Olaberria
Olaberria | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Gipuzkoa, Euskal Herria | |||||||||||
Herrigunea eta biribilgunea. | |||||||||||
Administrazioa | |||||||||||
Estatua | Espainia | ||||||||||
Erkidegoa | Euskal Autonomia Erkidegoa | ||||||||||
Lurraldea | Gipuzkoa | ||||||||||
Eskualdea | Goierri | ||||||||||
Izen ofiziala | Olaberria | ||||||||||
Alkatea | Jokin Garmendia Asurabarrena | ||||||||||
Posta kodea | 20212 | ||||||||||
INE kodea | 20058 | ||||||||||
Herritarra | olaberritar | ||||||||||
Ezizena | dotorek | ||||||||||
Kokapena | |||||||||||
Koordenatuak | 43°01′37″N 2°12′13″W / 43.0269°N 2.2037°W | ||||||||||
Azalera | 6,92 km² | ||||||||||
Garaiera | 342 m | ||||||||||
Distantzia | 45 km Donostiara | ||||||||||
Demografia | |||||||||||
Biztanleria | 918 (2023) 4 (2022) | ||||||||||
| |||||||||||
Dentsitatea | 1,33 bizt/km² | ||||||||||
Hazkundea (2003-2013)[1] | % 4,67 | ||||||||||
Zahartze tasa[1] | % 20,39 | ||||||||||
Ugalkortasun tasa[1] | ‰ 38,67 | ||||||||||
Ekonomia | |||||||||||
Jarduera tasa[1] | % 77,36 (2011) | ||||||||||
Genero desoreka[1] | % 6,36 (2011) | ||||||||||
Langabezia erregistratua[1] | % 9,83 (2013) | ||||||||||
Euskara | |||||||||||
Euskaldunak[1] | % 50,87 (2010) | ||||||||||
Etxeko erabilera[2] | % 42.25 (2016) | ||||||||||
Datu gehigarriak | |||||||||||
Sorrera | 1804 (juliotar egutegia) | ||||||||||
Webgunea | https://www.olaberria.eus |
Olaberria[3] Gipuzkoako hegoaldeko udalerri bat da, Goierri eskualdean. 945 biztanle zituen 2016. urtean, eta 6,92 km2.
Udalerriak bata bestearengandik urrunduak dauden bi herrigune ditu: mendi gorenean, jatorrizko landa eremuko herrigunea; eta behealdean, N-1 errepidearen alboan, industria eremuko Ihurre langile klaseko auzoa.
Izena
Olaberria izenaren bukaerako –a artikulua da. Hortaz, udalerriaren izena erabiltzean, honako hau da bidea: Olaberria, Olaberriarekin, Olaberrian...; baina Olaberriko, Olaberritik, Olaberrira... Era berean, izen honek bere azken –a galtzen du ondoan beste determinatzaile bat edo adjektiboa daramanean; adibidez: Olaberri maitea, Olaberri osoan, Gure Olaberri hau...[3]
Geografia
Olaberria Beasainek, Lazkaok eta Ordiziak osatzen duten hirigunearen hego-mendebaldean dago kokaturik, Donostia eta Gasteiz lotzen dituen N-1 errepideak eta Beasain Zumarragarekin lotzen duen GI-632 errepideak bat egiten duten tokitik hurbil. 300 metro inguruko garaiera duen muinotxo baten gainean dago. Muinoak Oria ibaia du iparraldean, eta ekialde zein mendebaldean Oriaren bi ibaiadarrek inguratzen dute. Hegoalderantz muinoak Atxartiko Gainaren mendilerroarekin egiten du bat.
Udalerri mugakideak
Idiazabal eta Beasain | Beasain | Lazkao | ||
Idiazabal | Lazkao | |||
| ||||
Idiazabal | Idiazabal eta Lazkao | Lazkao |
Auzoak
Gaur egun, Olaberriak bi herrigune ditu, biak ere nortasun eta klase sozial ezberdinekoak:
- Herrigune zaharra, mendi kaskoan eta landa eremuan, baserri girokoa. Hor daude eliza, udala eta pilotalekua, eta 1990eko hamarkadatik aurrera maila ekonomiko oparoko etxebizitza familiabakarrak ere eraiki dira, nagusiki bertako giro lasai eta atsegina dela eta, bai eta Goierri inguruko ikuspegi ederrak daudelako.
