Nafarroako Gobernuko lehendakari

Lehendakari
	Nafarroako Gobernua
Orain karguan
Titularra	Maria Chivite Navascues
Hasiera	2019ko abuztuaren 6a
Karguduna
Trataera	Andre Txit Agurgarria
Erakundea	Nafarroako Gobernua
Izendatua	Nafarroako Parlamentua
Kargualdia	Lau urteak
Egoitza	Nafarroako jauregia
Sorrera	1979ko apirilaren 19a
Lehen titularra	Jaime Ignacio del Burgo

Nafarroako Gobernuko lehendakaria edo Nafarroako Foru Komunitateko lehendakaria Nafarroa Garaiko kargu politiko eta instituzional gorena da. Haren lege-erregulazioa Nafarroako Foru Hobezkuntzari buruzko abuztuaren 10eko 13/1982 Lege Organikoan sartuta dago. Lege horrek Nafarroako Foru Komunitatearen autogobernua eguneratzen du, eta Nafarroa Garaiko ordezkaritza gorena esleitzen dio.

Kargua XIX. mendetik Nafarroako Foru Aldundiko lehendakariordeak izan zituen eskuduntzen oinordekoa da, Nafarroako gobernu eta administrazio organoa baita, eta haren funtzioetan subrogatu baitzen egungo Nafarroako Gobernua.

Nafarroako Parlamentuak hautatuko du, eta Nafarroako Gobernuaren buru izanen da; kontseilariak eta lehendakariordeak izendatu eta kargugabetu ahal izanen ditu.

Egun, Nafarroa Garaia nahiz Nafarroako Gobernuko lehendakaria Maria Chivite Navascues da.^[1]

Hautaketa

Nafarroako Gobernuko lehendakarien hautaketa zeharkako hautua da: Nafarroa Garaiko herritarrek Nafarroako Parlamenturako hauteskundeetan bozkatzen dute, eta, ondoren, Nafarroako Parlamentuko kideek Nafarroako Gobernuko lehendakaria aukeratzen dute. Prozedura hori Eusko Jaurlaritzako lehendakaria hautatzeko prozeduraren antzekoa da. Hautatzeko prozedura 1982an onartutako eta 2001ean erreformatutako Nafarroako Foru Eraentza Berrezarri eta Hobetzeari buruzko Lege Organikoaren hogeita bederatzigarren artikuluan dago ezarrita.

Foru hauteskunden ondoren eta gobernuko lehendakariak kargua uzten duen gainerako kasuetan, Nafarroako Parlamentuko lehendakaria Nafarroako Parlamentuan ordezkaritza duten talde politikoetako bozeramaileekin bilduko da Nafarroako Gobernuko lehendakari izateko hautagai bat proposatzeko. Hautagaiak Nafarroako Parlamentuko kidea izan behar du.

Jarraian, hautagaiak bere programa aurkeztu dio Parlamentuari, eta konfiantza eskatu dio. Hautatua izateko, hautagaiak gehiengo osoa lortu behar du lehen bozketan. Lortzen ez badu, bigarren bozketa egingo da aurrekoa baino hogeita lau ordu geroago, eta konfiantza hautagaiari eman zaiola ulertuko da gehiengo soila lortzen badu. Hautagaiak Parlamentuaren konfiantza lortzen duenean, lehendakariak bere izendapena proposatzen du.

Parlamentuaren konfiantzarik lortu ezean, hautagaia baztertu egingo da, eta hainbat hautagai-proposamen izapidetu ahal izango dira, aurrez deskribatutako moduan. Nafarroako Parlamenturako hauteskundeak egin eta hiru hilabeteko epea igarota, hautagairik aukeratu ez badute, Parlamentua deseginda geratuko da eta hauteskunde berriak deituko dituzte berehala.

Hautatzeko prozedura aldatzea

2001eko martxoan LORAFNA berritu zen eta Nafarroako Gobernuko lehendakaria hautatzeko prozedura aldatu zen. 2001eko erreformaren aurretik, proposatutako hautagaietako batek ere ez bazuen gehiengo soila lortzen hurrengo bozketetan, lehen bozketatik bi hilabete igaro ondoren, eserleku gehien zituen alderdi politikoaren hautagaia Nafarroako Gobernuko lehendakari izendatzen zuten. Gainera, hautagaiek ez zuten ezinbesteko baldintza foru parlamentariak izatea.

