ویکی‌پدیا:لطفاً با چماق به استقبال تازه‌واردها نروید
 | این صفحه به مستندسازی یکی از رهنمودهای رفتاری ویکی‌پدیای فارسی می‌پردازد. این یک استانداردِ عموماً پذیرفته‌شده است که ویرایشگران باید تلاش کنند آن را رعایت کنند؛ با این حال، در به‌کارگیری آن، عقل سلیم و استثناهای نادر را نیز در نظر بگیرید. هرگونه ویرایش عمده‌ای در این صفحه باید بازتاب‌دهندهٔ اجماع باشد. اگر شک دارید، نخست در صفحهٔ بحث گفتگو کنید. |
ویکی‌پدیا نه تنها با تلاش و کوشش بسیارِ کاربران فعال‌تر، بلکه با مشارکت‌های افراد ناشناس و تازه‌واردانِ کنجکاو گسترش می‌یابد. همهٔ ما روزی تازه‌وارد بودیم، حتی آنهایی که آنقدر خوش‌شانس یا حواس‌جمع بودند که اشتباه معمولی مرتکب نشدند و بسیاری از ما حتی با گذشت چند ماه از مشارکت، خود را تازه‌وارد می‌پنداریم. در برخی زمینه‌ها، حتی با تجربه‌ترین کاربران‌نیز ممکن است هنوز تازه‌کار باشند و حتی به یک یادآوریِ نرم نیاز داشته باشند.
ناواردبودن یک مرحلهٔ نرمال در چرخهٔ حیاتِ هر کاربری است. ما می‌خواهیم ویراستارانِ تازه‌کار، از این فرایند و گام هایِ نخست، جان سالم به در ببرند و به سلامت عبور کنند: برقراری ارتباطِ صبورانه و تعاملِ کامل با تازه‌واردها برای اطمینان از ماندن و ادامهٔ مشارکت —به شیوه‌ای سازنده‌تر— برای ویکی‌پدیا فارسی ضروری است؛ بنابراین، با تازه‌واردان با مهربانی و صبر رفتار کنید. هیچ‌چیز به اندازهٔ خصومت و بداخلاقی، مشارکت کنندگانِ ارزشمندِ فردا را نمی‌ترساند.
آمادهٔ کمک بودن و استقبال از تازه‌واردان یک اصلِ اساسی دانشنامه و بخشی از رکن چهارم آن است که می‌گوید: «ویراستاران باید با یکدیگر با احترام و تمدن رفتار کنند». افرادِ تازه‌وارد برای اجتماع، لازم و ارزشمند هستند. با کمک به تازه واردان، می‌توانیم دامنهٔ دانش، دیدگاه‌ها و ایده‌هایِ ویکی‌پدیا را گسترش دهیم و در نتیجه، بی‌طرفی و یکپارچگیِ آن را حفظ کنیم. در حالی که این راهنما شاملِ بهترین شیوه‌ها و پیشنهادها در مورد شیوهٔ عملکرد مناسب در این زمینه است، داشتنِ تمایل به انجام آن نیز چیزی بیش از یک پیشنهاد و حتی یک الزام است.
| رهنمودهای ویکی‌پدیا | |||
|---|---|---|---|
| رفتاری | |||
| محتوایی | |||
| ویرایشی | |||
|
|||
| شیوه‌نامه | |||
| حذف | |||
درکِ تازه‌واردان
شعار ما و دعوت ما به تازه‌واردان این است که جسور باشند. ما مجموعه‌ای از اصول، بهترین روش‌ها و سنت‌ها را در دانشنامه داریم؛ اما این‌ها نباید به گونه‌ای اعمال شوند که تلاش‌های تازه‌واردانی که این دعوت را —به معنای واقعی کلمه پذیرفته‌اند— ناکام بگذارد. یک تازه‌وارد، ثروتی از ایده‌ها، خلاقیت و تجربه از دیگر حوزه‌ها را با خود به همراه دارد که صرف نظر از اصولِ فعلی ما، پتانسیل بهبود اجتماعِ ما و ویکی‌پدیا به‌عنوانِ یک کُل را دارند. هر حوزهٔ تازه‌ای از فعالیت‌های انسانی متمرکز، ساختارهای تخصصی خود را دارد که یادگیری آنها زمان می‌برد و از بررسی و بازبینی دوره‌ای بهره‌مند می‌شود. شاید آنچه تازه‌وارد «اشتباه» انجام می‌دهد در نهایت، ویکی‌پدیا را بهبود بخشد؛ بنابراین، پیش از آنکه «نتیجه‌گیری کنیم» که آنها «اشتباه» می‌کنند، بهتر است در گامِ نخست، مدتی به مشاهده بپردازیم و در صورت لزوم از تازه‌وارد بپرسیم که به دنبال دستیابی به چه چیزی است و تلاش می‌کند چه کاری انجام دهد.
