Irene Papas

Irene Papas
	; (1971) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Ειρήνη Λελέκου
Jaiotza	Chiliomodi (en) , 1929ko irailaren 3a
Herrialdea	Grezia
Heriotza	Kifisia (en) , 2022ko irailaren 14a (93 urte)
Hobiratze lekua	Cemetery Chiliomodi Corinthia (en)
Heriotza modua	berezko heriotza
Familia
Ezkontidea(k)	Alkis Pappas (en) (1947 - 1951); José Kohn (en) (1957 - 1957)
Bikotekidea(k)	ikusi Marlon Brando;
Haurrideak	ikusi Evangelie Lelekou - Manthopoulou (en) ; Despina Lelekou -Tataki (en) ;
Familia	ikusi Manousos Manousakis (en) (iloba); Aias Manthopoulos (en) (iloba); Lida-Maria Manthopoulou (en) (grandniece (en) );
Hezkuntza
Hizkuntzak	greziera; greziera modernoa
Jarduerak
Jarduerak	aktorea, abeslaria eta film-zuzendaria
Jasotako sariak	ikusi National Board of Review Award for Best Actress (1971) : The Trojan Women (en) ; Arte eta letren komendadorea (1995eko urtarrilaren 26a) ; Commander of the Order of the Phoenix ; Knight Commander of the Order of Alfonso X ; honorary doctorate at the University of Rome Tor Vergata (2001) ;
Musika instrumentua	ahotsa

Irene Papas, Irene Lelekou jaioa, grezieraz: Ειρήνη Παππά (Chiliomodi, Corintia, Grezia, 1929ko irailaren 3a - ibidem, 2022ko irailaren 14a) zinema-antzezle greziarra izan zen. Kantaria eta dantzaria zen; gaztetan ekin zion zinema-antzezle lanari. Estatu Batuetan, Frantzian, Italian eta Ingalaterran egin zuen lan. Filmetan erakutsitako indarraren adibide onak dira: Attila (1954), Tribute to a Bad Man (1956, Gizon gaizto bati tributoa), The Guns of Navarone (1961), Zorba the Greek (1964), Cristo si e fermato a Eboli (1979, Kristo Ebolin gelditu zen ), Z (1969) eta Erendira (1983).^[1]^[2]^[3]^[4]

Hirurogeita hamar paper baino gehiago interpretatu zituen mende erdian. Katina Paxinouren ondoren, XX. mendeko heleniar aktore handietako bat Izan zen.^[5] Melína Mercoúriren garaikidea, Irene Papas nazioarteko ospetsu izaten hasi zen film arrakastatsu hauetan, hala nola, Navarongo kanoiak edo Zorba, grekoa 1969ko Costa-Gavras-en Z.

Biografia

Irene Lelekou 1929ko irailaren 3an jaio zen Chiliomodin (Corintia, Grezia), gurasoak ziren irakasleengandik ikasi zuen. Aita, antzerki klasikoko irakaslea, eta ama, ipuinak eta alegiak kontatzen zizkion eskolako irakaslea ziren. Papasek bizia ematen zien kontakizun haiei etxeko ispiluaren aurrean. Harrezkero, interprete on gisa, ez zuen inoiz barruan zuen neskatoa hil, esan zuen behin aktoreak.^[6]

Atenasko Antzoki Grekoaren Eskola Nazionalean ikasi zuen, eta hortik Greziako Antzoki Nazionalera pasatu zen. Bertan, aktore tragiko gisa nabarmendu zen Las Troyanas, Medea (Euripides) eta Electra (Sofokles) lanetan.

Lan ibilbidea

Irene Papas Grezian hasi zuen bere karrera zinematografikoa. Elia Kazanek aurkitu zuen, eta oso arrakastatsuak izan ziren haren nazioarteko fama eman zioten filmak, besteak beste, Anthony Quinnekin batera egindako Los cañones de Navarone eta Zorba el griego, eta Electra (1962), Michael Cacoyannisen zuzendaritzapean. Zuzendari horrekin tragedia grekoen hainbat heroiren rola egin zuen zenbait filmetan: Antigona (1961), Ifigenia (1977) eta Katharine Hepburn eta Vanessa Redgraverekin batera Las troyanas (1971).

Irene Papasek mitologia grekoan antzeztu zituen pertsonaia batzuk Medea, Electra, Klitemnestra, Helena, Penélope eta Anticlea dira. Federico García Lorcaren pertsonaiak ere egin zituen Yerma eta Bodas de sangre antzezlanetan, eta Katalina Aragoikoa Ana de los mil días/Mila eguneko Ana izeneko filmean.

