نمایش مبدأ برای محمدرضا شجریان

{{pp|small=yes|expiry=۲۰۲۰۰۵۲۷۰۲۵۶۴۳}}
{{تغییرمسیر|شجریان|مشاهدهٔ دیگر کسانی که این نام خانوادگی را دارند|شجریان (نام خانوادگی)}}
{{جعبه زندگینامه
|عنوان         = 
|نام               = محمّدرضا شجریان
|تصویر             = Mohammad-Reza_Shajarian_press_conference_-_26_December_2007_(8_8610050604_L600).jpg
|اندازه تصویر      =
|توضیح تصویر       = شجریان در سال ۱۳۸۶
|زادروز            = {{تاریخ تولد|۱۳۱۹|۷|۱|گاه‌شمار=خورشیدی}}
|زادگاه            = [[مشهد]]، [[ایران]]
|تاریخ درگذشت      = {{تاریخ مرگ و سن|۱۳۹۹|۷|۱۷|۱۳۱۹|۷|۱|گاه‌شمار=خورشیدی}}
|مکان درگذشت       = [[تهران]]، ایران
|علت مرگ           = [[سرطان کلیه]]
|آرامگاه           =[[آرامگاه فردوسی]]، [[توس]]، [[استان خراسان رضوی|خراسان رضوی]]، ایران
|نام دیگر          = سیاوش بیدگانی (تا قبل از دههٔ ۱۳۵۰)
|تحصیلات            = [[دیپلم|دانش‌آموخته]] [[دانشسرای عالی]]{{یاد|[[دانشگاه تهران]] بعداً قصد داشت به شجریان [[دکترای افتخاری]] بدهد اما او نپذیرفت<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.ilna.news/fa/tiny/news-566438|عنوان=شجریان دکترای دانشگاه تهران را نپذیرفت|ناشر=[[ایلنا]]|تاریخ=۱۳ آذر ۱۳۹۶|تاریخ بازدید=۱۵ نوامبر ۲۰۲۰}}</ref>}}
|دانشگاه           = [[دانشسرای عالی]] (تربیت معلم)
|پیشه              ={{hlist|خواننده|موسیقی‌دان|آهنگساز|آموزگار}}
|همسر              = {{فهرست ناگلوله‌ای|فرخنده گل‌افشان|کتایون خوانساری}}
|فرزندان           = ۵ فرزند، از جمله [[همایون شجریان|همایون]] و [[مژگان شجریان|مژگان]]
|وبگاه             = {{نشانی وب|http://mohammadrezashajarian.com/}}
|امضا              = Shajarian signature2.png
|اندازه امضا       =
| پودمان      = {{جعبه اطلاعات هنرمند موسیقی|embed=yes
 | ساز = {{flatlist|
* [[آواز]]
* [[سنتور]]}}
 | پس‌زمینه      = خواننده_تک
 | سبک           = [[موسیقی اصیل ایرانی]]
 | سال‌های فعالیت    = ۱۳۹۴–۱۳۴۶
 | نوع_صوت =
 | ناشر           = {{flatlist|
* [[دل‌آواز]]
* [[سروش]]
* [[مؤسسه فرهنگی-هنری ماهور|ماهور]]}}
 | نقش‌های_مرتبط = {{flatlist|
* [[کانون فرهنگی و هنری چاووش|گروه چاووش]]
* [[گروه شیدا]]
* [[گروه عارف]]
* گروه آوا
* [[شهناز (گروه موسیقی)|گروه شهناز]]}}
 | استاد = [[احمد عبادی]]<ref>{{یادکرد وب|عنوان=زندگی پر فراز و نشیب احمد عبادی|نشانی=https://www.tabnak.ir/fa/news/919962|تاریخ=۴ شهریور ۱۳۹۸|ناشر=تابناک}}</ref>{{-}}[[عبدالله دوامی]]<ref>{{یادکرد وب
 |عنوان=رامشگر بزرگ؛ استاد شجریان در تاجیکستان-دقیقه ۳۵:۰۸
 |نشانی=https://www.youtube.com/watch?v=f9q1vZRiD_U
 |تاریخ=۱۳۹۸
 |ناشر=یوتیوب
 |بازبینی=4 ژوئن 2017
 |archive-date=13 ژوئیه 2015
 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150713102637/https://www.youtube.com/watch?v=f9q1vZRiD_U&fulldescription=1&client=mv-google&gl=US&hl=en
}}</ref>{{-}}[[اسماعیل مهرتاش]]{{-}}[[نورعلی برومند]]{{-}}[[غلامرضا دادبه]]
 | شاگرد = ''[[:رده:شاگردان محمدرضا شجریان|فهرست شاگردان]]''
}}
}}
{{محمدرضا شجریان (نوار کناری)}}
'''محمّدرضا شجریان''' (۱ مهر ۱۳۱۹ – ۱۷ مهر ۱۳۹۹) موسیقی‌دان و خوانندهٔ [[موسیقی سنتی ایرانی]] بود. شجریان در میان دوست‌داران خود با عنوان «استاد آواز ایران» و «خسروِ آواز ایران» شناخته می‌شود.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.asriran.com/fa/news/632687/خسرو-آواز-ایران-است-او-|عنوان=خسرو آواز ایران است او|ناشر=عصر ایران|تاریخ بازدید=۲۱ فوریه ۲۰۲۰|تاریخ=۱ مهر ۱۳۹۷|archive-date=21 فوریه 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200221203203/https://www.asriran.com/fa/news/632687/خسرو-آواز-ایران-است-او-}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://www.irna.ir/news/83483796/درباره-محمدرضا-شجریان-خسرو-آواز-و-اعتبار-موسیقی-ایرانی-در-جهان|عنوان=دربارهٔ خسرو آواز و اعتبار موسیقی ایرانی|ناشر=ایرنا|تاریخ بازدید=۲۱ فوریه ۲۰۲۰|تاریخ=۱ مهر ۱۳۹۸|archive-date=9 ژوئن 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200609163207/https://www.irna.ir/news/83483796/درباره-محمدرضا-شجریان-خسرو-آواز-و-اعتبار-موسیقی-ایرانی-در-جهان}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=محمدرضا شجریان، استاد موسیقی ایرانی و صدای ایران|نشانی=https://www.imna.ir/news/448842/محمدرضا-شجریان-استاد-موسیقی-ایرانی-و-صدای-ایران|وبگاه=ایمنا|تاریخ=2020-10-09|بازبینی=2020-10-10|کد زبان=fa}}</ref> بسیاری از مردم ایران او را مهم‌ترین چهرهٔ موسیقی ایرانی و یکی از نمادهای مهم فرهنگ و موسیقی ایران‌زمین می‌دانند.<ref>{{یادکرد خبر|عنوان=شجریان؛ صدایی که خاموش نمی‌شود|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-features-38249278|کوشش=BBC News فارسی|تاریخ بازبینی=2020-10-10|زبان=fa|archive-date=9 اکتبر 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201009083415/https://www.bbc.com/persian/iran-features-38249278}}</ref><ref>{{یادکرد خبر|عنوان=محمدرضا شجریان، استاد موسیقی ایرانی و صدای ایران|نشانی=https://www.imna.ir/news/448842/محمدرضا-شجریان-استاد-موسیقی-ایرانی-و-صدای-ایران|کوشش=ایمنا|تاریخ=2020-10-09|تاریخ بازبینی=2020-10-10|زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=وزیر فرهنگ: شجریان نماد ادبیات و موسیقی ایران بود|نشانی=http://aftabnews.ir/fa/news/675087|وبگاه=fa|تاریخ=۱۸ آبان ۱۳۹۹|بازبینی=2020-10-10|کد زبان=fa|نام=اخبار روز ایران و جهان {{!}} آفتاب|نام خانوادگی=نیوز}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Magiran {{!}} روزنامه شرق شماره 3837، شنبه ۱۹ مهر ۱۳۹۹|نشانی=https://www.magiran.com/newspapertoc/41142|وبگاه=www.magiran.com|بازبینی=2020-10-10}}</ref> شجریان از آوازه‌ای بین‌المللی نیز برخوردار است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-54431730|عنوان=Mohammad Reza Shajarian: Iran's legendary singer dies in Tehran|ناشر=BBC|تاریخ=۸ اکتبر ۲۰۲۰|تاریخ بازبینی=|archive-date=8 اکتبر 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201008234840/https://www.bbc.com/news/world-middle-east-54431730}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=https://www.cnn.com/2020/10/09/world/mohammad-reza-shajarian-iran-legendary-classical-singer-dies/index.html|عنوان=Iran's legendary classical singer and composer Mohammad-Reza Shajarian dies|ناشر=CNN|تاریخ=۹ اکتبر ۲۰۲۰|تاریخ بازبینی=|archive-date=9 اکتبر 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201009154308/https://www.cnn.com/2020/10/09/world/mohammad-reza-shajarian-iran-legendary-classical-singer-dies/index.html}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=The Movie List|ناشر=[[ونکوور سان|The Vancouver Sun]]|نشانی=http://www.canada.com/vancouversun/news/westcoastlife/story.html?id=17377092-ce8e-454a-bd30-79d016aa0ce7|تاریخ بازدید=۲۳ سپتامبر ۲۰۱۴|نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20150924142756/http://www.canada.com/vancouversun/news/westcoastlife/story.html?id=17377092-ce8e-454a-bd30-79d016aa0ce7|تاریخ بایگانی=۲۰۱۵-۰۹-۲۴}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=همشهری آنلاین|نشانی=http://www.hamshahrionline.ir/details/32118|عنوان=زندگینامه: محمدرضا شجریان (۱۳۱۹)|ناشر=|تاریخ=۱۳۹۸|تاریخ بازبینی=۲۸ تیر ۱۳۹۸|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150713210935/http://www.hamshahrionline.ir/details/32118|archivedate=۱۳ ژوئیه ۲۰۱۵|dead-url=yes}}</ref><ref name="npr2">{{یادکرد وب|عنوان=Mohammad Reza Shajarian: Protest Through Poetry|ناشر=[[رادیوی عمومی ملی|NPR]]|نشانی=http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=130047062|تاریخ بازدید=۲۳ سپتامبر ۲۰۱۴|archive-date=17 مارس 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130317173400/http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=130047062}}</ref> محمدرضا شجریان از [[شبکه توسعه آقاخان|بنیاد آقاخان]]، جایزهٔ خداوندگار موسیقی را دریافت کرده است و نامزد [[جایزه گرمی]] نیز بوده است.<ref>{{Cite web |url=https://per.euronews.com/2019/04/01/shajarian-iranian-master-winner-of-patrons-award-aga-khan-music-prize |title=جایزه «خداوندگار موسیقی» بنیاد آقا خان به محمدرضا شجریان رسید}}</ref>

وی همچنین [[خوشنویسی|خوش‌نویس]] خطِ [[نستعلیق]]،<ref name="Hamshahri2">{{یادکرد وب|1=تاریخ: شنبه ۳۱ شهریور ۱۳۸۶|2=این مطلب تا سال 1386 دقیق است|عنوان=زندگینامه: محمدرضا شجریان|ناشر=[[همشهری آنلاین]] کد مطلب: 32118|نشانی=http://hamshahrionline.ir/details/32118|تاریخ بازدید=۲۵ شهریور ۱۳۹۳|archive-date=24 سپتامبر 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140924090121/http://www.hamshahrionline.ir/details/32118}}</ref> رئیس شورای عالی [[خانه موسیقی ایران]]،<ref name="HMusic2">{{یادکرد وب|نشانی=http://iranhmusic.ir/pages.php?id=7A24D4E|عنوان=دربارهٔ خانه موسیقی|تاریخ بازدید=۲۹ مهر ۱۳۹۰|ناشر=وبگاه رسمی خانهٔ موسیقی ایران|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20110920115831/http://www.iranhmusic.ir/pages.php?id=7A24D4E|تاریخ بایگانی=۲۰ سپتامبر ۲۰۱۱|dead-url=yes}}</ref> بنیان‌گذار [[شهناز (گروه موسیقی)|گروه شهناز]]،<ref name="hamshahrionline-shahnaz2">{{یادکرد وب|عنوان=آشنایی با گروه شهناز|ناشر=[[همشهری آنلاین]]|نشانی=http://www.hamshahrionline.ir/details/97674|تاریخ بازدید=۳ مهر ۱۳۹۳|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141018203247/http://www.hamshahrionline.ir/details/97674|archivedate=۱۸ اکتبر ۲۰۱۴|dead-url=yes}}</ref> شرکت [[دل آواز|دل‌آواز]]،<ref>{{یادکرد وب|عنوان= «دل‌آواز»؛ میراث معنوی آواز ایرانی|نشانی=https://www.irna.ir/news/83297406/دل-آواز-میراث-معنوی-آواز-ایرانی|وبگاه=خبرگزاری ایرنا|تاریخ=۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۸|بازبینی=2021-02-08|کد زبان=|نام خانوادگی=|نویسنده=}}</ref> باغ هنر [[بم]]<ref>{{یادکرد وب | نشانی= http://www.iranhmusic.ir/view/9826/آئین%20افتتاحیه%20باغ%20هنر%20بم%20برگزار%20شد | عنوان= آئین افتتاحیه باغ هنر بم برگزار شد | وبگاه= خانه موسیقی ایران | تاریخ= ۱۵ دی ۱۳۹۷ | تاریخ بازبینی= ۸ فوریهٔ ۲۰۲۱ | archive-date= ۱۷ آوریل ۲۰۲۱ | archive-url= https://web.archive.org/web/20210417075932/http://www.iranhmusic.ir/view/9826/%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86%20%D8%A7%D9%81%D8%AA%D8%AA%D8%A7%D8%AD%DB%8C%D9%87%20%D8%A8%D8%A7%D8%BA%20%D9%87%D9%86%D8%B1%20%D8%A8%D9%85%20%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%20%D8%B4%D8%AF | url-status= dead}}</ref> و طراح [[سازهای ابداعی محمدرضا شجریان|چند ساز موسیقی]] بود. او در [[قرائت]] [[قرآن]] نیز فعالیت داشت و [[ربنا|دعای ربنا]]، نامدارترین تلاوت قرآنیِ او بود.

وی علاوه بر اشعار کلاسیک شاعرانی چون [[حافظ]]، [[سعدی]]، [[مولوی|مولانا]]، [[عطار]]، [[باباطاهر]] و [[خیام]]، در برخی کنسرت‌ها و کارهای خود از «شعر نو» شاعرانی چون [[فریدون مشیری]]، [[نیما یوشیج]]، [[سهراب سپهری]]، [[محمدرضا شفیعی کدکنی]]، [[مهدی اخوان ثالث]] و [[هوشنگ ابتهاج]] استفاده کرده است. از جمله کارهای مشترک او گزیده‌ای است از [[رباعیات خیام]] با صدای شجریان و رباعی‌خوانی [[احمد شاملو]]. همچنین، وی تعدادی از دعاهای قرآنی را در اثر مشهور به ''[[ربنا|دعای ربّنا]]'' خوانده است که در هنگام افطارهای ماه رمضان از صداوسیمای ایران پخش می‌شد. همچنین بعد از درگذشت پدرش که از استادان و قاریان مشهور قرآن در مشهد بود، برخی از تلاوت‌های قرآن خود را با عنوان به یاد پدر در دو سی‌دی مجزا (به یاد پدر ۱ و به یاد پدر ۲) منتشر کرد.<ref name="shajarian_documentary_bbc"/><ref name="tabnak-414342"/>

از فرزندان او، [[همایون شجریان|همایون]] و [[مژگان شجریان|مژگان]] در زمینهٔ موسیقی فعالیت دارند. خوانندگانی چون [[ایرج بسطامی]]، [[مظفر شفیعی]]، [[حسام‌الدین سراج]]، [[حمیدرضا نوربخش]]، [[علی جهاندار]]، [[بیژن کامکار]]، [[سینا سرلک]] و پسرش [[همایون شجریان|همایون]] از شاگردان شجریان بودند.{{مدرک}}

== زندگی و فعالیت موسیقی ==
[[پرونده:Shajarian teen.jpg|130px|بندانگشتی|راست|در نوجوانی]]
[[پرونده:Mohamadreza-shajarian-young.jpg|130px|بندانگشتی|در جوانی]]
محمدرضا شجریان، ۱ مهر ۱۳۱۹ در [[مشهد]] زاده شد. آواز خواندن را از کودکی آغاز کرد و با توجه به استعداد و صدای خوبش، تحت آموزش پدر خود که قاری قرآن بود، مشغول به پرورش صدای خویش شد.<ref name="Hamshahri"/>

=== دههٔ ۱۳۳۰ ===
در سال ۱۳۳۱، برای نخستین بار، صدای تلاوت قرآن او از رادیو خراسان پخش شد. وی در سال ۱۳۳۸ به [[دانشسرای مقدماتی|دانش‌سرای مقدماتی]] مشهد رفت و برای نخستین بار با یک معلم موسیقی آشنا شد.<ref name="Hamshahri">{{یادکرد وب | عنوان = زندگینامه: محمدرضا شجریان | ناشر = [[همشهری آنلاین]] کد مطلب: 32118 | 3 = تاریخ: شنبه ۳۱ شهریور ۱۳۸۶ | 4 = این مطلب تا سال 1386 دقیق است | نشانی = http://hamshahrionline.ir/details/32118 | تاریخ بازدید = ۲۵ شهریور ۱۳۹۳ | archive-date = 24 سپتامبر 2014 | archive-url = https://web.archive.org/web/20140924090121/http://www.hamshahrionline.ir/details/32118}}</ref>

پس از دریافت دیپلم [[دانشسرای عالی|دانش‌سرای عالی]]، به استخدام آموزش و پرورش درآمد و به تدریس مشغول شد و در این زمان با [[سنتور]] آشنا شد و فراگیری این ساز را نزد جلال اخباری آغاز کرد.<ref name="Hamshahri"/>

=== دههٔ ۱۳۴۰ ===
شجریان در سال ۱۳۴۰ با فرخنده گل‌افشان ازدواج کرد که حاصل آن سه دختر به نام‌های فرزانه (راحله)، افسانه (همسر [[پرویز مشکاتیان]]) و [[مژگان شجریان|مژگان]] و یک پسر ([[همایون شجریان|همایون]]) بود.<ref name="Hamshahri"/>