- Herrigune berria, Ihurre izenekoa, N-1 errepidearen alboan eta Beasain eta Idiazabal udalerrien artean kokatua. Jatorriz hor baserriak egon arren, 1960ko hamarkadaren hasieran langile klaseko jendearen etorrerarekin osatua, horietako asko Nafarroa Garaikoak eta Espainiako hainbat lurraldetatik etorriak, nagusiki bertan dagoen Aristrain altzairutegian (Arcelor Mittal) lan egitera, horregatik auzo honen zati handi bat osatzen duten langile etxebizita blokeei Goierrin "Aristrainen etxeak" deitzen zaie, enpresak bere langileen bizileku izan zitezen eraiki baitzituen. Aristrainez gain, hainbat industria, lantegi eta merkatal-gune ere badaude, bai eta herriko igerilekua ere.
Bi auzo nagusi horiez gainera, hiru auzo txiki daude:
- Aranguren
- Errekalde
- Gainera
Historia
Erdi Aroan, Areriako Bailararen barruan zegoen lurralde hau, orduko Lazkao, Gabiria, Zumarraga, Ezkio-Itsaso eta Arriaran (Beasain) herrixkekin batera. Garai hartan, Zeba izen zaharra zuen; izan ere, Olaberria izenak aurrekoa ordezkatu zuen XV. mendearen bigarren erdialdean.
1804ko urriaren 15ean herria ofizialki Lazkaotik banandu zen.[4]
Azpiegiturak
Justizia
- Bake epaitegia[5]
Hezkuntza
Kirola
Kultura
- Liburutegia[10]
Demografia
XX. mendearen lehen erdialdean biztanle kopuru egonkorra mantendu ondoren, 1950eko eta 1960ko hamarkadetan Olaberriak hirukoiztu egin zuen populazioa, 1.500 biztanle inguru ere izan zituen. Ordutik aurrera gainbehera hasi zen eta XX. mendearen bukaerarako 900 biztanle inguru zituen. XXI. mendearen hasieran hazkundeari ekin zion berriro. 2019. urtean 914 biztanle zituen, horietatik %27,02k 65 urte edo gehiago zituen eta atzerrian jaiotakoak %8,97 ziren.[11]
Olaberriko biztanleria |
---|
Ekonomia
2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak: Lehen sektorea BEGaren %19,7. Bigarren sektorea %79,6. Hirugarren sektorea %19,7. Eraikuntza %0,5.[11]
Politika
2011ko udal hauteskundeak
2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz Olaberriko alkatea OEO taldeko Jokin Garmendia Asurabarrena da.
Olaberriako udalbatza | |||||
Alderdia |
2011ko maiatzaren 22 | ||||
Zinegotziak | Boto kopurua | ||||
OEO (Independienteak) | 4 / 7 |
||||
Bildu | 2 / 7 |
||||
OHE (Independienteak) | 1 / 7 |
||||
Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ) | 0 / 7 |
||||
Datuen iturria: Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean |
2015eko udal hauteskundeak
2015eko udal hauteskundeetan hauek izan ziren emaitzak: OEO taldeak 336 boto (5 zinegotzi). EH Bilduk 122 boto (zinegotzi 1). OHE taldeak 87 boto (zinegotzi 1). PSE-EEk 19 boto.[12][13] Jokin Garmendia izendatu zuten alkate.[14]
2019ko udal hauteskundeak
2019ko udal hauteskundeetan hauek izan ziren emaitzak: OEO taldeak 328 boto (5 zinegotzi). EH BIlduk 188 boto (2 zinegotzi). PSE-EEk 24 boto.[12] Jokin Garmendia izendatu zuten alkate.[15]
Alkateak
Hauek izan dira Olaberriko azken alkateak:
Alkatea | Agintaldi hasiera | Agintaldi amaiera | Alderdia[16] | |
Jose M. Querejeta Arrista[16]/Arrieta[17] | 1979 | 1983 | Olaberriko Herri Elkartea | |
Juan Zubiarrain[17] | 1983 | 1987 | Independenteak | |
1987 | 1991 | Olaberriko Herri Elkartea | ||
1991 | 1995 | Independenteak | ||
1995 | 1999 | Olaberriko Herri Elkartea | ||
Txomin Mendoza Perez | 1999 | 2003 | Olaberriko Herri Elkartea | |
2003 | 2007 | Euzko Alderdi Jeltzalea-Eusko Alkartasuna | ||
Txomin Mendoza Perez | 2007 | 2011 | Olaberriarekin eta Olaberritarrak | |
Jokin Miren Garmendia Asurabarrena[14] | 2011 | 2015 | Olaberriarekin eta Olaberritarrak | |
Jokin Miren Garmendia Asurabarrena[14] | 2015 | 2019 | Olaberriarekin eta Olaberritarrak | |
Jokin Miren Garmendia Asurabarrena[15][18] | 2019 | Jardunean | Olaberriarekin eta Olaberritarrak |
Euskara
Gipuzkeraren[22] aldaera bat da Olaberriko euskara, zehazki, sartaldeko gipuzkeran[23] katalogaturik dagoen Goierriko euskara[24] da herrian hitz egiten dena. Datuen arabera, herriko euskaldunak %50.87 dira, eta euskararen erabilera %18.9 da.