بدیهی است که تازه‌واردان اشتباه می‌کنند و در ویرایش، اشتباه دارند. ورودِ یک ویرایشگر جدید به بحث‌های محتواییِ ویکی‌پدیا یک نشانهٔ مثبت است و وقتی این ویرایشگر، وارد تعامل با شما می‌شود، به مثابهٔ یک فرصتِ ارزشمند است. اینجا شما بایستی به عنوانِ یک ویرایشگرِ باتجربه‌تر، مسئولیتِ خود را درک کنید. اجازه ندهید که به خاطر اشتباهی که یک تازه‌وارد مرتکب شده، فرصتِ تبدیل شدنِ او به یک مشارکت‌کنندهٔ ارزشمند برای ویکی‌پدیا فارسی از بین برود. این فرصت متعلق به شما نیست که به‌خاطرِ ناراحتی‌تان از دردسرِ ایجادشده از سوی تازه‌وارد، آن را از بین ببرید؛ بلکه این فرصت متعلق به کلِّ اجتماعِ ما است که در این لحظهٔ خاص در دستانِ شماست. پس به آن احترام بگذارید. با این کار، به اجتماعِ ما احترام می‌گذارید. در صورتی که این کار را نکنید، ممکن است برای لحظه‌ای احساس رضایت کنید یا فکر کنید که جلویِ آسیب به دانشنامه را گرفته‌اید اما در واقع، می‌تواند نشان از غرور و بی‌توجهیِ شما باشد و به منافع پروژه آسیب بزند. آنگاه در واقع، زیان می‌کنید تا بپندارید که سودی کلان برده‌اید؛ چون اشتباهی که شما از تازه‌وارد می‌بینید، در واقع اهمیت چندانی در کلیّتِ پروژه ندارد. این یک روند است: آنها باید این اشتباهات را مرتکب شوند تا یاد بگیرند. چیزی که واقعاً اهمیّت دارد این است که ویرایشگرِ جدید ارتباط برقرار کند و علائمی از فهم و درک نشان دهد و به تدریج در کارِ خود پیشرفت کند.
روشِ پیشنهادی
با واکنش به‌عنوانِ یک کاربرِ الگو، آغاز به آموزش کنید و در گامِ نخست، خودتان اشتباهِ او را تصحیح کنید.
- سپس توضیحی به تازه‌وارد بدهید که چه کاری انجام داده‌اید و مشکل را چطور رفع کرده‌اید.
- در گامِ بعدی، استانداردِ نوشتاریِ مرتبط به آن (سیاست یا رهنمود یا راهنما) را —که کاربر باید در آینده رعایت کند— را نیز به او یادآوری کنید. مطمئن باشید که این روش، بسیار مفیدتر از سرزنش کردنِ آنها خواهد بود.
- با ملایمت و احترام، ارتباط برقرار کنید و از همان آغاز، نمونه‌ای برای روشِ درستِ رسیدگی به اشتباهاتِ دیگرویرایشگران و رفتارِ همکارانه و از جایگاهِ برابری باشید.
- با یک درود و سلام در صفحهٔ بحثِ کاربر، خودتان را معرفی کنید و به آنها نشان دهید که خوش‌آمد گفته شده‌اند. تازه‌وارد را به گونه‌ای پذیرایی و راهنمایی کنید که احساس کند واقعاً موردِ استقبال قرار گرفته است. اگر ممکن است، ابتدا به چیزی که آنها به‌درستی انجام داده‌اند یا به‌ویژه «خوب انجام داده‌اند» اشاره کنید.
