10">{{cite news |url=http://www.nytimes.com/2010/08/03/science/03oil.html |title=Tracing Oil Reserves to Their Tiny Origins |first=William J. |last=Broad |work=The New York Times |date=August 2, 2010 |accessdate=23 Jan 2013}}</ref><ref name="IPCCslow">{{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |عنوان=The Global Carbon Cycle |نشانی=http://www.ipcc.ch/ipccreports/tar/wg1/509.htm |بازبینی=23 Jan 2013 |اثر=[[هیئت بین دولتی تغییرات آب‌وهوایی|IPCC]] |تاریخ= |ناشر= |نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20120517034734/http://www.ipcc.ch/ipccreports/tar/wg1/509.htm |تاریخ بایگانی=۱۷ مه ۲۰۱۲ |کد زبان=en |dead-url=yes}}</ref><ref name="NASAslow">{{یادکرد وب |نام خانوادگی=Riebeek |نام=Holli |عنوان=The Slow Carbon Cycle |نشانی=http://earthobservatory.nasa.gov/Features/CarbonCycle/page2.php |بازبینی=23 Jan 2013 |اثر=NASA Earth Observatory |تاریخ=June 16, 2011 |ناشر=[[ناسا|NASA]] |کد زبان=en}}</ref><ref name="NASAcha">{{یادکرد وب |نام خانوادگی=Riebeek |نام=Holli |عنوان=Changes in the Carbon Cycle |نشانی=http://earthobservatory.nasa.gov/Features/CarbonCycle/page4.php |بازبینی=23 Jan 2013 |اثر=NASA Earth Observatory |تاریخ=June 16, 2011 |ناشر=[[ناسا|NASA]] |کد زبان=en}}</ref><ref name="NASAdefor">{{cite web|url=http://www.nasa.gov/centers/goddard/news/topstory/2004/0603amazondry.html|title=NASA – Top Story – NASA DATA SHOWS DEFORESTATION AFFECTS CLIMATE|access-date=۲۳ ژانویه ۲۰۱۳|archive-date=۲۸ ژوئن ۲۰۰۹|archive-url=https://web.archive.org/web/20090628101512/http://www.nasa.gov/centers/goddard/news/topstory/2004/0603amazondry.html|url-status=dead}}</ref><ref name="newsfromafrica">{{یادکرد وب|نشانی=http://www.newsfromafrica.org/newsfromafrica/articles/art_9607.html|عنوان=Massive deforestation threatens food security|3=|بازبینی=23 Jan 2013|کد زبان=en|archive-date=۱۸ ژوئیه ۲۰۱۱|archive-url=https://web.archive.org/web/20110718105636/http://www.newsfromafrica.org/newsfromafrica/articles/art_9607.html|url-status=dead}}</ref><ref name="SCID01">{{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |عنوان=Deforestation |نشانی=http://www.sciencedaily.com/articles/d/deforestation.htm |بازبینی=23 Jan 2013 |اثر=ScienceDaily |تاریخ= |ناشر= |نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20090513133737/http://www.sciencedaily.com/articles/d/deforestation.htm |تاریخ بایگانی=۱۳ مه ۲۰۰۹ |کد زبان=en |dead-url=yes}}</ref><ref name="SCID02">{{یادکرد وب |نام خانوادگی= |نام= |عنوان=Confirmed: Deforestation Plays Critical Climate Change Role |نشانی=http://www.sciencedaily.com/releases/2007/05/070511100918.htm |بازبینی= 23 Jan 2013|اثر=ScienceDaily |تاریخ=May 11, 2007 |ناشر= |نشانی بایگانی= |تاریخ بایگانی= |کد زبان=en}}</ref>


<ref name="Prentice_etal_2001_2">{{cite book |last=Prentice |first=I.C. |hdl=10067/381670151162165141 |chapter=The carbon cycle and atmospheric carbon dioxide |title=Climate change 2001: the scientific basis: contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergouvernmental Panel on Climate Change |editor1-last=Houghton |editor1-first=J.T. |year=2001}}</ref>

<ref name="noaagi">{{Cite web |url=https://www.esrl.noaa.gov/gmd/aggi/ |title=The NOAA Annual Greenhouse Gas Index (AGGI) - An Introduction |publisher=[[اداره ملی اقیانوسی و جوی]] Global Monitoring Laboratory/Earth System Research Laboratories |access-date=2020-10-30}}</ref>

<ref name="oceanservice">{{Cite web |url=https://oceanservice.noaa.gov/facts/acidification.html |title=What is Ocean Acidification? |publisher=National Ocean Service, [[اداره ملی اقیانوسی و جوی]] |access-date=2020-10-30}}</ref>

<ref name="scor_int">{{cite web|url=http://www.scor-int.org/OBO2009/A&O_Report.pdf|title=Report of the Ocean Acidification and Oxygen Working Group, SCOR Biological Observatories Workshop|publisher=International Council for Science's Scientific Committee on Ocean Research (SCOR) |website=scor-int.org/ |date=2009-09-30}}</ref>

<ref name="heede2014">{{Cite journal |author=Heede, R. |title=Tracing anthropogenic carbon dioxide and methane emissions to fossil fuel and cement producers, 1854–2010 |journal=Climatic Change |volume=122 |pages=229–241 |year=2014 |issue=1–2 |doi=10.1007/s10584-013-0986-y|bibcode=2014ClCh..122..229H |doi-access=free}}</ref>
}}
}}