او سال ۱۳۴۶ در [[تهران]] با [[احمد عبادی]] آشنا شد و همچنین در کلاس [[اسماعیل مهرتاش]] شرکت کرد. در همین سال برای آموختن خوشنویسی در [[انجمن خوش‌نویسان ایران]] نزد [[میرزا ابراهیم بوذری|ابراهیم بوذری]] رفت. شجریان از سال ۱۳۴۷ خوشنویسی را نزد [[سید حسن میرخانی|حسن میرخانی]] ادامه داد و در سال ۱۳۴۹ درجهٔ ممتاز را در خوشنویسی به دست آورد.<ref name="Hamshahri"/>

=== دههٔ ۱۳۵۰ ===
[[پرونده:Farhangfar -lotfi-shajarian 1970s -1355 Shiraz art Festival.jpg|250px|بندانگشتی|چپ|محمدرضا شجریان، [[محمدرضا لطفی]] و [[ناصر فرهنگ‌فر]] در جشنوارهٔ موسیقی [[جشن هنر شیراز]] سال ۱۳۵۴، اجرای زندهٔ ''[[راست‌پنجگاه (آلبوم موسیقی)|آلبوم راست‌پنجگاه]]'']]
محمدرضا شجریان تا سال ۱۳۵۰ به‌خاطر این‌که پدرش می‌خواست خانوادهٔ آن‌ها (شجریان) بیشتر با قرائت قرآن و چهرهٔ مذهبی شناخته شوند، با نام مستعار ''سیاوش بیدگانی'' با رادیو همکاری می‌کرد، ولی بعد از آن پدرش به او اجازهٔ استفاده از نام اصلی‌اش را داد.<ref name="Hamshahri"/><ref name="shajarian_documentary_bbc"/><ref name="tabnak-414342"/> وی تا سال ۱۳۴۷ در استخدام [[آموزش و پرورش]] بود و پس از مدت زمانی تدریس و مدیریت مدارس، به وزارت منابع طبیعی انتقال یافت. وی در مدت خدمت در آموزش و پرورش در [[رادکان (چناران)|رادکان]] از توابع [[چناران]] به تدریس پرداخت و مدتی در این شهر سکونت داشت.<ref name="Hamshahri"/>

در ۱۳۵۰ با [[فرامرز پایور]] آشنا شد و یادگیری سنتور و ردیف‌های آوازی را نزد وی دنبال کرد.<ref name="Hamshahri"/> در سال ۱۳۵۱ در [[گل‌ها (برنامه رادیویی)|برنامه گل‌ها]] با [[نورعلی برومند|نورعلی‌خان برومند]] آشنا شد و شیوهٔ آوازی [[حسین طاهرزاده]] را نزد او آموخت. از سال ۱۳۵۲ نزد [[عبدالله دوامی]] [[ردیف (موسیقی)|ردیف]] آوازی ایشان و شیوه‌های [[تصنیف]]خوانی را فراگرفت. در همین سال، به همراه گروهی از هنرمندان همچون [[محمدرضا لطفی]]، [[ناصر فرهنگ‌فر]]، [[حسین علیزاده]]، [[جلال ذوالفنون]] و [[داوود گنجه‌ای]]، به عضویت [[مرکز حفظ و اشاعه موسیقی|مرکز حفظ و اشاعهٔ موسیقی]] به سرپرستی [[داریوش صفوت]] درآمد. در آن زمان تصنیف داروَگ را که مربوط به آهنگی از محمدرضا لطفی بر روی شعری از [[نیما یوشیج]] بود، اجرا کرد.<ref name="Lotfi-top10">{{یادکرد وب | عنوان = 10 اثر ماندگار از محمدرضا لطفی که باید شنید | ناشر = [[بی‌بی‌سی فارسی]] | نشانی = http://www.bbc.co.uk/persian/arts/2014/05/140503_l41_music_lotfi_10_prominent_works.shtml | تاریخ بازدید = ۲۵ شهریور ۱۳۹۳ | archive-date = 6 مه 2014 | archive-url = https://web.archive.org/web/20140506015303/http://www.bbc.co.uk/persian/arts/2014/05/140503_l41_music_lotfi_10_prominent_works.shtml}}</ref> تصنیف داروَگ از اولین تصنیف‌هایی است که در آن شعر نو به کار گرفته شده است.<ref name="shajarian_documentary_bbc"/> از جمله تصنیف‌های شجریان که به زبان محاوره‌ای هستند، می‌توان به تصنیف مگه نه (شعر [[بیژن سمندر]]، آهنگ از [[عطاالله خرم]]) اشاره کرد که در همان دوران اجرا شده است.<ref name="mage-na">{{یادکرد وب | عنوان = از طریق سایت «موسیقی ایرانیان»، دانلود «مگه نه» اثری از جوانی‌های استاد شجریان | ناشر = [[موسیقی ایرانیان]] | نشانی = http://musiceiranian.ir/63074-mage-na.html | تاریخ بازدید = ۲۱ آبان ۱۳۹۳ | archiveurl = https://web.archive.org/web/20141110044413/http://musiceiranian.ir/63074-mage-na.html | archivedate = ۱۰ نوامبر ۲۰۱۴ | dead-url = yes}}</ref>

اجرای زندهٔ راست‌پنج‌گاه در سال ۱۳۵۴ در [[جشن هنر شیراز]] به‌همراه محمدرضا لطفی و ناصر فرهنگ‌فر که بعدها در یک آلبوم موسیقی با همین نام منتشر شد، مورد استقبال واقع شد. در آن زمان [[راست‌پنج‌گاه]] به‌ندرت اجرا می‌شد و این دستگاه در حال فراموش شدن بود.<ref name="آلبوم-راست-پنجگاه-فیلم">{{یادکرد وب | عنوان = آلبوم راست‌پنجگاه (فیلم اجرا به‌همراه مصاحبه محمدرضا شجریان و محمدرضا لطفی دربارهٔ اجرا (تصویری) | ناشر = تلویزیون ملی ایران | نشانی = http://www.youtube.com/watch?v=lmCyOICVrBk | تاریخ بازدید = ۲۵ شهریور ۱۳۹۳ | archive-date = 14 ژوئن 2015 | archive-url = https://web.archive.org/web/20150614233621/https://www.youtube.com/watch?v=lmCyOICVrBk}}</ref>
[[پرونده:Mohamadreza-shajarian young-3.jpg|130px|بندانگشتی|در جوانی]]

محمدرضا شجریان در سال ۱۳۵۶ در مسابقهٔ تلاوت قرآن کشوری، رتبهٔ نخست را به دست آورد.<ref name="Hamshahri"/> و در اول اسفندماه همان سال شرکت [[دل‌آواز]] را بنیان‌گذاری کرد.

محمدرضا شجریان در سال ۱۳۵۷ همانند بسیاری از هنرمندان آن زمان همکاری خود را با سازمان‌های دولتی (مثل رادیو)، به‌دلیل آنچه خود گفته است، «آن موقع، آن‌جا با روحیه‌ها من نمی‌خواند، سیاست پخش صداها را از رادیو تلویزیون، من حس می‌کردم کاباره‌دار دارد تعیین می‌کند و ابتذال فرهنگی …» ادامه نداد.<ref name="Hamshahri"/><ref name="shajarian_documentary_bbc"/> البته سایر هنرمندان (گروه‌های شیدا و عارف) و رئیس بخش موسیقی رادیو در آن زمان، هوشنگ ابتهاج نیز آن زمان از رادیو پس از واقعهٔ ۱۷ شهریور به نشانهٔ اعتراض خارج شدند. پس از این اتفاق محمدرضا لطفی [[کانون فرهنگی و هنری چاووش|کانون چاووش]] را با حمایت هوشنگ ابتهاج بنیان‌گذاری کرد. بیش‌تر اعضای کانون چاووش همان اعضای گروه‌های شیدا و عارف بودند. در آن زمان، محمدرضا شجریان به‌همراه [[شهرام ناظری]] در چند آلبوم مشترک از کانون چاووش آواز خواندن را بر عهده گرفتند که بیش‌تر محتوای آن‌ها انقلابی و میهنی بود. از میان آلبوم‌های مشترک شجریان و ناظری می‌توان به [[چاووش ۲]] اشاره کرد که شامل دو سرود بسیار معروف شب‌نورد (برادر نوجوونه، با صدای شجریان) و آزادی (آن زمان که بنهادم، با صدای ناظری) می‌شد. شجریان در مصاحبه با بی‌بی‌سی گفته بود که در آن زمان زیاد انقلابی نبوده (هرچند دولت قبلی را نیز قبول نداشته)، اما چون دوستان او (اعضای کانون چاووش) فعالیت انقلابی داشتند او نیز با آن‌ها همکاری کرده.<ref name="shajarian_documentary_bbc"/> یکی از سرودهای شناخته شده، ''[[چاووش ۶]]'' (امروزه با نام ''سپیده'' شناخته می‌شود) است که مربوط به کنسرت گروه شیدا با آواز شجریان و به سرپرستی لطفی است و در آذر ۱۳۵۸ در دانشگاه ملی اجرا شده که یک اجرا با محتوای انقلابی بوده. جمعیت بسیاری در این کنسرت حضور داشتند و [[سپیده (تصنیف)|تصنیف معروف سپیده]] (ایران ای سرای امید) که مربوط به شعری از هوشنگ ابتهاج و آهنگی از محمدرضا لطفی است، در همان کنسرت اجرا شده است. البته در آن زمان گروه به فکر ضبط اجرا نبود و به صورت اتفاقی کیوان ابتهاج (پسر هوشنگ ابتهاج) این اثر را ضبط کرد.<ref name="Lotfi-top10"/><ref name="sepidehjeld">پشت جلد آلبوم ''سپیده''، [[مؤسسه فرهنگی و هنری آوای شیدا]]، دارای مجوز انتشار ۲/۱۵۲۶ از وزارت فرهنگ و ارشاد. (شامل توضیحات محمدرضا لطفی دربارهٔ تصنیف ایران ای سرای امید)</ref> او از آن زمان به بعد در خانه به تحقیق و تدوین [[ردیف (موسیقی)|ردیف‌های]] آوازی پرداخته و به آموزش شاگردان قدیمی‌اش همت گماشت. برخی از آلبوم‌های ''چاووش'' امروزه تصحیح شده‌اند و مؤسسه فرهنگی و هنری آوای شیدا با تغییر نام آن را زیر نظر محمدرضا لطفی بازنشر کرده‌اند. از این آثار چاووش‌های ''[[چاووش ۱|۱ (به یاد عارف)]]''، ''[[چاووش ۶|۶ (سپیده)]]'' و ''[[چاووش ۹|۹ (جان جان)]]'' با حضور شجریان تصحیح شده و با تغییر نام بازنشر شده‌اند.

وی در سال ۱۳۵۸ [[ربنای شجریان|دعای ربنا]] (برخی آیات قرآن که شجریان آن‌ها را با صوت خوانده) و [[این دهان بستی دهانی باز شد|مناجات مثنوی افشاری]] را به صورت بداهه و بدون تمرین خواند. ابتدا به قصد این‌که به هنرجویان آموزش دهد و بهترین را در ماه رمضان برای افطار پخش کنند اما رادیو همان اجرای خودش را پخش کرد و این دعا به مدت ۳۰ سال از اصلی‌ترین برنامه‌های رادیو در ماه رمضان بودند.<ref name="shajarian_documentary_bbc"/> بعدها، دعای ربنای شجریان را [[سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری|سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری]] به عنوان اثر ملی ثبت کرده است.<ref>{{یادکرد روزنامه|عنوان=ا<ربنای شجریان> ثبت <میراث ملی> شد|ناشر=[[روزنامه ایران]]|نشانی=http://www.iran-newspaper.com/newspaper/BlockPrint/182711|تاریخ بازدید=۷ خرداد ۱۳۹۶}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نشانی=http://www.ion.ir/News/215732.html|عنوان=واکنش معاون اسبق وزیر ارشاد به ثبت ملی ربنای شجریان: «... تا ابد افسانه تو پایدار»|ناشر=[[ایران آنلاین]]|زبان=فارسی|تاریخ=۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۶|تاریخ بازبینی=۷ خرداد ۱۳۹۶}}{{پیوند مرده|date=ژانویه ۲۰۲۰|bot=InternetArchiveBot}}</ref>

=== دههٔ ۱۳۶۰ ===
در فاصلهٔ سال‌های دههٔ ۱۳۶۰، شجریان همکاری گسترده‌ای را با [[پرویز مشکاتیان]] آغاز کرد که حاصل آن آلبوم‌هایی چون [[بیداد (آلبوم موسیقی)|بیداد]]، [[آستان جانان]]، [[سر عشق|سرّ عشق (ماهور)]]، [[نوا، مرکب خوانی|نوا]]، [[دستان (آلبوم موسیقی)|دستان]]، [[گنبد مینا]]، [[دود عود]]، [[جان عشاق]] و [[قاصدک (آلبوم)|قاصدک]] بود. در این سال‌ها به همراه [[گروه عارف]] به سرپرستی مشکاتیان کنسرت‌هایی را در خارج از ایران اجرا کرد.<ref name="Hamshahri"/> از میان این آثار، آلبوم بیداد به خاطر متأثر بودن محتویات آن از شرایط اجتماعی و سیاسی ایران در اوایل انقلاب و دههٔ ۱۳۶۰ و داشتن حالت اعتراضی بسیار در میان عموم مردم مورد استقبال قرار گرفت. خود محمدرضا شجریان نیز در مصاحبه با بی‌بی‌سی گفته بود که این اثر بیان‌گر اعتراض آن‌ها به آن شرایط و پیگیری وعده‌های عملی نشدهٔ حکومت بوده است.<ref name="shajarian_documentary_bbc"/>

=== دههٔ ۱۳۷۰ ===
محمدرضا شجریان در سال ۱۳۷۰ با همکاری [[داریوش پیرنیاکان]]، [[مرتضی اعیان]] و جمشید عندلیبی کنسرت‌هایی را در تور اروپا و آمریکا برگزار کرد که آلبوم‌های [[پیام نسیم]]،<ref name=":0">{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=نوایاب|نشانی=https://www.navayab.com/payam-nasim-concert-lausanne-swiss/|عنوان=پیام نسیم|بازبینی=11 مه 2020|archive-date=25 ژوئن 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200625082555/https://www.navayab.com/payam-nasim-concert-lausanne-swiss/}}</ref><ref name=":1">{{یادکرد وب|عنوان=پیام نسیم - شجریان، محمد رضا|نشانی=https://www.aftabir.com/songs/album/963/آلبوم-پیام-نسیم|وبگاه=www.aftabir.com|بازبینی=2020-05-11|archive-date=23 فوریه 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190223175249/http://www.aftabir.com/songs/album/963/آلبوم-پیام-نسیم}}</ref> [[دل مجنون (آلبوم موسیقی)|دل مجنون]]<ref>{{یادکرد وب|عنوان=آلبوم موسیقی دل مجنون اثر استاد محمدرضا شجریان|نشانی=https://www.radiobaran.ir/40275/آلبوم-موسیقی-دل-مجنون-اثر-استاد-محمدرض/|بازبینی=2020-05-11|archive-date=20 سپتامبر 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200920180107/https://www.radiobaran.ir/40275/آلبوم-موسیقی-دل-مجنون-اثر-استاد-محمدرض/}}</ref> و [[سرو چمان]]<ref name=":2">{{یادکرد وب|عنوان=آلبوم سرو چمان اثر استاد محمدرضا شجریان|نشانی=https://www.radiobaran.ir/41126/آلبوم-سرو-چمان-اثر-استاد-محمدرضا-شجریا/|بازبینی=2020-05-11|archive-date=19 سپتامبر 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200919152916/https://www.radiobaran.ir/41126/آلبوم-سرو-چمان-اثر-استاد-محمدرضا-شجریا/}}</ref> حاصل این اجراها هستند.

محمدرضا شجریان پس از طلاق از فرخنده گل‌افشان، در حدود ۵۳ سالگی و در سال ۱۳۷۱ با کتایون خوانساری ۲۶ ساله ازدواج کرد. حاصل ازدواج دوم او پسری به‌نام رایان است که در سال ۱۳۷۶ در کانادا متولد شده است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=گفتگویی با خانم کتایون خوانساری- همسراستاد شجریان|نشانی=https://iranianuk.com/20120509145050023/گفت-و-گویی-با-خانم-کتایون-خوانساری-همسراستاد-شجریان|وبگاه=iranianuk.com|تاریخ=2020|بازبینی=2020-05-11|نام خانوادگی=iranianuk.com}}</ref><ref name=":0"/>

در سال ۱۳۷۱ با همکاری گروه آوا آلبوم [[آسمان عشق]] را منتشر کرد.<ref name=":1"/> مدتی بعد آلبوم مربوط به کنسرت پاریس سال ۱۳۷۲ محمدرضا شجریان به همراه محمدرضا لطفی و [[مجید خلج]] در قالب آلبوم [[چشمه نوش]] به بازار عرضه شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=آلبوم چشمه نوش اثر زنده یاد محمدرضا لطفی و استاد محمدرضا شجریان|نشانی=https://www.radiobaran.ir/40071/آلبوم-چشمه-نوش-اثر-زنده-یاد-محمدرضا-لطف/|بازبینی=2020-05-11|archive-date=12 اوت 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200812210549/https://www.radiobaran.ir/40071/آلبوم-چشمه-نوش-اثر-زنده-یاد-محمدرضا-لطف/}}</ref><ref name=":2"/>

شجریان مدتی بعد آلبوم‌های [[بهاریه (آلبوم موسیقی)|بهاریه]]، [[جان عشاق]] و [[گنبد مینا]] را که حاصل همکاری خودش با پرویز مشکاتیان در سال‌های دههٔ ۱۳۶۰ هستند، منتشر کرد. [[قاصدک (آلبوم موسیقی)|آلبوم قاصدک]] که آخرین همکاری شجریان با مشکاتیان است نیز در همین دوران اجرا شد، اما هیچگاه به صورت رسمی و با کیفیت مناسب به بازار نیامد. آلبوم [[یاد ایام]] که حاصل کنسرت آمریکا در تابستان ۱۳۷۱ بود و این اثر اولین آلبوم منتشر شده از همکاری محمدرضا شجریان با پسرش، [[همایون شجریان]] بود. یاد ایام در سال ۱۳۷۴ انتشار یافت. مدتی بعد آلبوم [[رسوای دل]] با همکاری گروه آوا منتشر شد. وی در سال ۱۳۷۵ نیز در آلبومی با آهنگ‌سازی مجید درخشانی تحت عنوان [[در خیال]] همکاری کرد. در سال ۱۳۷۶ آلبوم‌های [[معمای هستی]] با همکاری محمدرضا لطفی، [[عبدالنقی افشارنیا]] و همایون شجریان و [[عشق داند]] که مربوط به بداهه‌خوانی و [[بداهه (موسیقی)|بداهه‌نوازی]] به همراه محمدرضا لطفی در سال ۱۳۵۹ بود، منتشر شدند. همچنین در این سال، آلبوم [[شب وصل]] با همکاری [[داریوش طلایی]]، [[سعید فرج‌پوری]] و همایون شجریان به بازار عرضه شد. شجریان در سال ۱۳۷۷، آلبوم [[شب، سکوت، کویر (آلبوم موسیقی)|شب، سکوت، کویر]] را با [[آهنگ‌سازی]] [[کیهان کلهر]] منتشر کرد که بر اساس [[موسیقی مقامی]] شمال خراسان با آواز محلی است و در آن برخی سازهای محلی نیز استفاده شده‌اند. [[حاج قربان سلیمانی]] در این اثر به هنرمندی پرداخته است. محمدرضا شجریان کمی بعد نیز یک بار دیگر با گروه آوا همکاری کرد که حاصل آن دو آلبوم [[آهنگ وفا]] و [[آرام جان]] بودند.

