Tripoli

Tripoli; طرابلس
	hiria
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Libia
Izen ofiziala	طرابلس
Jatorrizko izena	طرابلس
Geografia
Koordenatuak	32°52′31″N 13°11′15″E / 32.87519°N 13.18746°E
Azalera	3.127 km²
Altuera	81 m
Demografia
Biztanleria	1.293.016 (2020ko urtarrilaren 1a); 0 (2020)
Dentsitatea	414 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	K.a. VII. mendea
Telefono aurrizkia	21
Ordu eremua	UTC+02:00
Hiri senidetuak	Aljer, Bogota, Beirut, Belo Horizonte, Dubai, Taxkent, Madril, Sarajevo, Kiev eta Dubai
Hizkuntza ofiziala	arabiera
	tripoli.info

Artikulu hau Libiako hiriburuari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Tripoli (argipena)».

Tripoli^[1]^[2] (arabieraz: ‫طرابلس‬‎, Ṭarābulus) Libiako hiriburua da, herrialdearen ipar-mendebaldean, Mediterraneo Itsasoaren ertzean. Gaur egun herrialde hartako hiri garrantzitsuena da, eta Tripolin dute egoitza Libiako Gobernu Zentralak eta Administrazioak.

2.000.000 biztanle inguru ditu, eta Afrikako bizi mailarik gorenetakoa ere bai.

Libiako kostaldeko oasi handiena da, eta nekazaritza produktuen (barazkiak, laboreak, fruitu arbolak, tabakoa) merkataritzagune garrantzitsuena (portua, errepidea, burdinbidea, aireportua). Arrantzak eta industriak ere (tabakogintza, petrolio findegiak, janari industria) garrantzi handia du hiriko ekonomian. Unibertsitatea eta nazioarteko aireportua ere baditu.

Klima

Datu klimatikoak (Tripoli)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	17.9	19.1	20.7	23.7	27.1	30.4	31.7	32.6	31.0	27.7	23.3	19.3	25.4
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	8.9	9.5	11.2	13.7	16.7	20.1	21.7	22.7	21.4	18.0	13.4	9.9	15.6
Euria (mm)	62.1	32.2	29.6	14.3	4.6	1.3	0.7	0.1	16.7	46.6	58.2	67.5	333.9
Euri egunak (≥ 0.1 mm)	9.4	6.4	5.8	3.3	1.5	0.6	0.2	0.0	2.3	6.8	6.9	9.1	52.3
Iturria: World Meteorological Organization^[3]

Ondarea

Monumentuei dagokienez. aipagarriak dira K.a. 163. urteko Marko Aurelioren marmolezko atea, XVI. mendeko gaztelua, 1736. urteko Karamanli meskita, 1883ko Gurgi meskita eta Erregearen jauregi modernoa.

Historia

Oea izena zuen antzina eta feniziar kolonia izan zen. Kartagotarren mendean egon zen. Hirugarren Gerra Punikoaren ostean, Erromatar Inperioak bereganatu zuen, eta Afrikako hiribururik garrantzitsuena izan zen eurentzat. Ondorem, bandaloek konkistatu zuten. Bizantziarrak nagusitu ziren gero, eta hiria gotortu zuten. 643. urtean musulmanek inbaditu zuten. Hafsitar dinastiaren garaian hiri oparoa izan zen eta 1510-1530 urteetan espainiarren mende egon zen. 1530-1551 urteetan Maltako Zaldunek konkistatu zuten eta 1551. urtean turkiarrek. Harrezkero baja batek gobernatutako berberiar erresuma bateko hiriburu eta piraten babesleku bihurtu zen. 1911. urtean italiarrek okupatu zuten, eta hiriko ekonomiak gorakada nabarmena izan zuen itsas bazterrean eraikitako portu berriari esker. 1941-1943 urteetako Libiako kanpainaren garaian Ardatzaren base izan zen, eta 1943-1951 urteetan britainiarren mende egon zen. 1992. urtean, Libiak Pan Am eta UTA konpainiako hegazkinen kontrako atentatua egin zutenei laguntza eman zielako aitzakipean, Estatu Batuetako hegazkinek bonbardatu zuten hiria eta, besteak beste, Muammar al Kadafi lehendakariaren alaba-orde bat hil zuten.

Herri eta hiri senidetuak

Tripoli ondorengo herri eta hiriekin senidetuta dago:

Belgrad (Serbia) Belo Horizonte (Brasil) Madril (Espainia)^[4]

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .
↑ Euskaltzaindia. Ekialde Hurbileko eta Ipar Afrikako toponimia. .
↑ World Meteorological Organization. Weather Information for Tripoli. .
↑ (Gaztelaniaz) Portal web del Ayuntamiento de Madrid. (Noiz kontsultatua: 2018-08-09).

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Tripoli

[Euskaltzaindia-1] Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .

[2] Euskaltzaindia. Ekialde Hurbileko eta Ipar Afrikako toponimia. .

[wmo-3] World Meteorological Organization. Weather Information for Tripoli. .

[4] (Gaztelaniaz) Portal web del Ayuntamiento de Madrid. (Noiz kontsultatua: 2018-08-09).

[1]

[2]

[3]

[4]