جنگ جهانی دوم: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز واگردانی خودکار خرابکاری بر پایه امتیاز خرابکاری. واگردانی اشتباه ربات را همراه با پیوند تفاوت در کاربر:Dexbot/گزارش اشتباه اعلام کنید. همچنین توصیه میشود حساب کاربری بسازید. برچسب: واگردانی |
پروندهٔ View_from_St_Paul's_Cathedral_after_the_Blitz.jpg که در ویکی‌انبار به دست Gbawden حذف شده بود، به این علت برداشته شد: per c:Commons:Deletion requests/File:View from St Paul's Cathedral after the Blitz.jpg |
||
| (۴۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳۰ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱:
{{جعبه جنگ
| درگیری = جنگ جهانی دوم
| بخشی از =
| تصویر = [[پرونده:Infobox collage for WWII.PNG|300px|بی‌قاب]]
| توضیح تصویر = بالا چپ: نیروهای چینی در [[نبرد چانگدی]]؛ بالا راست: [[توپ کیواف ۲۵-پوندر|توپ پوندر-۲۵]] استرالیایی در اوایل [[نبرد شمال آفریقا|نبرد العلمین]]؛ وسط چپ: نیروهای [[اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی|شوروی]] در [[نبرد استالینگراد]]؛ وسط راست: [[بمب‌افکن]]های [[یونکرس ۸۷]] آلمانی در [[جبهه شرقی (جنگ جهانی دوم)|جبهه شرقی نبرد]] در دسامبر ۱۹۴۳؛ پائین چپ: فیلدمارشال [[ویلهلم کایتل]] در حال امضای مفاد تسلیم آلمانی‌ها؛ پائین راست: یک واحد از [[نیروی دریایی آمریکا]] در جریان [[تهاجم نظامی به خلیج لینگاین|نبرد خلیج لینگاین]]
خط ۸:
| علت = [[تهاجم آلمان به لهستان]]
* اعلان جنگ بریتانیا و فرانسه به آلمان
| قلمرو =
| نتیجه = پیروزی [[متفقین جنگ جهانی دوم|متفقین]]
* شکست [[آلمان نازی]] و متحدانش
خط ۱۹:
* آغاز [[جنگ سرد]]
* و پیامدهای [[جنگ جهانی دوم#پیامدها|بسیار دیگر]]
| درگیر۱ = '''[[متفقین جنگ جهانی دوم|متفقین]]'''{{سخ}}[[پرونده:Flag of the Soviet Union.svg|22px]][[اتحاد جماهیر شوروی]]{{سخ}}[[پرونده:US flag 48 stars.svg|22 px]] [[ایالات متحده آمریکا]]{{سخ}}[[پرونده:Flag of the United Kingdom.svg|22 px]] [[امپراتوری بریتانیا]]{{سخ}}[[پرونده:Flag of the Republic of China.svg|22 px]] [[جمهوری چین (۱۹۴۹–۱۹۱۲)|جمهوری چین]]{{سخ}}[[پرونده:Flag of France.svg|22 px]] [[جمهوری سوم فرانسه|فرانسه]]{{سخ}} [[نیروهای متفقین|و دیگر متفقین]]
| درگیر۲ = '''[[نیروهای محور|
| فرمانده۱ = [[پرونده:Flag of the Soviet Union.svg|22px]] [[ژوزف استالین]]{{سخ}}[[پرونده:US flag 48 stars.svg|22 px]] [[فرانکلین روزولت]]{{سخ}}[[پرونده:Flag of the United Kingdom.svg|22px]] [[وینستون چرچیل]]{{سخ}}[[پرونده:Flag of the Republic of China.svg|22 px]] [[چیانگ کای‌شک]]{{سخ}}[[پرونده:Flag of France.svg|22 px]] [[شارل دوگل]]
| فرمانده۲ = [[پرونده:Flag of German Reich (1935–1945).svg|22 px]] [[آدولف هیتلر]]{{سخ}}[[پرونده:Merchant flag of Japan (1870).svg|23 px]] [[هیروهیتو]]{{تسلیم}}{{سخ}}[[پرونده:Flag of Italy (1861-1946).svg|22 px]][[بنیتو موسولینی]]{{Executed}}
| قوا۱ =
| قوا۲ =
| تلفات۱ = '''تلفات نظامی'''{{سخ}}بیش از ۱۶٬۰۰۰٬۰۰۰{{سخ}}'''غیر نظامیان'''{{سخ}}بیش از ۴۵٬۰۰۰٬۰۰۰{{سخ}}'''مجموع'''{{سخ}}بیش از ۶۱٬۰۰۰٬۰۰۰ (۱۹۳۷–۱۹۴۵)
| تلفات۲ = '''تلفات نظامی '''{{سخ}}بیش از ۸٬۰۰۰٬۰۰۰{{سخ}}'''غیر نظامیان'''{{سخ}}۴٬۰۰۰٬۰۰۰{{سخ}}'''مجموع'''{{سخ}}۱۲٬۰۰۰٬۰۰۰ (۱۹۳۵–۱۹۴۵)
| تلفات۳ = [[کشته‌شدگان جنگ جهانی دوم]]
| پانویس =
}}
[[پرونده:WWII.gif|بندانگشتی|چپ|400px|نقشه جناح‌بندی‌ها در جنگ جهانی دوم و نمایش اشغال سرزمین‌ها،
سطر ۴۱ ⟵ ۴۰:
'''جنگ جهانی دوم''' دومین [[جنگ جهانی]] بین سال‌های ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۵ (۹ شهریور ۱۳۱۸ تا ۱۰ شهریور ۱۳۲۴ خورشیدی) بود. در این [[جنگ تمام‌عیار]] بیشتر کشورهای جهان از جمله همهٔ [[قدرت بزرگ جهانی|قدرت‌های بزرگ]] در قالب دو [[اتحاد نظامی]]: [[نیروهای محور]] و [[نیروهای متفقین]] در برابر هم قرار گرفتند. {{پم|جنگ هوایی جنگ جهانی دوم|عنوان=هواپیما|Air warfare of World War II}} نقش مهمی در این جنگ ایفا کرد؛ بمباران راهبردی مراکز جمعیتی و استفاده از [[بمباران اتمی هیروشیما و ناگاساکی|دو سلاح هسته‌ای]] که تا به حال در هیچ جنگی استفاده نشده بود را ممکن ساخت. این مرگبارترین [[جنگ|درگیری]] تاریخ بود که منجر به [[تلفات جنگ جهانی دوم|کشته شدن ۷۰ تا ۸۵ میلیون نفر]] شد، که بیشتر آنها غیرنظامی بودند. میلیون‌ها نفر به دلیل [[نسل‌کشی]]ها، از جمله [[هولوکاست]] و همچنین [[گرسنگی شدید|گرسنگی]]، [[قتل‌عام]] و [[بیماری]] جان خود را از دست دادند. در پی شکست [[نیروهای محور|متحدان]]، [[آلمان تحت اشغال متفقین|آلمان]]، [[اتریش تحت اشغال متفقین|اتریش]] و [[اشغال ژاپن|ژاپن]] اشغال شدند و دادگاه‌های جنایات جنگی علیه رهبران [[دادگاه نورنبرگ|آلمانی]] و [[دادگاه توکیو|ژاپنی]] تشکیل شد.<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/tyne/content/articles/2005/01/20/holocaust_memorial_other_victims_feature.shtml|publisher=BBC – Tyne| title= Roots – Non-Jewish Holocaust Victims: The 5,000,000 others|website=www.bbc.co.uk|accessdate=27 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171019071935/http://www.bbc.co.uk/tyne/content/articles/2005/01/20/holocaust_memorial_other_victims_feature.shtml|archive-date=19 October 2017|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref><!-- These references need distinction, as it is extremely unlikely all four support that specific list of occurrences as stated, as implied by their concatenation at the end of the passage. -->
