Altzola (Elgoibar)

Altzola
	Euskal Herria
	Altzolaren ikuspegi orokorra
Kokapena
Herrialdea	Gipuzkoa
Udalerria	Elgoibar
Geografia
Koordenatuak	43°14′11″N 2°24′02″W / 43.23639°N 2.40056°W

Artikulu hau Elgoibarko auzoari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Altzola».

Altzola Elgoibarko iparraldean dagoen auzoa da, Mendarorako bidean eta Deba ibaiaren ertzean kokatutakoa. Historikoki, Altzolak berebiziko garrantzia izan zuen Behe Erdi Arotik aurrera, Gaztela eta kostaldearen arteko merkataritza bidean askotariko produktuak kabarretan ibaiz garraiatzeko abiapuntua zelako. XIX. mendetik aurrera ur mineralen ustiaketa hasi zen, hasieran bainuetxe eta ostalaritza arloan, eta gero ur botilatuaren ekoizpenean.

Geografia

Historikoki, etxe eta lonjak ibaiaren eskuin aldean kokatzen ziren. Ibaiaren ezker aldean baratzak, etxe bakarren bat, eta zubi ondoan San Anton eliza eta ospitala zeuden. San Anton eliza egon zen lekuan gero Bainuetxeko sukurtsala egon zen eta 1996ean Zubia jatetxea aurkitzen zen.^[1]

Historia

Antzinan Mendaroko bailaran kokatzen bazen ere, Altzola Elgoibarko auzo da azken herri hau sortu zenetik, 1346tik alegia.^[2]

Altzola garraio ontzien portu garrantzitsua izan zen Debara arte doan ibaiaren tartean. Burdinolekin lotutako gaiez gain (lehen aipu dokumentala 1442koa da^[2]), Gaztela aldetik ekartzen zen artilerako ere puntu estrategikoa zen; horraino mandoz garraiatutako fardelak bertan itsasora zuzenean eramateko aukera baitzegoen, ala edo gallupa izeneko enbarkazioetan,^[3] denbora eta dirua aurreztuz. Auzoko biltegietan salgai asko pilatzen ziren: Gasteiztik etorritako artilea; Leintz-Gatzagatik etorritako zamarien generoa; Arrasateko altzairua; Oñati, Elgeta eta Elorrioko azkonak eta pikak; Bergara, Soraluze, Elgoibar eta Ego ibarreko armak; bale-koipea, bakailaoa, linazia eta beste.^[4]

Halere, dokumentazioan "puerto fluvial de Alzola" honen aipuak ugariak izan arren, historiografian ez da hainbeste ikertu izan.^[4] Adibidez, Esteban Garibaiek Deba ibaiaren ibilbidea deskribatzearekin batera aipatu zuen Altzola, 1571ean, Elgoibarri zegokion zatian zera adieraziz: "media legua más abaxo está el lugar de Alzola, de donde se navega este río hasta el mar con barcos pequeños, que llaman alas, que son largas y angostas al modo de las góndolas venecianas, en las quales baxan y suben muchas mercadurías".^[5]

Bizkaiko Meatzaldetik zetozen itsasontziek, esate baterako, ibaian gora egiten zuten Iruroguen (Iruroin) izeneko errenteriaraino, Debatik 3 bat kilometrotara. Puntu horretan ibaiaren sakonera txikiak garraio mota aldaketa eskatzen zuen, eta generoa (itsasuntzi bakoitzak 400 kintal garraiatzen zituen) ur ertzeko harritzan lagatzen zen, ibaian gora eramango zuten alak etorri arte (20 bat zmtako zingoa zutenak^[6]). Iruroguen ez zen Deba eta Altzola arteko errenteria bakarra, beste puntu batzuetan ere (Aunçuriça, Recabarren, Astigarribia) deskarga eta kontroleko gune gehiago baitzeuden.^[4]

Burdinoletako arduradunen ohizko bilerak San Anton elizan egiten ziren.^[1]

