ویکی‌پدیا

رتبه آرایه‌شناختی

رتبهٔ آرایه‌شناختی[۱] (به انگلیسی: Taxonomic rank) یا طبقهٔ آرایه‌شناختی، اصطلاح چکیده‌ای است که در «طبقه‌بندی علمی» و «آرایه‌شناسی» جانداران به کار می‌رود. طبقهٔ آرایه‌شناختی، سطح یک آرایه (Taxon) را در سلسله مراتب آرایه‌شناختی نشان می‌دهد. آرایه‌های رده‌بندی (classification) در یک رتبهٔ آرایه‌شناختی، گروه‌هایی از ارگانیسم‌ها هستند که در یک سطح دسته‌بندی می‌شوند.

سطوح مختلف طبقه‌بندی علمی.حیاتدامنهفرمانروشاخهردهراستهخانوادهسردهگونه
سطوح مختلف طبقه‌بندی علمی.
سلسله مراتب هشت طبقه آرایه‌شناختی اصلی در طبقه‌بندی زیستی. طبقه‌های میانی جزئی‌تر نشان داده نشده‌اند.

رتبه‌های اصلی آرایه‌شناختی

ویرایش

در رده‌بندی جانداران هشت رتبهٔ اصلی وجود دارد که از بزرگ به کوچک بدین قرارند:

رتبه‌های (طبقه‌های) گیاه‌شناسی و جانورشناسی گاه اندکی متفاوتند.

پسوندهای رده‌بندی

ویرایش

در رده‌بندی جانداران پسوندهای استانداردی بر پایه سلسله (فرمانرو) و گاه بر پایه شاخه یا رده به‌کار می‌رود که در جدول آمده است. برای بسیاری از آن‌ها در نام‌های فارسی پسوند -ان و -گان- به‌کار می‌رود و برای phyta- بیشتر پسوند -رُستیان و رویی‌ها به‌کار می‌رود.

نام رتبه به فارسی نام رتبه به انگلیسی گیاهان جلبک‌ها قارچ‌ها جانوران
دسته/شاخه Division/Phylum (گیان،[۲] تباران،[۳]) -phyta -mycota (ان، وندان، تباران[۴]) -a,s,es
زیرشاخه Subdivision/Subphylum (وندان-) -phytina -mycotina (ان-، داران،[۵] وندیان)-a; -ata
رده Class -opsida (ویسان) -phyceae -mycetes (ان/گان، ویسان[۶]-)-a,i,ida,es
زیررده Subclass -idae (-داران) -phycidae -mycetidae (ان/گان،[۷] ویسیان-)-a,i,es
تبارشاخه Clade (ان، انیان، مانندان، ریختان-) -a,es,morphae
بالاراسته Superorder (مانان-) -anae (مانان-) -ae
راسته Order (سانان[۸]-) -ales (سانان[۹]) -formes, es, a
زیرراسته Suborder (سانیان-) -ineae (سانیان-) -i (ae, es)
فروراسته Infraorder گان -aria (وارگان-) -ida
خردراسته Parvorder - (واریان-) -ini
بالاتیره / بالاخانواده Superfamily (ان-) -acea (واران-) -oidea
تیره / خانواده Family (یان[۱۰]-) - aceae (ان، یان[۱۱]-) -idae
(گان- در نام‌های با حرف پایانی 'ه')
زیرتیره / زیرتیره Subfamily (واران-) - [نیازمند منبع] oideae (یان-) -inae
(ایان- در نام‌های با حرف پایانی 'ه')
تبار Tribe/Infrafamily -eae (تباران-) -ini
زیرتبار Subtribe -inae (تباریان-) -ina
سرده Genus (ها-)um,us,a (ها-) -us,a
تافته گونه‌ها Species-complex - -
گونه Species - -
گروه زیرگونه‌ای Subspecies Group - -
زیرگونه Subspecies - -

فهرست تکمیلی اصطلاحات رده‌بندی و پیوند میان آن‌ها

ویرایش

رده‌بندی جانداران از کلی‌ترین تا جزئی‌ترین رتبه‌ها:

 
کلکسیون بزرگی از قاب‌بالان

در کشاورزی زیرگونه‌ای از گیاهان کشت شده وجود دارد به نام رَقَم (Cultivar).