عموماً تاریخ آغاز جنگ جهانی دوم، ۱ سپتامبر سال ۱۹۳۹<ref>{{citation |last=Axelrod |first=Alan |year=2007 |title=Encyclopedia of World War II |volume=1 |publisher=Infobase Publishing |page=659 |isbn=978-0-8160-6022-1}}</ref>
۲۲ ژوئن سال ۱۹۴۱ نیروهای محور در جریان [[عملیات بارباروسا]] تهاجم گسترده‌ای علیه اتحاد شوروی آغاز کردند تا با ورود رسمی این کشور به جنگ، [[جبهه شرقی (جنگ جهانی دوم)|جبهه شرقی]] گشوده شود. ماه دسامبر سال ۱۹۴۱، [[حمله به پرل هاربر|تهاجم ناگهانی امپراتوری ژاپن به پرل هاربر]]، موجب وارد شدن علنی [[ایالات متحده]] به درگیری‌ها و اعلان جنگ آن علیه [[امپراتوری ژاپن]] شد. در پی این حوادث، مابقی نیروهای محور نیز به عنوان متحدان امپراتوری ژاپن، به ایالات متحده اعلام جنگ کردند.
سطر ۸۲ ⟵ ۸۱:
اگر چه دوران پس از جنگ جهانی اول آمیخته به احساسات [[صلح‌جویی|صلح‌جویانه]] بود،{{sfn|Ingram|2006|pp=[https://books.google.com/books?id=bREQibN9i-sC&pg=PA76 ۷۶–۷۸]}} در چند کشور اروپایی این دوران به موج [[بازپیوندخواهی]] و [[ملی‌گرایی]] [[انتقام‌گرایی|انتقام‌گرایانه]] دامن زد. این احساسات به‌ویژه در آلمانی به چشم می‌خورد که به واسطهٔ [[پیمان ورسای]] زیان‌های سرزمینی، مستعمراتی و مالی عمده‌ای دیده بود. بنابر این پیمان آلمان ۱۳ درصد از خاک میهنی خود و همهٔ [[مستعمرات امپراتوری آلمان|مستعمراتش]] را از دست داد، انضمام سرزمین‌های دیگر به خاک آلمان ممنوع شد، [[غرامت جنگی|غرامات جنگی]]ای بر این کشور وضع شد، و محدودیت‌هایی بر اندازه و توان [[رایشسوهر|نیروهای مسلح آن]] مقرر شد.{{sfn|Kantowicz|1999|p=۱۴۹}}
با وقوع [[انقلاب ۱۹۱۸–۱۹۱۹ آلمان]]، امپراتوری آلمان منحل شد و بر جای آن دولتی [[دموکراسی|مردم‌سالار]] تأسیس شد که بعدها [[جمهوری وایمار]] نام گرفت. دوران بین دو جنگ صحنهٔ کشمکش بین هواداران و مخالفان این جمهوری جدید بود.<ref name="ohn5h">{{یادکرد وب | عنوان=نگاهی به برآمد و زوال جمهوری وایمار - 13.11.2018 | وبگاه=DW.COM | پیوند=https://www.dw.com/fa-ir/germany/a-46243266 | کد زبان=fa | تاریخ بازبینی=2022-03-22 | archive-date=۲۲ مارس ۲۰۲۲ | archive-url=https://web.archive.org/web/20220322150630/https://www.dw.com/fa-ir/germany/a-46243266 | url-status=live }}</ref>
بریتانیا، فرانسه، و ایتالیا برای مقابله با اقدامات آلمان در آوریل ۱۹۳۵ [[جبهه استرسا]] را تشکیل دادند که قدمی مهم در راستای [[جهانی شدن نظامی]] بود. با این حال در ژوئن همان سال بریتانیا [[توافق‌نامه دریایی انگلیس و آلمان|توافق‌نامهٔ دریایی مستقلی با آلمان]] امضاء کرد که از محدودیت‌های پیشین بر آلمان می‌کاست. شوروی، که از [[درانگ ناخ استن|چشم طمع آلمان به مناطق وسیعی از اروپای شرقی]] بیمناک بود، پیمانی مبنی بر همکاری مشترک با فرانسه بست، گر چه [[پیمان همکاری مشترک فرانسه و شوروی|این پیمان]] پیش از رسمیّت یافتن بایستی از دستگاه اداری جامعهٔ ملل می‌گذشت و این امر آن را عملاً بی‌اثر می‌کرد.<ref>{{Harvnb|Mandelbaum|1988|p=96}}; {{Harvnb|Record|2005|p=50}}.</ref> [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] هم که از افزایش تنش‌ها در اروپا و آسیا مضطرب شده بود در اوت همان سال [[لوایح بی‌طرفی دهه ۱۹۳۰|لوایحی را مبنی بر بی‌طرفی این کشور]] تصویب کرد.{{sfn|Schmitz|2000|p=۱۲۴}}
سطر ۱۵۰ ⟵ ۱۴۹:
=== آغاز جنگ در اروپا (۱۹۳۹–۱۹۴۰) ===
[[پرونده:Germans at Polish Border (1939-09-01).jpg|پیوند=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Germans_at_Polish_Border_(1939-09-01).jpg|چپ|بندانگشتی|سربازان آلمانی در حال عبور از مرز [[لهستان]]، ۱ سپتامبر ۱۹۳۹]]
روز ۱ سپتامبر سال ۱۹۳۹، آلمان پس از آماده‌سازی چندین عملیات پرچم دروغین همچون [[عملیات گلایویتس]] به‌عنوان پیش‌زمینه، [[تهاجم به لهستان]] را آغاز کرد.{{sfn|Evans|2008|pp=۱–۲}} اغلب از [[نبرد وسترپلاته]] به‌عنوان نخستین نبرد جنگ یاد میشود.<ref name="Zabecki2015">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Mq_lCAAAQBAJ&pg=PT1663|title=World War II in Europe: An Encyclopedia|author=David T. Zabecki|first=|date=1 May 2015|publisher=Routledge|year=|isbn=978-1-135-81242-3|location=|pages=1663|quote=The earliest fighting started at 0445 hours when marines from the battleship Schleswig-Holstein attempted to storm a small Polish fort in Danzig, the Westerplate|access-date=۲۶ ژوئیه ۲۰۱۹|archive-date=۷ مارس ۲۰۲۳|archive-url=https://web.archive.org/web/20230307201256/https://books.google.com/books?id=Mq_lCAAAQBAJ&pg=PT1663|url-status=live}}</ref> بریتانیا و فرانسه به آلمان ضرب‌الاجل دادند تا عملیات‌های نظامی خود را متوقف کند. روز ۳ سپتامبر، پس از نادیده‌گرفته‌شدن این ضرب‌الاجل، فرانسه، بریتانیا، [[استرالیا]] و [[نیوزیلند]] علیه آلمان اعلام جنگ کردند. [[اتحادیه آفریقای جنوبی|آفریقای جنوبی]] در ۶ سپتامبر و [[کانادا]] نیز در ۱۰ سپتامبر به این ائتلاف پیوستند. این کشورها به جز یک [[جنگ تصنعی|درگیری مختصر در زارلاند]]، هیچ کمکی به لهستان ارائه نکردند.<ref name="Keegan 1997 35">{{Harvnb|Keegan|1997|p=35}}.