محمدرضا شجریان در سال ۱۳۷۸ ''[[جایزه پیکاسو]]'' را از طرف سازمان [[یونسکو]] دریافت کرد.<ref name="Hamshahri"/>

شجریان با همکاری [[حسین یوسف‌زمانی]] آلبوم [[بوی باران]] را در سال ۱۳۷۸ منتشر کرد و از سال ۱۳۷۹، همکاری خود را با حسین علیزاده، کیهان کلهر و پسرش همایون آغاز کرد و این همکاری تا اوایل دهه ۱۳۸۰ ادامه داشت. اولین آلبوم حاصل این همکاری [[زمستان است]] بود که در سال ۱۳۷۹ به صورت زنده در کالیفرنیا اجرا و ضبط شد و سپس به بازار آمد. آلبوم زمستان است بر اساس شعر [[زمستان (شعر)|زمستان]] اثر [[مهدی اخوان ثالث]] اجرا شده است.

=== دههٔ ۱۳۸۰ ===
[[پرونده:ShajarianLondonConcert.JPG|بندانگشتی|از چپ به راست: [[کیهان کلهر]]، محمدرضا شجریان، [[همایون شجریان|پسرش]] و [[حسین علیزاده]] در کنسرت لندن|جایگزین=|250x250پیکسل]]
محمدرضا شجریان در سال ۱۳۸۱ دو آلبوم [[بی تو بسر نمی‌شود (آلبوم محمدرضا شجریان)|بی تو به‌سر نمی‌شود]] و [[فریاد (آلبوم)|فریاد]] را منتشر کرد که با همکاری حسین علیزاده، کیهان کلهر و همایون شجریان اجرا شده بودند. این دو آلبوم نامزد جایزهٔ گرمی شدند.<ref name="jamejamonline-faryad"/> این گروه چهارنفره در زمستان سال ۱۳۸۲ نیز جهت کمک به [[زمین‌لرزه بم|زلزله‌زدگان بم]] در تهران کنسرتی برگزار کردند که با نام [[هم‌نوا با بم]] شناخته می‌شود. وی درآمد حاصل از فروش دی‌وی‌دی این کنسرت را به پروژهٔ باغ هنر بم که خودش آن را تأسیس کرده بود، اختصاص داد.<ref name="chn.ir-bam"/><ref name="باغ-هنر-بم-شجریان"/> شجریان، علیزاده، کلهر و همایون شجریان در پاییز ۱۳۸۴ نیز یک کنسرت برگزار کردند که حاصل آن آلبوم‌های ''ساز خاموش'' و ''سرود مهر'' بود و پس از آن دیگر این چهار نفر با یکدیگر همکاری نکردند. از سال ۱۳۸۶ محمدرضا شجریان به همکاری با گروه آوا پرداخت و کنسرت‌هایی در تهران، اصفهان، اروپا، آمریکا و کانادا اجرا کرد. در این دوران دو اثر به نام‌های [[غوغای عشق‌بازان]] (آلبوم صوتی) و [[کنسرت محمدرضا شجریان و گروه آوا]] (آلبوم تصویری) به همراه گروه آوا اجرا و به بازار عرضه شد.<ref name="farsnews8704310297"/> در همین سال مادر شجریان درگذشت و وی در مراسم ختم مادرش پس از ۳۰ سال، ''[[ربنای شجریان|دعای ربنا]]'' را دوباره خواند.<ref>{{یادکرد وب | عنوان = «ربنای» استاد شجریان پس از 30 سال دوباره طنین‌انداز شد | ناشر = [[همشهری آنلاین]] | نشانی = http://hamshahrionline.ir/details/26634 | تاریخ بازدید = ۲۵ شهریور ۱۳۹۳ | archive-date = 28 سپتامبر 2014 | archive-url = https://web.archive.org/web/20140928091709/http://hamshahrionline.ir/details/26634}}</ref> شجریان در این دوره به همراه پسرش، همایون شجریان، موسیقی اصیل و سنتی ایرانی را ترویج و اشاعه می‌دهد. پس از برگزاری کنسرت شجریان در [[ونکوور]] [[کانادا]]، روزنامه کانادایی [[گلوب اند میل]]، شجریان را ''افسانهٔ موسیقی شرق'' معرفی کرد.<ref>{{یادکرد وب | عنوان = افسانه موسیقی شرق 73 ساله شد | ناشر = [[خبرگزاری میراث فرهنگی]] - کد خبر: ۱۰۶۶۶۱ - زمان مخابره: ۱۳۹۲/۷/۱ | نشانی = http://www.chn.ir/NSite/FullStory/News/?Id=106661&Serv=0&SGr=0 | تاریخ بازدید = ۲۵ شهریور ۱۳۹۳ | archiveurl = https://web.archive.org/web/20140914181528/http://www.chn.ir/NSite/FullStory/News/?Id=106661&Serv=0&SGr=0 | archivedate = ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۴ | dead-url = yes}}</ref>
[[پرونده:Mohamdreza Shajarian.jpg|بندانگشتی|محمدرضا شجریان در فرهنگ‌سرای نیاوران، سال ۱۳۸۶|جایگزین=|333x333پیکسل]]
محمدرضا شجریان در سال ۱۳۸۷ یک گروه موسیقی بنیان‌گذاری کرد و آن را به افتخار [[جلیل شهناز]] (نوازندهٔ نامی تار)، [[گروه شهناز]] نامید.<ref name="hamshahrionline-shahnaz">{{یادکرد وب|عنوان=آشنایی با گروه شهناز|ناشر=[[همشهری آنلاین]]|نشانی=http://www.hamshahrionline.ir/details/97674|تاریخ بازدید=۳ مهر ۱۳۹۳|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141018203247/http://www.hamshahrionline.ir/details/97674|archivedate=۱۸ اکتبر ۲۰۱۴|dead-url=yes}}</ref><ref>{{یادکرد وب | عنوان = گروه شهناز (وب سایت رسمی شرکت دل آواز | ناشر = دل آواز | نشانی = http://delawaz.com/fa/zendeginameh/53-shahnaz-bio.html | تاریخ بازدید = ۱۴ آبان ۱۳۹۰ | archive-date = 9 ژانویه 2015 | archive-url = https://web.archive.org/web/20150109203733/http://delawaz.com/fa/zendeginameh/53-shahnaz-bio.html}}</ref> از جمله اعضای این گروه می‌توان به [[مژگان شجریان]] (دختر او) و [[مجید درخشانی]] (نوازنده تار و سه‌تار) اشاره کرد. از آن زمان به بعد، محمدرضا شجریان با این گروه فعالیت داشته است. یکی از ویژگی‌های مهم این گروه موسیقی، استفاده از [[نمایشگاه سازهای ابداعی محمدرضا شجریان ۱۳۹۰|سازهای ابداعی محمدرضا شجریان]] است که برخی از آن‌ها ویژگی‌هایی دارند که آن‌ها را مناسب جایگزین با سازهای غربی همچون [[ویولون]] می‌کند.<ref name="musiceiranian-saz">{{یادکرد وب | عنوان = دومین نمایشگاه سازهای ابداعی استاد محمدرضا شجریان برگزار می‌شود | ناشر = موسیقی ما | نشانی = http://musiceiranian.ir/41422-shajarian-72.html | تاریخ بازدید = ۶ مهر ۱۳۹۳ | archiveurl = https://web.archive.org/web/20140816095021/http://musiceiranian.ir/41422-shajarian-72.html | archivedate = ۱۶ اوت ۲۰۱۴
 | dead-url = yes}}</ref>

پس از [[انتخابات ریاست جمهوری ایران (۱۳۸۸)|دهمین دورهٔ انتخابات ریاست جمهوری ایران]]، محمدرضا شجریان در نامه‌ای به [[عزت‌الله ضرغامی]] از وی خواست تا از پخش آثار او در [[سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران|صدا و سیما]] خودداری کند. وی گفت: «سرودهایی که خوانده به‌ویژه سرود ''ایران، ای سرای امید'' متعلق به سال‌های ۱۳۵۷ و ۱۳۵۸ بوده و ''هیچ ارتباطی با شرایط کنونی ندارد''». وی اعلام کرد سازمان صدا و سیما هیچ نقشی در تهیهٔ این آثار نداشته و به حکم قانون و شرع از این سازمان خواسته صدا و آثار او را در هیچ‌یک از واحدهای رادیو و تلویزیون پخش نکند.<ref name="BBCShajarian">{{یادکرد وب|عنوان=شجریان بار دیگر رادیو و تلویزیون را از پخش آثارش منع کرد|نشانی=http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2009/06/090616_mz_shajarian_irib.shtml|تاریخ=۲۶ خرداد ۱۳۸۸|ناشر=بی‌بی‌سی فارسی|پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/6EZcw4jas?url=http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2009/06/090616_mz_shajarian_irib.shtml|تاریخ بایگانی=20 فوریه 2013|بازبینی=20 ژوئن 2009}}</ref>البته همزمان در آن نامه، شجریان دعای «ربنا» و «مناجات افشاری» خود را به ملت ایران تقدیم و تأکید کرد حساب این دو اثر از بقیه آثارش جداست. اما پس از شکایت رسمی وی از صدا و سیما عده‌ای از مدیران صدا و سیما اعلام کردند دیگر حتی دعای ربنای ایشان را هم پخش نمی‌کنیم. محمدحسین صوفی، معاون صدای سازمان نیز اعلام کرد: «از این پس حتی در ماه رمضان صدای محمدرضا شجریان از شبکه‌های رادیویی پخش نمی‌شود». محمدرضا شجریان در گفتگو با [[بخش فارسی بی‌بی‌سی|بی‌بی‌سی]] گفت: «در شرایطی که مردم در بهت و حیرت هستند و به گفته آقای احمدی‌نژاد، خس و خاشاک به حرکت درآمده‌اند، صدای من در صدا و سیما جایی ندارد. صدای من صدای خس و خاشاک است و همیشه هم برای خس و خاشاک خواهد بود».<ref name="shajarian_documentary_bbc"/> در همین دوران شجریان تک‌آهنگ ''[[زبان آتش]]'' را در حمایت از معترضان و در پی اعتراضات سال ۱۳۸۸ با آهنگ‌سازی خودش و تنظیم [[مجید درخشانی]] و شعر [[فریدون مشیری]] منتشر کرد.<ref name="Zaban-e_Atash">{{یادکرد وب | نشانی = http://www.musicema.com/node/150106 | عنوان = تصنیف جدیدی از محمدرضا شجریان منتشر شد؛ «زبان آتش» | ناشر = [[موسیقی ما]] | تاریخ = ۱۳ شهریور ۱۳۸۸ | تاریخ بازدید = ۶ مهر ۱۳۹۳ | archiveurl = https://web.archive.org/web/20141129042218/http://www.musicema.com/node/150106 | archivedate = ۲۹ نوامبر ۲۰۱۴ | dead-url = yes}}</ref><ref name="voa-shajarian">[[مجید درخشانی]] کار تنظیم اثر را برعهده داشته است، [[زبان آتش]] برای حمایت از مردم در پی حوادث پس از انتخابات ۱۳۸۸ خوانده شده است، مجموعه‌ای که با نام در سوگ [[بنان]] شناخته می‌شود مربوط به مراسم بنان نیست. {{یادکرد وب |عنوان= مصاحبه محمدرضا شجریان با صدای آمریکا |نشانی= https://ir.voanews.com |تاریخ بازدید= ۱۵ شهریور ۱۳۸۸ |archive-date= 1 آوریل 2019 |archive-url= https://web.archive.org/web/20190401172208/https://ir.voanews.com/}}</ref>
پس از این اتفاقات، پخش ''دعای ربنا'' نیز در صدا و سیما ممنوع شد.<ref name="rabanaa">{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی = http://www.tabnak.ir/fa/news/408762/هنوز-دستوری-برای-پخش-ربنا-ابلاغ-نشده |عنوان = هنوز دستوری برای پخش «ربنا» ابلاغ نشده |ناشر = خبرگزاری تابناک - کد خبر: ۴۰۸۷۶۲ |تاریخ = ۲۷ خرداد ۱۳۹۳ |تاریخ بازدید = ۶ مهر ۱۳۹۳ |archiveurl = https://web.archive.org/web/20171109191147/http://www.tabnak.ir/fa/news/408762/هنوز-دستوری-برای-پخش-ربنا-ابلاغ-نشده |archivedate = ۹ نوامبر ۲۰۱۷ |dead-url = yes}}</ref>

در سال ۱۳۸۹، محمدرضا شجریان به همراه گروه شهناز یک تور کنسرت جهانی برگزار کرد که دو مورد از این کنسرت‌ها منتشر شده‌اند. [[کنسرت محمدرضا شجریان و گروه شهناز در دبی]] و اثر دیگر کنسرتی در لندن است که بی‌بی‌سی به صورت رسمی پخش کرد. مجید درخشانی (سرپرست گروه شهناز)، این دو کنسرت را از موفق‌ترین کنسرت‌های این گروه می‌داند که در آن بسیاری از [[نمایشگاه سازهای ابداعی محمدرضا شجریان ۱۳۹۰|سازهای ابداعی محمدرضا شجریان]] مورد استفاده قرار گرفته‌اند.<ref name="bbc.co.uk.2011">{{یادکرد وب | عنوان = کنسرت محمدرضا شجریان و گروه شهناز در لندن | ناشر = وب سایت رسمی بی‌بی‌سی | نشانی = http://www.bbc.co.uk/persian/arts/2011/10/111022_l78_shajarian_london_con.shtml | تاریخ بازدید = ۲۵ شهریور ۱۳۹۳ | archive-date = 5 ژانویه 2012 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120105025352/http://www.bbc.co.uk/persian/arts/2011/10/111022_l78_shajarian_london_con.shtml}}</ref>

آلبوم‌های [[بی تو بسر نمی‌شود (آلبوم محمدرضا شجریان)|بی‌تو به‌سر نمی‌شود]]،<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=نوایاب|نشانی=https://www.navayab.com/bi-to-be-sar-nemishavad-mohammad-reza-shajarian/|عنوان=بی تو بسر نمی‌شود|بازبینی=12 مه 2020|archive-date=4 ژوئیه 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190704190233/http://www.navayab.com/bi-to-be-sar-nemishavad-mohammad-reza-shajarian}}</ref> [[فریاد (آلبوم)|فریاد]]،<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=نوایاب|نشانی=https://www.navayab.com/tag/دانلود-آلبوم-فریاد-محمدرضا-شجریان/|عنوان=فریاد|بازبینی=۱۵ مه ۲۰۲۰|archive-date=۲۰ آوریل ۲۰۲۱|archive-url=https://web.archive.org/web/20210420041039/https://www.navayab.com/tag/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%84%D9%88%D8%AF-%D8%A2%D9%84%D8%A8%D9%88%D9%85-%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B6%D8%A7-%D8%B4%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86/|url-status=dead}}</ref> [[هم‌نوا با بم|هم‌نوا با بم،]] [[جام تهی]]، [[ساز خاموش]]، [[سرود مهر]]، [[غوغای عشق‌بازان]]، کنسرت محمدرضا شجریان و گروه آوا، [[آه باران (آلبوم)|آه باران]] و [[رندان مست]] همگی در دههٔ ۱۳۸۰ را شرکت [[دل‌آواز]] منتشر کرد.

