محمدباقر اصطهباناتی

محمدباقر بن عبدالمحسن بن سراج‌الدین اصطهباناتی شیرازی، فقیه، ریاضی‌دان و ملقب به شهید رابع در سال ۱۲۱۶ در استهبان به دنیا آمد.

خاندان اصطهباناتی

پدر وی «ملاعبدالمحسن» فرزند «ملاباقر» فرزند «ملا سراج الدین» بود و پدر و جد پدری اش در جرگه افرادی بودند که در زمان حمله افغانها به اصطهبان، کشته شدند.

تحصیل

وی در ۱۲ سالگی با راهنمایی دایی‌اش به شیراز رفت و هشت سال در مدرسه منصوریه درس خواند. در سال ۱۲۴۶ به تهران رفت و شاگرد استادانی مانند آقا علی حکیم (مدرس)، محمدرضا حکیم قمشه‌ای، میرزا ابوالحسن جلوه، ملاعلی کنی، سید مهدی قزوینی نجفی و مولی محمدتقی هروی بود. در سال ۱۲۵۸ دوباره به شیراز رفت. به علت درگیری با قوام الملک (حاکم وقت فارس) به سامرا تبعید شد و در درس میرزای حسن شیرازی شرکت کرد و از او اجازه اجتهاد گرفت. پس از فوت میرزای شیرازی به نجف رفت و حوزه فلسفی آنجا را پایه‌گذاری کرد. او علوم مختلف از جمله فقه و احکام را با زبان شعر بیان می‌کرد و رساله احکام دین او مشتمل بر هزار بیت شعر بود.

در ریاضی و شاخه‌های آن دستی داشت و مقالات مختلفی در این زمینه از او مانده‌است.

در پزشکی بیشتر به پیشگیری و رعایت بهداشت و نظافت محیط توجه داشت و می‌گفت:

«من رسماً طبیب نیستم، ولی هزاران تن را به طریق بهداشت معالجه قطعی کرده‌ام.»

علامه امینی او را به جهت آنچه «نبوغ علمی» خوانده «شکافنده هسته علم و پیشتاز میدان دانش» معرفی کرده‌است.

زندگی‌نامه

اصطهباناتی در سال ۱۲۵۸ ش با دختر سید محمد حسن لاریجانی ازدواج کرد. همسرش در سال ۱۲۷۹ درگذشت. وی فرزندی به نام شیخ محمد تقی روانشاد ملقب به فیلسوف روانشاد دارد که از مجموع افکار و اندیشه‌های پدرش بخشی به همت وی با عنوان «شمه‌ای از آثار شهید رابع» تهیه و منتشر شده‌است.

سرانجام

وی در دفاع از مشروطه و رهبری قیام مردم شیراز در سال ۱۳۲۶ برابر با ۱۷ اسفند ۱۲۸۶ کشته شد و در باغ غزل حافظیه به خاک سپرده شد.

آثار

• احکام الدین
• رساله حدوث عالم
• مجمع المسائل
• رساله شمس التصاریف
• رساله جوابیه

شاگردان

• میر محمدلطیف رضاتوفیقی
• محمدجعفر آل کاشف‌الغطاء
• محمدحسین غروی اصفهانی
• محمدحسین کاشف‌الغطاء
• هبةالدین شهرستانی
• میرزا عبدالحسین ذوالریاستین
• سید محمدحسن نجفی قوچانی (آقا نجفی قوچانی)
• علی‌اکبر حکمی یزدی قمی
• غلامرضا یزدی
• سید ابراهیم حسینی اصطهباناتی (میرزا آقای شیرازی)
• زین‌العابدین اسدالله مهربانی سرابی
• آقا نجفی قوچانی
• غلامرضا فقیه خراسانی

منابع

• شبکه اطلاع‌رسانی اجتهاد
• جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم. گلشن ابرار. ج۷، نشر معروف، قم: ۱۳۷۸.