{{Harvnb|Cienciala|2010|p=128}}, observes that, while it is true that Poland was far away, making it difficult for the French and British to provide support, "[f]ew Western historians of World War II ... know that the British had committed to bomb Germany if it attacked Poland, but did not do so except for one raid on the base of Wilhelmshafen. The French, who committed to attack Germany in the west, had no intention of doing so."</ref> [[متفقین جنگ جهانی دوم|متفقین]] با هدف ضربه به اقتصاد و افزایش هزینه‌های جنگ برای آلمان، یک [[محاصره آلمان (۱۹۳۹–۱۹۴۵)|محاصرهٔ دریایی]] علیه این کشور ایجاد نمودند.<ref>{{Harvnb|Beevor|2012|p=32}}; {{Harvnb|Dear|Foot|2001|pp=248–49}}; {{Harvnb|Roskill|1954|p=64}}.</ref> آلمان با تهاجم [[او-بوت]]ها به کشتی‌های جنگی و تجاری متفقین به این محاصره پاسخ داد. این اقدام آلمان به [[نبرد آتلانتیک (۱۹۳۹–۱۹۴۵)|نبرد آتلانتیک]] انجامید.<ref>James Bjorkman, [https://worldwartwodaily.filminspector.com/2016/05/january-18-1940-new-hope-for-allied.html New Hope for Allied Shipping] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190709141614/https://worldwartwodaily.filminspector.com/2016/05/january-18-1940-new-hope-for-allied.html |date=۹ ژوئیه ۲۰۱۹}}, Retrieved 17 December 2018.</ref>
سطر ۱۷۱ ⟵ ۱۷۰:
روز ۱۰ ژوئن، ایتالیا به فرانسه حمله کرد و با فرانسه و بریتانیا وارد جنگ شد.{{sfn|Overy|Wheatcroft|1999|p=۲۰۷}} آلمانی‌ها در ادامه به سمت جنوب و به نبرد مابقی نیروهای فرانسوی رفتند. [[پاریس]] روز ۱۴ ژوئن به سلطه مهاجمان درآمد. آلمان و فرانسه روز ۲۲ ژوئن سال ۱۹۴۰ یک [[قرارداد ترک مخاصمه ۲۲ ژوئن ۱۹۴۰|پیمان آتش‌بس]] به امضا رساندند. بخش‌هایی از سرزمین فرانسه به آلمان و ایتالیا سپرده شد{{sfn|Umbreit|1991|p=۳۱۱}} و دولتی تحت عنوان [[فرانسه ویشی]] در اراضی جنوبی تشکیل گشت. فرانسه نیروی دریایی خود را حفظ کرد. این بزرگ‌ترین پیروزی آلمان نازی بود، پیروزی ای که در کمتر از سه ماه صورت گرفت. در نهایت بریتانیایی‌ها برای جلوگیری از تصاحب ناوگان دریایی فرانسه ویشی توسط آلمانی‌ها، روز ۳ ژوئیه آن را مورد حمله قرار دادند.{{sfn|Brown|2004|p=۱۹۸}}
[[نبرد بریتانیا]]{{sfn|Keegan|1997|p=۷۲}} اوایل ماه ژوئیه در پی حمله ''لوفت‌وافه'' به کشتی‌ها و بندرهای بریتانیا آغاز شد.<ref name=Murray_BoB>{{harvnb|Murray|1983|loc=The Battle of Britain}}</ref> به هر صورت این اقدام نتیجهٔ چندانی برای آلمانی‌ها دربر نداشت. در پی این مسئله، [[عملیات شیر دریایی|تهاجم برنامه‌ریزی‌شدهٔ آلمان به بریتانیا]] روز ۱۷ سپتامبر برای همیشه لغو شد. با وجود تشدید [[بمباران راهبردی]] با حملات شبانه به لندن و دیگر شهرها، این حملات نتوانستند قوای جنگی بریتانیا را به مقدار زیادی مختل کنند.{{r|Murray_BoB}} بخش عظیمی از حملات در مهٔ ۱۹۴۱ متوقف شد.{{sfn|Dear|Foot|2001|pp=۱۰۸–۱۰۹}}
سطر ۱۹۰ ⟵ ۱۸۸:
با وجود اعتراض شوروی، [[بلغارستان]] روز ۱ مارس به [[پیمان سه جانبه]] پیوست و به آلمان اجازه داد نیروهای خود را در مرز یونان مستقر کند. در طرف مقابل از ماه فوریه تمهیداتی جهت ورود نیروهای بریتانیایی به یونان صورت گرفت. این مسئله آلمان را ترغیب به حمله به یونان کرد. تحت فشار آلمان، [[یوگسلاوی]] نیز روز ۲۵ مارس پیمان سه جانبه را امضا کرد اما حکومت آن دو روز بعد با [[کودتای یوگسلاوی|کودتای نظامیان نزدیک به بریتانیا]] ساقط شد. در پاسخ، آلمان [[تهاجم آلمان نازی به یوگسلاوی|تهاجم خود به یوگسلاوی]] و یونان را در ۶ آوریل آغاز کرد که منجر به تصرف هر دو کشور در عرض سه هفته شد.{{sfn|Liddell Hart|1977|p=۱۵۱–۱۵۲}} تصرف بالکان با [[نبرد کرت|تسخیر جزیره کرت]] در یک [[عملیات هوابرد]] در انتهای ماه مه تکمیل گشت.{{sfn|Gilbert|1989|pages=۱۸۴–۸۷}} هر چند که اشغال بالکان در ابتدا عملیاتی سریع و بدون دردسر بود اما به سرعت [[پارتیزان‌های یوگسلاوی|جنبش پارتیزانی]] در [[جنگ جهانی دوم در یوگسلاوی|یوگسلاوی تحت اشغال متحدان]] شکل گرفت که تا پایان جنگ به مبارزه با اشغالگران پرداخت.{{sfn|Gilbert|1989|pages=۲۰۸, ۵۷۵, ۶۰۴}}
در خاورمیانه طی ماه مه قوای کشورهای همسود [[جنگ عراق و انگلستان|شورش عراق]] که توسط هواگردهای آلمانی برخاسته از پایگاه‌های سوریه فرانسه ویشی پشتیبانی می‌شدند، را سرکوب{{sfn|Watson|2003|p=۸۰}} و بین ماه‌های ژوئن و ژوئیه سال ۱۹۴۱ با کمک نیروهای [[فرانسه آزاد]] [[لشکرکشی سوری لبنانی|سوریه و لبنان]] را از سلطه دولت ویشی خارج کردند.<ref name="yiaf0">{{یادکرد وب | عنوان=Allies Pluck Syria and Lebanon from Axis Grip in Mid-1941 - World War II Day by Day | وبگاه=World War II Day by Day | تاریخ=2021-07-12 | پیوند=https://ww2days.com/allies-pluck-lebanon-syria-from-axis-grip.html | کد زبان=en | تاریخ بازبینی=2022-03-22 | archive-date=۸ آوریل ۲۰۲۲ | archive-url=https://web.archive.org/web/20220408132746/https://ww2days.com/allies-pluck-lebanon-syria-from-axis-grip.html | url-status=live }}</ref>