Negozioaren beste zati handi bat bale-koipeari zegokion. Altzolan biltegi asko zeuden, Andaluziatik ekarritako buztinezko tina handiekin. Tina hauek itsasotik ekarritako bale-koipea gordetzeko alokatzen ziren; hortik saldutako koipea zahagietara aldatzen zen, zamarietan Gasteiz eta Gaztela aldera eramateko. Esate baterako, 1546 urtean Andres de Alzolaren etxean (Olaetxeako biltegia, agian?) 63 tina zeuden, eta haien alokairua (bakoitzarengatik 5 erreal eta erdi urtean) bere diru iturri nagusia zen.^[4]

XVI. mende amaieran, ibaiaren ezker aldean beste eliza bat eraiki zen, bertako semea zen frai Domingo Altzola apezpiku domingotarrak Guadalajaratik (Mexiko) bidalitako oinplano eta diruari esker.^[1]

Demografia

Altzolako biztanleria

Monumentuak

Torrekua dorretxea.
Olaetxea dorretxea.
Albizkua etxea: XVII. mendeko eraikin barrokoa da.
Aurretxea Jauregia: XVII.-XVIII. mendekoa.

Garraioa

Altzolako geltokia

Erreferentziak

↑ ^a ^b ^c ARRIETA, Pello. 1996. Txokorik txoko, Altzola. Barren aldizkaria, 1996-IV-12.
↑ ^a ^b ARRIETA, Pello. 1996. Txokorik txoko, Altzola. Barren aldizkaria, 1996-III-29.
↑ «Lanbide gogorra - Aintzinako lanbideak» ORAIN Gipuzkoa (Noiz kontsultatua: 2021-10-09).
↑ ^a ^b ^c ^d Azpiazu, José Antonio; Maiztegi, Xabier Elorza. (2009). «El trayecto fluvial Altzola-Deba» Itsas memoria: revista de estudios marítimos del País Vasco (6): 163–190. ISSN 1136-4963. (Noiz kontsultatua: 2021-10-03).
↑ (Ingelesez) «Los XL libros d'el compendio historial de las chronicas y vniuersal Historia de todos los reynos de España [Texto impreso / compuestos por Esteuan de Garibây y Çamálloa ... - Garibay y Zamalloa, Esteban de - Libro - 1571»] bdh.bne.es (Noiz kontsultatua: 2021-10-06).
↑ Amatiño. «De Deba a Altzola, río arriba» Eibar.ORG | Eibarko peoria (Noiz kontsultatua: 2021-10-09).

Ikus, gainera

Altzola (Aia)
Altzola dorretxea edo Olaetxea (Altzola)
Torrekua edo Altzola dorretxea (Elgoibar)

Kanpo estekak

(Gaztelaniaz) Elgoibarko udal webgunean
(Gaztelaniaz) Altzolako baserriak

Datuak: Q8196902
Multimedia: Altzola (Elgoibar) / Q8196902

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Euskal Wikiatlasa

[:1-1] ARRIETA, Pello. 1996. Txokorik txoko, Altzola. Barren aldizkaria, 1996-IV-12.

[:2-2] ARRIETA, Pello. 1996. Txokorik txoko, Altzola. Barren aldizkaria, 1996-III-29.

[3] «Lanbide gogorra - Aintzinako lanbideak» ORAIN Gipuzkoa (Noiz kontsultatua: 2021-10-09).

[:0-4] Azpiazu, José Antonio; Maiztegi, Xabier Elorza. (2009). «El trayecto fluvial Altzola-Deba» Itsas memoria: revista de estudios marítimos del País Vasco (6): 163–190. ISSN 1136-4963. (Noiz kontsultatua: 2021-10-03).

[5] (Ingelesez) «Los XL libros d'el compendio historial de las chronicas y vniuersal Historia de todos los reynos de España [Texto impreso / compuestos por Esteuan de Garibây y Çamálloa ... - Garibay y Zamalloa, Esteban de - Libro - 1571»] bdh.bne.es (Noiz kontsultatua: 2021-10-06).

[6] Amatiño. «De Deba a Altzola, río arriba» Eibar.ORG | Eibarko peoria (Noiz kontsultatua: 2021-10-09).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]