خط ۳۴۹: خط ۳۷۸:
| ویکی‌انبار-رده = Carbon cycle}}
| ویکی‌انبار-رده = Carbon cycle}}
* {{یوتیوب|OByqdUhWERk|ناسا، چرخهٔ کربن}}
* {{یوتیوب|OByqdUhWERk|ناسا، چرخهٔ کربن}}
* [http://cce.nasa.gov/cce/index.htm? صفحهٔ چرخهٔ کربن و اکوسیستم] در وب‌گاه رسمی [[ناسا]]
* [http://cce.nasa.gov/cce/index.htm? صفحهٔ چرخهٔ کربن و اکوسیستم] در وبگاه رسمی [[ناسا]]
* [http://earthobservatory.nasa.gov/Features/CarbonCycle/?src=eoa-features The Carbon Cycle]، پرایمر به‌روز شده توسط [[رصدخانه]] زمینی [[ناسا]]، ۲۰۱۱ {{en}}
* [http://earthobservatory.nasa.gov/Features/CarbonCycle/?src=eoa-features چرخه کربن]، پرایمر به‌روز شده توسط [[رصدخانه]] زمینی [[ناسا]]، ۲۰۱۱ {{En}}
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=Appenzeller |نام=Tim |نام خانوادگی۲=|نام۲=|عنوان=The case of the missing carbon |ناشر=[[نشنال جیوگرافیک|National Geographic (magazine)]] |دوره=|شماره=|سال=۲۰۰۴ |صفحه=|پیوند=http://environment.nationalgeographic.com/environment/global-warming/missing-carbon.html| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DIDUgAmB | تاریخ بایگانی = ۳۰ دسامبر ۲۰۱۲}} {{en}}
* {{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی=Appenzeller |نام=Tim |نام خانوادگی۲=|نام۲=|عنوان=The case of the missing carbon |ناشر=[[نشنال جیوگرافیک]] |دوره=|شماره=|سال=۲۰۰۴ |صفحه=|پیوند=http://environment.nationalgeographic.com/environment/global-warming/missing-carbon.html| پیوند بایگانی = http://www.webcitation.org/6DIDUgAmB | تاریخ بایگانی = ۳۰ دسامبر ۲۰۱۲}} {{En}}
* [http://www.carboncyclescience.gov/ برنامهٔ علمی چرخهٔ کربن] {{en}}
* [https://web.archive.org/web/20040602163557/http://www.carboncyclescience.gov/ برنامهٔ علمی چرخهٔ کربن] {{En}}
* [http://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/index.html NOAA گازهای گلخانه‌ای چرخهٔ کربن] - گروه ''NOAA'' {{en}}
* [http://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/index.html NOAA گازهای گلخانه‌ای چرخهٔ کربن] - گروه ''NOAA'' {{En}}
* [http://www.globalcarbonproject.org/ پروژه جهانی کربن] - ابتکار مشارکت علوم سیستم زمینی {{en}}
* [http://www.globalcarbonproject.org/ پروژه جهانی کربن] - ابتکار مشارکت علوم سیستم زمینی {{En}}
* [http://www.grida.no/climate/vital/13.htm UNEP چرخهٔ کربن فعلی] - تغییرات آب و هوایی، سطح کربن و جریان {{en}}
* [http://www.grida.no/climate/vital/13.htm UNEP چرخهٔ کربن فعلی] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080915231431/http://www.grida.no/climate/vital/13.htm |date=۱۵ سپتامبر ۲۰۰۸}} - تغییرات آب و هوایی، سطح کربن و جریان {{En}}
* [http://oco.jpl.nasa.gov/ ناسا در رصدخانه کربن] {{en}}
* [http://oco.jpl.nasa.gov/ ناسا در رصدخانه کربن] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180909072113/https://oco.jpl.nasa.gov/ |date=۹ سپتامبر 2018}} {{En}}
* [http://www.carboscope.eu/ Carboscope]، یک وب‌گاه ارائه نقشهٔ تمام جریان‌های گازهای گلخانه‌ای (کربن دی‌اکسید و متان) {{en}}
* [http://www.carboscope.eu/ Carboscope] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190816121622/http://carboscope.eu/ |date=۱۶ اوت ۲۰۱۹ }}، وبگاه ارائه‌دهندهٔ نقشهٔ تمام جریان‌های گازهای گلخانه‌ای (کربن دی‌اکسید و متان) {{En}}
* [http://www.carboschools.org/ CarboSchools]، وب‌گاهی آموزشی با بسیاری از منابع به مطالعه چرخهٔ کربن در مدارس متوسطه {{en}}
* [http://www.carboschools.org/ CarboSchools]، وب‌گاهی آموزشی با بسیاری از منابع به مطالعه چرخهٔ کربن در مدارس متوسطه {{En}}
* [http://carboncycle.aos.wisc.edu/ کربن و آب و هوا]، یک وب‌گاه آموزشی با اپلت چرخهٔ کربن برای مدل‌سازی و طرح‌ریزی پروژه‌های شخصی {{en}}
* [http://carboncycle.aos.wisc.edu/ کربن و آب و هوا]، یک وبگاه آموزشی با اپلت چرخهٔ کربن برای مدل‌سازی و طرح‌ریزی پروژه‌های شخصی {{En}}


{{چرخه کربن}}
{{چرخه کربن}}
{{چرخه بیوژئوشیمی}}
{{چرخه بیوژئوشیمی}}

{{داده‌های کتابخانه‌ای}}
{{داده‌های کتابخانه‌ای}}


⚫
[[رده:چرخه کربن]]
[[رده:اقیانوس‌نگاری شیمیایی]]
[[رده:اقیانوس‌نگاری شیمیایی]]
[[رده:تأثیرات تغییر اقلیم]]
[[رده:تغییر اقلیم]]
⚫
[[رده:چرخه کربن|چرخه کربن]]
[[رده:چرخه‌های بیوژئوشیمی|کربن]]
[[رده:چرخه‌های بیوژئوشیمی|کربن]]
[[رده:زیست‌جغرافیا]]
[[رده:زیست‌جغرافیا]]
خط ۳۷۷: خط ۴۰۷:
[[رده:محیط زیست]]
[[رده:محیط زیست]]
[[رده:مدل‌های عددی اقلیم و هوا]]
[[رده:مدل‌های عددی اقلیم و هوا]]
[[رده:مسائل زیست‌محیطی جهانی]]

نسخهٔ کنونی تا ۶ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۰۹

این نمودار چرخهٔ سریع کربن، حرکت کربن بین زمین، جو و اقیانوس‌ها را در میلیارد تن کربن در هر سال نشان می‌دهد. اعداد زرد شارهای طبیعی، و اعداد سرخ فعالیت‌های انسان در میلیارد تن کربن در هر سال و اعداد سفید کربن ذخیره‌شده را نشان می‌دهند.

چرخهٔ کربن چرخه‌ای بیوژئوشیمی است که فرایند مداوم ترکیب و آزادسازی کربن و اکسیژن را در میان زیست‌کره،[الف] خاک‌کره،[ب] آب‌کره،[پ] خاک‌سپهر،[ت] و جو زمین[ث] توصیف می‌کند و در آن انرژی و حرارت ذخیره و دفع می‌گردد.[۱] همراه با چرخهٔ نیتروژن و چرخهٔ آب، چرخهٔ کربن نیز شامل دنباله‌ای از رویدادها است که باعث برقراری زندگی روی زمین می‌شود.[۲] چرخهٔ کربن نقش بسیار مهمی بر اثر گلخانه‌ای و گرم‌شدن زمین دارد، از این‌رو آگاهی یافتن از عملکرد آن، دخالت انسان در آب و هوا را ممکن ساخته و برای اندازه‌گیری تأثیر آن و یافتن پاسخی مناسب برای آیندهٔ زمین امری کلیدی به‌شمار می‌رود.[۳]

کربن در طی چرخه‌اش به دو بخش سریع (کوتاه‌مدت) و کند (درازمدت) تقسیم می‌شود. چرخهٔ سریع کربن می‌تواند چند دقیقه تا چند سال را برگیرد؛ در مقابل آن چرخه کند کربن بازهٔ زمانی طولانی‌تری، چندین میلیون سال را دربردارد. تفاوت اصلی بین چرخه‌های کند و سریع کربن در نوع ذخیره‌سازی و مدت‌زمان آن است. چرخهٔ کربن برای اولین بار توسط جوزف پریستلی شیمیدان انگلیسی و آنتوان لاووازیه دانشمند فرانسوی کشف و توسط هامفری دیوی به عموم شناسانده شد.[۴]