=== تهاجم نیروهای محور به اتحاد جماهیر شوروی (۱۹۴۱) ===
سطر ۳۴۶ ⟵ ۳۴۴:
شوروی حدود ۲۷ میلیون نفر در جنگ تلفات داد<ref>{{Harvnb|Hosking|2006|p=[https://books.google.com/books?id=CDMVMqDvp4QC&pg=PA242 242]}}</ref> که شامل ۸٫۷ میلیون نظامی و ۱۹ میلیون تلفات غیرنظامی میشود.<ref name="Ell&Mak 1994">{{Harvnb|Ellman|Maksudov|1994}}.</ref> یک‌چهارم مردم شوروی زخمی یا کشته شدند.<ref>{{Harvnb|Smith|1994|p=204}}.</ref> آلمان ۵٫۳ میلیون تلفات نظامی داشت که بیشتر این میزان در جبههٔ شرقی و در حین آخرین نبردهای درون آلمان وارد شده بود.<ref name="Herf 2003">{{Harvnb|Herf|2003}}.</ref>
از کل تلفات نزدیک به ۸۵ درصد آن متعلق به متفقین (غالباً اهالی شوروی و چین) است<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=ZA8lAgAAQBAJ&pg=PT15|title=The Cruel Slaughter of Adolf Hitler|first=Karsten|last=Friedrich|publisher=Lulu.com|accessdate=27 August 2017|via=Google Books|isbn=978-1-4467-9570-5|archive-url=https://web.archive.org/web/20180818213423/https://books.google.com/books?id=ZA8lAgAAQBAJ&pg=PT15|archive-date=18 August 2018|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> که بیشتر آنها در اثر جنایات جنگی [[جنایات جنگی ورماخت|آلمان]] و [[جنایات جنگی ژاپن|ژاپن]] در نواحی اشغالی به وجود آمد. تخمین‌ها حاکی از این است که بین ۱۱<ref>{{cite web|author=Florida Center for Instructional Technology|url=http://fcit.usf.edu/Holocaust/people/victims.htm|title=Victims|work=A Teacher's Guide to the Holocaust|publisher=[[University of South Florida]]|year=2005|accessdate=2 February 2008|archive-url=http://arquivo.pt/wayback/20160516094229/http://fcit.usf.edu/Holocaust/people/victims.htm|archive-date=16 May 2016|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> تا ۱۷<ref name="Niewyk45">{{Harvnb|Niewyk|Nicosia|2000|pp=45–52}}.</ref> میلیون نفر از تلفات غیرنظامی به صورت مستقیم و غیرمستقیم نتیجه سیاست‌های نژادپرستانه نازی‌ها از جمله کشتار [[نسل‌کشی مردم کولی|کولی]]ها، [[اذیت و آزار همجنس‌گرایان در آلمان نازی و هولوکاست|همجنس‌گرایان]] و [[هولوکاست]] است. علاوه بر این حداقل ۱٫۹ میلیون نفر از [[تلفات لهستان در جنگ جهانی دوم|لهستانی‌ها]]<ref>{{Cite journal|last=Snyder|first=Timothy|date=2009-07-16|title=Holocaust: The Ignored Reality|url=http://www.nybooks.com/articles/2009/07/16/holocaust-the-ignored-reality/|journal=The New York Review of Books|archive-url=https://web.archive.org/web/20171010063645/http://www.nybooks.com/articles/2009/07/16/holocaust-the-ignored-reality/|archive-date=10 October 2017|accessdate=27 August 2017|url-status=live|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005473|title=Polish Victims|website=www.ushmm.org|accessdate=27 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20160507145904/https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005473|archive-date=7 May 2016|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> و میلیون‌ها [[تلفات شوروی در جنگ جهانی دوم|اسلاو]] دیگر (شامل روس‌ها، اوکراینی‌ها و بلاروس‌ها) به همراه دیگر [[قربانیان هولوکاست|اقلیت‌ها]] در اثر سیاست‌های آلمان جان خود را از دست دادند.<ref name="Niewyk45"/><ref>{{cite news|url=http://www.bbc.co.uk/tyne/content/articles/2005/01/20/holocaust_memorial_other_victims_feature.shtml|title=Non-Jewish Holocaust Victims: The 5,000,000 others|work=[[بی‌بی‌سی|BBC]]|date=April 2006|accessdate=4 August 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130303054845/http://www.bbc.co.uk/tyne/content/articles/2005/01/20/holocaust_memorial_other_victims_feature.shtml|archive-date=3 March 2013|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> در بین سال‌های ۱۹۴۱ تا ۱۹۴۵ بیش از ۲۰۰ هزار نفر از [[صرب‌ها]] به علاوه کولی‌ها و یهودیان توسط [[اوستاشه|جبهه انقلابی کرواسی]] که طرفدار نازی‌ها بود در [[یوگسلاوی]] [[نسل‌کشی صرب‌ها در دولت مستقل کرواسی|شکنجه و کشته]] شدند.<ref>{{Harvnb|Evans|2008|pp=158–60, 234–36}}.</ref> همزمان، [[مردم بوسنیایی]] و [[مردم کروات]] مورد آزار و اذیت قرار گرفتند و توسط [[چتنیک‌ها]]ی ناسیونالیست صرب [[جنایات جنگی چتنیک‌ها در جنگ جهانی دوم|کشته شدند]]،<ref>{{cite book|last=Redžić|first=Enver|title=Bosnia and Herzegovina in the Second World War|year=2005|publisher=Tylor and Francis|location=New York|isbn=978-0-7146-5625-0|page=155|url=https://books.google.com/books?id=pVCx3jerQmYC&pg=PA155|access-date=۱۱ ژانویه ۲۰۲۲|archive-date=۷ مارس ۲۰۲۳|archive-url=https://web.archive.org/web/20230307201309/https://books.google.com/books?id=pVCx3jerQmYC&pg=PA155|url-status=live}}</ref> با حدود ۵۰٬۰۰۰ تا ۶۸۰۰۰ قربانی که ۴۱۰۰۰ نفر غیرنظامی بودند.