=== دههٔ ۱۳۹۰ ===
محمدرضا شجریان آلبوم صوتی ''[[مرغ خوش‌خوان]]'' و دو آلبوم تصویری ''[[کنسرت محمدرضا شجریان و گروه شهناز در دبی]]'' و ''[[کنسرت محمدرضا شجریان و گروه شهناز (رندان مست و مرغ خوش‌خوان)|کنسرت محمدرضا شجریان و گروه شهناز در تهران]]'' که مربوط به همکاری او با گروه شهناز بود را در اوایل دههٔ ۱۳۹۰ منتشر کرد. پس از آن، به صورت موقت با برادران پورناظری ([[تهمورس پورناظری]] و [[سهراب پورناظری]]) همکاری کرد که حاصل آن [[رنگ‌های تعالی (آلبوم)|''آلبوم رنگ‌های تعالی'']] است. البته این اثر به صورت رسمی منتشر نشده، بلکه بر روی اینترنت پخش شده است. محمدرضا شجریان، بعد از آن، همکاری با برادران پورناظری را قطع کرد و در سال ۱۳۹۳ یک بار دیگر به‌همراه گروه شهناز و با حضور [[سعید فرج‌پوری]] یک تور کنسرت جهانی با عنوان ''سرگشتگان عشق'' برگزار کرد.<ref name="hamshahrionline.ir265187">{{یادکرد وب | عنوان = تور اروپایی شجریان و گروه شهناز با سازهای ابداعی | ناشر = [[همشهری آنلاین]] | نشانی = http://hamshahrionline.ir/details/265187/Music/concerts | تاریخ بازدید = ۲۵ شهریور ۱۳۹۳ | archive-date = 25 اوت 2014 | archive-url = https://web.archive.org/web/20140825092807/http://hamshahrionline.ir/details/265187/Music/concerts}}</ref>

سال ۱۳۹۱، شجریان به تبریک زادروز [[بهرام بیضایی]] به خانهٔ وی در کالیفرنیا رفت؛ و بهار سال بعد در آواخوانیِ ''[[آرش (برخوانی)|آرش]]'' بیضایی در [[دانشگاه استنفورد]] حضور یافت.<ref name="afkarnews.ir178183">{{یادکرد وب | عنوان = محمدرضا شجریان در جشن تولد بیضایی + عکس | ناشر = افکارنیوز | نشانی = http://www.afkarnews.ir/بخش-فرهنگ-هنر-6/178183-محمدرضا-شجریان-در-جشن-تولد-بیضایی-عکس | تاریخ بازدید = ۱۱ شهریور ۱۳۹۵ | archiveurl = https://web.archive.org/web/20170421224333/http://www.afkarnews.ir/بخش-فرهنگ-هنر-6/178183-محمدرضا-شجریان-در-جشن-تولد-بیضایی-عکس | archivedate = ۲۱ آوریل ۲۰۱۷ | dead-url = yes}}</ref><ref name="iranicaonline.org">{{یادکرد وب | عنوان = ĀRAŠ | ناشر = [[دانشنامه ایرانیکا]] | نشانی = http://www.iranicaonline.org/articles/aras-avestan-erexsa | تاریخ بازدید = ۱۱ شهریور ۱۳۹۵ | archiveurl = https://web.archive.org/web/20170624210132/http://www.iranicaonline.org/articles/aras-avestan-erexsa | archivedate = 24 ژوئن 2017
 | dead-url = yes}}</ref>

در سال ۱۳۹۴ [[حسین نوش‌آبادی]] اعلام کرد که محمدرضا شجریان برای برگزاری کنسرت ممنوعیت قانونی دارد.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده=خبرآنلاین |نشانی=http://www.khabaronline.ir/detail/409342/culture/19 |عنوان=ممنوع بودن برگزاری کنسرت شجریان به صورت رسمی اعلام شد |ناشر= |تاریخ=۱۳۹۸ |تاریخ بازبینی=۲۸ تیر ۱۳۹۸ |archive-date=17 ژوئن 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150617164137/http://www.khabaronline.ir/detail/409342/culture/19}}</ref><ref>{{یادکرد وب |نویسنده=انتخاب |نشانی=http://www.entekhab.ir/fa/news/199142/محدودیت‌های-قانونی-برای-محمدرضا-شجریان |عنوان=محدودیت‌های قانونی برای محمدرضا شجریان |ناشر= |تاریخ= |تاریخ بازبینی=۲۸ تیر ۱۳۹۸ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150717050938/http://www.entekhab.ir/fa/news/199142/محدودیت‌های-قانونی-برای-محمدرضا-شجریان |archivedate=۱۷ ژوئیه ۲۰۱۵ |dead-url=yes}}</ref> شجریان در هفتم شهریور ۱۳۹۴ به‌علت عوارض ناشی از سرماخوردگی، در بیمارستان کسری بستری شد.<ref>{{یادکرد وب |url=https://www.tabnak.ir/fa/news/527692/محمدرضا-شجریان-بستری-شد |title=محمدرضا شجریان بستری شد |accessdate=۱۴ ژانویه ۲۰۲۰ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181001193830/http://www.tabnak.ir/fa/news/527692/محمدرضا-شجریان-بستری-شد |archivedate=۱ اکتبر ۲۰۱۸ |dead-url=yes}}</ref>

در روز پنجم مهرماه ۱۳۹۵، آلبوم ''[[طریق عشق]]'' اثر مشترک محمدرضا شجریان و پرویز مشکاتیان منتشر شد و همایون شجریان آن را در تالار وحدت رونمایی کرد.

در بیستم اسفندماه ۱۳۹۸، آلبوم [[خراسانیات]]، اثر مشترک محمدرضا شجریان و پرویز مشکاتیان، با اشعاری از [[محمدتقی بهار|ملک‌الشعرای بهار]] و [[باباطاهر]] منتشر شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=انتشار «خراسانیات» محمدرضا شجریان با آهنگسازی پرویز مشکاتیان|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/news/491423/انتشار-خراسانیات-محمدرضا-شجریان-با-آهنگسازی-پرویز-مشکاتیان|وبگاه=همشهری آنلاین|تاریخ=2020-03-10|بازبینی=2020-12-20|کد زبان=fa}}</ref>

=== استادی و شاگردان ===
محمدرضا شجریان در زمینهٔ آواز شاگردان بسیاری را تعلیم داده است که برخی از معروف‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:<ref name="Aftab">{{یادکرد وب|نشانی=http://www.aftabir.com/news/view/2007/jul/05/c5c1183637690_art_culture_music_shajarian.php/همه-شاگردان-شجریان-۱|عنوان=همهٔ شاگردان شجریان (۱)|تاریخ بازبینی=۲۸ مرداد ۱۳۹۰|تاریخ=۱۴ تیر ۱۳۸۶|ناشر=وبگاه آفتاب|پیوند بایگانی=https://www.webcitation.org/6EZcxquFL?url=http://www.aftabir.com/news/view/2007/jul/05/c5c1183637690_art_culture_music_shajarian.php/همه-شاگردان-شجریان-۱|تاریخ بایگانی=20 فوریه 2013}}</ref><ref name="Farsnews-OstadShajarian">{{یادکرد وب
 | عنوان = همهٔ شاگردان شجریان
 | ناشر = منبع: [[همشهری آنلاین]] - کد مطلب: ۵۷۴۳۸ - تاریخ مطلب: چهارشنبه ۱۹ تیر ۱۳۸۷
 | نشانی = http://www.hamshahrionline.ir/details/57438
 | تاریخ بازدید = ۲۷ شهریور ۱۳۹۳
 | archive-date = 24 سپتامبر 2014
 | archive-url = https://web.archive.org/web/20140924040931/http://www.hamshahrionline.ir/details/57438
}}</ref>
{{چندستونه|ستون‌ها=۳}}
* [[معصومه مهرعلی]]
* [[حسام‌الدین سراج]]
* [[مظفر شفیعی]]
* [[قاسم رفعتی]]
* [[همایون شجریان]]
* [[ایرج بسطامی]]<ref name="www.iraj-bastami.com">{{یادکرد وب | عنوان = زندگی‌نامهٔ ایرج بسطامی | ناشر = [[بنیاد فرهنگی هنری ایرج بسطامی]] | نشانی = http://www.iraj-bastami.com/bio.aspx | تاریخ بازدید = ۲۵ شهریور ۱۳۹۳ | archiveurl = https://web.archive.org/web/20140923144510/http://www.iraj-bastami.com/bio.aspx | archivedate = ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۴ | dead-url = yes}}</ref>
* [[علی رستمیان]]
* [[محسن کرامتی]]
* [[علی جهاندار]]
* [[حمیدرضا نوربخش]]
* [[سینا سرلک]]<ref name="Sarlak">{{یادکرد وب | نویسنده = صائبی، مرجان | عنوان = گفتگو با سینا سرلک، خواننده: اعتقادی به خواننده سالاری ندارم
 | ناشر = روزنامهٔ شرق، شماره ۱۳۸۱، ص ۱۲ | تاریخ = ۸ آبان ۱۳۹۰ | نشانی = http://www.magiran.com/npview.asp?ID=2388371
 | تاریخ بازدید = ۲۵ شهریور ۱۳۹۳ | archiveurl = https://web.archive.org/web/20130927025929/http://www.magiran.com/npview.asp?ID=2388371
 | archivedate = 27 سپتامبر 2013 | dead-url = yes}}</ref>
* [[محمد اصفهانی]]<ref>{{یادکرد وب| نشانی = https://www.filimo.com/m/7SUvs| عنوان = مصاحبه با محمد اصفهانی-کافه نوا| بازبینی = 25 آوریل 2020| archive-date = 15 اکتبر 2020| archive-url = https://web.archive.org/web/20201015041107/https://www.filimo.com/m/7SUvs}}</ref>
{{پایان چندستونه}}

== درگذشت ==
{{اصلی|واکنش‌ها به مرگ محمدرضا شجریان}}
محمدرضا شجریان در پیام ویدئویی برای تبریک نوروز ۱۳۹۵ با چهره‌ای دگرگونه و موهای بسیار کوتاه حاضر شد. برخی سایت‌ها از ابتلای او به [[سرطان کلیه]] خبر دادند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.entekhab.ir/fa/news/259244|عنوان=علت چهرهٔ متفاوت استاد شجریان در پیام نوروزی‌اش چه بود؟|ناشر=[[انتخاب (وبگاه)|وبگاه انتخاب]]|تاریخ=۱ فروردین ۱۳۹۵|تاریخ بازبینی=۱ فروردین ۱۳۹۵|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160322190930/http://www.entekhab.ir/fa/news/259244|archivedate=۲۲ مارس ۲۰۱۶|dead-url=yes}}</ref>

{{گفتاورد|خود من هم با یک میهمان ۱۵ ساله‌ای سال‌هاست که آشنا هستم و دوست شدیم با همدیگر و الآن هم من به خاطر همان اینجا ایستاده‌ام و طبق دستور ایشان موهای سرم را هم کوتاه کردم و بچهٔ حرف‌گوش‌کنی شدم و چند وقت دیگر هم در این‌جا هستم، چون آرامش خوبی دارم و خیلی راحتم این‌جا، برای این‌که با این میهمان بتوانیم به تفاهم برسیم ان‌شاءالله. به تفاهم که رسیدیم، راه می‌افتم می‌آیم به سراغ شما هم‌میهنان عزیزم و کارهای هنری‌ام را دنبال خواهم کرد.|محمدرضا شجریان در پیام نوروزی ۱۳۹۵| {{یادکرد ویدئو |نام= |نام خانوادگی= |سال=۱۳۹۵ |عنوان=پیام ویدئویی استاد شجریان |نشانی=https://www.youtube.com/watch?v=jd4I_HxzPns |قالب= |نوع= |زبان=fa |ترجمه عنوان= |ناشر=[[یوتیوب]] |مکان= |نشانی بایگانی= |تاریخ بایگانی= ۱۳۹۵ |تاریخ بازبینی= ۱ فروردین ۱۳۹۵ |زمان= |id= |شابک= |oclc= |گفتاورد=}}}}

[[بهرام بیضایی]] پس از مشاهدهٔ این ویدئو متأثّر شد و شعری برای شجریان سرود که در زادروزش در ۱ مهرماه ۱۳۹۵ با این مطلع منتشر شد:<ref>{{پک/بن|۱۳۹۵|ک=یادداشت بهرام بیضایی برای تولد محمدرضا شجریان}}</ref>

{{شعر}}
{{ب|روزِ غم باز به نوروز اُفتاد | دشمنِ عشق چُو پیروز اُفتاد!}}
{{پایان شعر}}

از اوایل بهمن سال ۱۳۹۸، وضعیت ریه‌های او به وخامت گرایید که منجر به بستری شدن در بیمارستان برای عمل جراحی به‌منظور «تعبیه راه عروقی جهت دارورسانی راحت‌تر و مؤثرتر» شد. اما ۲۰ روز پس از مرخص شدن شجریان از بیمارستان، مشکلات تنفسی مجدداً او را در روز پنج‌شنبه ۱ اسفند ۱۳۹۸ راهی بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان کرد و تا فروردین ۱۳۹۹ در بیمارستان باقی ماند. پس از آن مراقبت ویژه از محمدرضا شجریان در خانه ادامه یافت تا روز شنبه، ۲۵ مرداد ۱۳۹۹ که با افت سطح هوشیاری، افت فشار خون و شوک عفونی بار دیگر در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان جم بستری شد و پس از حدود ۱۰ روز، ۳ مهرماه، از بیمارستان به خانه‌اش منتقل شد.<ref name=":3"/>

محمدرضا شجریان چهار سال پس از آن‌که برای آخرین بار جلوی دوربین ظاهر شد و اعلام کرد ۱۵ سال است به بیماری سرطان مبتلاست، روز یکشنبه ۱۳ مهر ۱۳۹۹ به دلیل افت سطح هوشیاری در حدِ کمایِ عمیق به بخش مراقبت‌های ویژه در بیمارستان جم تهران منتقل شد و عاقبت بعدازظهرِ پنجشنبه ۱۷ مهر ۱۳۹۹ در ۸۰ سالگی درگذشت.<ref name=":3"/><ref name=":4">{{یادکرد خبر|تاریخ=۱۷ مهر ۱۳۹۹|عنوان=محمدرضا شجریان درگذشت|ناشر=بی‌بی‌سی فارسی|doi=|تاریخ بازدید=۱۷ مهر ۱۳۹۹|نشانی=https://www.bbc.com/persian/53817930|archive-date=8 اکتبر 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201008155139/https://www.bbc.com/persian/53817930}}</ref> در ساعت ۱۷ همان روز، [[همایون شجریان]]، فرزند وی نیز خبر درگذشت پدرش را در اینستاگرام رسمی خود تأیید کرد و نوشت: «خاک پای مردم ایران به دیار معشوق پرواز کرد».<ref name=":3">{{یادکرد خبر|تاریخ=۱۷ مهر ۱۳۹۹|عنوان=محمدرضا شجریان درگذشت|ناشر=رادیو فردا|doi=|تاریخ بازدید=۱۷ مهر ۱۳۹۹|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/30450691.html|archive-date=8 اکتبر 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201008155255/https://www.radiofarda.com/a/30450691.html}}</ref>
ساعاتی پس از درگذشت شجریان، در هنگام سخنرانی [[همایون شجریان]] مقابل [[بیمارستان جم]]، عده‌ای از حضار شعار «مرگ بر دیکتاتور» سر دادند.<ref name=":4"/> آن‌ها همچنین در شب درگذشت، شعارهای «ننگ ما ننگ ما صدا و سیمای ما»<ref name=":5">{{یادکرد خبر|تاریخ=۱۷ مهر ۱۳۹۹|عنوان=شعار دوستداران شجریان مقابل بیمارستان جم علیه صدا و سیما|ناشر=رادیو فردا|doi=|تاریخ بازدید=۱۸ مهر ۱۳۹۹|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/30883009.html|archive-date=11 اکتبر 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201011112733/https://www.radiofarda.com/a/30883009.html}}</ref> و «دیکتاتور بمیرد شجر هرگز نمیرد» و «مرگ بر دیکتاتور» سر دادند و به ممنوع‌التصویری وی از سوی [[صدا و سیما]] به دلیل مواضع سیاسی‌اش پس از [[انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸]] معترض شدند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.balatarin.com/permlink/2020/10/8/5416121|عنوان=تجمع مردم در مقابل بیمارستان جم با شعارهای در مخالفت با جمهوری اسلامی، ننگ ما ننگ ما صدا و سیمای ما|بازبینی=8 اکتبر 2020|archive-date=31 اکتبر 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201031081142/https://www.balatarin.com/permlink/2020/10/8/5416121}}</ref> همچنین هواداران او در مقابل بیمارستان تجمع کردند و برای ادای احترام، تصنیف «مرغ سحر» شجریان و دیگر آثاری را که او خوانده است، به صورت آواز دسته‌جمعی خواندند.<ref name=":4"/> در همین حال، ویدئوهای به اشتراک گذاشته‌شده در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌داد که یگان ویژهٔ نیروی انتظامی به مردم تجمع کننده در روبه‌روی بیمارستان جم حمله کرد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی =https://www.radiozamaneh.com/543562|عنوان =یگان ویژه به سوگواران شجریان حمله کرد | ناشر =رادیو زمانه |تاریخ =۸ اکتبر ۲۰۲۰ |تاریخ بازدید = ۸ اکتبر ۲۰۲۰
|archiveurl =https://web.archive.org/web/20201008202705/https://www.radiozamaneh.com/543562|archivedate = ۸ اکتبر ۲۰۲۰ |dead-url = no}}</ref> همچنین گزارش‌هایی در رسانه‌های اجتماعی از حضور پلیس ضد شورش برای متفرق کردن این تجمع منتشر شد.<ref name=":5"/>

[[پرونده:خاکسپاری محمدرضا شجریان.jpg|بندانگشتی|250x250پیکسل|مراسم خاکسپاری]]
[[پرونده:People gather in Tomb of Ferdowsi.jpg|بندانگشتی|تجمع مردم در مراسم خاکسپاری]]
افراد سرشناسی چون [[عبدالوهاب شهیدی]]، [[احمد سمیعی گیلانی]]، [[ابراهیم گلستان]]، [[عالیم قاسمف]]، [[سیما بینا]]، [[محمود دولت‌آبادی]]، [[ایران درودی]]، [[سید محمد خاتمی]]،<ref>{{یادکرد وب| نشانی = https://www.hamshahrionline.ir/news/555778| عنوان = تصویر دستخط سید محمد خاتمی برای درگذشت استاد محمدرضا شجریان}}</ref> [[حسن روحانی]]، [[نچیروان ادریس بارزانی]]، [[محمدرضا عارف]]، [[فرناز فصیحی]]، [[رضا پهلوی]]، [[علی لاریجانی]]، [[محمدجواد ظریف]]، [[سید مصطفی تاج‌زاده]]، [[علی دایی]] و همچنین بسیاری از مردم در شبکه‌های اجتماعی به درگذشت وی واکنش نشان داده و از درگذشت وی ابراز تأسف کردند. همچنین چند سفارتخانهٔ خارجی، از جمله سفارت فرانسه در ایران نیز درگذشت او را تسلیت گفتند.<ref>{{یادکرد خبر|تاریخ=۱۷ مهر ۱۳۹۹|عنوان=واکنش‌ها به درگذشت شجریان؛ 'در اوج کمال‌یافتگی از مردم ایران دریغش کردند'|ناشر=بی‌بی‌سی فارسی|doi=|تاریخ بازدید=۱۸ مهر ۱۳۹۹|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-54471058|archive-date=9 اکتبر 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201009083602/https://www.bbc.com/persian/iran-54471058}}</ref>