Meridan

1988ko udan, Badajozeko Meridako Antzerki Jaialdira (Espainia) gonbidatu zuten, eta poesia greko berriaren errezitaldia aurkeztu zuen, grekoz eta gaztelaniara itzulita, hispaniar ebakera perfektuarekin eta kantatutako zatian bigarren mailan aritu zen piano batekin.

Europako emakume

2002an "Europako Emakumea" (Europe's woman) izendatu zuten.^[7] Andreas Papandreu greziar lehen ministroaren lagun pertsonalak maitasun-harreman bat izan zuen Marlon Brandorekin.^[8] Federico Fellini zuzendaria Irene Papasen lanaren miresle handia zen. Alkis Papas aktore eta zuzendariarekin ezkonduta egon zen.

Abeslari

Abeslaria ere izan zen: Irene Pappas canta Mikis Theodorakis CDa 2006an kaleratu zuen ofizialki FMko (FM B0πGSA8G) etiketaren bidez. Hala ere, hainbat gairen artean, guztiak grekoz kantatuta, aurretik bootleg moduan ibili zen urte askoan. Mikis Theodorakis 1964an ezagutu zuen, Zorba grekoa pelikulan elkarrekin lan egin baitzuten. Irene Papasek pasioz eta trebetasunez interpretatu zituen kanta batzuk, eta, hala, film beraren antzeko kalitatea lortu zuten: adibidez, Áρνηση-k (Denial, CDan) eta Πεντε Πεντε Δεκα (Five Five Ten, CDtik baztertua); beraz, litekeena da 1964 baino geroago datatzea. Abestien moldaketak eta giro orokorra tradizionalak izan ziren, bouzukiaren erabilera zabalarekin, zeina folklore grekoanf untsezko tresna den.

Irene Papasek bere ahotsa jarri zion Aphrodite's Child taldearen 666. albumeko pieza bati (The Apocalypse of John, 13/18). Geroago, Vangelis (talde berekokide fundatzailearekin), Odes (1979) eta Rapsodies (1985) albumak grabatu zituen.

Bizitza pertsonala

1947an Alkis Papas zinema-zuzendariarekin ezkondu zen; 1951n dibortziatu ziren. 1954an, Marlon Brando aktorea ezagutu zuen, eta maitasun-harreman luzea izan zuten, orduan sekretuan izan zutena. Berrogeita hamar urte geroago, Brando hil zenean, berak esan zuen:

"Inoiz ez dut gizon bat maitatu Marlon maite nuen bezala. Nire bizitzako pasio handia izan zen, gehien axola zitzaidan gizona, eta gehien estimatzen nuena ere bai, normalean uztartzen zailak diren bi gauza".^[9]

Bere bigarren ezkontza José Kohn zinema-ekoizlearekin izan zen 1957an; ezkontza hori geroago deuseztatu egin zen.^[10] Manouso Manousakis zinema-zuzendariaren eta Aias Manthopoulos aktorearen izeba zen. 2003an Anna-Marie Foundation-en administrazio-kontseiluko kide izan zen, Greziako landa-eremuetako biztanleei laguntzeko funtsa.^[11] 2013. urtean Alzheimer gaitza izaten hasi zen. 2022ko irailaren 14an hil zen, 93 urte zituela, eta azken urteak Chiliomodi jaioterrian igaro zituen.^[12]^[13]

Sari nagusiak

1961: Antigone
1962: Thessaloniki International Film Festival (Elektra)
1962: Union of Greek Film Critics (Elektra)
1969: New York Film Critics Circle (Z)
1971: National Board of Review (The Trojan Women)
1985: Fennecus Awards (Into the Night)
1989: Australian Film Institute (Island)
1993: Hamptons International Film Festival (Distinguished Achievement Award)
1993: Flaiano Prize for Theatre (Career Award)
2000: Madrid National Arts Institution (Career Award)
2000: International Festival Women's films (Career Award)
2001: University of Rome (Doctorate in Arts and Letters)
2002: Woman of Europe Award (Career Award)

Filmografia

Jarraian lana eta norena den, hurrenez hurren:

1953 Teodora, emperatriz de Bizancio, Riccardo Freda.
1954 Atila: hombre o demonio, Pietro Francisci.
1956 La ley de la horca, Robert Wise.
1961 Antígona, Yorgos Tsavellas.
1961 Los cañones de Navarone, J. Lee Thompson.
1962 Electra, Michael Cacoyannis.^[14]
1964 Zorba, el griego, Yorgos Yavella.
1964 Las hilanderas de la luna, James Neilson
1965 Testigo del infierno, Zika Mitrovic.
1968 Mafia, Martin Ritt.
1968 La Odisea,Francesco Rosi.
1968 Más allá de las montañas Alexander Ramati.
1969 Z, Costa-Gavras.
1969 Sueño de reyes, Daniel Mann.
1969 Ana de los mil días Charles Jarrott.
1971 Las troyanas, Michael Cacoyannis.
1972 Non si sevizia un Paperino, Lucio Fulci.
1973 La quinta ofensiva, Stipe Delic.
1975 Moisés, Gianfranco De Bosio.
1976 El mensaje, Moustapha Akkad.
1976 Bodas de sangre, Souheil Ben-Barka.
1977 Iphigenia, Michael Cacoyannis.
1979 Lazos de sangre, Terence Young.
1979 Cristo se paró en Éboli, Francesco Rosi.
1980 El león del desierto, Moustapha Akkad.
1982 Eréndira,Ruy Guerra, La increíble y triste historia de la cándida Eréndira y de su abuela desalmada lanean oinarritua eta Gabriel García Márquez idatzia.
1985 Into the Night, John Landis.
1987 Temporada alta, Clare Peploe.
1987 Crónica de una muerte anunciada, Francesco Rosi, Gabriel García Márquezen izen bereko historian oinarritua.
1987 Un niño llamado Jesús, Francesco Rosi.
1989 Island, Paul Cox.
1994 Jacob, Peter Hall.
1996 Party, Manoel de Oliveira.
1997 La Odisea, Andrei Konchalovsky.
1998 Inquietud, Manoel de Oliveira.
1999 Yerma, Pilar Távora.
2001 La mandolina del capitán Corelli, John Madden.
2003 Una película hablada, Manoel de Oliveira.
2004 Ecuba, Giuliana Berlinguer eta Irene Papas.

Sariak eta aintzatespenak

1961: Berlingo Nazioarteko 11. Zinemaldia (Aktore onena, Antigo filmerako)^[15]^[16]
1962: Salonikako Nazioarteko Zinemaldia (aktore onena, Elektra filmerako)^[17]
1971: National Board of Review (Emakumezko aktore onena, The Trojan Women filmerako)^[18]
1987 Veneziako Zinemaldiko epaimahaiburua^[19]
1993: Golden Arrow saria bizitza osorako, Hamptonseko Nazioarteko Zinemaldian[60]^[20]
1993: Antzerkiko Flaiano Saria(Carrera Saria^[21]
2009: Leone d'oro alla carriera (Golden Lion lasterketa-saria), Veneziako Biurtekoa^[22]

Greziako Fenixaren Ordenako komandantearen, Frantziako Arteen eta Lettroen komandantearen eta Alfontso X.aren Ordena Zibileko komandantearen, Espainiako Jakintsuaren, ohoreak jaso zituen.^[23]
2017an iragarri zen Greziako antzerki eskola nazionala "Irene Papas – Atenasko eskola" berri batera aldatuko zela Atenasen, Agiou Konstantinou kalean, 2018tik.^[24]

Erreferentziak

↑ Lizarralde, Mikel. (2023-05-31). «Irene Papas aktore greziarra hil da» Berria (Noiz kontsultatua: 2023-05-31).
↑ «Muere la actriz griega Irene Papas a los 93 años» ELMUNDO 2022-09-14.
↑ Presse, France. (2022-09-14). «Muere la actriz Irene Papas a los 93 años» elperiodico.
↑ «Irene Papas - Biografías - Edad | Biografía | Películas | Noticias | Filmografía | Premios» Decine21.
↑ (Gaztelaniaz) SL, TAI GABE DIGITALA. (2022-09-14). «Irene Papas, se apagó la mirada de las sentenciadas por la tragedia griega» naiz: (Noiz kontsultatua: 2023-05-31).
↑ «¿Qué fue de Irene Papas?» La Vanguardia 2017-10-13.
↑ «Biografía de Irene Papas (Su vida, historia, bio resumida)» www.buscabiografias.com (Noiz kontsultatua: 2023-05-31).
↑ (Gaztelaniaz) Román, Manuel. (2022-09-18). «Irene Papas fue el amor oculto de Marlon Brando» Libertad Digital - Cultura (Noiz kontsultatua: 2023-05-31).
↑ «Irene Papas Comes Forward About A Love Affair With The Late Marlon Brando» Contactmusic.com 2004-07-07.
↑ Gates, Anita. (2022-09-14). Irene Papas, Actress in ‘Zorba the Greek’ and Greek Tragedies, Dies at 96. ISSN 0362-4331..
↑ «You are being redirected...» www.greekroyalfamily.gr.
↑ Newsroom. «Πέθανε η σπουδαία ηθοποιός Ειρήνη Παπά» www.ieidiseis.gr.
↑ Gates, Anita. (2022-09-14). Irene Papas, Actress in ‘Zorba the Greek’ and Greek Tragedies, Dies at 96. ISSN 0362-4331..
↑ «Irene Papas - Biografías - Edad | Biografía | Películas | Noticias | Filmografía | Premios» Decine21.
↑ ISBN 978-1-4616-7082-7..
↑ ISBN 978-1-938385-11-7..
↑ awards 1962. Thessaloniki Film Festival.
↑ Awards for 1971. National Board of Review.
↑ Nolfi, Joey. (5 July 2017). Annette Bening named Venice Film Festival jury president, ending 10-year male streak. Entertainment Weekly.
↑ «Awards at Hamptons Film Festival» The New York Times 25 October 1993.
↑ FLAIANO INTERNATIONAL AWARDS WINNERS 1993: Flaiano Awards of Theatre. Premi Flaiano.
↑ (Italieraz) «Irene Papas Leone d' oro alla carriera» La Repubblica 20 February 2009.
↑ (Alemanez) Irene Papas. Who's Who 2015.
↑ Relocation of the Drama School to the "Irene Papas – Athens School" | National Theatre of Greece. Latsis Foundation 2017.