از میان این رتبه‌های گوناگون، تنها گونه است که تعریف دقیق زیست‌شناختی دارد. سطح‌های دیگر برای نمایش تبارزایی اندامگان مورد مطالعه استفاده می‌شوند و تا اندازه‌ای به داوری شخص پژوهشگر بستگی دارند. برای بیشتر گروه‌های جاندار تمام این رتبه‌ها کاربرد ندارند و بیشتر برای موارد پیچیده‌تر مانند حشرات به‌کار می‌روند.

نام برخی از رده‌ها، راسته‌ها و تیره‌های گیاهی و جانوری با برابر انگلیسی آنها

ویرایش

جستارهای وابسته

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. ↑ گروه واژه‌گزینی ۱۳۷۶–۱۳۸۹ (۱۳۹۰). هزارواژهٔ زیست‌شناسی، جلد 1. نشر آثار، فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ص. ۲۴۵ فارسی + ۱۲۷ انگلیسی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۱۴۳-۱۴-۹.
  2. ↑ اسکندری، مجید (۱۳۹۵). طبیعت‌گردی با گیاهان ایران. مؤسسه ایرانشناسی. ص. ۳۹۵. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۲۷۲۵-۹۵-۳.
  3. ↑ گروه واژه‌گزینی ۱۳۷۶–۱۳۸۹ (۱۳۹۰). هزارواژهٔ زیست‌شناسی، جلد 1. نشر آثار، فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ص. ۲۴۵ فارسی + ۱۲۷ انگلیسی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۱۴۳-۱۴-۹.
  4. ↑ گروه واژه‌گزینی ۱۳۹۱–۱۳۹۶ (۱۳۹۷). هزارواژهٔ زیست‌شناسی، جلد 2. نشر آثار، فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ص. ۱۴۱ فارسی + ۹۸ انگلیسی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۸۷۳۵-۳۱-۱.
  5. ↑ صدرزاده طباطبایی، محمدحسین (۱۳۸۵). کالبدشناسی مقایسه‌ای مهره‌داران. موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. ص. ۷۶۶. شابک ۹۶۴-۰۳-۴۴۷۵-۳.
  6. ↑ گروه واژه‌گزینی ۱۳۹۱–۱۳۹۶ (۱۳۹۷). هزارواژهٔ زیست‌شناسی، جلد 2. نشر آثار، فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ص. ۱۴۱ فارسی + ۹۸ انگلیسی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۸۷۳۵-۳۱-۱.
  7. ↑ صدرزاده طباطبایی، محمدحسین (۱۳۸۵). کالبدشناسی مقایسه‌ای مهره‌داران. موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. ص. ۷۶۶. شابک ۹۶۴-۰۳-۴۴۷۵-۳.
  8. ↑ گروه واژه‌گزینی ۱۳۷۶–۱۳۸۹ (۱۳۹۰). هزارواژهٔ زیست‌شناسی، جلد 1. نشر آثار، فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ص. ۲۴۵ فارسی + ۱۲۷ انگلیسی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۱۴۳-۱۴-۹.
  9. ↑ گروه واژه‌گزینی ۱۳۷۶–۱۳۸۹ (۱۳۹۰). هزارواژهٔ زیست‌شناسی، جلد 1. نشر آثار، فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ص. ۲۴۵ فارسی + ۱۲۷ انگلیسی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۱۴۳-۱۴-۹.
  10. ↑ گروه واژه‌گزینی ۱۳۷۶–۱۳۸۹ (۱۳۹۰). هزارواژهٔ زیست‌شناسی، جلد 1. نشر آثار، فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ص. ۲۴۵ فارسی + ۱۲۷ انگلیسی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۱۴۳-۱۴-۹.
  11. ↑ گروه واژه‌گزینی ۱۳۷۶–۱۳۸۹ (۱۳۹۰). هزارواژهٔ زیست‌شناسی، جلد 1. نشر آثار، فرهنگستان زبان و ادب فارسی. ص. ۲۴۵ فارسی + ۱۲۷ انگلیسی. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۱۴۳-۱۴-۹.
  • آریانپور، فرهنگ فشرده یک‌جلدی فارسی به انگلیسی، چاپ ششم، تهران: امیرکبیر ۱۳۷۳ خ؛ که در آن از سه منبع زیر استفاده شده:
  • راهنمای گیاهی «گیا» از دکتر حسین گل گلاب.
  • فرهنگ گیاهی از ح.ع. بهرامی.
  • واژه‌نامه گیاهی از دکتر اسمعیل زاهدی.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=رتبه_آرایه‌شناختی&oldid=39296274»