<ref name="Geiger">{{cite journal|first=Vladimir|last=Geiger|publisher=Croatian Institute of History|title=Human Losses of the Croats in World War II and the Immediate Post-War Period Caused by the Chetniks (Yugoslav Army in the Fatherand) and the Partisans (People's Liberation Army and the Partisan Detachments of Yugoslavia/Yugoslav Army) and the Communist Authorities: Numerical Indicators |journal=Review of Croatian History |volume=VIII |issue=1 |date=2012 |url=http://hrcak.srce.hr/103223?lang=en|page=117|access-date=25 October 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151117064114/http://hrcak.srce.hr/103223?lang=en|archive-date=17 November 2015|url-status=live}}.</ref> بیش از ۱۰۰ هزار لهستانی نیز توسط [[ارتش شورشی اوکراین]] در [[کشتارهای لهستانی‌ها در وولینیا و گالیسیای شرقی]] طی سال‌های ۱۹۴۳ تا ۱۹۴۵ کشته شدند<ref>{{Cite news|url=http://volhyniamassacre.eu/zw2/history/179,The-Effects-of-the-Volhynian-Massacres.html|title=The Effects of the Volhynian Massacres|last=Massacre|first=Volhynia|work=Volhynia Massacre|access-date=2018-07-09|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20180621015851/http://volhyniamassacre.eu/zw2/history/179,The-Effects-of-the-Volhynian-Massacres.html|archive-date=21 June 2018|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> که در پاسخ به آن [[ارتش میهنی]] و دیگر گروه‌های لهستانی در حملات انتقام‌جویانه خود جان ۱۰ تا ۱۵ هزار اوکراینی را گرفتند.<ref>{{Cite news|url=http://dzieje.pl/aktualnosci/od-rzezi-wolynskiej-do-akcji-wisla-konflikt-polsko-ukrainski-1943-1947|title=Od rzezi wołyńskiej do akcji Wisła. Konflikt polsko-ukraiński 1943–1947|work=dzieje.pl|access-date=2018-03-10|language=pl|archive-url=https://web.archive.org/web/20180624040412/http://dzieje.pl/aktualnosci/od-rzezi-wolynskiej-do-akcji-wisla-konflikt-polsko-ukrainski-1943-1947|archive-date=24 June 2018|url-status=live|df=dmy-all}}</ref>[[پرونده:Chinese civilians to be buried alive.jpg|بندانگشتی|سربازان [[نیروی زمینی امپراتوری ژاپن]] در حال زنده دفن نمودن شهروندان چینی طی [[کشتار نانجینگ]]، دسامبر ۱۹۳۷|جایگزین=]]در آسیا و اقیانوس آرام نیز نزدیک ۱۰ میلیون نفر غیرنظامی که بیشتر آنها چینی بودند (قریب به ۷٫۵ میلیون نفر)<ref>{{Harvnb|Dear|Foot|2001|p=290}}.</ref> جان خود را از دست دادند.<ref>{{cite web|url=http://www.hawaii.edu/powerkills/SOD.CHAP3.HTM|title=Statistics|last=Rummell|first=R.J.|work=Freedom, Democide, War|publisher=The University of Hawaii System|accessdate=25 January 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100323044733/http://www.hawaii.edu/powerkills/SOD.CHAP3.HTM|archive-date=23 March 2010|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> یکی از مهم‌ترین جنایات ژاپنی‌ها [[کشتار نانجینگ]] است که طی آن پنجاه تا سیصد هزار غیرنظامی چینی مورد تجاوز قرار گرفته و کشته شدند.<ref>{{Harvnb|Chang|1997|p=102}}.</ref> میتسویوشی هیمتا گزارش داده که ۲٫۷ میلیون تلفات در طول [[سه خط‌مشی]] وارد شده‌است. ژنرال [[اوکامورا یاسوجی]] این سیاست را در هیپی و [[شاندونگ]] اجرایی کرد.<ref>{{Harvnb|Bix|2000|p=?}}.</ref>
نیروهای محور از سلاح‌های [[جنگ بیولوژیک|بیولوژیک]] و [[جنگ شیمیایی|شیمیایی]] نیز استفاده می‌کردند. [[نیروی زمینی امپراتوری ژاپن]] طیف گسترده‌ای از این سلاح‌ها را در [[جنگ دوم چین و ژاپن|درگیری با چین]] (بنگرید به [[واحد ۷۳۱]])<ref>{{Cite book|last=Gold|first=Hal|title=Unit 731 testimony|publisher=Tuttle|year=1996|pages=75–77|isbn=978-0-8048-3565-7}}</ref><ref>{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=320}}.</ref> و [[نبرد خالخین گل|درگیری‌های مرزی اولیه با شوروی]] به کار می‌برد.<ref>{{Harvnb|Harris|2002|p=74}}.</ref> علاوه بر این آلمانی‌ها و ژاپنی‌ها این سلاح‌ها را بر روی غیرنظامیان<ref>{{Harvnb|Lee|2002|p=69}}.</ref> و گاهی [[اسیر|اسیران جنگی]] آزمایش می‌کردند.<ref>{{cite news|title=Japan tested chemical weapons on Aussie POW: new evidence|newspaper=[[ژاپن تایمز|The Japan Times Online]]|date=27 July 2004|url=http://search.japantimes.co.jp/member/nn20040727a9.html|archive-url=https://archive.today/20120529003741/http://search.japantimes.co.jp/member/nn20040727a9.html|url-status=dead|archive-date=29 May 2012|accessdate=25 January 2010}}</ref>
سطر ۳۶۳ ⟵ ۳۶۱:
در شوروی [[گولاگ]]ها تبدیل به اردوگاه‌های مرگ‌باری گشتند. به خصوص در طی سال‌های ۴۳–۱۹۴۲ که سختی‌ها و قحطی ناشی از جنگ باعث مرگ بسیاری از زندانیان<ref>J. Arch Getty, Gábor T. Rittersporn and Viktor N. Zemskov. Victims of the Soviet Penal System in the Pre-War Years: A First Approach on the Basisof Archival Evidence. ''The American Historical Review'', Vol. 98, No. 4 (Oct. , 1993), pp. 1017–49</ref> شامل شهروندان اسیرشدهٔ لهستانی و [[اشغال کشورهای حوزه دریای بالتیک|دیگر کشورهای اشغالی]] توسط شوروی در سال‌های ۴۰–۱۹۳۹ و [[اسرای جنگی آلمانی در اتحاد جماهیر شوروی|اسرای آلمانی]] گشت.<ref>{{Harvnb|Applebaum|2003|pp=389–96}}.</ref> با پایان جنگ بیشتر اسرای شوروی از اردوگاه‌های آلمان آزاد گشتند که در هنگام بازگشت به کشورشان در اردوگاه‌های مخصوص نگهداری می‌شدند تا مورد ارزیابی [[کمیساریای خلق در امور داخلی]] قرار بگیرند و بخش بزرگی از ایشان به اتهام همکاری با نازی‌ها به گولاگ فرستاده شدند.<ref>Zemskov V.N. On repatriation of Soviet citizens. Istoriya SSSR. , 1990, No.4, (in Russian). See also [http://scepsis.ru/library/id_1234.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111014134645/http://scepsis.ru/library/id_1234.html|date=14 October 2011}} (online version), and {{Harvnb|Bacon|1992}}; {{Harvnb|Ellman|2002}}.</ref>
[[پرونده:Czeslawa Kwoka - Brasse.jpg|بندانگشتی|عکس هویت زندانی گرفته
اردوگاه‌های اسرای جنگی ژاپنی که بیشترشان در نقش اردوگاه‌های کار اجباری استفاده می‌گشتند نرخ بالایی از مرگ و میر را در خود داشتند. [[دادگاه توکیو]] دریافت که نرخ مرگ و میر اسرای غربی در ژاپن ۲۷٫۱ درصد (برای اسرا آمریکایی ۳۷ درصد) بوده‌است<ref>{{cite web|url=https://www.pbs.org/wgbh/amex/bataan/peopleevents/e_atrocities.html|title=Japanese Atrocities in the Philippines|accessdate=18 January 2010|archivedate=27 July 2003|archiveurl=https://web.archive.org/web/20030727223501/http://www.pbs.org/wgbh/amex/bataan/peopleevents/e_atrocities.html|work=American Experience: the Bataan Rescue|publisher=PBS Online|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref> که هفت برابر از نرخ مرگ و میر اسرای متفقین در آلمان و ایتالیا بیشتر است.<ref>{{Harvnb|Tanaka|1996|pp=2–3}}.</ref> پس از [[تسلیم ژاپن]] ۳۷٬۵۸۳ اسیر بریتانیایی، ۲۸٬۵۰۰ اسیر هلندی و ۱۴٬۴۷۳ اسیر آمریکایی از اردوگاه‌های ژاپنی آزاد گشتند در حالی که تعداد کل چینی‌های زنده مانده تنها ۵۶ نفر بود.<ref>{{Harvnb|Bix|2000|p=360}}.</ref>
سطر ۳۸۱ ⟵ ۳۷۹:
برتری جمعیتی و اقتصادی متفقین در مراحل اولیه جنگ در اثر حملات برق‌آسای آلمان و ژاپن به شدت خرد شد و تا سال ۱۹۴۲ دست بالاتر را متحدان داشتند. اما پس از آن و با ورود آمریکا و شوروی به میدان جنگ و پیوستن آنها به جرگه متفقین جریان جنگ آرام‌تر شد و وارد مرحله [[جنگ فرسایشی]] گشت.<ref name="6Econ2">{{Harvnb|Harrison|1998|p=2}}.</ref> در همین زمان ایالات متحده آمریکا به تنهایی دو سوم تمام ملزومات متفقین اعم از کشتی، هواپیما، توپخانه، تانک، کامیون و مهمات را تولید کرد.<ref>Mark R. Wilson, ''Destructive Creation: American Business and the Winning of World War II'' (2016) p.2.</ref> هرچند در اکثر مواقع دسترسی متفقین به مواد خام و اولیه فراوان و ارزان علت برتری تولید آنها نسبت به متحدان دانسته میشود اما نباید عوامل مهمی مانند بی میلی ژاپن و آلمان در استفاده از زنان به عنوان [[نیروی کار]]،<ref>{{Harvnb|Bernstein|1991|p=267}}.</ref> [[بمباران استراتژیک در جنگ جهانی دوم|بمباران‌های متفقین]]،<ref>{{Cite book|last=Griffith|first=Charles|title=The Quest: Haywood Hansell and American Strategic Bombing in World War II|isbn=978-1-58566-069-8|publisher=Diane Publishing|year=1999|page=203}}</ref> حرکت کند و دیر آلمان به سمت [[اقتصاد جنگی]]<ref>{{Harvnb|Overy|1994|p=26}}.</ref> را نیز از نظر دور داشت. افزون بر این نه آلمان و نه ژاپن خود را مهیای یک جنگ طولانی‌مدت نکرده بودند.<ref>{{Harvnb|BBSU|1998|p=84}}; {{Harvnb|Lindberg|Todd|2001|p=126}}..</ref> آنها برای جبران این ضعف تلاش کردند تا با [[برده‌داری]] و به کار گرفتن میلیون‌ها نفر به عنوان نیروی کار اجباری شرایط خود را بهبود ببخشند.<ref>{{Cite book|last=Unidas|first=Naciones|title=World Economic And Social Survey 2004: International Migration|page=23|publisher=United Nations Pubns|year=2005|isbn=978-92-1-109147-2}}</ref> [[کار اجباری در جریان جنگ جهانی دوم|تخمین زده میشود آلمان]] ۱۲ میلیون نفر که بیشتر از اهالی اروپا شرقی بودند<ref name="compensation"/> و [[برده‌داری در ژاپن|ژاپن]] ۱۸ میلیون نفر را به کار اجباری و بردگی گرفتند.<ref name="zhifen2002"/><ref name="indonesiaww2"/>
===
[[پرونده:Boeing-Whichata B-29 Assembly Line - 1944.jpg|پیوند=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Boeing-Whichata_B-29_Assembly_Line_-_1944.jpg|بندانگشتی|[[بمب‌افکن راهبردی]] [[بوئینگ بی-۲۹]] در خط تولید [[بوئینگ]] واقع در [[ویچیتا، کانزاس]]، ۱۹۴۴]]