از آغاز انقلاب صنعتی تاکنون، فعالیت‌های انسان چرخهٔ کربن را به‌طور مستقیم با اضافه‌کردن کربن به جو زمین تغییر بسیاری داده‌است.[۵] استفاده از سوخت‌های سنگواره‌ای، جنگل‌زدایی، تغییر پوشش زمین، آلودگی هوا و خسارت‌های گیاهی جزئی از این تغییرات هستند که تأثیر زیادی روی این چرخه گذاشته‌اند. غلظت کربن دی‌اکسید در جو زمین از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۹ به‌طور سالانه ۲ پی‌پی‌ام در حال افزایش بود[۶] و تا تاریخ اکتبر ۲۰۱۲ به ۳۹۱ پی‌پی‌ام رسیده‌است.[۷][۸] با توجه به نمودارهای سنجش، این غلظت پیش از انقلاب صنعتی کمتر از ۲۸۰ پی‌پی‌ام بود.[۹] دی‌اکسید کربن موجود در اتمسفر تا سال ۲۰۲۰ حدود ۵۲ درصد نسبت به سطوح پیش‌صنعتی افزایش یافته‌است و باعث گرم شدن بیشتر اتمسفر و سطح زمین توسط خورشید شده‌است.[۱۰][۱۱] افزایش دی‌اکسید کربن همچنین میزان اسیدی سطح اقیانوس را به دلیل دی‌اکسید کربن محلول، کربنیک اسید و سایر ترکیبات حدود ۳۰ درصد افزایش داده‌است و اساساً شیمی اقیانوس را تغییر می‌دهد.[۱۲][۱۳] اکثر کربن فسیلی تنها در نیم قرن گذشته استخراج شده‌است و نرخ آن به سرعت در حال افزایش است که به تغییرات آب و هوایی ناشی از انسان کمک می‌کند.[۱۴] سازمان جهانی دیده‌بان جو[ج] در سال ۱۹۶۰ میلادی سازمان جهانی دیده‌بان جو[چ] به منظور همین نگرانی‌ها و کنترل جو زمین با هدف «مشاهدهٔ ترکیبات شیمیایی و خصوصیات فیزیکی جو زمین در مقیاس‌های جهانی و منطقه‌ای» تأسیس گردید که توسط سازمان جهانی هواشناسی و سازمان ملل متحد برنامه‌ریزی و پشتیبانی می‌شود.[۱۵]

کربن دی‌اکسید در فتوسنتز مورد استفاده قرار می‌گیرد و نیز یک گاز گلخانه‌ای برجسته است. با وجود غلظت نسبتاً کوچکش نسبت به دیگر گازها در اتمسفر بخش مهمی از جو زمین است که اشعه مادون قرمز را در طول موج ۴٫۲۶ میکرومتر و ۱۴٫۹۹ میکرومتر جذب و ساطع می‌کند، در نتیجه نقش مهمی در اثر گلخانه‌ای دارد.[۱۶] سطح فعلی این گاز در اتمسفر بالاتر از هر سطح دیگری در طول تاریخ نسبت به ۸۰۰ هزارسال گذشته[۱۷] یا احتمالاً حتی ۲۰ میلیون سال گذشته[۱۸] رسیده‌است.

تعریف

[ویرایش]
کربن موجود در چرخهٔ درازمدت، به عنوان مثال کربن ذخیره‌شده در سنگ‌ها، به‌طور طبیعی با کمک آتشفشان‌ها به جو زمین راه پیدا می‌کند. آتشفشان‌ها سالانه با سوزاندن سوخت‌های فسیلی حدود ۱۳۰ تا ۳۸۰ میلیون متریک تن کربن منتشر می‌کنند.[۱۹]

کربن که دارای اجزای دراز مدت و کوتاه مدت است، در میان منابع اصلی‌اش، زیست‌کره، خاک‌کره، آب‌کره، خاک‌سپهر و جو زمین، در حال حرکت است.[۲۰] هر نوع تغییری در این چرخه که کربن را از یکی از منابعش بکاهد باعث افزوده‌شدن آن به یکی از منابع دیگرش می‌شود. حرکت کربن در این چرخه به صورت «چرخهٔ کوتاه‌مدت یا سریع کربن»[ح] و «چرخهٔ درازمدت یا کند کربن»[خ] توصیف می‌شود. چرخه‌های سریع و کند کربن اگر دست‌نخورده باقی می‌مانند، غلظت آن‌ها در اتمسفر، زمین، گیاهان، و اقیانوس ثابت می‌ماند. اما زمانی که مقداری کربن به یکی از منابع اضافه‌شود، باعث برهم خوردن این ثبات شده و مخازن دیگر را تحت تأثیر قرار می‌دهد.[۲۱] دلیل اصلی تغییر در این چرخه انسان‌ها هستند که با سوزاندن سوخت‌های فسیلی و جنگل‌زدایی، که در حال حاضر انجام می‌شود[۲۲][۲۳][۲۴][۲۵] این‌کار را انجام می‌دهند.

چرخهٔ کند (درازمدت) کربن

مقدار زیادی از کربن طی فرایندی طولانی به چرخهٔ کند یا درازمدت تعلق می‌گیرد که بازهٔ زمانی آن می‌تواند تا میلیون‌ها سال را دربرگیرد. کربن همراه با فرایندهای گوناگون شیمیایی حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون سال را برای حرکت در بین سنگ‌ها، خاک، آب‌ها و جو زمین سپری می‌کند.[۱۹][۲۶] به‌طور مثال باقی‌ماندهٔ حیوانات و گیاهانی که میلیون‌ها سال پیش توسط لپه‌های گل زیر اقیانوس پوشیده شده بودند، با فشار و گرما کربن‌شان باعث ساختن نفت خام شده‌است.[۲۷][۲۸] حدود ۱۰۱۳ تا ۱۰۱۴ گرم (۱۰ تا ۱۰۰ میلیون متریک تن) کربن سالانه وارد چرخهٔ درازمدت کربن می‌شود.[۱۹]

چرخهٔ سریع (کوتاه‌مدت) کربن

چرخهٔ سریع یا کوتاه‌مدت کربن به فعالیت و بازگشت کربن، در خاک، آب یا اتمسفر از طریق موجودات زنده توسط فتوسنتز، تنفس و تجزیه اشاره دارد که بازهٔ زمانی آن می‌تواند چند دقیقه تا چند سال را دربرگیرد.[۲۹] هر ساله در حدود ۱۰۱۷ گرم (هزار تا یک میلیون متریک تن) کربن توسط این چرخهٔ سریع انتقال می‌یابد. گیاهان و فیتوپلانکتون‌ها جزء اجزای اصلی این چرخهٔ سریع محسوب می‌شوند. فیتوپلانکتون‌ها و گیاهان کربن دی‌اکسید را توسط سلول‌های‌شان جذب و از جو زمین می‌گیرند و طی واکنش زیر با استفاده از انرژی خورشید، کربن دی‌اکسید و آب را به شکر و اکسیژن تبدیل می‌کنند:[۲۹][۳۰]

چرخهٔ سریع کربن به فعالیت ارگانیسمهای زنده وابسته است و با تغییر فصل نوسان می‌کند.[۳۱] اوج کاهش ذخایر کربنی این چرخه در اواسط تابستان اندازه‌گیری شده‌است؛ با آغاز زمستان و اتمام پاییز تمام منابع کربنی ذخیره‌شده در ارگانیسمهای زنده و بخصوص گیاهی مرده، تجزیه شده و دوباره به جو زمین بازمی‌گردند.[۳۲]