پیکر شجریان صبح روز ۱۹ مهر ۱۳۹۹ نزدیک [[آرامگاه فردوسی]] به خاک سپرده شد. پیکر او با نوای ربنا به محل دفن رسید و پیش از خاکسپاری، همایون و مژگان شجریان به همراه جمعیت [[مرغ سحر]] را با گریه خواندند. ورود به محوطهٔ دفن ممنوع اعلام شد و ترافیک سنگینی در راه به وجود آمد. همچنین در شبکه‌های اجتماعی گفته شد که نیروی انتظامی مسیرهای ورودی به مشهد و توس را بسته و نیروهای امنیتی حضور سنگینی در مراسم داشتند.<ref>{{یادکرد خبر|تاریخ=۱۹ مهر ۱۳۹۹|عنوان=شجریان با نوای ربنا به خاک سپرده شد|ناشر=بی‌بی‌سی فارسی|doi=|تاریخ بازدید=۱۹ مهر ۱۳۹۹|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-54485941|archive-date=10 اکتبر 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201010113918/https://www.bbc.com/persian/iran-54485941}}</ref>

[[حسام‌الدین سراج]]، خوانندهٔ ایرانی، از لغو مراسم هفتمین روز درگذشت محمدرضا شجریان در تهران با وجود اخذ مجوز و بدون اطلاع قبلی به برگزارکنندگان و شرکت‌کنندگان خبر داد. او که یکی از برگزارکنندگان این مراسم بود، در اینستاگرام نوشت که قرار بود این برنامه روز پنج‌شنبه، ۲۴ مهر، برگزار شود که «بدون اطلاع قبلی اما به دلیل جلوگیری از گسترش بیماری کرونا لغو شد». قرار بود مراسم بزرگداشت محمدرضا شجریان در پردیس سینمایی شهرک غرب برگزار شود ولی مدیریت این مجموعه اعلام کرد: «همه مجوزها و هماهنگی‌ها اخذ و انجام شده بود، اما متأسفانه ۴۰ دقیقه قبل از شروع مراسم لغو برنامه اعلام شد و مراسم تعطیل شد.».<ref>{{یادکرد خبر|تاریخ=۲۵ مهر ۱۳۹۹|عنوان=مراسم هفتم شجریان در تهران «بدون اطلاع» لغو شد|ناشر=رادیو فردا|doi=|تاریخ بازدید=۲۶ مهر ۱۳۹۹|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/30896359.html|archive-date=18 اکتبر 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201018044714/https://www.radiofarda.com/a/30896359.html}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=بی‌بی‌سی فارسی|کد زبان=|تاریخ=۲۵ مهر ۱۳۹۹|وبگاه=|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-54571480|عنوان=مراسم هفتم شجریان در تهران '۴۰ دقیقه قبل از شروع لغو شد'|بازبینی=17 اکتبر 2020|archive-date=18 اکتبر 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201018195238/https://www.bbc.com/persian/iran-54571480}}</ref>
[[File:آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی5.jpg|thumb|آرامگاه]]
برخی گزارش‌ها حاکی از پایین کشیدن تصاویر محمدرضا شجریان از روی بیلبوردهای شهر همدان بود در حالی که هشت روز به پایان تاریخ مجوز باقی مانده بود. شهرداری همدان گفت که ربطی به شهرداری ندارد و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان همدان مجوز نصب این بنرها را صادر و بعد هم باطل کرده و خود این ارگان باید پاسخ‌گو باشد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=رادیو فردا|کد زبان=|تاریخ=۲۷ مهر ۱۳۹۹|وبگاه=|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/shajarian-s-banners-removed-from-billboards-in-hamedan-city/30899823.html|عنوان=تصاویر محمدرضا شجریان شبانه از بیلبوردهای همدان پایین کشیده شد|بازبینی=20 اکتبر 2020|archive-date=21 اکتبر 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201021203449/https://www.radiofarda.com/a/shajarian-s-banners-removed-from-billboards-in-hamedan-city/30899823.html}}</ref>

== باورها و گرایش‌ها ==
[[پرونده:Mohammad Reza Shajarian by Fars.jpg|بندانگشتی]]

=== موسیقی ===
{{گفتاورد|نباید فراموش کنیم که موسیقی اندیشیدن به انسان می‌ده. من موسیقی‌ای رو دنبال کردم که اندیشیدن به انسان‌ها بده. اون موسیقی‌ای رو که خواسته باشه برای لحظه‌ای، فقط انسان خوشش بیاد یا حال کنه، از اون دیدگاه من دنبال نمی‌کنم. من موسیقی رو از دیدگاهی دنبال می‌کنم که اندیشیدن به مردم بده. و، لحظه‌ای از خودش بیرون بیاد و فکر کنه؛ زیرا انسان در فکر کردن ساخته می‌شه، در اندیشیدن راه کمال رو طی می‌کنه.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ویدئو / مصاحبه‌ای قدیمی از استاد شجریان: "من موسیقی را برای حال کردن نمی‌خواهم؛ برای اندیشیدن می‌خواهم…"|نشانی=http://www.entekhab.ir/fa/news/578768|وبگاه=fa|تاریخ=۱۷ مهر ۱۳۹۹|بازبینی=2021-05-22|کد زبان=fa|نام=پایگاه خبری تحلیلی انتخاب {{!}}|نام خانوادگی=Entekhab.ir}}</ref>}}

در [[صدای آمریکا]] سال ۲۰۱۱:

صدای آمریکا: «استاد شجریان آیا با توجه به این صحبت‌هایی که در یکی دو سال اخیر کرده‌اید در مصاحبه‌هاتون، نگران سلامتی خودتان در ایران نیستید؟»

شجریان:
{{گفتاورد|اصلا. من زندگیم رو کردم. سی و سه سالش هم با این بدبختی گذشته. لطفی نداره زندگی برام. ولی من سعی می‌کنم وظیفه‌ای که دارم را انجام بدم. همان‌طور که [[فردوسی]] زبان من رو نجات داد من هم باید موسیقی این مملکت رو نجات بدم. تا الانش هم موفق بوده‌ام.<ref>{{Citation|title=گفتگوی صدای آمریکا با شجریان، بخش یکم|url=https://www.youtube.com/watch?v=0NapiOoStEw|accessdate=2021-05-22|language=fa-IR}}</ref><ref>{{Citation|title=گفتگوی صدای آمریکا با شجریان، بخش دوم|url=https://www.youtube.com/wa}tch?v=IRnyw4Ni_1w|accessdate=2021-05-22|language=fa-IR}}</ref>}}

=== سیاست ===
{{اصلی|نگرش سیاسی محمدرضا شجریان}}

== سایر فعالیت‌ها ==
=== خوشنویسی ===
محمدرضا شجریان علاوه بر آوازخوانی، علاقهٔ زیادی به [[خوشنویسی ایرانی]] داشت. او از سال ۱۳۴۴ به فراگیری خط [[نستعلیق]] نزد [[میرزا ابراهیم بوذری|ابراهیم بوذری]] و [[حسین میرخانی]] پرداخت.<ref name="Hamshahri"/> او دارای درجهٔ ممتاز در خط [[نستعلیق]] بود. محمدرضا شجریان در سال ۱۳۸۹ آثار خطاطی خود را در نمایشگاهی در [[تالار وحدت]] به همراه منتخبی از خوش‌نویسان معاصر به نمایش گذاشت.<ref>{{یادکرد وب | عنوان = نمایشگاه آثار خوشنویسی «محمدرضا شجریان» در تالار وحدت | ناشر = [[موسیقی ما]] | نشانی = http://www.musicema.com/node/156512 | تاریخ بازدید = ۲۵ شهریور ۱۳۹۳
 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20140916074904/http://www.musicema.com/node/156512 | archivedate = ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۴ | dead-url = yes}}</ref>

=== تلاوت قرآن ===
محمدرضا شجریان اولین بار نزد پدرش (مهدی شجریان) که خود از قاریان مشهد بود، قرائت قرآن را فرا گرفت.<ref name="Hamshahri"/> او برای اولین بار در ۱۲ سالگی به تلاوت قرآن در رادیو مشهد پرداخت. محمدرضا شجریان تا قبل از سال ۱۳۴۶ که به تهران مهاجرت کرد، به صورت افتخاری در رادیو مشهد قرآن می‌خواند. پدر او با آواز خواندن پسرش موافق نبود و محمدرضا شجریان به همین دلیل تا چهار سال در رادیو تهران با نام «سیاوش بیدگانی» آواز خواند.<ref name="tabnak-414342">{{یادکرد وب | عنوان = قرائت قرآن شجریان در مراسم ختم پدر | ناشر = [[خبرگزاری تابناک|وب‌سایت خبرگزاری تابناک]]
 | نشانی = http://www.tabnak.ir/fa/news/414342/قرائت-قرآن-شجریان-در-مراسم-ختم-پدر | تاریخ بازدید = ۲۵ شهریور ۱۳۹۳
 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20180916225107/http://www.tabnak.ir/fa/news/414342/قرائت-قرآن-شجریان-در-مراسم-ختم-پدر
 | archivedate = ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۸ | dead-url = yes}}</ref> محمدرضا شجریان در مصاحبه با بی‌بی‌سی گفته بود که پدر او می‌خواست خانوادهٔ آن‌ها (شجریان) بیشتر با چهرهٔ مذهبی شناخته شود و محمدرضا شجریان برای این که پدرش را ناراحت نکند از نام مستعار «سیاوش بیدگانی» استفاده کرد تا این که مهدی شجریان با [[احمد عبادی]]، نوازندهٔ نامی سه‌تار ملاقات کرد و پس از این ملاقات، رضایت داد تا پسرش با نام اصلی آواز بخواند.<ref name="shajarian_documentary_bbc"/><ref name="tabnak-414342"/> پس از آن محمدرضا شجریان در کنار آوازخوانی، قرائت قرآن را نیز ادامه داد. وی در سال ۱۳۵۶ در مسابقهٔ تلاوت قرآن کشوری، رتبهٔ نخست را به دست آورد.<ref name="Hamshahri"/> همچنین در [[مسابقات بین‌المللی تلاوت قرآن]] در سال ۱۳۵۷ (تابستان ۱۹۷۹) در مالزی، هنگامی که قاری ایرانی قادر به شرکت در مسابقه نبوده، محمدرضا شجریان بدون هماهنگی و آمادگی قبلی، به‌عنوان نمایندهٔ ایران در مسابقه شرکت می‌کند و رتبه دوم جهان را به دست می‌آورد.<ref>{{یادکرد وب | عنوان = Mohammad Reza Shajarian | ناشر = zoominfo.com | نشانی = http://www.zoominfo.com/p/Mohammad-Shajarian/53145574 | تاریخ بازدید = ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۴ | archive-date = 15 سپتامبر 2014 | archive-url = https://web.archive.org/web/20140915141644/http://www.zoominfo.com/p/Mohammad-Shajarian/53145574}}</ref><ref>{{یادکرد وب | عنوان = در گذر زمان، استاد شجریان و رتبه دوم مسابقات جهانی تلاوت قرآن (عکس) | ناشر = [[موسیقی ایرانیان]] | نشانی = http://musiceiranian.ir/57320-shajarian-171.html | تاریخ بازدید = ۲۵ شهریور ۱۳۹۳
 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20140915073355/http://musiceiranian.ir/57320-shajarian-171.html | archivedate = ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۴
 | dead-url = yes}}</ref>

در سال ۱۳۵۸ چهار آیه برگرفته از آیات قرآن را با صوت خواند و این آیات (که تمامی آن‌ها با واژهٔ «ربنا» شروع می‌شدند)، در ماه رمضان در برنامه افطار پخش شدند و به نام ''[[ربنای شجریان|دعای ربنای شجریان]]'' معروف شدند. دعای ربنا به همراه [[این دهان بستی دهانی باز شد|مناجات مثنوی افشاری (''این دهان بستی دهانی باز شد'')]] با صدای شجریان به مدت ۳۰ سال از اصلی‌ترین برنامه‌های رادیو و تلویزیون برای ماه رمضان بودند.<ref name="rabanaa"/> محمدرضا شجریان دعای ربنا را متعلق به مردم معرفی کرده و حتی هنگامی که صدا و سیما را از پخش آثار منع کرد، پخش دعای ربنا را به عنوان یک مورد استثناء منع نکرد.<ref name="voa-shajarian"/>

یک مجموعهٔ تلاوت قرآن به نام ''[[به یاد پدر]]'' وجود دارد که در قالب ۲ سی‌دی مجزا (''به یاد پدر ۱'' و ''به یاد پدر ۲'') انتشار یافته و مربوط به برخی تلاوت‌های محمدرضا شجریان بین سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۱ است. محمدرضا شجریان این اثر را پس از درگذشت پدرش، مهدی شجریان برای یادبود او در سال ۱۳۷۸ منتشر کرد. این مجموعه شامل تلاوت سوره‌های قصص، انعام، فجر، بلد، فتح و نمل است و البته شجریان در به یاد پدر ۲ دعای ربنا را نیز اضافه کرد.

او در مصاحبه با بی‌بی‌سی گفته بود که هنگامی که در زمینهٔ آواز آلبوم‌هایی را منتشر می‌کرد، پدرش سفارش‌های زیادی به او می‌کرده که در کنار آواز چند مجموعه قرائت قرآن نیز منتشر کند اما او به خاطر پیش‌گیری از سوءتفاهم‌ها این کار را نمی‌کرده؛ اما پس از وفات پدرش به این فکر بوده که باید به حرف او عمل می‌کرده و برای همین برخی از تلاوت‌هایش را در مجموعهٔ به یاد پدر منتشر می‌کند.<ref name="shajarian_documentary_bbc">{{یادکرد وب | عنوان = شجریان، پژواک روزگار: مستندی از تلویزیون بی‌بی‌سی (فیلم کامل) | ناشر = یوتیوب | نشانی = http://www.youtube.com/watch?v=MlqeYvPhQuw | تاریخ بازدید = ۲۵ شهریور ۱۳۹۳ | archive-date = 2 دسامبر 2014 | archive-url = https://web.archive.org/web/20141202103158/https://www.youtube.com/watch?v=MlqeYvPhQuw}} - {{یادکرد وب | عنوان = مشاهده مطلب مربوط به مستندی از تلویزیون بی‌بی‌سی دربارهٔ شجریان در وب سایت بی‌بی‌سی | ناشر = وب سایت رسمی بی‌بی‌سی فارسی | نشانی = http://www.bbc.co.uk/persian/tv/2010/05/100514_shajarian_documentary.shtml | تاریخ بازدید = ۲۵ شهریور ۱۳۹۳ | archive-date = 1 ژوئن 2013 | archive-url = https://web.archive.org/web/20130601094410/http://www.bbc.co.uk/persian/tv/2010/05/100514_shajarian_documentary.shtml}}</ref>

همچنین فیلمی از قرائت قرآن محمدرضا شجریان در مراسم پدرش بر روی فضای مجازی منتشر شده است که در آن بخشی از سورهٔ الرحمن را تلاوت می‌کند. البته این فیلم ناقص بوده و کامل آن منتشر نشده است و تنها فیلمی است که مربوط به قرائت قرآن محمدرضا شجریان در دسترس است.<!--<ref name="tabnak-414342"/> حذف یادکرد ناموجود توسط ربات --><ref group="">فیلم قرائت سوره الرحمن با صدای محمدرضا شجریان در مراسم پدرش، مشاهده در [http://www.aparat.com/v/Roj3a آپارات] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140908181012/http://www.aparat.com/v/Roj3a |date=8 سپتامبر 2014}} تاریخ بازبینی= ۲۵ شهریور ۱۳۹۳</ref>

=== سازهای ابداعی ===
{{اصلی|سازهای ابداعی محمدرضا شجریان}}
[[پرونده:Mohammad-Reza Shajarian 13920616143504932.jpg|بندانگشتی|محمدرضا شجریان در حال دادن توضیحاتی راجع به یکی از سازهای ابداعیش (عکس از [[خبرگزاری فارس]])|جایگزین=|250x250پیکسل]]
[[پرونده:Mohammad-Reza Shajarian 3.jpg|بندانگشتی|250x250پیکسل|برخی از سازهای ابداعی محمدرضا شجریان]]
محمدرضا شجریان مبدع چند ساز جدید در موسیقی ایرانی بود.<ref name="musiceiranian-saz"/> وی در اردیبهشت ۱۳۹۰ در نمایشگاه در تهران این سازها را رسماً به نمایش عمومی درآورد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://nay.ir/default.aspx?page=newsViewDetail&newId=2802&q|عنوان=سازهای ابداعی شجریان رونمایی شد|ناشر=پایگاه اطلاع‌رسانی موسیقی ایران|تاریخ=۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۰|تاریخ بازدید=۹ مه ۲۰۱۱|پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20110920100440/http://nay.ir/default.aspx?page=newsViewDetail&newId=2802&q|تاریخ بایگانی=۲۰ سپتامبر ۲۰۱۱|dead-url=yes}}</ref>
برخی این سازها عبارتند از: [[صراحی (ساز)|صراحی]]، [[شهرآشوب (ساز)|شهرآشوب]]، [[ساغر (ساز)|ساغر]]، کرشمه، سبو و…<ref name="musiceiranian-saz"/>

نمایشگاه سازهای ابداعی شجریان ۱۳۹۰ نمایشگاهی از سازهای ابداعی محمدرضا شجریان است که در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۰ در تالار بهارخانه هنرمندان افتتاح گردید.<ref>{{یادکرد|نویسنده = |کتاب =سال اول، شماره ۱۵ | ناشر =روزنامه هفت |صفحه =۱۸ و ۱۹ |تاریخ =۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۰}}</ref>