برخلافِ بیشترِ اجتماعاتِ آنلاین که مردم به آنها سر می‌زنند، ویکی‌پدیا خشک و گاهی همچون یک محیط کاری تعاملی بنظر می‌رسد که در آن، کار همه با هم همپوشانی دارد و نتایج خوب با ویرایش هایِ مکرر و رفعِ نواقص در ویرایش‌هایِ دیگران و بهبود تدریجیِ آنها به‌دست می‌آید. انتظار نداشته باشید که تازه‌واردان این موضوع را سریع درک کنند. ممکن است بخش زیادی از بازخوردهایِ کاربرانِ پیشرفته و مجرّب را را به‌شکلِ منفی برداشت کنند. تطبیق با این محیطِ غیرمعمول برایِ آنها زمان می‌برد. آنها را با حجمِ زیادی از راهنماها و بکن‌نکن‌ها غرق نکنید؛ در عوض، به آنها فرصت بدهید تا در یک گفتگویِ منعطف شرکت کنند. با ایجادِ فضایی برای پاسخگوییِ آنها، هر نکته‌ای از انتقاد به شکلی طبیعی‌تر منتقل خواهد شد.
شما هم زمانی تازه‌وارد بودید. با دیگران همان‌طور که با خودتان در آغازِ ورود، رفتار شده (یا احتمالاً، همان‌طور که آرزو داشتید با شما رفتار می‌شد) رفتار کنید. به یاد داشته باشید: «کارِ درست را انجام بده؛ با چماق به استقبالِ آنها نرو. دوست بودن و دوست ساختن، کارِ درستی است!»
اهمیت کاربران تازه‌وارد
کاربران ویکی‌پدیای فارسی «سیاه‌لشکر» نیستند. شایان ذکر است که برخلاف تصور معتقدان به افسانهٔ کمبود کاربر، محتوا سازان واقعی در ویکی‌پدیا تازه‌واردان هستند و کاربران خیلی فعال عمدتاً به تمیزکاری، برچسب‌زنی، و قالب‌بندی مقالات مشغولند.
بر پایهٔ پژوهشی که آرون سوارتس در سال ۲۰۰۶ بر ویکی‌پدیای انگلیسی انجام داد (Who Writes Wikipedia?)، عمدهٔ محتوای دانشنامه را کاربران تازه‌وارد و کم‌تجربه تولید و منتشر می‌کنند. کاربران خیلی فعال، آنهایی که زندگی‌شان را در ویکی‌پدیا می‌گذرانند و آنهایی که به مواردی چون رده‌بندی یا جزئیات شیوه‌نامه اهمیت می‌دهند، بیشتر نقش یکنواخت و استاندارد کردن محتواهای تولیدشده توسط دیگران را بر عهده دارند. نتایج پژوهش سوارتس در تعارض کامل با تحلیل‌های جیمبو ویلز بود که در کنفرانس‌های مختلف مصرانه می‌گفت گروه کوچک و ثابتی بین ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ نفر در ویکی‌پدیای انگلیسی مسئول تولید محتوا هستند (مثل هر دانشنامهٔ کاغذی معتبری) و سایر مشارکت‌کنندگان از روی تفنن در امر ساختن دانشنامه به آن هستهٔ مرکزی کمک می‌کنند (مثلاً با رفع اشتباه‌های سهوی). سوارتس تعداد حروف نوشته‌شده توسط کاربران را مبنای تحلیلش قرار داده بود و ویلز تعداد مشارکت‌ها را. بر پایهٔ پژوهش سوارتس و نتایج آن، کاربران تازه‌وارد سازندگان اصلی ویکی‌پدیا هستند.
سناریوهایِ رایجِ تازه‌واردان
هنگامی که ویرایشگران جدید به ویکی‌پدیا می‌پیوندند، اغلب با چالش‌ها و موقعیت‌های مختلفی روبرو می‌شوند. در اینجا برخی از سناریوهای رایج که ممکن است با آنها مواجه شوند، آورده شده است:
- یک تازه‌وارد ممکن است یک پیش‌نویس را ذخیره کند تا ببیند آیا اصلاً اجازه دارد مقاله‌ای را آغاز کند، با این نیّت که در صورتِ عدمِ مواجهه با واکنشِ منفی، آن را گسترش دهد. اما اگر در عرضِ چند دقیقه، مقاله‌اش با برچسب‌های نیاز به اصلاح مواجه شود، به‌عنوان «خرد» ارزیابی شود یا پیشنهادِ حذفِ آن مطرح گردد، ممکن است دلسرد شده و کار را رها کند. در صورتی که موضوع با سرشناسی مشکلی ندارد، بهتر است چند روز صبر شود تا ببینید یک مقالهٔ بی‌ضرر چگونه تکامل می‌یابد، نه اینکه سریعاً به انتقاد بپردازید و شمشیر را از رو ببندید.