ارتباط با آب‌وهوای جهان

[ویرایش]

«سامانهٔ» زمین به عنوان یک سامانهٔ بسته در نظر گرفته می‌شود از این‌رو تأمین کربن توسط روش‌هایی چون شهاب سنگ‌ها یا فرایندهای شیمیایی هسته‌ای از طریق پرواز فضایی مورد توجه قرار نمی‌گیرد. در سطح کلان از این سامانه تمامی محتوای کربن ثابت است و هر یک از چهار زیرسامانه مشخصه‌های گوناگونی با توجه به ظرفیت ذخیره‌سازی، مدت‌زمان، جریان ورودی و جریان خروجی را دارا می‌باشند.[۳۳] مولکول‌های مبتنی بر کربن جزئی اصلی از ترکیبات بیولوژیکی محسوب می‌شوند و برای زندگی روی زمین بسیار مهم هستند. کربن همچنین یکی از اجزاء مهم بسیاری از مواد معدنی است و در اشکال مختلف در جو وجود دارد. دی‌اکسید کربن تا حدی مسئول اثر گلخانه‌ای و گاز گلخانه‌ای نیز می‌باشد.[۵][۳۴]

فعالیت‌های انسانی در دو قرن گذشته به‌طور جدی باعث تغییر چرخهٔ جهانی کربن، به ویژه در جو گردیده‌است. اگرچه سطح کربن دی‌اکسید به‌طور طبیعی در طول چند هزار سال گذشته تغییر کرده‌است؛ اما فعالیت‌های انسان برای تولید گازهای گلخانه‌ای و کربن دی‌اکسید در اتمسفر بیش از نوسانات طبیعی است.[۵] تغییرات در میزان کربن دی‌اکسید موجود در اتمسفر به‌طور قابل ملاحظه‌ای باعث تغییر الگوهای آب‌وهوایی و به‌طور غیر مستقیم اقیانوس‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سطح کنونی دی‌اکسید کربن در جو، از اندازه‌گیری‌های ۴۲۰٫۰۰۰ سال پیش فراتر رفته‌است و این سطوح به سرعت در حال افزایش هستند[۳۵] که این امر نشان‌دهندهٔ اهمیت طرز کار چرخهٔ کربن و اثرات آن بر روی آب و هوای زمین است.

ذخیره‌سازی و مخازن اصلی

[ویرایش]
همچنین ببینید: متان در جو زمین
میزان کربن در مخازن بزرگ بر روی زمین[۵]
مخزن مقدار (گیگاتن)
اتمسفر ۷۲۰
اقیانوس‌ها ۳۸٫۴۰۰
غیر آلی ۳۷٫۴۰۰
آلی ۱٫۰۰۰
لایه سطحی ۶۷۰
لایه عمیق ۳۶٫۷۳۰
سنگ‌کره
کربنات رسوبی > ۶۰٫۰۰۰٫۰۰۰
کروژن ۱۵٫۰۰۰٫۰۰۰
زیست‌کره زمینی ۲٫۰۰۰
زیست‌توده‌های زنده ۶۰۰–۱٫۰۰۰
زیست‌توده‌های مرده ۱٫۲۰۰
زیست‌کره آبزیان ۱–۲
سوخت‌های فسیلی ۴٫۱۳۰
زغال سنگ ۳٫۵۱۰
روغن ۲۳۰
گاز ۱۴۰
دیگر (تورب) ۲۵۰

مقدار جهانی کربن حدود ۷۵ میلیون گیگاتن می‌باشد.[۳۳] چرخهٔ جهانی کربن در حال حاضر معمولاً به مخازن اصلی زیر تقسیم می‌شوند:

مبادلات کربن بین مخازن نتیجهٔ پروسه‌های مختلف شیمیایی، زمین‌شناسی، فیزیکی و بیولوژیکی می‌باشند. اقیانوس‌ها شامل بزرگ‌ترین منبع فعال کربن در نزدیکی سطح زمین هستند. جریان طبیعی کربن بین جو، اقیانوس‌ها و رسوبات به صورت متعادل است، به‌طوری‌که سطح کربن بدون دخالت‌های انسان نیز پایدار خواهد ماند.[۳۶]

جو زمین

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: چرخهٔ کربن در جو زمین

بنابه گزارشی در سال ۲۰۰۷ توسط هیئت بین دولتی تغییرات آب‌وهوایی، مقدار ۷۶۵ گیگاتن کربن در اتمسفر یافت می‌شود[۳۷] و این محتوا به‌طور سالانه حدود ۳ گیگاتن در حال افزایش است. در اتمسفر، کربن به صورت کربن دی‌اکسید و متان یافت می‌شود. هردوی این گازها جذبنده هستند و حرارت را در اتمسفر حفظ می‌کنند که تا حدی مسئول اثر گلخانه‌ای محسوب می‌شوند. انباشت میلیاردها تن از گاز کربن دی‌اکسید در اتمسفر مانند یک لایهٔ ضخیم، زمین را داغ‌تر می‌کند و ممکن است به مرور زمان به نابودی برخی از پدیده‌ها منجر شود.[۳۲] غلظت این گاز ۳۹۰ میلی‌گرم بر هر مترمکعب و مقدار آن چیزی در حدود ۸۰۰ گیگاتن می‌باشد. البته این فقط چیزی در حدود ۰٫۰۰۱٪ از مقدار کلی کربن در جهان است.

مقدار کربن دی‌اکسید در اتمسفر به‌دلیل تغییرات در فتوسنتز و تنفس در طول شبانه‌روز متغیر است که متوسط مقدار کربن را در طول روز ۳۲۰ پی‌پی‌ام و در شب حدود ۵۰۰ پی‌پی‌ام برآورد کرده‌اند؛ البته این تغییر عملاً وابسته به نوع پوشش، میزان پوشش گیاهی و تراکم جانوری در منطقه است.[۳۸] اتمسفر و بیوسفر به عنوان ذخیره‌سازهای کوچک کربن محسوب می‌شوند؛ محتوای کربن موجود در اتمسفر به تغییر سرعت جریان، با حساسیت واکنش نشان می‌دهد. به دلیل فرایندهای بیوشیمیایی، اتمسفر بالاترین سرعت‌جریان‌های کربن را دارد و در نتیجه جزئی از چرخه‌های کوتاه مدت محسوب می‌شود. غلظت گازهای گلخانه‌ای مبتنی بر کربن از زمان شروع عصر صنعتی به‌طور چشمگیری افزایش یافته‌است. این امر موجب مهم شدن اهمیت درک استفادهٔ کربن در اتمسفر گردیده‌است. دو گاز اصلی گلخانه‌ای کربن متان و کربن دی‌اکسید هستند. برخی دیگر از گازها و آلاینده‌های موجود در اتمسفر عبارتند از:

غلظت مولار
در ppm 		زمان پایداری در اتمسفر افزایش
٪ در سال
کربن دی‌اکسید [د] ۳۹۰ ۵–۲۰۰ سال ۰٫۴
متان [ذ] ۱٫۷۵ ۱۲ سال ۱٫۵
کربن مونوکسید [ر] ۰٫۰۵–۰٫۲ ۶۰–۱۸۰ روز
کلروفلوئورو کربن‌ها[ز] FCKW ۱۰−۳ ۷۰–۱۰۰ سال
کربن تتراکلرید [ژ] ۱۰−۴
هیدروکربن [س]
دوده [ش]

مقدار کربن موجود در جو توسط منابع مختلف بین ۷۰۰ الی ۷۵۵ گیگاتن گزارش می‌شود. برخی از این مقادیر عبارتند از:

منبع [۳۹][۴۰][۴۱] [۴۲][۴۳] [۴۴] [۴۵] [۴۶]
مقدار گزارش‌شده ۷۰۰ گیگاتن ۷۲۰ گیگاتن ۷۳۵ گیگاتن ۷۵۰ گیگاتن ۷۵۵ گیگاتن

زیست‌کرهٔ زمینی

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: چرخه کربن در زیست‌کره زمینی
دیاگرام شماتیک از چرخهٔ کربن در زیست‌کرهٔ زمینی. کربن دی‌اکسید از اتمسفر از طریق تولید ناخالص اولیه[ص] (GPP) حذف و تبدیل به کربن آلی تبدیل گردیده‌است. در حدود نیمی از GPP به‌طور مستقیم به جو بازمی‌گردد.[۳۶] واحدها به گیگاتن هستند.

زیست‌کرهٔ زمینی[ض] شامل کربن آلی در تمام موجودات زندهٔ زمینی اعم از زنده و مرده، و کربن ذخیره شده در خاک می‌باشد. در حدود ۵۰۰ گیگاتن کربن در گیاهان و موجودات زندهٔ دیگر روی زمین ذخیره شده‌است[۳۶] و خاک دارای حدود ۱۵۰۰ گیگاتن کربن است.[۴۷] بیشتر کربن موجود در زیست‌کرهٔ زمینی، کربن آلی است، و حدود یک سوم از کربن ذخیره شده در خاک به اشکال معدنی مانند کلسیم کربنات ذخیره شده‌است.[۴۸] کربن آلی جزء اصلی تمام موجودات زندهٔ روی زمین است. اتوتروف‌ها آن را از هوا در شکل کربن دی‌اکسید استخراج کرده و آن را به کربن آلی تبدیل می‌کند، در حالی که هتروتروف‌ها برای تأمین انرژی و رفع نیازهای غذایی خود از مواد ساخته‌شده سایر موجوات زنده استفاده می‌کنند. مرگ گیاهان و حیوانات اعم از گوشت‌خوار و گیاه‌خوار باعث رهاسازی کربن در سطح زمین و اتمسفر می‌گردد، به همین دلیل حجم قابل توجه‌ای از کربن که حدود یک‌هزار تا صدهزار میلیون تن تخمین‌زده می‌شود، هر روز راهی را از برگ گیاهان آغاز می‌کند و بخشی از آن طی یک دوره چند ساله دوباره به جو زمین بازمی‌گردد.[۳۲]

کربن در جهان و بر روی زمین یک عنصر نسبتاً نادر به حساب می‌آید، بنابراین توسعهٔ زندگی مبتنی بر کربن تنها در صورتی ممکن است که موجودات زنده تمام چرخه‌های جهانی کربن را استفاده کرده و دوباره چرخه‌ای بسته ایجاد کنند.

  • بیشترین عناصر در جهان: هیدروژن (۹۲٫۷٪) و هلیم (۷٫۲٪)، (کربن فقط ۰٫۰۰۸٪)
  • بیشترین عناصر در پوسته زمین: اکسیژن ۴۹٪، آهن ۱۹٪، سیلیکون ۱۴٪، منیزیم ۱۲٫۵٪ (در مقابل کربن فقط ۰٫۰۹۹٪)
  • بیشترین عناصر در بدن انسان: هیدروژن (۶۰٫۶٪)، اکسیژن (۲۵٫۷٪) و کربن (۱۰٫۷٪)

فرم‌های ذخیره‌سازی کربن در زیست‌کره توسط مواد آلی و کربنات دیگر (معمولاً کربنات کلسیم[ط]) انجام می‌شود. استخوان‌بندی‌ها و اسکلت‌های خارجی از مواد آلی (کیتین در بندپایان (سخت‌پوستان، عنکبوتیان و حشرات)، اسکلت‌های خارجی از جنس کربنات در نرم‌تنان، روزن‌داران و هپتوفایتا[ظ] و اسکلت‌های داخلی از کربنات در مرجان‌ها در این میان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند.

اکوسیستم‌های زمینی حاوی حدود ۸۰۰ گیگاتن کربن، و دریایی حاوی ۳ گیگاتن در زیست‌کره هستند که معادل سهم ۰٫۰۰۱٪ از کل کربن جهانی است؛ بنابراین، بیوسفر نیز همانند اتمسفر به یکی از کوچک‌ترین ذخیره‌سازهای کربن می‌پیوندد اما موتورهای چرخه‌های کوتاه مدت هستند.

سنگ‌کره

[ویرایش]

سنگ‌کره یا لیتوسفر با داشتن ۹۹٫۹۵٪ از کربن، به عنوان بزرگ‌ترین ذخیره‌کنندهٔ آن محسوب می‌شود. با این‌حال سرعت جریان آن کم است و از این رو بخشی از چرخه دراز مدت کربن محسوب می‌شود.[۴۹]

گازهای هیدرات تحت «شرایط عادی» به صورت گازهایی هستند که مولکول‌هایشان با مولکول‌های ضعیف آب متصل هستند. ذخیره‌سازی مولکول‌های آب تحت شرایط زیر رخ می‌دهد: محلول در آب، دمای پایین و فشار بالا. هیدرات به دست آمده عمدتاً جامد است. مولکول‌های متان توسط آن‌ها در حفره‌هایی از شبکه کریستال قرار دارند و این هیدرات متان برای چرخهٔ کربن بسیار مهم است که در رسوبات‌دریایی و پرمافراست یافت می‌شوند. متان موجود در متان‌هیدرات توسط تجزیه بی‌هوازی مواد آلی تولید می‌شود. هیدرات متان از اِشباع آب با متان در دماهای بالاتر از انجماد و در فشار بالا (از ۵۰۰ متر عمق در دریا) تشکیل می‌شود. با تغییر در شرایط فشار و درجهٔ حرارت می‌تواند متان بیشتری منتشر، آزاد و وارد اتمسفر شود.[۵۰]

متان آزادشده از رسوبات می‌تواند تحت شرایطی در آب‌های بی‌اکسیژن (مناطقی در آب دریا یا آب شیرین که تهی از اکسیژن محلول هستند) توسط باستانیان مورد استفاده قرارگیرد: اسید استیک ساخته‌شده از متان در طول این جریان به شکل زیر تشکیل می‌شود.[۵۱]

این اسید استیک توسط باکتری دسولفوسارجینا[ع] برای تولید انرژی در تنفس سولفاتی مورد استفاده قرار می‌گیرد:

مصرف ۳۰۰ میلیون تن متان به صورت سالانه توسط این همزیستی تخمین زده می‌شود، که بیش از ۸۰٪ از متان تولید شده توسط باستانیان در رسوبات است. در شرایط اکسیژ می‌توان متان را به‌طور کامل با استفاده از باکتری‌های هوازی و اکسیژن به دی‌اکسید کربن و آب اکسیده کرد.