تولید سازهای ابداعی به دست شجریان با انتقاداتی مواجه شد و در نشستی با حضور کارشناسانی همچون: [[جلال ذوالفنون]]، [[محمدجمال سماواتی]]، [[محمد سریر]]، [[داریوش طلایی]] و … مورد نقد قرار گرفت.<ref>{{یادکرد وب|وبگاه=hamshahrionline.ir|نشانی=http://hamshahrionline.ir/details/82748|عنوان=گزارش همشهری‌آنلاین از دومین روز نشست سازهای ابداعی|تاریخ=۱۴ ژوئیه ۲۰۱۸|بازبینی=14 ژوئیه 2018|archive-date=14 ژوئیه 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180714111022/http://hamshahrionline.ir/details/82748}}</ref> همچنین [[سجاد پورقناد]] در گفت و شنودی با حضور موافقان سازهای شجریان، به نقد این سازها پرداخت.<ref>{{یادکرد خبر|کوشش=گفتگوی هارمونیک Harmony Talk|تاریخ=۲۰ تیر ۱۳۹۳|عنوان=گفت و شنودی دربارهٔ سازهای ابداعی (I)|نشانی=http://www.harmonytalk.com/id/11336|تاریخ بازبینی=۱۴ ژوئن ۲۰۱۷|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170322091604/http://www.harmonytalk.com/id/11336|archivedate=۲۲ مارس ۲۰۱۷|dead-url=yes}}</ref>

=== پروژه باغ هنر بم ===
بعد از [[زلزله بم]] در دی ماه ۱۳۸۲ محمدرضا شجریان برای حمایت و همدردی با مردم زلزله‌زده بم در تهران چند نوبت به اجرای کنسرت [[هم‌نوا با بم]] پرداخت، او عواید کنسرت‌ها و فروش لوح‌های فشرده آن را به کمکی برای ایجاد باغ هنر بم که پایه‌گذار آن بود اختصاص داد، روند تکمیل پروژه باغ به کندی پیش رفت و با سنگ‌اندازی برخی مسوولین شجریان از ادامه این کار دلسرد و از این کار کنار کشید، او در نامه‌ای به رئیس شورای شهر وقت در سال ۱۳۸۸ نوشت: ماه‌ها است که توان ما به جای پیشبرد پروژه، به رفع حاشیه‌ها و مشکلات برخاسته از آن معطوف شده است. من دیگر توان مقابله با این همه موانع و دشواری‌های ناروای ایجاد شده را ندارم و از آن جایی که ابتدا با شورای محترم شهر بم طرف بودیم، اکنون نیز رسماً این پروژه را به همان شورا تحویل می‌دهیم."
{{سخ}}مشخصات پروژه باغ هنر بم: در جنوب غربی شهر بم با ۷ هزار مترمربع زیربنا با در نظر گرفتن سازه‌هایی مانند مدرسه موسیقی، گالری‌ها، کتاب‌خانه هنری، واحدهای تجاری و فرهنگی و سالن اجتماعات.
{{سخ}}به گفته مجریان پروژه باغ هنر بم، سعی شده است در طراحی، از مفاهیم معماری اصیل و بومی ایرانی با تأکید بر ملاحظات اقلیمی و منطقه‌ای استفاده شود. اجرای این پروژه پس از زلزله شهر بم در سال ۱۳۸۲ آغاز و ایجاد فضایی فرهنگی و هنری در بم در کنار تقویت و ایجاد روحیه‌ای تازه در بین ساکنان بم، هدف اصلی اجرای آن اعلام شده بود.
{{سخ}}مردم نیز برای ساخت و پیشرفت پروژه کمک‌هایی مالی کردند.<ref name="باغ-هنر-بم-شجریان">{{یادکرد وب | عنوان = کناره‌گیری شجریان از باغ هنر بم | ناشر = وب سایت رسمی بی‌بی‌سی | نشانی = http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2009/05/090529_ra_shajarian_bam.shtml | تاریخ بازدید = ۲۵ شهریور ۱۳۹۳ | archive-date = 24 ژانویه 2012 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120124024241/http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2009/05/090529_ra_shajarian_bam.shtml}}</ref>

با انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ و انتخاب مجدد شوراهای شهر فضای پیشین جای خود را به آرامش نسبی داد. رئیس شورای شهرستان بم دربارهٔ پروژه باغ هنر بم می‌گوید: این پروژه را محمدرضا شجریان بعد از زلزله شهرستان بم برای کمک به مردم آسیب دیده شروع کرد حالا امیدواریم بعد از تغییر مدیریت شورای شهر بار دیگر همراهی وی را با پروژه‌ای که خود سنگ‌های اولش را گذاشت شاهد باشیم.<ref name="chn.ir-bam">[{{یادکرد وب
 | عنوان = باغ هنر بم منتظر شجریان است. | ناشر = [[خبرگزاری میراث فرهنگی]]
 | نشانی = http://www.chn.ir/NSite/FullStory/News/?Id=108100&Serv=0&SGr=0 | تاریخ بازدید = ۲۵ شهریور ۱۳۹۳ | archiveurl = https://web.archive.org/web/20140915094039/http://www.chn.ir/NSite/FullStory/News/?Id=108100&Serv=0&SGr=0 | archivedate = ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۴
 | dead-url = yes}}</ref>

== فهرست آثار ==
{{برای|مشاهدهٔ اطلاعات کامل آثار مثل آهنگ‌سازان آلبوم‌ها|ترانه‌شناسی محمدرضا شجریان}}

=== آلبوم‌های موسیقی منتشرشده ===
برخی از آلبوم‌های زیر، آثار مشترکی بین محمدرضا شجریان با [[شهرام ناظری]] یا همایون شجریان هستند. در بین این آثار آهنگ‌سازانی چون [[محمدرضا لطفی]]، [[پرویز مشکاتیان]]، [[حسین علیزاده]] و [[فرامرز پایور]] حضور دارند.
{{Div col|cols=۳}}
* ''[[رباعیات خیام (آلبوم موسیقی)|رباعیات خیام]]'' (۱۳۵۱)
* ''[[به یاد عارف|چاووش ۱ (به یاد عارف)]]'' (۱۳۵۶)
* ''[[گلبانگ شجریان]]'' (۱۳۵۷)
* ''[[چاووش ۲]]'' (۱۳۵۷)
* ''[[سپیده (چاووش ۶)]]'' (۱۳۵۸)
* ''[[چاووش ۷]]'' (۱۳۵۸)
* ''[[جان جان (چاووش ۹)]]'' (۱۳۵۸)
* ''[[راز دل (آلبوم)|راز دل]]'' (۱۳۵۸)
* ''[[انتظار دل]]'' (۱۳۵۸)
* ''[[پیوند مهر]]'' (۱۳۶۳)
* ''[[آستان جانان]]'' (۱۳۶۴)
* ''[[بیداد]]'' (۱۳۶۴)
* ''[[سر عشق|سرّ عشق (ماهور)]]'' (۱۳۶۵)
* ''[[نوا، مرکب‌خوانی]]'' (۱۳۶۵)
* ''[[دستان (آلبوم)|دستان]]'' (۱۳۶۷)
* ''[[ساز قصه‌گو|ساز قصه‌گو و کنسرت بزرگداشت حافظ]]'' (۱۳۶۷)
* ''[[دود عود]]'' (۱۳۶۸)
* ''[[دل مجنون]]'' (۱۳۶۹–۱۳۷۰)
* ''[[خلوت‌گزیده]]'' (۱۳۷۰)
* ''[[پیام نسیم]]'' (۱۳۷۰)
* ''[[سرو چمان]]'' (۱۳۷۰)
* ''[[آسمان عشق]]'' (۱۳۷۰)
* ''[[دلشدگان (موسیقی متن)|دلشدگان]]'' (۱۳۷۱)
* ''[[یاد ایام]]'' (۱۳۷۱)
* ''[[چشمه نوش|چشمهٔ نوش]]'' (۱۳۷۲)
* ''[[بهاریه (آلبوم)|بهاریه]]'' (۱۳۷۳)
* ''[[گنبد مینا]]'' (۱۳۷۳)
* ''[[جان عشاق]]'' (۱۳۷۴)
* ''[[پیغام اهل دل|پیغام اهل دل (همایون‌مثنوی)]]'' (۱۳۷۴)
* ''[[در خیال]]'' (۱۳۷۵)
* ''[[رسوای دل]]'' (۱۳۷۵)
* ''[[عشق داند]]'' (۱۳۷۶)
* ''[[شب وصل]]'' (۱۳۷۶)
* ''[[معمای هستی]]'' (۱۳۷۶)
* ''[[راست‌پنج‌گاه (آلبوم محمدرضا شجریان)|راست‌پنج‌گاه]]''(۱۳۷۷)
* ''[[چهره به چهره (آلبوم محمدرضا شجریان)|چهره به چهره]]'' (۱۳۷۷)
* ''[[شب، سکوت، کویر]]'' (۱۳۷۷)
* ''[[آرام جان]]'' (۱۳۷۷)
* ''[[آهنگ وفا]]'' (۱۳۷۸)
* ''[[بوی باران]]'' (۱۳۷۸)
* ''[[زمستان است]]'' (۱۳۸۰)
* ''[[بی تو بسر نمی‌شود (آلبوم محمدرضا شجریان)|بی تو به‌سر نمی‌شود]]'' (۱۳۸۱)
* ''[[فریاد (آلبوم)|فریاد]]'' (۱۳۸۱)
* ''[[هم‌نوا با بم]]'' (۱۳۸۲)
* ''[[جام تهی]]'' (۱۳۸۳)
* ''[[ساز خاموش]]'' (۱۳۸۶)
* ''[[سرود مهر]]'' (۱۳۸۶)
* ''[[غوغای عشق‌بازان]]'' (۱۳۸۶)
* ''[[کنسرت محمدرضا شجریان و گروه آوا]]'' (۱۳۸۷)
* ''[[کنسرت محمدرضا شجریان و گروه شهناز (رندان مست و مرغ خوش‌خوان)]]'' (۱۳۸۷)
* ''[[آه باران]]'' (۱۳۸۸)
* ''[[زبان آتش]]'' (۱۳۸۸)
* ''[[رندان مست]]'' (۱۳۸۸)
* ''[[کنسرت محمدرضا شجریان و گروه شهناز در دبی]]'' (۱۳۸۹)
* ''[[مرغ خوش‌خوان]]'' (۱۳۹۰)
* ''[[رنگ‌های تعالی]]'' (۱۳۹۲)
* ''[[طریق عشق]]'' (۱۳۹۵)
* ''[[خراسانیات]]'' (۱۳۹۸)
* ''[[دیلمان (آلبوم)|دیلمان]]'' {{کوچک}}(تاریخ نامشخص){{پایان کوچک}}
{{Div col end}}

=== خوانندهٔ تیتراژ فیلم ===
* ''[[دلشدگان]]'' (۱۳۷۰)
* ''[[ابجد (فیلم)|ابجد]]'' (۱۳۸۱)
* ''[[زمستان است (فیلم)|زمستان است]]'' (۱۳۸۴)

=== آثار بدون انتشار رسمی (خصوصی) ===
آثار خصوصی محمدرضا شجریان با هنرمندان مختلف که اطلاعات کامل یا دقیقی از بسیاری از این‌ها در دسترس نیست؛ و فیلم کنسرت‌های چهره به چهره (جشن هنر شیراز، سال ۱۳۵۶)،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=دو شب از کنسرت چهره به چهره، جشن هنر شیراز سال ۵۶|نشانی=https://khosousi.com/chehre-be-chehre-2ejra/|بازبینی=2020-05-12|archive-date=۱۴ مه ۲۰۲۰|archive-url=https://web.archive.org/web/20200514030144/https://khosousi.com/chehre-be-chehre-2ejra/|url-status=dead}}</ref> پیام نسیم،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=پیام نسیم - شجریان، پیرنیاکان، عندلیبی و اعیان|نشانی=https://mihanvideo.com/v/kUJjV/پیام_نسیم_شجریان_پیرنیاکان_عندلیبی_و_اعیان|وبگاه=میهن ویدئو|بازبینی=2020-05-12}}</ref> یاد ایام،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=کنسرت تصویری یاد ایام - شجریان، پیرنیاکان، عندلیبی و همایون شجریان|نشانی=https://khosousi.com/yade-ayyam-shajarian-pirniakan-andalibi/|بازبینی=2020-05-12|archive-date=۹ مه ۲۰۲۰|archive-url=https://web.archive.org/web/20200509063314/https://khosousi.com/yade-ayyam-shajarian-pirniakan-andalibi/|url-status=dead}}</ref> قاصدک،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=کنسرت تصویری قاصدک - شجریان، مشکاتیان و همایون شجریان|نشانی=https://khosousi.com/ghasedak-shajarian-meshkatian-video/|بازبینی=2020-05-12|archive-date=۱۴ مه ۲۰۲۰|archive-url=https://web.archive.org/web/20200514005511/https://khosousi.com/ghasedak-shajarian-meshkatian-video/|url-status=dead}}</ref> کنسرت به همراه ارکستر ملی ایران به رهبری فرهاد فخرالدینی (باغ‌موزه چهلستون، تیرماه ۱۳۷۷)،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=فیلم {{!}} اجرای دیدنی شجریان با ارکستر ملی ایران|نشانی=https://www.khabaronline.ir/news/1284401/فیلم-اجرای-دیدنی-شجریان-با-ارکستر-ملی-ایران|وبگاه=خبرآنلاین|تاریخ=2019-07-29|بازبینی=2020-05-12|archive-date=30 ژوئیه 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190730195555/https://www.khabaronline.ir/news/1284401/فیلم-اجرای-دیدنی-شجریان-با-ارکستر-ملی-ایران}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=فخرالدینی خواستار انتشار آثار شجریان و ارکستر ملی شد|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/news/38805/فخرالدینی-خواستار-انتشار-آثار-شجریان-و-ارکستر-ملی-شد|وبگاه=همشهری آنلاین|تاریخ=2007-12-10|بازبینی=2020-05-12|archive-date=22 ژانویه 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190122155553/http://www.hamshahrionline.ir/news/38805/فخرالدینی-خواستار-انتشار-آثار-شجریان-و-ارکستر-ملی-شد}}</ref> زمستان است،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=زمستان است و بی تو به سر نمی‌شود - شجریان، علیزاده، کلهر و همایون شجریان - تصویری|نشانی=https://khosousi.com/zemestan-ast-bito-besar-nemishavad-video/|بازبینی=2020-05-12|archive-date=۶ مه ۲۰۲۰|archive-url=https://web.archive.org/web/20200506150656/https://khosousi.com/zemestan-ast-bito-besar-nemishavad-video/|url-status=dead}}</ref> فریاد،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=کنسرت فریاد (مراکش) - شجریان، علیزاده، کلهر و همایون شجریان|نشانی=https://khosousi.com/faryad-marakesh-shajarian-alizadeh-kalhor/|بازبینی=2020-05-12|archive-date=۵ مه ۲۰۲۰|archive-url=https://web.archive.org/web/20200505221641/https://khosousi.com/faryad-marakesh-shajarian-alizadeh-kalhor/|url-status=dead}}</ref> کنسرت پاییز ۱۳۸۴ (ساز خاموش و سرود مهر).<ref>{{یادکرد وب|عنوان=کنسرت تصویری ساز خاموش - شجریان، علیزاده و کلهر و همایون شجریان|نشانی=https://khosousi.com/saze-khamoush-shajarian-alizadeh-kalhor/|بازبینی=2020-05-12|archive-date=۶ مه ۲۰۲۰|archive-url=https://web.archive.org/web/20200506001634/https://khosousi.com/saze-khamoush-shajarian-alizadeh-kalhor/|url-status=dead}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=شجریان «ساز خاموش» و «سرود مهر» را منتشر می‌کند|نشانی=https://www.donya-e-eqtesad.com/بخش-خبر-64/665374-شجریان-ساز-خاموش-سرود-مهر-را-منتشر-می-کند|وبگاه=روزنامه دنیای اقتصاد|بازبینی=2020-05-12}}</ref> البته فیلم کنسرت‌های راست‌پنجگاه (جشن هنر شیراز، سال ۱۳۵۴) و کنسرت به همراه گروه شهناز در لندن نیز با وجود این که تلویزیون پخش کرده است اما هیچ ناشری به بازار نداده است. فهرست کامل آن‌ها را در مقاله [[ترانه‌شناسی محمدرضا شجریان|آثار محمدرضا شجریان]] ببینید.