- تازه‌وارد ممکن است مقاله‌ای دربارهٔ خود، گروه موسیقی محلی‌اش یا موضوعی که به آن علاقه یا ارتباط دارد، ایجاد کند. یکی از راه‌هایِ برخوردِ نرم با این وضعیت، «تبدیلِ مقاله به پیش‌نویس» است؛ همراه با گذاشتنِ بحثی که دلیلِ این کار را توضیح می‌دهد و به آنها مفهومِ تعارضِ منافع یا وپ:افراد را در ویکی‌پدیا شرح می‌دهد. به‌ویژه این نکته باید توجه شود که تعارض منافع تنها توصیفِ یک وضعیت است و نه «قضاوتی دربارهٔ نظرات، صداقت یا نیّتِ آن فرد». نویسندگانِ خودزندگینامه‌ها نیاز به توجه و حساسیت ویژه‌ای دارند. هرچند ایجاد چنین صفحاتی به‌شدّت منع می‌شود، اما این به این معنا نیست که با برخوردِ تند با تازه‌وارد می‌توان شرایط را بهبود بخشید. باید کارهای لازم را انجام داد اما با لحنِ شایسته و در نظر گرفتنِ حسنِ نیّتِ فرد و تازه‌واردیِ او.
لطفاً با چماق به استقبال تازه‌واردها نروید
- درک کنید که اجتماع ویکی‌پدیا به تازه‌واردان نیاز دارد. با توانمندسازی تازه‌واردان، هم به افزودن دانش و نظرات و ایده‌ها به ویکی‌پدیا کمک می‌کنیم و هم بی‌طرف بودن ویکی‌پدیا را حفظ می‌کنیم.
- اگر شما اعتقاد دارید که یک تازه‌وارد اشتباهی مرتکب شده است (مانند فراموش کردن برجسته نوشتن عنوان یا عدم استفاده از پیوندهای مؤثر در مقاله) سعی کنید خودتان آن اشتباه را تصحیح کنید. تازه‌واردان را به باد انتقاد نگیرید؛ به یاد داشته باشید که اینجا جایی‌ست که تمامی افراد می‌توانند در آن ویرایش انجام دهند، مسئولیت هر کس در اینجا ویرایش کردن است، نه انتقاد و سرزنش دیگران.
- اگر واقعاً احساس می‌کنید که باید به تازه‌واردی تذکری بدهید، این کار را طوری انجام دهید که نشان دهد قصد کمک‌رسانی دارید. با یک خوشامدگویی در صفحهٔ بحث کاربر این کار را شروع کنید و به آنها بفهمانید که در اینجا از حضورشان استقبال می‌شود. پس از آن تذکرتان را با ملایمت مطرح کنید. اگر نمی‌توانید اینطور رفتار کنید بهتر است اصلاً صحبت نکنید.
- بعضی تازه‌واردان در ویرایش‌های کلی مانند اِعمال دیدگاه بی‌طرف، از ترس آسیب رساندن به ویکی‌پدیا یا سرزنش شدن، با محافظه‌کاری عمل می‌کنند. به آنها بیاموزید که در ویرایش جسور باشند.
- استفاده از الگوی امتحان نیز در برخورد با تازه‌واردان توصیه می‌شود.
- در مورد تازه‌واردان فرض حسن نیت را در نظر داشته باشید. آنها به احتمال زیاد قصد کمک دارند. به آنها فرصت دهید!
- از قطع دسترسی در گام اول خودداری کنید. قبل از قطع دسترسی کاربر، اول با او گفتگو کنید.
- به تازه‌واردان —بدونِ دلیلِ منطقی و معتبر— زاپاس یا همزاد نگویید. اگر دلیل معتبری برایش دارید، می‌توانید تازه‌وارد را به آن سیاست‌ها هدایت کنید. به طور مشابه، پیش از این که به یک تازه‌وارد بگویید حساب تک منظوره، بسیار مراقب باشید. نیم‌کالینگ لازم نیست. این که در جریان یک اختلاف، به کاربری چنین عنوان‌هایی نسبت دهید، نهی شده است.
جستارهای وابسته
| محتوایی |
| ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| رفتاری |
| ||||||||
| حذف |
| ||||||||
| اجرایی |
| ||||||||
| ویرایشی |
| ||||||||
| محتوای پروژه |
| ||||||||
| بنیاد ویکیمدیا |
| ||||||||