آب‌کره و اقیانوس‌ها

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: چرخه کربن در آب‌کره

تمام آب‌ها، کلاهکهای یخی و یخچال‌های طبیعی به آب‌کره یا هیدروسفر تعلق می‌گیرند. اقیانوس‌ها شامل حدود ۳۶٫۰۰۰ گیگاتن کربن می‌باشند که ۹۰٪ آن در شکل ین بی‌کربنات و مابقی به صورت کربنات یافت می‌شوند.[۵۲] این مقدار فقط ۰٫۰۴۵٪از کربن موجود در جهان است. کربن دی‌اکسید به دام افتاده در یخ در پروسهٔ سریع تبادل با اتمسفر شرکت ندارد. اقیانوس‌ها حاوی فعال‌ترین کربن در جهان هستند و حدود ۳۶٫۰۰۰ گیگاتن کربن را بیشتر به شکل ین بی‌کربنات در خود جای‌داده‌اند.[۵] لایه‌های سطحی اقیانوس‌ها دارای مقادیر زیادی از کربن آلی محلول است که به سرعت با جو رد و بدل می‌شوند. غلظت لایه‌های کربن حل‌شده معدنی (دی‌آی‌سی[غ]) در عمق حدود ۱۵ درصد بیشتر از لایه سطحی است.[۵۳] دی‌آی‌سی در لایه‌های عمیق در دوره‌های زمانی طولانی‌تری ذخیره می‌شود.[۳۶] کربن از طریق گردش دماشوری در بین این دو لایه رد و بدل می‌شود.

راه‌های ورود کربن به اقیانوس‌ها عمدتاً انحلال کربن دی‌اکسید موجود در جو و تبدیل‌شدن به کربنات یا از طریق رودخانه‌ها به شکل کربن آلی محلول می‌باشد. کربن توسط موجودات زنده از طریق فتوسنتز به کربن آلی تبدیل می‌شود و می‌تواند در سراسر زنجیرهٔ مواد غذایی رد و بدل یا در اعماق اقیانوس رسوب‌شده و به لایه‌های غنی کربن به عنوان کربنات کلسیم رسوب بپیوندد. در این لایه برای دوره‌های بلند مدّت باقی می‌ماند و در نهایت یا به عنوان رسوبات باقی‌می‌ماند یا به آب‌های سطحی از طریق گردش دماشوری بازمی‌گردد. [۳۶]

جذب اقیانوسی کربن دی‌اکسید یکی از مهم‌ترین انواع سلب کربن برای محدود کردن افزایش دی‌اکسید کربن توسط انسان در جو است. با این حال، این فرایند توسط تعدادی از عوامل خاص محدود شده‌است. از آنجا که نرخ انحلال کربن دی‌اکسید در اقیانوس به فرسایش سنگ‌ها در اثر هوا وابسته است و این فرایند آهسته‌تر از نرخ فعلی انتشار گازهای گلخانه‌ای توسط انسان طول می‌کشد، جذب کربن دی‌اکسید در اقیانوس در آینده کاهش می‌یابد.[۵] جذب کربن دی‌اکسید همچنین باعث اسیدی‌تر شدن آب می‌شود که بیوسیستم‌های اقیانوس را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نرخ پیش‌بینی شدهٔ افزایش اسیدیتهٔ اقیانوسی ممکن است ته‌نشینی بیولوژیکی کلسیم کربنات را آهسته‌تر کند، که نتیجهٔ آن کاهش ظرفیت اقیانوس برای جذب کربن دی‌اکسید است.[۵۴][۵۵]

تأثیرات بشری

[ویرایش]
فعالیت‌های انسانی از آغاز انقلاب صنعتی تعادل چرخهٔ کربن طبیعی را تحت تأثیر قرارداده‌است. واحدها به گیگاتن هستند.

از آغاز انقلاب صنعتی تاکنون، فعالیت‌های انسانی چرخهٔ کربن را با تغییر توابع آن به‌طور مستقیم با اضافه کردن کربن به اتمسفر تغییرداده‌است.[۵] بزرگ‌ترین و مستقیم‌ترین نفوذ انسان در چرخهٔ کربن استفادهٔ مستقیم از سوخت‌های سنگواره‌ای است که کربن به صورت مستقیم از خاک کره به جو زمین انتقال می‌یابد. انسان‌ها همچنین چرخهٔ کربن را به‌طور غیرمستقیم با تغییر بیوسفر زمینی و اقیانوسی تحت تأثیر قرار می‌دهند.[۵۶]

در طول چند سدهٔ گذشته، استفادهٔ انسان از زمین و تغییر پوشش آن منجر به از دست رفتن تنوع زیستی گردیده‌است؛ این کار به تنش‌های زیست‌محیطی تبدیل شده و کاهش انعطاف‌پذیری و توانایی اکوسیستم‌ها را برای دفع کربن از جو زمین به دنبال دارد.[۵۷] جنگل‌ها مقدار زیادی از کربن را گرفته و آن را تبدیل می‌کنند، اما جنگل‌زدایی برای مصارف کشاورزی این روند را دچار اختلال می‌کند. پوشش‌های جدید و بدون درخت مقادیر کمی از کربن را ذخیره می‌کنند که نتیجهٔ نهایی آن ذخیرهٔ بیشتر کربن در جو می‌باشد.[۵۸]

تغییرات انسان همانند آلودگی هوا، خسارت به گیاهان و خاک، شستن کربن از خاک و دیگر تغییرات زیست‌محیطی، بهره‌وری اکوسیستم‌ها و توانایی آن‌ها برای حذف کربن از اتمسفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. دمای بالا و سطح کربن دی‌اکسید در جو باعث افزایش میزان تجزیه در خاک می‌شود و نتیجهٔ آن بازگشت سریع‌تر کربن دی‌اکسید ذخیره شده در مواد گیاهی به اتمسفر است.[۵۹] افزایش سطح کربن دی‌اکسید در جو همچنین منجر به افزایش نرخ فتوسنتز می‌شود زیرا گیاهان دیگر نیاز به بازنگه‌داشتن روزنهٔ هوایی‌شان برای مدّت طولانی ندارند تا کربن دی‌اکسید بیشتری را جذب کنند و نتیجهٔ آن استفادهٔ بیشتر از آب است.[۶۰]

انسان بر چرخهٔ اقیانوسی کربن نیز تأثیر می‌گذارد؛ روند جاری در تغییرات آب و هوایی منجر به دمای بالاتر اقیانوس‌ها شده، در نتیجه تغییرات اکوسیستمی به‌عمل می‌آید. همچنین باران اسیدی و روان‌آب‌های آلودهٔ کشاورزی و صنعتی باعث تغییر چشمگیری در ترکیب شیمیایی اقیانوس می‌شوند. چنین تغییراتی تأثیرات چشمگیری در اکوسیستم‌های حساس همانند آب‌سنگ‌های مرجانی دارند و توانایی اقیانوس‌ها در جذب کربن از جو را در مقیاس منطقه‌ای محدود می‌کنند که کاهش تنوع زیستی اقیانوسی در سطح جهان را به دنبال دارد.[۵۶]