هواگردهایی از جمله [[هواگرد جنگنده|درگیرینده‌ها]]، [[بمب‌افکن]]<nowiki/>ها و هواپیماهای [[پشتیبانی هوایی نزدیک]] در دوران جنگ برای [[هواگرد شناسایی|شناسایی]] به‌کار گرفته شدند و نقش هر کدام هم به‌طور قابل‌توجهی نسبت به قبل پیشرفت کرده‌بود. نوآوری‌هایی مثل [[حمل‌ونقل هوایی]] (برای جابه‌جایی سریع و ضروری تدارکات، تجهیزات و نفرات محدود)<ref name="EncWWII_76">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=76}}.</ref> و [[بمباران راهبردی]] (بمباران مراکز صنعتی و جمعیتی دشمن برای از بین بردن توانایی جنگی او) به‌وجود آمد.<ref>{{Harvnb|Levine|1992|p=227}}.</ref> [[پدافند هوایی|پدافندهای هوایی]] هم پیشرفت کردند و قابلیت‌هایی مثل [[رادار]] و توپخانهٔ سطح‌به‌هوا به آنها اضافه شد. استفاده از [[هواپیمای جت|هواپیماهای جت]] به‌شدت گسترش یافت و با وجود معرفی دیرهنگام و در نتیجه، تأثیر کمتر جنگ، این اتفاق منجر به معمول‌شدن استفاده از جت در نیروی هوایی در سراسر جهان شد.<ref>{{Harvnb|Klavans|Di Benedetto|Prudom|1997}}; {{Harvnb|Ward|2010|pp=247–51}}.</ref>
سطر ۳۹۲ ⟵ ۳۸۹:
بیشتر جنگجویانی که از نقش‌های اساسی در جنگ برخوردار بودند با طراحی ماشین‌های [[سایفر]] برای [[رمزنگاری]]، تلاش به حل معضل پیچیدگی و ناامنی در استفاده از [[کتاب کد|کتاب‌های کد]] کردند که [[ماشین انیگما]]<nowiki/>ی آلمان شناخته‌شده‌ترین این تلاش‌هاست.<ref>{{Harvnb|Ratcliff|2006|p=11}}.</ref> توسعهٔ فناوری‌های [[شنود الکترونیک]] و [[تحلیل رمز]] منجر به دست‌یابی به توانایی رمزگشایی شد. از نمونه‌های سرشناس این موضوع می‌توان به رمزگشایی [[کدهای نیروی دریایی ژاپن]] توسط متفقین<ref name="Schoenherr">{{cite web|title=Code Breaking in World War II|url=http://history.sandiego.edu/gen/WW2Timeline/espionage.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080509054959/http://history.sandiego.edu/gen/WW2Timeline/espionage.html|archivedate=9 May 2008|first=Steven|last=Schoenherr|year=2007|publisher=History Department at the University of San Diego|accessdate=15 November 2009|deadurl=yes|df=dmy-all}}</ref> و فناوری [[اولترا]]<nowiki/>ی بریتانیا، که به این کشور اجازهٔ رمزگشایی از کدهای انیگما را می‌داد، اشاره کرد.<ref>{{cite news|author=Macintyre, Ben|title=Bravery of thousands of Poles was vital in securing victory|work=The Times|location=London|date=10 December 2010|page=27}}</ref> استفاده از [[فریب]] یکی دیگر از جلوه‌های [[اطلاعات نظامی]] در جنگ جهانی دوم است. متفقین در عملیات‌هایی مثل [[عملیات مینسمیت|مینسمیت]] و [[عملیات بادی‌گارد|بادی‌گارد]] از شیوه‌های فریب استفاده کردند.<ref name="Schoenherr"/><ref>{{cite web|title=Deception for Defense of Information Systems: Analogies from Conventional Warfare|url=http://www.au.af.mil/au/awc/awcgate/nps/mildec.htm|first1=Neil C.|last1=Rowe|first2=Hy|last2=Rothstein|work=Departments of Computer Science and Defense Analysis U.S. Naval Postgraduate School|publisher=Air University|accessdate=15 November 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20101123031630/http://www.au.af.mil/au/awc/awcgate/nps/mildec.htm|archive-date=23 November 2010|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref>
دیگر دستاوردهای حوزهٔ فناوری و مهندسی در طول یا در نتیجهٔ جنگ به دست آمدند. نخستین رایانهٔ قابل برنامه‌ریزی جهان ([[زد۳]]، [[رایانه کلوسوس|کلوسوس]] و [[انیاک]])، [[وی-۱|موشک‌های هدایت‌شونده]] و [[وی-۲|موشک‌های مدرن]]، [[پروژه منهتن|پروژهٔ منهتن]] و توسعهٔ [[جنگ‌افزار هسته‌ای|درگیری‌افزارهای هسته‌ای]]، [[تحقیق در عملیات]] و توسعهٔ [[بندرگاه مالبری|بندرگاه‌های مصنوعی]] و [[عملیات پلوتو|خطوط نفتی زیر کانال مانش]] از جمله این دستاوردها هستند.<ref name="ujyih">{{یادکرد وب | عنوان=Enotenplato'': The Chronicle of Military Doctrine' - Chikammadu, Ali Caleb - History | تاریخ=2022-03-17 | پیوند=https://www.amazon.co.jp/Enotenplato-Chronicle-Ali-Caleb-Chikammadu/dp/1689281138 | صفحه=459 | تاریخ بازبینی=2022-03-22 | archive-date=۲۲ مارس ۲۰۲۲ | archive-url=https://web.archive.org/web/20220322161307/https://www.amazon.co.jp/Enotenplato-Chronicle-Ali-Caleb-Chikammadu/dp/1689281138 | url-status=live }}</ref> [[پنی‌سیلین]] نخستین بار در طول جنگ به تولید انبوه و استفاده رسید.<ref>{{cite web|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190628035235/https://www.acs.org/content/acs/en/education/whatischemistry/landmarks/flemingpenicillin.html|archivedate=28 June 2019|url=https://www.acs.org/content/acs/en/education/whatischemistry/landmarks/flemingpenicillin.html|title=Discovery and Development of Penicillin: International Historic Chemical Landmark|location=Washington, D.C.|publisher=[[انجمن شیمی آمریکا|American Chemical Society]]|accessdate=15 July 2019}}</ref>
== جستارهای وابسته ==