=== برنامه‌های اجرا شده در رادیو ===
محمدرضا شجریان در بیش‌تر اجراهای رادیویی خود به علت عدم رضایت پدرش از نام مستعار «سیاوش بیدگانی» استفاده کرده است.<ref name="shajarian_documentary_bbc"/> شجریان برنامه‌های متعددی در برنامه‌های [[گل‌ها (برنامه رادیویی)|گل‌ها]]، گل‌های رنگارنگ، گل‌های تازه، گلچین هفته، برگ سبز، یک شاخه گل و برنامهٔ موسیقی ایرانی اجرا کرده است.<ref>{{یادکرد وب| عنوان = برنامه‌های موجود در آرشیو رادیو گل‌ها| تاریخ بازدید = ۱۸ فروردین ۱۳۹۱| نشانی = http://www.golha.co.uk/fa/programmes#.XTGGHC2B2L4| archiveurl = https://web.archive.org/web/20190528120334/http://golha.co.uk/fa/programmes#.XTGGHC2B2L4| archivedate = ۲۸ مه ۲۰۱۹| dead-url = yes}}</ref><ref>{{یادکرد وب | نشانی=http://www.golha.co.uk/fa/programmes#.XTGGHC2B2L4 | عنوان=اطلاعات کامل در مورد برنامه گل‌ها شامل نام، نوازندگان، خواننده، شاعر، دستگاه، گوینده، مطلع شعر آواز و… | تاریخ بازدید=۱۸ فروردین ۱۳۹۱ | پیوند بایگانی=https://web.archive.org/web/20190528120334/http://golha.co.uk/fa/programmes#.XTGGHC2B2L4 | تاریخ بایگانی=۲۸ مه ۲۰۱۹ | dead-url=yes}}</ref> یکی از نخستین برنامه‌های بسیار موفق او، اجرای دستگاه‌های [[راست‌پنج‌گاه|راست‌پنجگاه]] و [[نوا (دستگاه موسیقی)|نوا]] بود. این دو دستگاه به خاطر پیچیدگی‌ها و دشواری‌هایی که دارد کمتر مورد توجه و بهره‌گیری بوده است.<ref>{{یادکرد ژورنال |نام خانوادگی۱=مشیری |نام۱=فریدون |عنوان=نقد و نظر: برای او که در قله شهرت ایستاده است نگرانم |ژورنال=کلک |تاریخ=شهریور و مهر 1370 |شماره=18 و 19 |صفحه=59 |پیوند=http://ensani.ir/fa/article/download/258668}}</ref>

== کنسرت‌ها ==
فهرست برخی از کنسرت‌های معروف با حضور محمدرضا شجریان:
{{Div col|cols=۲}}
* ۱۳۹۳ - تور بزرگ کنسرت به همراه [[گروه شهناز]] در کشورهای مختلف با عنوان سرگشتگان عشق<ref name="iranbild">{{یادکرد وب | عنوان = MohammadReza Shajarian and Shahnaz ensemble World tour 2014 | نشانی = http://www.iranbild.com/4416/تور-اروپایی-شجریان-آغاز-شد/
 | تاریخ بازدید = ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۴ | archiveurl = https://web.archive.org/web/20160210040508/http://www.iranbild.com/4416/تور-اروپایی-شجریان-آغاز-شد/ | archivedate = ۱۰ فوریه ۲۰۱۶ | dead-url = yes}}</ref><ref name="musiceiranian-2014">{{یادکرد وب | عنوان = تمرین «محمدرضا شجریان» برای برگزاری تور اروپا | ناشر = موسیقی ایرانیان | نشانی = http://musiceiranian.ir/59103-shajarian-190.html | تاریخ بازدید = ۶ مهر ۱۳۹۳ | archiveurl = https://web.archive.org/web/20140905031640/http://musiceiranian.ir/59103-shajarian-190.html | archivedate = ۵ سپتامبر ۲۰۱۴ | dead-url = yes}}</ref>
* ۱۳۹۲ - اجرای [[رنگ‌های تعالی (آلبوم)|رنگ‌های تعالی]] به همراه برادران پورناظری
* ۱۳۸۹ - تور بزرگ کنسرت به همراه گروه شهناز در آمریکا، استرالیا، ترکیه، انگلیس و… که از میان آن‌ها [[کنسرت گروه شهناز در دبی در سال ۲۰۱۱|کنسرت در دبی، سالن شیخ راشد (فوریه ۲۰۱۱)]] شرکت دل آواز آن را به بازار داده است و کنسرت در لندن بی‌بی‌سی به صورت رسمی پخش کرده است.
* ۱۳۸۷ - [[کنسرت محمدرضا شجریان و گروه شهناز (رندان مست و مرغ خوش‌خوان)|کنسرت محمدرضا شجریان و گروه شهناز]]: اجرای زندهٔ آلبوم‌های [[رندان مست]] و [[مرغ خوش‌خوان]] در تهران (پاییز ۱۳۸۷) به همراه گروه شهناز، شرکت دل آواز این کنسرت را مدتی بعد از انتشار آلبوم‌های استودیویی‌اش به صورت تصویری به بازار داد.
* ۱۳۸۶ - [[کنسرت محمدرضا شجریان و گروه آوا]]، شامل دو بخش به نام‌های [[سخن عشق]] و [[غوغای عشق‌بازان]]، اجرا به همراه گروه آوا، انتشار: شرکت دل آواز در سال ۱۳۸۷<ref name="farsnews8704310297">{{یادکرد وب | عنوان = مجموعه تصویری کنسرت محمدرضا شجریان و گروه آوا منتشر شد | ناشر = [[دل‌آواز]]، مجموعه تصویری کنسرت محمدرضا شجریان و گروه آوا به صورت DVD منتشر شده و از سوی مؤسسه دل آواز در فروشگاه‌های محصولات فرهنگی عرضه می‌شود. | نشانی = https://www.farsnews.ir/news/8704310297/مجموعه-تصويري-كنسرت-محمدرضا-شجريان-و-گروه-آوا-منتشر-شد | تاریخ بازدید = ۲۵ شهریور ۱۳۹۳ | archive-date = 24 سپتامبر 2014 | archive-url = https://web.archive.org/web/20140924040826/http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8704310297}}</ref>
* ۱۳۸۴ - اجرای زندهٔ آلبوم‌های ''ساز خاموش'' و ''سرود مهر'' در تهران (پاییز ۱۳۸۴) به همراه همایون شجریان، حسین علیزاده و کیهان کلهر
* ۱۳۸۲ - کنسرت [[هم‌نوا با بم]]، اجرا در تهران جهت کمک به زلزله‌زدگان بم و همدلی و هم‌دردی با مردم شهر بم، به همراه همایون شجریان، حسین علیزاده و کیهان کلهر، شرکت دل آواز این کنسرت را در قالب آلبوم تصویری به بازار داده است.
* ۱۳۸۱ - اجرای زندهٔ آلبوم ''فریاد'' در لس آنجلس (پاییز ۱۳۸۱) به همراه همایون شجریان، حسین علیزاده و کیهان کلهر
* ۱۳۷۹ - اجراهای زندهٔ آلبوم ''زمستان است'' بر اساس شعر زمستان اثر مهدی اخوان ثالث، به همراه همایون شجریان، حسین علیزاده و کیهان کلهر در اروپا، آمریکا و کانادا (زمستان ۱۳۷۹)، اجرای کالفرنیا در آلبوم صوتی زمستان است منتشر شده است.
* ۱۳۷۷ - اجرای [[ارکستر ملی ایران]] با نود و سه نوازنده به رهبری [[فرهاد فخرالدینی]] و آواز محمدرضا شجریان در باغ موزه چهلستون در تیرماه سال ۱۳۷۷ با حضور حسن کسایی، شاه زیدی و فریدون مشیری و علی تجویدی به عنوان مهمانان افتخاری.
* ۱۳۷۳ - آلبوم [[قاصدک (آلبوم موسیقی)|قاصدک]] به همراه پرویز مشکاتیان و همایون شجریان، آخرین همکاری شجریان و مشکاتیان، این آلبوم هرگز به صورت رسمی و با کیفیت مناسب ارائه نشد.
* ۱۳۷۱ - اجرای زندهٔ آلبوم ''یاد ایام'' در آمریکا به همراه داریوش پیرنیاکان، جمشید عندلیبی و همایون شجریان، اولین اثر با حضور همایون شجریان، این اثر در آلبوم صوتی یاد ایام به بازار آمده است و فیلم آن در فضای اینترنت انتشار یافته است.
* ۱۳۷۰ - اجرای زندهٔ آلبوم ''پیام نسیم'' در سوئیس به همراه داریوش پیرنیاکان، جمشید عندلیبی و مرتضی اعیان، آهنگ‌سازی تمامی قطعات را نیز خود محمدرضا شجریان بر عهده داشته است، این اثر در آلبوم صوتی پیام به بازار آمده است و فیلم آن در فضای اینترنت انتشار یافته است.
* ۱۳۵۶ - اجرای زندهٔ آلبوم [[چهره به چهره]] در حافظیه شیراز (جشن هنر سال ۱۳۵۶) به همراه [[گروه شیدا]] به سرپرستی و آهنگ‌سازی [[محمدرضا لطفی]]، این اثر در آلبوم صوتی چهره به چهره انتشار یافته است.
* ۱۳۵۴ - اجرای زندهٔ آلبوم ''راست پنجگاه'' در حافظیه شیراز (جشن هنر سال ۱۳۵۴) به همراه محمدرضا لطفی و [[ناصر فرهنگ‌فر]]، از اولین و از مهم‌ترین کنسرت‌های باحضور شجریان، این اثر در آلبوم صوتی راست پنجگاه انتشار یافته است و تلویزیون فیلم آن را هم در همان زمان پخش کرده است.
{{Div col end}}

== انتقاد ==
از جمله فعالان موسیقی که از رویه حرفه‌ای یا سیاسی شجریان انتقاد کرده‌اند، می‌توان به [[اکبر گلپایگانی]]<ref name=":6">{{یادکرد خبر|عنوان=گلپا، شجریان و مصاحبه‌ای که خبرساز شد|نشانی=https://www.bbc.com/persian/arts-41308336|کوشش=BBC News فارسی|تاریخ بازبینی=2020-10-16|زبان=fa|archive-date=18 اکتبر 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201018174846/https://www.bbc.com/persian/arts-41308336}}</ref> اشاره کرد. [[گلپا]] در یک مصاحبه به انتقاد از شجریان پرداخته است. همچنین گلپا وی را متهم به قبضه کردن موسیقی کرد و در مصاحبه‌ای دربارهٔ شجریان و [[هوشنگ ابتهاج]] چنین گفت:<ref name=":6"/>{{گفتاورد بزرگ}} «این افراد می‌خواستند همه مقلدشان باشند و به ویژه در دهه شصت چوب لای چرخ هر کسی که می‌آمد کار موسیقی انجام دهد می‌گذاشتند.»
{{پایان گفتاورد بزرگ}}برخی کنشگران فرهنگی نیز با اعتراض به وزرای میراث فرهنگی و فرهنگ ارشاد اسلامی، خاکسپاری محمدرضا شجریان را در [[آرامگاه فردوسی]]، خلاف موازین میراث فرهنگی در رعایت عرضه و حریم محوطه‌های تاریخی دانستند. ایشان بر این باور بودند که خانواده شجریان با خودسری قوانین میراث فرهنگی را زیر پا گذاشته‌اند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=اعتراض کنشگران میراث‌فرهنگی به خاکسپاری محمدرضا شجریان در آرامگاه فردوسی/معترضان خطاب به وزیر میراث‌فرهنگی و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی: خانواده شجریان با خودسری قوانین میراث‌فرهنگی را زیر پا گذاشتند|نشانی=https://www.sedayemiras.ir/fa_ir/اعتراض-کنشگران-میراث‌فرهنگی-به-خاکسپ/|وبگاه=صدای میراث|تاریخ=1399-08-06|بازبینی=2023-06-18|کد زبان=fa-IR}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=آرامگاه فردوسی به فروشگاه محصولات شجریان تبدیل شده است|نشانی=http://shoaresal.ir/fa/news/362763|وبگاه=fa|تاریخ=۱۴۰۰/۰۷/۲۵–۲۰:۴۴|بازبینی=2023-06-18|کد زبان=fa|نام=|نام خانوادگی=|ناشر=پایگاه خبری تحلیلی شعار}}</ref>

سال ۱۳۸۹ شعری منسوب به [[امیر عاملی]] در نقد مواضع سیاسی شجریان در فضای مجازی منتشر شد و متعاقب آن شعری منسوب به شجریان در جواب عاملی منتشر شد که چندی بعد، هم سرایش شعر اول توسط عاملی تکذیب گردید و هم انتساب شعر دوم به شجریان مردود دانسته شد. عاملی در پی این ماجرا شعری را در ستایش هنر شجریان سرود که مطلعش اینگونه است:<ref name="o045">{{یادکرد وب | عنوان=سروده استاد امیر عاملی در تجلیل ویژه از استاد شجریان | وبگاه=آپارات | پیوند=https://www.aparat.com/v/h57xwga | کد زبان=fa | تاریخ بازبینی=2024-05-23}}‏</ref>
{{شعر}}
{{بیت|لب مزن، حنجره را باز کن و ناز بریز|به وطن بارشی از رحمت آواز بریز}}
{{پایان شعر}}

== قدردانی و جوایز ==
{{اصلی|فهرست جایزه‌ها و نامزدی‌های محمدرضا شجریان}}
{{اصلی|فهرست آثار دربارهٔ محمدرضا شجریان}}
جوایز کسب شده توسط محمدرضا شجریان عبارتند از:

جایزه ویژهٔ «خداوندگار موسیقی» [[شبکه توسعه آقاخان|بنیاد آقاخان]]،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=جایزه ویژه بنیاد آقاخان به محمدرضا شجریان تقدیم شد|نشانی=https://www.bbc.com/persian/arts-47769200|وبگاه=BBC News فارسی|تاریخ=2019-04-01|بازبینی=2020-10-16|کد زبان=fa|archive-date=17 اکتبر 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201017155525/https://www.bbc.com/persian/arts-47769200}}</ref> «نشان عالی هنر برای صلح» [[جشنواره بین‌المللی هنر برای صلح|جشنوارهٔ بین‌المللی هنر برای صلح]]،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=اهدای نشان عالی هنر برای صلح سال 96 به محمدرضا شجریان|نشانی=https://musicschoolg.farhang.gov.ir/fa/news/304146/اهدای-نشان-عالی-هنر-برای-صلح-سال-96-به-محمدرضا-شجریان|وبگاه=وزارت فرهنگ و ارشاد|بازبینی=2020-10-16|کد زبان=fa|نام=وزارت فرهنگ و|نام خانوادگی=ارشاد|archive-date=20 اکتبر 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201020083418/https://musicschoolg.farhang.gov.ir/fa/news/304146/اهدای-نشان-عالی-هنر-برای-صلح-سال-96-به-محمدرضا-شجریان}}</ref> [[دریافت‌کنندگان ایرانی لژیون دونور|نشان شوالیهٔ ملی لیاقت دولت فرانسه،]]<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Magiran {{!}} روزنامه شرق (1393/04/03): نشان «شوالیه» به شجریان اهدا شد|نشانی=https://www.magiran.com/article/2975302|وبگاه=www.magiran.com|بازبینی=2020-10-16}}</ref> [[جایزه بیتا|جایزهٔ بیتا]]،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Bita Prize for Persian Art {{!}} Hamid and Christina Moghadam Program in Iranian Studies|نشانی=https://iranian-studies.stanford.edu/bita-prize-persian-art|وبگاه=iranian-studies.stanford.edu|بازبینی=2020-10-16|archive-date=18 اکتبر 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201018083207/https://iranian-studies.stanford.edu/bita-prize-persian-art}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=خبر اختصاصی موسیقی ایرانیان|نشانی=https://musiceiranian.ir/5130-تجلیل-دانشگاه-استنفورد-از-شجریان.html|وبگاه=موسیقی ایرانیان|تاریخ=2010-11-22|بازبینی=2020-10-16|کد زبان=fa-IR|archive-date=28 مه 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190528081552/http://musiceiranian.ir/5130-تجلیل-دانشگاه-استنفورد-از-شجریان.html}}</ref>[[جایزه پیکاسو|جایزهٔ پیکاسو]] سازمان [[یونسکو]]،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=در گذر زمان|نشانی=https://musiceiranian.ir/61895-shajarian-211.html|وبگاه=موسیقی ایرانیان|تاریخ=2014-10-18|بازبینی=2020-10-16|کد زبان=fa-IR|archive-date=5 ژانویه 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150105100026/http://musiceiranian.ir/61895-shajarian-211.html}}</ref> نشان موتسارت سازمان یونسکو،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=یونسکو به شجریان مدال موتسارت داد|نشانی=https://iranianuk.com/20060530234800040/یونسکو-به-شجریان-مدال-موتسارت-داد|وبگاه=ایرانیان انگلستان|تاریخ=2020|بازبینی=2020-05-15|نام خانوادگی=iranianuk.com|نویسنده=|archive-date=31 اکتبر 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201031081145/https://iranianuk.com/20060530234800040/یونسکو-به-شجریان-مدال-موتسارت-داد}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=۹ سال پیش در چنین روزی|نشانی=https://www.magiran.com/article/3302639|وبگاه=روزنامه شرق|بازبینی=2020-10-16|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=۳ بهمن ۱۳۹۴|archive-date=17 اکتبر 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201017053023/https://www.magiran.com/article/3302639}}</ref> نامزدِ دو [[جایزه گرمی|جایزهٔ گرمی]] برای [[آلبوم موسیقی|آلبوم‌های]] ''[[فریاد (آلبوم)|فریاد]]''<ref name="jamejamonline-faryad">{{یادکرد وب|عنوان=شجریان، نامزد جایزه جهانی گرمی شد|ناشر=وب سایت جام جم|نشانی=http://www1.jamejamonline.ir/newstext.aspx?newsnum=100004150710|تاریخ بازدید=۲۵ شهریور ۱۳۹۳|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140913200045/http://www1.jamejamonline.ir/newstext.aspx?newsnum=100004150710|archivedate=۱۳ سپتامبر ۲۰۱۴|dead-url=yes}}</ref> و ''[[بی تو بسر نمی‌شود (آلبوم محمدرضا شجریان)|بی تو به‌سر نمی‌شود]]<ref>{{یادکرد وب|عنوان=/بی تو به سر نمی‌شود/ گزارشی از برگزاری کنسرت‌های استاد محمد رضا شجریان در خارج از کشور|نشانی=https://www.isna.ir/news/8401-00166/بي-تو-به-سر-نمي-شود-گزارشي-از-برگزاري-كنسرت-هاي-استاد-محمد|وبگاه=ایسنا|تاریخ=2005-03-23|بازبینی=2020-05-15|archive-date=31 اکتبر 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201031081147/https://www.isna.ir/news/8401-00166/بي-تو-به-سر-نمي-شود-گزارشي-از-برگزاري-كنسرت-هاي-استاد-محمد}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=همشهری آنلاین|نشانی=http://www.hamshahrionline.ir/details/32118|عنوان=زندگینامه: محمدرضا شجریان (۱۳۱۹)|ناشر=|تاریخ=۱۳۹۸|تاریخ بازبینی=۲۸ تیر ۱۳۹۸|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150713210935/http://www.hamshahrionline.ir/details/32118|archivedate=۱۳ ژوئیه ۲۰۱۵|dead-url=yes}}</ref>''