جستارهای وابسته

[ویرایش]

همسنگ‌های انگلیسی

[ویرایش]
  1. ↑ Biosphere
  2. ↑ Geosphere
  3. ↑ Hydrosphere
  4. ↑ Pedosphere
  5. ↑ Atmosphere
  6. ↑ Global Atmosphere Watch
  7. ↑ Global Atmosphere Watch
  8. ↑ The Fast Carbon Cycle
  9. ↑ The Slow Carbon Cycle
  10. ↑ CO2
  11. ↑ CH4
  12. ↑ CO
  13. ↑ Chlorofluorocarbon
  14. ↑ CCl4
  15. ↑ Hydrocarbon
  16. ↑ Soot
  17. ↑ Gross Primary Production
  18. ↑ Terrestrial biosphere
  19. ↑ CaCO3
  20. ↑ Haptophyta
  21. ↑ Desulfosarcina
  22. ↑ Dissolved Inorganic Carbon (DIC)

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ "What is the carbon cycle?" (به انگلیسی). The Guardian. 25 Feb 2011. Archived from the original on 30 December 2012. Retrieved 29 Dec 2012.
  2. ↑ "The carbon and nitrogen cycles" (به انگلیسی). BBC. Archived from the original on 30 December 2012. Retrieved 29 Dec 2012.
  3. ↑ "Are humans definitely causing global warming?" (به انگلیسی). The Guardian. 30 Dec 2010. Archived from the original on 30 December 2012. Retrieved 29 Dec 2012.
  4. ↑ Holmes, Richard (2008). "The Age Of Wonder". Pantheon Books (به انگلیسی). ISBN 978-0-375-42222-5.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ ۵٫۴ ۵٫۵ ۵٫۶ Falkowski, P. (2000). "The Global Carbon Cycle: A Test of Our Knowledge of Earth as a System". Science. 290 (5490): 291–296. doi:10.1126/science.290.5490.291. ISSN 0036-8075.
  6. ↑ "Carbon Budget 2009 Highlights" (به انگلیسی). globalcarbonproject.org. 2009. Archived from the original on 16 December 2011. Retrieved 30 Dec 2012.
  7. ↑ "NOAA Mauna Loa dataset" (به انگلیسی). NOAA. Archived from the original on 30 December 2012. Retrieved 30 Dec 2012.
  8. ↑ Etheridge، D. M. (۱۹۹۶). «Natural and anthropogenic changes in atmospheric (CO2) over the last 1000 years from air in Antarctic ice and fire». Geophysics Researches (۱۰۱): ۴۱۱۵ - ۴۱۲۸. doi:10.1029/95JD03410. بیبکد:1996JGR...101.4115E. شاپا 0148-0227.
  9. ↑ Prentice, I.C. (2001). "The carbon cycle and atmospheric carbon dioxide". In Houghton, J.T. (ed.). Climate change 2001: the scientific basis: contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergouvernmental Panel on Climate Change. hdl:10067/381670151162165141.
  10. ↑ "The NOAA Annual Greenhouse Gas Index (AGGI) - An Introduction". اداره ملی اقیانوسی و جوی Global Monitoring Laboratory/Earth System Research Laboratories. Retrieved 2020-10-30.
  11. ↑ "What is Ocean Acidification?". National Ocean Service, اداره ملی اقیانوسی و جوی. Retrieved 2020-10-30.
  12. ↑ "Report of the Ocean Acidification and Oxygen Working Group, SCOR Biological Observatories Workshop" (PDF). scor-int.org/. International Council for Science's Scientific Committee on Ocean Research (SCOR). 2009-09-30.
  13. ↑ Heede, R. (2014). "Tracing anthropogenic carbon dioxide and methane emissions to fossil fuel and cement producers, 1854–2010". Climatic Change. 122 (1–2): 229–241. Bibcode:2014ClCh..122..229H. doi:10.1007/s10584-013-0986-y.
  14. ↑ "Information about GAW" (به انگلیسی). GAW. Archived from the original on 1 September 2013. Retrieved 26 Dec 2012.
  15. ↑ Petty, G.W. (2004). "A First Course in Atmospheric Radiation" (به انگلیسی). Sundog Publishing: 229-251. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)
  16. ↑ Amos, Jonathan (4 Sep 2006). "Deep ice tells long climate story". BBC (به انگلیسی). Archived from the original on 30 December 2012. Retrieved 30 Dec 2012.
  17. ↑ "Climate Change 2001: The Scientific Basis". Grida.no (به انگلیسی). Archived from the original on 27 April 2007. Retrieved 29 December 2012.
  18. ↑ ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ ۱۹٫۲ Riebeek, Holli (June 16, 2011). "The Slow Carbon Cycle". NASA Earth Observatory (به انگلیسی). NASA. Retrieved 23 Jan 2013.
  19. ↑ Riebeek, Holli (June 16, 2011). "The Carbon Cycle". NASA Earth Observatory (به انگلیسی). NASA. Retrieved 23 Jan 2013.
  20. ↑ Riebeek, Holli (June 16, 2011). "Changes in the Carbon Cycle". NASA Earth Observatory (به انگلیسی). NASA. Retrieved 23 Jan 2013.
  21. ↑ "NASA – Top Story – NASA DATA SHOWS DEFORESTATION AFFECTS CLIMATE". Archived from the original on 28 June 2009. Retrieved 23 January 2013.
  22. ↑ "Massive deforestation threatens food security" (به انگلیسی). Archived from the original on 18 July 2011. Retrieved 23 Jan 2013.
  23. ↑ "Deforestation". ScienceDaily (به انگلیسی). Archived from the original on 13 May 2009. Retrieved 23 Jan 2013.
  24. ↑ "Confirmed: Deforestation Plays Critical Climate Change Role". ScienceDaily (به انگلیسی). May 11, 2007. Retrieved 23 Jan 2013.
  25. ↑ "The Global Carbon Cycle". IPCC (به انگلیسی). Archived from the original on 17 May 2012. Retrieved 23 Jan 2013.
  26. ↑ Braun, Robert L.; Burnham, lan K. (June 1993). "Chemical Reaction Model for Oil and Gas Generation from Type I and Type II Kerogen" (PDF). Lawrence Livermore National Laboratory. Retrieved 23 Jan 2013.
  27. ↑ Broad, William J. (August 2, 2010). "Tracing Oil Reserves to Their Tiny Origins". The New York Times. Retrieved 23 Jan 2013.
  28. ↑ ۲۹٫۰ ۲۹٫۱ Riebeek, Holli (June 16, 2011). "The Fast Carbon Cycle". NASA Earth Observatory (به انگلیسی). NASA. Retrieved 23 Jan 2013.
  29. ↑ Niel، Van (۱ ژوئیه ۱۹۴۹). «THE COMPARATIVE BIOCHEMISTRY OF PHOTOSYNTHESIS VAN NIEL, C B» (۳۷): ۳۷۱–۳۸۳. دریافت‌شده در ۲۲ اکتبر ۲۰۲۱.