Eskuduntzak eta eginkizunak

Nafarroako Gobernuko lehendakarien eskuduntzak zehazturik daude apirilaren 11ko 23/1983 Foru Legean, testu horrek arautzen baititu Nafarroako Foru Komunitateko Gobernua eta Administrazioa.^[2]

II. titulua Gobernuko lehendakariari buruzkoa da oso-osorik, eta adierazten du lehendakariak kontseilariak izendatu eta banatzen dituela. Kontseilukideen kopurua 7 eta 11 artekoa izan behar da, eta haien artean bi lehendakariorde ere izenda ditzake. Guztiek osatzen dute Nafarroako Gobernua.

Lehendakariari dagokio Gobernuaren jarduna zuzentzea, jarraibide orokorrak ezartzea eta kontseilarien arteko koordinazioa bermatzea, bai eta Gobernua ordezkatzea, gobernu-bilkurak deitzea, zuzentzea, etetea eta amaitzea, eta gai-zerrenda finkatzea ere. Lehendakariaren eskumena da, halaber, Gobernuak erabakitako foru-dekretuak aldarrikatzea eta Nafarroako Aldizkari Ofizialean argitara daitezela agintzea, eta Foru Administrazioko departamentuen arteko eskudantzia-gatazkak ebaztea.

Halaber, lehendakariari dagokio Parlamentuaren aurrean bere jarduera-programari buruzko konfiantza-arazoa planteatzea, foru-legeak aldarrikatzea eta Nafarroako Aldizkari Ofizialean argitaratzeko agintzea.

Nafarroako Gobernuko lehendakariak Foru Komunitatearen ordezkaria da Euskal Herriko beste erakunde batzuekin dituen harremanetan, hala nola Eusko Jaurlaritzarekin eta Euskal Hirigune Elkargoarekin, bai eta beste edozein erakunde publiko edo pribaturekin dituen harremanetan ere, eta legeek esleitzen dizkioten beste ahalmen eta eskumen guztiak baliatzen ditu. Nazioarteko homologoekin ere gauza bera egin behar du. Bere estatutu pertsonalari dagokionez, Lehendakaria da Foru Komunitateko ordezkaririk gorena, eta jaun edo andrearen tratamendua jasotzen du.^[3]

LORAFNA erreformatu zuen 1/2001 Lege Organikoan jasotako aldaketa garrantzitsu batek Nafarroako Gobernuko lehendakariak Nafarroako Parlamentua desegiteko duen gaitasunari egiten dio erreferentzia. Horrela, lehendakariak, bere erantzukizunpean eta Nafarroako Gobernuak eztabaidatu ondoren, Parlamentua desegitea eta hauteskunde berriak deitzea erabaki ahal izanen du, legealdia berez amaitu baino lehen. Hala ere, lehendakariak ezin izango du Parlamentua desegitea erabaki lehenengo bilkura-aldian, ezta legegintzaldia amaitzeko urtebete baino gutxiago geratzen denean edo zentsura-mozioa izapidetzen ari denean ere. Era berean, ezin izango du ahalmen hori erabili prozedura honen bidez azkenekoz desegin zenetik urtebete igaro baino lehen. Parlamentua desegiten bada, hauteskunde-deialdiaren ondoriozko ganbera berriak agintaldi mugatua izango du, jatorrizko legegintzaldiaren berezko mugaren arabera.

Kargu-uztea

Kasu hauetakoren baten ondorioz utziko du kargua Nafarroako Gobernuko lehendakariak:

Nafarroako Parlamentu berritzeko hauteskundeak egitea. Kasu horretan, kargua uzten duen lehendakariak bere eginkizunak betetzen jarraituko du lehendakari berria karguaz jabetu arte
Konfiantza-galdera bat ukatzea
Zentsura-mozio bat onartzea
Dimisioa
Kargurako gaitasungabetzea dakarren epai irmoa
Heriotza

Nolanahi ere, jarduneko lehendakariak ezin izango du inoiz zentsura-moziorik jaso, eta ezin izango du konfiantza-galderarik planteatu.