سایت انجمن آسیا محمدرضا شجریان را پرآوازه‌ترین هنرمند موسیقی اصیل ایرانی،<ref>{{یادکرد وب|عنوان=صفحهٔ مربوط به محمدرضا شجریان در وبگاه جامعهٔ آسیا|ناشر=وبگاه جامعهٔ آسیا|نشانی=http://www.asiasociety.org/pressroom/rel-shajarian.html|تاریخ بازدید=۲۳ سپتامبر ۲۰۱۴|archive-date=15 اکتبر 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20071015101147/http://www.asiasociety.org/pressroom/rel-shajarian.html}}</ref> خبرگزاری [[بی‌بی‌سی]] و [[سی‌ان‌ان]] وی را خوانندهٔ افسانه‌ای ایران،<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-54431730|عنوان=Mohammad Reza Shajarian: Iran's legendary singer dies in Tehran|ناشر=BBC|تاریخ=۸ اکتبر ۲۰۲۰|تاریخ بازبینی=|archive-date=8 اکتبر 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201008234840/https://www.bbc.com/news/world-middle-east-54431730}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=https://www.cnn.com/2020/10/09/world/mohammad-reza-shajarian-iran-legendary-classical-singer-dies/index.html|عنوان=Iran's legendary classical singer and composer Mohammad-Reza Shajarian dies|ناشر=CNN|تاریخ=۹ اکتبر ۲۰۲۰|تاریخ بازبینی=|archive-date=9 اکتبر 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201009154308/https://www.cnn.com/2020/10/09/world/mohammad-reza-shajarian-iran-legendary-classical-singer-dies/index.html}}</ref> روزنامهٔ ''ونکوورسان'' او را یکی از مهم‌ترین هنرمندان [[موسیقی ملل]]<ref>{{یادکرد وب|عنوان=The Movie List|ناشر=[[ونکوور سان|The Vancouver Sun]]|نشانی=http://www.canada.com/vancouversun/news/westcoastlife/story.html?id=17377092-ce8e-454a-bd30-79d016aa0ce7|تاریخ بازدید=۲۳ سپتامبر ۲۰۱۴|نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20150924142756/http://www.canada.com/vancouversun/news/westcoastlife/story.html?id=17377092-ce8e-454a-bd30-79d016aa0ce7|تاریخ بایگانی=۲۰۱۵-۰۹-۲۴}}</ref> و همچنین [[ان‌پی‌آر|رادیوی عمومی ملی (NPR)]] در سال ۲۰۱۰ وی را یکی از ۵۰ صدای برتر جهان معرفی کرد.<ref name="npr3">{{یادکرد وب|عنوان=Mohammad Reza Shajarian: Protest Through Poetry|ناشر=[[رادیوی عمومی ملی|NPR]]|نشانی=http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=130047062|تاریخ بازدید=۲۳ سپتامبر ۲۰۱۴|archive-date=17 مارس 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130317173400/http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=130047062}}</ref>

[[سازمان جهانی مالکیت معنوی]] (وایپو) «مدال خلاقیت» را پس از مرگ به او اهدا کرد. مدال خلاقیت وایپو به هنرمندان اثرگذاری که نقش بسزایی در توسعه فرهنگی و هنری ایفا کرده و ابتکارها و فعالیت‌های آن‌ها تأثیر شایانی بر ارتقای احترام به آثار خلاقانه داشته‌اند اهدا می‌شود.<ref>{{یادکرد وب|ناشر= خبرآنلاین|عنوان= وایپو مدال خلاقیت را به مرحوم استاد شجریان اهدا کرد|نشانی= https://www.khabaronline.ir/news/1444926/وایپو-مدال-خلاقیت-را-به-مرحوم-استاد-شجریان-اعطا-کرد-عکس|بازبینی= 31 اکتبر 2020|archive-date= 20 اکتبر 2020|archive-url= https://web.archive.org/web/20201020164449/https://www.khabaronline.ir/news/1444926/وایپو-مدال-خلاقیت-را-به-مرحوم-استاد-شجریان-اعطا-کرد-عکس}}</ref>

=== نامگذاری یک خیابان به نام «شجریان» ===
در فروردین ۱۳۹۸ اعضای [[شورای شهر تهران]] با پیشنهاد نامگذاری یک خیابان به نام «محمدرضا شجریان» موافقت کردند. در این جلسه، تغییرِ نام بلوار فلامک جنوبی و شمالی در [[منطقه ۲ شهرداری تهران|منطقه ۲ تهران]] به نام «محمدرضا شجریان» به تصویب رسید.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=۲۷ فروردین ۱۳۹۸|وبگاه=خبرگزاری ایسنا|نشانی=https://www.isna.ir/news/98012711604/نامگذاری-خیابانی-به-نام-شجریان-در-تهران-4-خیابان-دیگر-به-نام|عنوان=نامگذاری خیابانی به نام «شجریان» در تهران/ 4 خیابان دیگر به نام 4 تن سینمای ایران|بازبینی=31 اکتبر 2020|archive-date=17 آوریل 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190417204456/https://www.isna.ir/news/98012711604/نامگذاری-خیابانی-به-نام-شجریان-در-تهران-4-خیابان-دیگر-به-نام}}</ref>تابلوی این خیابان در آستانه [[شب یلدا]] سال ۹۹ نصب شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تابلوی خیابان شجریان در تهران نصب شد|نشانی=https://www.irna.ir/news/84155418/تابلوی-خیابان-شجریان-در-تهران-نصب-شد|وبگاه=ایرنا|تاریخ=2020-12-20|بازبینی=2020-12-24|کد زبان=fa|نام خانوادگی=2298}}</ref> چند روز بعد از نصب این تابلو جمعی با نام خانواده‌های شهدا این تابلو را به اسم [[محسن فخری‌زاده]] تغییر دادند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=جمعی به عنوان «خانواده‌های شهدا» اسم خیابان شجریان را به فخری‌زاده تغییر دادند|نشانی=https://iranintl.com/جامعه/جمعی-به-عنوان-«خانواده‌های-شهدا»-اسم-خیابان-شجریان-را-به-فخری‌زاده-تغییر-دادند|وبگاه=ایران اینترنشنال|تاریخ=2020-12-23|بازبینی=2020-12-24|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان= «خانواده شهدا» نام خیابان محمدرضا شجریان را به فخری‌زاده تغییر دادند|نشانی=https://www.independentpersian.com/node/108286/سیاسی-و-اجتماعی/«خانواده-شهدا»-نام-خیابان-محمدرضا-شجریان-را-به-فخری‌زاده-تغییر-دادند|وبگاه=ایندیپندنت فارسی|تاریخ=2020-12-23|بازبینی=2020-12-24|کد زبان=fa}}</ref>این اقدام بازتاب منفی گسترده‌ای در فضای مجازی به همراه داشت.<ref name=":7">{{یادکرد وب|عنوان=فرماندار تهران: نامگذاری خیابانی به اسم شجریان قانونی نبود|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/the-name-of-shajarian-street-was-changed-to-fakhrizadeh-by-ahmadi-roshan-s-father/31015095.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2020-12-24|کد زبان=fa}}</ref>

[[عیسی فرهادی]]، فرماندار تهران، در روز چهارشنبه ۳ دی ماه ۱۳۹۹ دربارهٔ موضوع خیابان شجریان گفت شورای شهر هیچ مصوبه ای برای ما ارسال نکرده و تا مصوبه ای ارسال نشود نامگذاری هیچ خیابانی به نام شجریان قانونی نیست. او همچنین کندن تابلوی نصب شده را هم خلاف قانون دانست.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=فرماندار تهران: نصب تابلوی «خیابان محمدرضا شجریان» غیرقانونی است|نشانی=https://iranintl.com/تازه-چه-خبر/فرماندار-تهران-نصب-تابلوی-«خیابان-محمدرضا-شجریان»-غیرقانونی-است|وبگاه=ایران اینترنشنال|تاریخ=2020-12-23|بازبینی=2020-12-24|کد زبان=fa}}</ref><ref name=":7"/><ref>{{یادکرد وب|عنوان=فرماندار تهران هم نامگذاری خیابان شجریان و هم تغییر آن را غیرقانونی دانست|نشانی=https://www.independentpersian.com/node/108456/سیاسی-و-اجتماعی/فرماندار-تهران-هم-نامگذاری-خیابان-شجریان-و-هم-تغییر-آن-را-غیرقانونی|وبگاه=ایندیپندنت فارسی|تاریخ=2020-12-23|بازبینی=2020-12-24|کد زبان=fa}}</ref> این ادعای او درحالی مطرح شده است که در روز ۲۵ آبان ۹۹ خبرگزاری ایسنا، خبری را در رابطه با اجرای مصوبه شورای شهر در مورد نامگذاری خیابان شجریان و اجرای آن منتشر کرد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=فرماندار تهران: گذاشتن نام استاد شجریان بر خیابانی در تهران قانونی نیست {{!}} DW {{!}} 23.12.2020|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/فرماندار-تهران-گذاشتن-نام-استاد-شجریان-بر-خیابانی-در-تهران-قانونی-نیست/a-56048393|وبگاه=DW.COM|بازبینی=2020-12-24|کد زبان=fa-IR|نام=Deutsche|نام خانوادگی=Welle (www.dw.com)}}</ref>

خانواده [[محسن فخری‌زاده]] نیز در بیانه ای اعلام کردند که با تغییر نام این خیابان بدون هماهنگی با مسئولان مخالف هستند. در قسمتی از این بیانیه نوشته شده است: «هرگونه تغییر در نام‌ها و عناوین معابر و خیابان‌ها باید از طریق مراجع رسمی صورت گیرد و اقداماتی خارج از رویه‌های جاری، شایسته و به مصلحت نمی‌باشد.» و اینکه فخری‌زاده خود به هنر و موسیقی اصیل ایرانی علاقه‌مند بود و «هرگونه تغییر در نام‌ها و نمادهای این عرصه» به گفته خانواده او «دور از اندیشه و سیره» فخری‌زاده بوده است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=مخالفت خانواده فخری‌زاده با تغییر نام خیابان شجریان: او به موسیقی اصیل ایرانی علاقه‌مند بود|نشانی=https://www.bbc.com/persian/iran-55421343|وبگاه=BBC News فارسی|تاریخ=2020-12-23|بازبینی=2020-12-24|کد زبان=fa}}</ref>

=== تندیس سال‌نوا ===
۱۱ بهمن ۱۳۹۹، در اختتامیهٔ آیینِ ششمین [[سال‌نوای موسیقی ایران]]، از تندیس ویژهٔ سال‌نوای موسیقی ایران، یادبودِ محمدرضا شجریان توسط [[حسین علیزاده]] و [[فریدون شهبازیان]] رونمایی شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=به نام علیزاده به یاد استاد|نشانی=https://www.donya-e-eqtesad.com/بخش-فرهنگ-هنر-32/3736562-به-نام-علیزاده-به-یاد-استاد|وبگاه=روزنامه دنیای اقتصاد|بازبینی=2021-02-04|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=تندیس شجریان در دست علیزاده|نشانی=http://aftabeyazd.ir/index.php?newsid=180867|وبگاه=روزنامه آفتاب یزد|بازبینی=2021-02-04|archive-date=۲۷ اکتبر ۲۰۲۱|archive-url=https://web.archive.org/web/20211027055705/http://aftabeyazd.ir/index.php?newsid=180867|url-status=dead}}</ref> این تندیس برای نگهداری، به [[موزه موسیقی ایران|موزهٔ موسیقی ایران]] ارسال شد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=پایان سال نوای ششم با نکوداشت شجریان|نشانی=https://www.irna.ir/news/84205270/پایان-سال-نوای-ششم-با-نکوداشت-شجریان|وبگاه=خبرگزاری ایرنا|تاریخ=۱۲ بهمن ۱۳۹۹|بازبینی=2021-02-04|کد زبان=fa|نام خانوادگی=|نویسنده=}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=۱۲ بهمن ۱۳۹۹|وبگاه=انجمن موسیقی ایران|نشانی=https://nay.ir/blog/1399/11/12/تندیس-ویژه-سال-نوا-به-موزه-موسیقی-اهد/|عنوان=تندیس ویژه «سال نوا» به موزه موسیقی اهدا شد|بازبینی=۸ فوریه ۲۰۲۱|archive-date=۹ فوریه ۲۰۲۱|archive-url=https://web.archive.org/web/20210209040717/https://nay.ir/blog/1399/11/12/%D8%AA%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B3-%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D9%86%D9%88%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%87-%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D8%A7%D9%87%D8%AF/|url-status=dead}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=تندیس «سال نوا» به موزه موسیقی اهدا شد/نکوداشت ویژه در ایستگاه آخر|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/5135058/تندیس-سال-نوا-به-موزه-موسیقی-اهدا-شد-نکوداشت-ویژه-در-ایستگاه|وبگاه=خبرگزاری مهر|تاریخ=۱۲ بهمن ۱۳۹۹|بازبینی=2021-02-04|کد زبان=|نویسنده=}}</ref>

== یادداشت ==
{{یادداشت}}

== پانویس ==
{{پانویس|۲}}

== منابع ==
* {{یادکرد وب| نشانی = http://www.ilna.ir/بخش-فرهنگ-هنر-6/412926-یادداشت-بهرام-بیضایی-برای-تولد-محمدرضا-شجریان/| عنوان = یادداشت بهرام بیضایی برای تولد محمدرضا شجریان| تاریخ بازدید = ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۶| ناشر = [[خبرگزاری ایلنا]]| سال = ۱۳۹۵| archiveurl = https://web.archive.org/web/20160923030818/http://www.ilna.ir/بخش-فرهنگ-هنر-6/412926-یادداشت-بهرام-بیضایی-برای-تولد-محمدرضا-شجریان/| archivedate = ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۶| dead-url = yes}}
* {{یادکرد کتاب|نام خانوادگی = حبیبی‌نژاد|نام = ذبیح‌الله | عنوان = لطیفهٔ نهانی| ترجمه = | جلد = | سال = ۱۳۸۳| ناشر = [[مؤسسه فرهنگی-هنری ماهور|ماهور]]|مکان = | شابک = | صفحه =}}
* [https://web.archive.org/web/20190924042444/http://musicefars.ir/ostad-shajarian-3/ یادداشت سایت موسیقی فارس به مناسبت زادروز استاد محمدرضا شجریان ۱۳۹۸]

== پیوند به بیرون ==
{{جعبه پیوند به پروژه‌های خواهر
| نویسنده     = no
| ویکی‌واژه    = no
| ویکی‌کتاب    = no
| ویکی‌گفتاورد = محمدرضا شجریان
| ویکی‌نبشته   = no
| ویکی‌انبار   = Category:Mohammad-Reza Shajarian
| ویکی‌خبر      = no
| ویکی‌گونه    = no
}}
* [http://mohammadrezashajarian.com/ وبگاه رسمی محمدرضا شجریان]
* [http://www.delawaz.com/ وبگاه رسمی شرکت دل‌آواز] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161205135029/http://delawaz.com/ |date=۵ دسامبر ۲۰۱۶}}
* {{IMDb name|۱۵۶۱۱۳۱}}
* {{سوره‌سینما نام|۱۳۸۲۰۲۱۶۱۰۴۶}}
* [https://open.spotify.com/artist/45EXJ1cQAEt8k2zIYHyLBm محمدرضا شجریان] در [[اسپاتیفای]]
* {{یوتیوب|GnI4R9Bdl3g|تصنیف از عشق اثر محمدرضا شجریان، آلبوم رنگ‌های تعالی}}
* {{یوتیوب|vzz7IPtmZj4|تصنیف قدیمی عشق پیری و معرکه‌گیری}}
* {{یوتیوب|L6GOiymC1Js|مراسم تجلیل یونسکو از محمدرضا شجریان و اهدای نشان چشم پیکاسو}}
* {{یوتیوب|ZnjJntQhuHM|تجلیل دانشگاه استنفورد آمریکا از محمدرضا شجریان}}
* [https://www.gooshe.net/shajarian-timeline/ سال‌شمار (تایم‌لاین) چندرسانه‌ای زندگی محمدرضا شجریان]
* [https://www.bbc.com/persian/arts-54952186 محمدرضا شجریان؛ گفتگویی که پس از ۳۷ سال منتشر شد]
{{-}}
{{محمدرضا شجریان}}
{{موسیقی در دوران پهلوی}}
{{جایزه بیتا}}
{{داده‌های کتابخانه‌ای}}

{{ترتیب‌پیش‌فرض:شجریان، محمدرضا}}
[[رده:آموزگاران موسیقی اهل ایران]]
[[رده:استادان دانشگاه تهران]]
[[رده:اعضای گروه عارف]]
[[رده:افراد مبتلا به سرطان]]
[[رده:اهالی مشهد]]
[[رده:برندگان جایزه بیتا]]
[[رده:برندگان مدال پیکاسو]]
[[رده:خوانندگان اهل مشهد]]
[[رده:خوانندگان دارای نشان شوالیه]]
[[رده:خوانندگان فارسی‌زبان]]
[[رده:خوانندگان مرد اهل ایران]]
[[رده:خوانندگان مرد گل‌ها (برنامه رادیویی)]]
[[رده:خوانندگان موسیقی سنتی ایرانی اهل ایران]]
[[رده:خوانندگان موسیقی سنتی ایرانی]]
[[رده:خوشنویسان اهل مشهد]]
[[رده:دارندگان لژیون دونور]]
[[رده:دانش‌آموختگان دانشسرای عالی]]
[[رده:درگذشتگان ۱۳۹۹]]
[[رده:درگذشتگان ۲۰۲۰ (میلادی)]]
[[رده:درگذشتگان به علت تومور کلیه]]
[[رده:درگذشتگان به علت سرطان در ایران]]
[[رده:دریافت‌کنندگان نشان عالی هنر برای صلح]]
[[رده:زادگان ۱۳۱۹]]
[[رده:زادگان ۱۹۴۰ (میلادی)]]
[[رده:محمدرضا شجریان|محمدرضا شجریان]]
[[رده:مدفونان در مقبرةالشعرای آرامگاه فردوسی]]
[[رده:موسیقی‌دانان اهل مشهد]]
[[رده:موسیقی‌دانان سده ۲۰ (میلادی) اهل ایران]]
[[رده:موسیقی‌دانان کلاسیک فارسی]]
[[رده:موسیقی‌دانان مرد اهل ایران]]
[[رده:موسیقی‌دانان موسیقی سنتی ایرانی]]
[[رده:نوازندگان سنتور اهل ایران]]