  30. ↑ "The Fast Carbon Cycle" (به انگلیسی). NASA. Archived from the original on 30 December 2012. Retrieved 29 Dec 2012.
  31. ↑ ۳۲٫۰ ۳۲٫۱ ۳۲٫۲ «چرخه کربن و آینده زمین». روزنامه جام جم. ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ دسامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۲.
  32. ↑ ۳۳٫۰ ۳۳٫۱ "Kohlenstoffzyklus" (به انگلیسی). energie-info-24.de. Archived from the original on 30 December 2012. Retrieved 18 Dec 2012.
  33. ↑ Geochemie (به آلمانی). Vol. General Books. 2011.
  34. ↑ Crawley, T.J. (2000). "Causes of Climate Change Over the Past 1000 Years". Science. 289 (به انگلیسی) (5477): 270-277. Bibcode:2000Sci...289..270C. doi:10.1126/science.289.5477.270.
  35. ↑ ۳۶٫۰ ۳۶٫۱ ۳۶٫۲ ۳۶٫۳ ۳۶٫۴ Prentice, I.C. (2001). "Climate change 2001: the scientific basis: contribution of Working Group I to the Third Assessment Report of the Intergouvernmental Panel on Climate Change" (به انگلیسی). Houghton, J.T. Archived from the original on 30 December 2012. Retrieved 19 December 2012.
  36. ↑ "Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change" (به انگلیسی). IPCC. 2007. Archived from the original on 5 January 2013. Retrieved 3 January 2013.
  37. ↑ Nentwig، Wolfgang؛ Bacher، Sven؛ Brandl، Ronald (۲۰۱۱). Okologie Kompakt (به Deutsch) (ویراست ۳). Springer DE. ص. ۲۵. شابک ۹۷۸۳۸۲۷۴۲۸۳۷۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ ژانویه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۱ ژانویه ۲۰۱۳.
  38. ↑ George M. Woodwell: Das Kohlendioxidproblem. In: Spektrum der Wissenschaft. Erst-Edition, 1978. S. 17.
  39. ↑ Roger Revelle: Weltklima: Wärmer und feuchter durch Kohlendioxid. In: Spektrum der Wissenschaft. Oktober 1982, Heft 10, S. 19.
  40. ↑ Dieter Heinrich et al. : dtv-Atlas zur Ökologie. 1990, ISBN 3-423-03228-6. S. 62.
  41. ↑ Robert A. Berner et al. : Simulation des geochemischen Kohlenstoffkreislaufes. In: Spektrum der Wissenschaft. Mai 1985, Heft 5, S. 56.
  42. ↑ E.  R. Lucius et al. : Der globale Kohlenstoffkreislauf als System. In: Praxis der Naturwissenschaften – Biologie in der Schule. 53. Jahrgang, April 2004, Heft 3. S. 7.
  43. ↑ Richard A. Houghton und George M. Woodwell: Globale Veränderung des Klimas. In: Spektrum der Wissenschaft. Juni 1985, Heft 6, S. 109.
  44. ↑ Helmut Grimm: Gefährdung der Biosphäre. In: Unterricht Biologie. 15. Jahrgang 1991, Heft 162, S. 5.
  45. ↑ Malte Faber et al. : Wirtschaftliche Aspekte des Kohlendioxid-Problems. In: Spektrum der Wissenschaft. Juli 1993, Heft 7, S. 31.
  46. ↑ Charles W. Rice (Jan 2002). "Storing Carbon in Soil: Why and How?" (به انگلیسی). Geotimes. Archived from the original on 30 December 2012. Retrieved 25 Dec 2012.
  47. ↑ Rattan, Lal (2008). "Sequestration of atmospheric CO2 in global carbon pools". Energy and Environmental Science (به انگلیسی): 86-100. doi:10.1039/b809492f.
  48. ↑ ۴۹٫۰ ۴۹٫۱ "Carbon-Zyklus" (PDF) (به انگلیسی). Universität Regensburg. Archived from the original (PDF) on 9 August 2014. Retrieved 1 December 2019.
  49. ↑ Brandstetter, C. "Umweltschäden der fossilen Energieträger" (به انگلیسی). Schultreff. Archived from the original on 5 January 2013. Retrieved 20 Dec 2012.
  50. ↑ "Tiefseeforschung" (به انگلیسی). Bioespektrum. Archived from the original on 5 January 2013. Retrieved 20 Dec 2012.
  51. ↑ Soos, Andy (۲۰ ژانویه ۲۰۱۱). "CO2 Ocean Sequestration". ENN (به انگلیسی). Retrieved 8 January 2013.
  52. ↑ Sarmiento، J.L. (۲۰۰۶). Biogeochemical dynamics of Ocean. Prinston, New Jersey, United States of America.
  53. ↑ Kleypas, J. A. (1999). "Geochemical Consequences of Increased Atmospheric Carbon Dioxide on Coral Reefs". Science. 284 (5411): 118–120. doi:10.1126/science.284.5411.118. ISSN 0036-8075.
  54. ↑ Langdon, Chris; Takahashi, Taro; Sweeney, Colm; Chipman, Dave; Goddard, John; Marubini, Francesca; Aceves, Heather; Barnett, Heidi; Atkinson, Marlin J. (2000). "Effect of calcium carbonate saturation state on the calcification rate of an experimental coral reef". Global Biogeochemical Cycles. 14 (2): 639–654. doi:10.1029/1999GB001195. ISSN 0886-6236.
  55. ↑ ۵۶٫۰ ۵۶٫۱ Frank, David C.; Esper, Jan (28 Jan 2010). "Ensemble reconstruction constraints on the global carbon cycle sensitivity to climate". Nature. 7280 (به انگلیسی) (463). doi:10.1038/nature08769. Archived from the original on 30 December 2012. Retrieved 29 Dec 2012.{{cite journal}}: نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (link)
  56. ↑ Ellis, Erle; Pontius, Robert (18 April 2010). "Land-use and land-cover change". Encyclopedia of Earth (به انگلیسی). Archived from the original on 30 December 2012.
  57. ↑ "Carbon Cycle Science". Earth System Research Laboratory (به انگلیسی). Archived from the original on 30 December 2012. Retrieved 29 Dec 2012.
  58. ↑ "Acceleration of global warming due to carbon-cycle feedbacks in a coupled climate model". Nature (به انگلیسی). Nature Journal. 9 Nov 2000. doi:10.1038/35041539. Archived from the original on 30 December 2012. Retrieved 29 Dec 2012.
  59. ↑ "Effects of Changing the Carbon Cycle" (به انگلیسی). NASA. Archived from the original on 30 December 2012. Retrieved 29 Dec 2012.

پیوند به بیرون

[ویرایش]

چرخه کربن در پروژه‌های خواهر

در ویکی‌انبار پرونده‌های مرتبط در ویکی‌انبار
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=چرخه_کربن&oldid=40734095»