Lehendakarien zerrenda

Nafarroako Foru Aldundia

Ikus, gainera: «Nafarroako Foru Aldundia»

Ordena	Titularra		Legegintzaldia		Alderdia	Gobernua		Htsk.
Ordena	Titularra		Hasiera	Amaiera	Alderdia	Gabinetea	Osaketa	Htsk.
1		Jaime Ignacio del Burgo Tajadura	1979ko apirilaren 19a	1980ko apirilaren 28a	UCD	Burgo	Zentro Demokratikoa Alderdi Sozialista Herri Batasuna Orhi Mendi	1979
2		Juan Manuel Arza Muñuzuri	1980ko irailaren 29a	1984ko urtarrilaren 14a	UCD	Arza
(1)		Jaime Ignacio del Burgo Tajadura	1984ko urtarrilaren 14a	1984ko maiatzaren 15a	UCD	Burgo

Nafarroako Gobernua

Ikus, gainera: «Nafarroako Gobernua»

Ordena	Titularra		Legegintzaldia		Alderdia	Gobernua		Htsk.
Ordena	Titularra		Hasiera	Amaiera	Alderdia	Gabinetea	Osaketa	Htsk.
3		Gabriel Urralburu Tainta	1984ko maiatzaren 15a	1987ko irailaren 30a	PSN-PSOE	Urralburu I	Alderdi Sozialista	1983
3		Gabriel Urralburu Tainta	1987ko irailaren 30a	1991ko urriaren 19a	PSN-PSOE	Urralburu II	Alderdi Sozialista	1987
4		Juan Cruz Alli Aranguren	1991ko urriaren 19a	1995eko uztailaren 3a	UPN	Alli	Nafar Herriaren Batasuna	1991
5		Javier Otano Cid	1995eko uztailaren 3a	1996ko ekainaren 19a	PSN-PSOE	Otano	Alderdi Sozialista Demokraten Elkargunea Eusko Alkartasuna	1995
6		Miguel Sanz Sesma	1996ko ekainaren 19a	1999ko uztailaren 28a	UPN	Sanz I	Nafar Herriaren Batasuna	1995
			1999ko uztailaren 28a	2003ko ekainaren 30a		Sanz II	Nafar Herriaren Batasuna	1999
			2003ko ekainaren 30a	2007ko abuztuaren 14a		Sanz III	Nafar Herriaren Batasuna Demokraten Elkargunea	2003
			2007ko abuztuaren 14a	2011ko ekainaren 28a		Sanz IV	Nafar Herriaren Batasuna Demokraten Elkargunea	2007
			2007ko abuztuaren 14a	2011ko ekainaren 28a		Sanz IV	Nafar Herriaren Batasuna	2007
7		Yolanda Barcina Angulo	2011ko ekainaren 28a	2015eko uztailaren 22a	UPN	Barcina	Nafar Herriaren Batasuna Alderdi Sozialista	2011
7		Yolanda Barcina Angulo	2011ko ekainaren 28a	2015eko uztailaren 22a	UPN	Barcina	Nafar Herriaren Batasuna	2011
8		Uxue Barkos Berruezo	2015eko uztailaren 22a	2019ko abuztuaren 6a	Geroa Bai	Barkos	Geroa Bai Euskal Herria Bildu Ahal Dugu Izquierda-Ezkerra	2015
9		Maria Chivite Navascues	2019ko abuztuaren 6a	orain karguan	PSN-PSOE	Chivite	Alderdi Sozialista Geroa Bai Ahal Dugu	2019

Erreferentziak

↑ Nafarroako Gobernua. Lehendakaria. .
↑ «Lexnavarra» www.lexnavarra.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2020-12-29).
↑ Gardentasunari eta Gobernu Irekiari buruzko ekainaren 21eko 11/2012 Foru Legearen 61.2 artikulua

Ikus gainera

Kanpo estekak

Nafarroako Gobernuko lehendakariaren webgunea

Datuak: Q3753803

[1] Nafarroako Gobernua. Lehendakaria. .

[2] «Lexnavarra» www.lexnavarra.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2020-12-29).

[3] Gardentasunari eta Gobernu Irekiari buruzko ekainaren 21eko 11/2012 Foru Legearen 61.2 artikulua

[1]

[2]

[3]