هوری‌ها

گروه قومی تاریخی در جنوب‌غربی آسیا (میان‌رودان)
(تغییرمسیر از هوریان)

هوریانی‌ها یا هوری‌ها یا هوریت‌ها (Hurrians) مردم باستانی شمال میان رودان از کوه‌های زاگرس تا سوریه بودند، که در هزاره ششم پیش از میلاد در این منطقه ظهور یافتند. اطلاعات بسیار کمی از هوریانی‌ها نسبت به سایر تمدن‌های خاور نزدیک در دست می‌باشد. لیکن این تمدن از مهم‌ترین و تأثیر گذارترین تمدن‌های کهن خاور نزدیک می‌باشد.[۱]

هوریان
شیر اورکیش از تمدن هوریانی
نام دیگرهوریانی‌ها
موقعیتخاورمیانه
منطقهمیانرودان
نوعقوم، کشور
محدودهشمال میانرودان
تاریخ
ساخته‌شدههزاره ششم پیش از میلاد
رهاشدهحدود هزاره یکم پیش از میلاد
دوره‌هابسیارکهن
فرهنگ‌هاهوریان، میتانی
اطلاعات بیشتر
باستان‌شناسانگلب، اسپیسر و دیگران
وضعیتمستحیل در سایر تمدن‌ها
مالکیتایران، عراق، سوریه، ترکیه
دسترسی عمومیناشناخته

ساکنان باستانی هزارهٔ سوم پیش از میلاد

ویرایش

بخشی از خاک ماد در ربع سوم هزارهٔ سوم پیش از میلاد جزو منطقه‌ای است که منابع کتبی بر آن پرتو افکنده سخن کفته‌اند. از آثاری که به زبان سومری و اکدی در دست است چنین مستفاد می‌گردد که در کوهپایه‌های غربی زاگرس و آنجایی‌که بعدها مادغربی را تشکیل می‌داد قبایل هوریان و لولوبیان و کوتیان و قبایل دیگری که با عیلامیان قرابت داشتند، زندگی می‌کردند.

تمدن هوری‌ها در هزاره سوم در آناتولی شرقی نیز در سایه پادشاهی میتانی وجود داشت و آن‌ها بزرگ‌ترین و بانفوذترین ملت پادشاهی میتانی محسوب می‌شدند. هوری‌ها عملاً در هزاره دوم ق.م. در همه قسمت‌های میانرودان باستانی ساکن گشتند و نقش اساسی در تاریخ هیتیان بازی کردند و این سرزمین‌ها معروف بود به سرزمین هوری‌ها. بسیاری از آیین‌های هوری در آناتولی هیتی یافت شد.[۲] با بسط سرزمین‌شان، هوریان در اواخر قرن ۱۵ پ.م. رقیبی شدند برای بابل و مصر.

هوریان احتمالاً پیش از پیشتر در آسیای مقدم پدیدار شده‌اند.

زبان هوری، که اینک از میان رفته، نه زبان هندواروپایی بود و نه زبان سامی، بلکه زبانی خاص بوده، لیکن ممکن است که با زبان‌های گرجی و قفقازی خویشاوند باشد. این موضوع بیشتر از الواح میخی به دست آمده از خاتوشا Hattusha، پایتخت هیتیان، که تمدن‌اش بیش‌تر از هوریان تأثیر پذیرفته بود، دانسته و تشخیص داده شده‌است. هوریان فاقد یک امپراتوری بودند اما بیش‌تر جمعیت پادشاهی نیرومند میتانی (۱۴۰۰–۱۵۵۰ پ. م) را هوریان تشکیل می‌دادند.

زبان مردمان کاسی نیز به زبان‌های هوری اورارتویی مرتبط بوده‌است.[۳]

آثار و تمدن هوریان

ویرایش
 
زیستگاه هوریان

قبایلی که به زبان هوریانی سخن می‌گفتند در هزارهٔ دوم پ.م. در میانرودان شمالی و تا حدی در سوریه[۴] در سراسر فلات ارمنستان پراکنده بودند. اینان تا اواسط هزارهٔ یکم پ.م. در کنار قبایلی که منشأ دیگر داشتند باقی ماندند.[۵] زبان هوریان با اورارتوییان خویشاوندی نزدیک داشت. نبشته‌ای به خط اکدی و به زبان هوریانی از شخصی به نام تیشاری پادشاه اورکیش و ناوار از ربع سوم هزارهٔ سوم پیش از میلاد در دست است. محل اورکیش مشخص نیست و مورد بحث می‌باشد.[۶] ولی ناوار مسلماً مکانی است که بعدها نامار یا نامرو خوانده شد.[۷]

در مشرق دجله و خاک آشور در هزارهٔ سوم پ.م.[۸] وجود هوریان ثابت شده‌است و در هزاره دوم پ.م. نیز ایشان در ناحیه کرکوک[۹] شهری در اقلیم کردستان عراق امروزی می‌زیسته‌اند. مدارک متقنی دربارهٔ نفوذ هوریان به نقاط شرقی‌تر در دست نیست. گرچه بعضی‌ها حدس زده‌اند نواحی آذربایجان و زنجان تا هزارهٔ یکم پ.م. ویژگی‌های هوریان را واجد بوده‌اند. برخی از هوریان احتمالأ از زمان قدیم در ناحیه دریاچه ارومیه (غربی) می‌زیسته‌اند و بخشی نیز شاید پس از استعمار آنجا توسط اورارتو در پایان قرن نهم و آغاز قرن هشتم پیش از میلاد، به آن نواحی کوچانده شده باشند.[۱۰]

پانویس

ویرایش
  1. گرنات ویلهلم، هورین‌ها، ترجمه شده به انگلیسی توسط جنیفر بارنز، 1989
  2. "history of Mesopotamia". Encyclopedia Britannica (به انگلیسی). Retrieved 2021-12-16.
  3. Arnaud Fournet (June 2011). "The Kassite Language In a Comparative Perspective with Hurrian and Urartean". The Macro-Comparative Journal. ۲ (۱): ۱–۱۹.
  4. چناکه از برخی نام‌های امکنه و اشخاص بر می‌آید
  5. ظاهراً ماتینیان که در آثار هرودوت و دیگر مؤلفان باستانی ذکری از ایشان رفته همان هوریان بوده‌اند
  6. اینکه محل اورکیش را در بادی امر در مشرق دجله ذکر کرده بودند مورد اعتراض اکالاگان قرار گرفت و وی نقطهٔ مزبور را در میانرودان می‌داند
  7. در درّهٔ رود دیاله
  8. از روی اسامی خاص اشخاص
  9. آراپخای باستانی Arrapxa
  10. دیاکونوف، ای. م. (۱۳۴۵). تاریخ ماد -ترجمه کریم کشاورز. بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

منابع

ویرایش

پیوند به بیرون

ویرایش