Eustaten arabera, 2016an herritar euskaldunak %58,01 ziren.[11]
Ondasun nabarmenak
- Olaberriko udaletxea: Udalaren egoitza.
- San Joan Bataiatzailearen eliza: Elizaren lehen aipamenak 1568koak dira. Barrokoa.[25][26]
- Santa Kutz baseliza (XVII. mendeko elementuak ditu)[27][28]
- Baserriak: Bengoetxea Txiki (XVI. mendekoa, egurrezko arkupea duen bakarra)[29], Otxoategi (XVI. mendekoa, armarriduna)[30] eta Sagastilluna (XVIII. mendekoa, barrokoa[31], harrizko egitura sendoa duena).
Olaberritar ospetsuak
- Francisco Goitia (1850 - 1914) industrialaria eta enpresaburua izan zen.
- Bernabe Oiarzabal (1912 - 1982), margolaria.
- Joakin Berasategi (1939 - 2012), bertsozalea, Sendoa argitaletxearen sortzailea.
- Josu Irastortza (1954), musikaria.
- Jose Antonio Begiristain Napo (1963) dantzaria.
- José María Aristrain (1963), enpresaria.
- Txiki Begiristain (1964), Realeko eta Bartzelonako futbolari ohia, Bartzelona futbol taldeko zuzendari tekniko ohia, Manchester Cityko gaur egungo zuzendari teknikoa.
Erreferentziak
- ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ a b Euskaltzaindia. (PDF) 140. arauaː Gipuzkoako herri-izendegia. .
- ↑ «Historia» Olaberria (Noiz kontsultatua: 2020-06-27).
- ↑ «Bake epaitegia» Olaberria (Noiz kontsultatua: 2020-06-27).
- ↑ a b «Hezkuntza» Olaberria (Noiz kontsultatua: 2020-06-27).
- ↑ «Haurreskolak - Haurreskolako datuak» www.haurreskolak.eus (Noiz kontsultatua: 2020-06-27).
- ↑ a b «Gazteria» Olaberria (Noiz kontsultatua: 2020-06-27).
- ↑ a b c «Kirola» Olaberria (Noiz kontsultatua: 2020-06-27).
- ↑ «Liburutegia» Olaberria (Noiz kontsultatua: 2020-06-27).
- ↑ a b c «Web Eustat. Olaberriako datu estatistikoak» eu.eustat.eus (Noiz kontsultatua: 2020-06-27).
- ↑ a b www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-06-27).
- ↑ «Olaberria bitasunerantz» Goierriko Hitza 2019-05-22 (Noiz kontsultatua: 2020-06-27).
- ↑ a b c «Jokin Garmendia: "Dena zaharberritu eta XXI. mendera iritsi nahi dugu Olaberrian"» Goierriko Hitza 2015-10-27 (Noiz kontsultatua: 2020-06-27).
- ↑ a b «Makilak aldatu dira eskuz» Goierriko Hitza 2019-06-17 (Noiz kontsultatua: 2020-06-27).
- ↑ a b (Gaztelaniaz) «Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2021-01-10).
- ↑ a b (Gaztelaniaz) «OLABERRIA - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2021-01-20).
- ↑ Olaberriko Udala. (Noiz kontsultatua: 2021-04-25).
- ↑ «Aranburu Jauregi, Pedro - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-27).
- ↑ «Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea» www.ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-27).
- ↑ «Dotrina ikasgai nagusi - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-27).
- ↑ «Erdialdekoa - Gipuzkera - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-12).
- ↑ «Sartaldekoa (G) - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-12).
- ↑ «Goierrikoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-12).
- ↑ «San Joan Bataiatzailearen eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-06-27).
- ↑ «Olaberria» www.olaberrikoudala.org (Noiz kontsultatua: 2020-06-27).
- ↑ «Gurutze Deunaren baseliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-06-27).
- ↑ «Olaberria» www.olaberrikoudala.org (Noiz kontsultatua: 2020-06-27).
- ↑ «Olaberria» www.olaberrikoudala.org (Noiz kontsultatua: 2020-06-27).
- ↑ «Olaberria» www.olaberrikoudala.org (Noiz kontsultatua: 2020-06-27).
- ↑ «Olaberria» www.olaberrikoudala.org (Noiz kontsultatua: 2020-06-27).
Ikus, gainera
Kanpo estekak
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Gipuzkoa |
- Olaberriko Udala
- Olaberriaren historia hastapenetatik 1804 arte (PDF).
- Olaberria, Google Maps zerbitzuan.
- Olaberriko albisteak Goierriko Hitzan