Kanpo estekak

Datuak: Q230563
Multimedia: Irene Papas / Q230563

[1] Lizarralde, Mikel. (2023-05-31). «Irene Papas aktore greziarra hil da» Berria (Noiz kontsultatua: 2023-05-31).

[2] «Muere la actriz griega Irene Papas a los 93 años» ELMUNDO 2022-09-14.

[3] Presse, France. (2022-09-14). «Muere la actriz Irene Papas a los 93 años» elperiodico.

[Decine-4] «Irene Papas - Biografías - Edad | Biografía | Películas | Noticias | Filmografía | Premios» Decine21.

[5] (Gaztelaniaz) SL, TAI GABE DIGITALA. (2022-09-14). «Irene Papas, se apagó la mirada de las sentenciadas por la tragedia griega» naiz: (Noiz kontsultatua: 2023-05-31).

[6] «¿Qué fue de Irene Papas?» La Vanguardia 2017-10-13.

[7] «Biografía de Irene Papas (Su vida, historia, bio resumida)» www.buscabiografias.com (Noiz kontsultatua: 2023-05-31).

[8] (Gaztelaniaz) Román, Manuel. (2022-09-18). «Irene Papas fue el amor oculto de Marlon Brando» Libertad Digital - Cultura (Noiz kontsultatua: 2023-05-31).

[9] «Irene Papas Comes Forward About A Love Affair With The Late Marlon Brando» Contactmusic.com 2004-07-07.

[:0-10] Gates, Anita. (2022-09-14). Irene Papas, Actress in ‘Zorba the Greek’ and Greek Tragedies, Dies at 96. ISSN 0362-4331..

[11] «You are being redirected...» www.greekroyalfamily.gr.

[12] Newsroom. «Πέθανε η σπουδαία ηθοποιός Ειρήνη Παπά» www.ieidiseis.gr.

[:02-13] Gates, Anita. (2022-09-14). Irene Papas, Actress in ‘Zorba the Greek’ and Greek Tragedies, Dies at 96. ISSN 0362-4331..

[Decine2-14] «Irene Papas - Biografías - Edad | Biografía | Películas | Noticias | Filmografía | Premios» Decine21.

[Sloan2007-15] ISBN 978-1-4616-7082-7..

[16] ISBN 978-1-938385-11-7..

[17] awards 1962. Thessaloniki Film Festival.

[18] Awards for 1971. National Board of Review.

[19] Nolfi, Joey. (5 July 2017). Annette Bening named Venice Film Festival jury president, ending 10-year male streak. Entertainment Weekly.

[20] «Awards at Hamptons Film Festival» The New York Times 25 October 1993.

[21] FLAIANO INTERNATIONAL AWARDS WINNERS 1993: Flaiano Awards of Theatre. Premi Flaiano.

[22] (Italieraz) «Irene Papas Leone d' oro alla carriera» La Repubblica 20 February 2009.

[Who's_Who-23] (Alemanez) Irene Papas. Who's Who 2015.

[24] Relocation of the Drama School to the "Irene Papas – Athens School" | National Theatre of Greece. Latsis Foundation 2017.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]