* [[روسپی‌خانه‌های نظامی آلمان در جنگ جهانی دوم]]
* [[فهرست لشکرکشی‌های جنگ اقیانوس آرام]]
* [[تجاوز به زنان طی اشغال آلمان]]
سطر ۴۴۱ ⟵ ۴۳۹:
* {{cite book|last=Budiansky|first=Stephen|authorlink=Stephen Budiansky|year=2001|title=Battle of Wits: The Complete Story of Codebreaking in World War II|url=https://archive.org/details/battleofwitscomp0000unse|location=London|publisher=[[کتاب‌های پنگوئن|Penguin Books]]|isbn=978-0-14-028105-7|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Bueno de Mesquita|first1=Bruce|author1-link=Bruce Bueno de Mesquita|last2=Smith|first2=Alastair|last3=Siverson|first3=Randolph M.|last4=Morrow|first4=James D.|author4-link=James D. Morrow|year=2003|title=The Logic of Political Survival|location=Cambridge, MA|publisher=[[انتشارات ام‌آی‌تی|MIT Press]]|isbn=978-0-262-02546-1|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Bull|first1=Martin J.|last2=Newell|first2=James L.|year=2005|title=Italian Politics: Adjustment Under Duress|url=https://archive.org/details/italianpoliticsa0000bull|location=|publisher=[[موجودیت سیاسی|Polity]]|isbn=978-0-7456-1298-0|ref=harv}}
* {{Cite book |last=Bullock |first=Alan |authorlink=Alan Bullock |year=1990 |title=Hitler: A Study in Tyranny |url=https://archive.org/details/hitlerstudyintyr0000bull_c8v9 |location=London |publisher=[[کتاب‌های پنگوئن|Penguin Books]] |isbn=978-0-14-013564-0 |ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Burcher|first1=Roy|last2=Rydill|first2=Louis|year=1995|title=Concepts in Submarine Design|journal=Journal of Applied Mechanics|volume=62|issue=1|pages=268|location=Cambridge|publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج|Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-55926-3|ref=harv|bibcode=1995JAM....62R.268B|doi=10.1115/1.2895927}}
* {{Cite book|last=Busky|first=Donald F.|year=2002|title=Communism in History and Theory: Asia, Africa, and the Americas|url=https://archive.org/details/communisminhisto0000busk|location=Westport, CT|publisher=Praeger Publishers|isbn=978-0-275-97733-7|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Canfora|first=Luciano|authorlink=Luciano Canfora|year=2006|origyear=2004|title=Democracy in Europe: A History|url=https://archive.org/details/democracyineurop0000canf|location=Oxford & Malden MA|publisher=[[وایلی-بلک‌ول]]|isbn=978-1-4051-1131-7|ref=harv}}
* {{Cite journal|last=Cantril|first=Hadley|year=1940|title=America Faces the War: A Study in Public Opinion|url=https://archive.org/details/sim_public-opinion-quarterly_1940-09_4_3/page/387|journal=[[Public Opinion Quarterly]]|volume=4|issue=3|pages=387–407|jstor=2745078|doi=10.1086/265420|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Chang|first=Iris|authorlink=Iris Chang|year=1997|title=The Rape of Nanking: The Forgotten Holocaust of World War II|location=New York|publisher=[[Basic Books]]|isbn=978-0-465-06835-7|ref=harv|url=https://archive.org/details/rapeofnankingfor00chan}}
سطر ۶۵۹ ⟵ ۶۵۷:
* {{Cite book|last=Wood|first=James B.|year=2007|title=Japanese Military Strategy in the Pacific War: Was Defeat Inevitable?|url=https://archive.org/details/japanesemilitary0000wood|location=Lanham, MD|publisher=[[Rowman & Littlefield]]|isbn=978-0-7425-5339-2|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Yoder|first=Amos|year=1997|title=The Evolution of the United Nations System|url=https://archive.org/details/evolutionofunite0000yode|edition=3rd|location=London & Washington, DC|publisher=[[گروه تیلور و فرانسیس|Taylor & Francis]]|isbn=978-1-56032-546-8|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Zalampas|first=Michael|year=1989|title=Adolf Hitler and the Third Reich in American magazines, 1923–1939|url=https://archive.org/details/adolfhitlerthird0000zala|publisher=Bowling Green University Popular Press|isbn=978-0-87972-462-7|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Zaloga|first=Steven J.|authorlink=Steven Zaloga|year=1996|title=Bagration 1944: The Destruction of Army Group Centre|location=Oxford|publisher=[[انتشارات اوسپری|Osprey Publishing]]|isbn=978-1-85532-478-7|ref=harv}}
* {{Cite book|author=———|year=2002|title=Poland 1939: The Birth of Blitzkrieg|url=https://archive.org/details/poland1939birtho0000zalo|location=Oxford|publisher=[[انتشارات اوسپری|Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-408-5|ref=CITEREFZaloga2002}}
سطر ۷۷۵ ⟵ ۷۷۳:
[[رده:درگیری‌ها در ۱۹۴۴ (میلادی)]]
[[رده:درگیری‌ها در ۱۹۴۵ (میلادی)]]
[[رده:
[[رده:جنگ‌های قزاقستان]]
| |||
