Sandy urakana

Txantiloi:Urakan infotaula Sandy urakana 2012ko 18. ekaitza, eta denboraldiko hamargarren urakana izan zen. Denboraldiaren amaieran sortu zen urriaren 22an mendebaldeko Karibe itsasoan.

Urakanaren bilakaera

Urriaren 22an sortu zen mendebaldeko Karibe itsasoan eta depresio tropikalak indarra hartu eta sei ordu beranduago ekaitz tropikal bihurtu zen Antilla txikietara ailegatuz. Urriaren 24an ekaitza urakan kategoriara igo zuten eta handik ordu gutxira urakanak Jamaika zeharkatu zuen. Hurrengo egunean ekaitzak itsasoan indarra hartu eta Kuba 2. kategoriako urakan moduan zeharkatu zuen. Urriaren 25eko arratsaldean urakanak indarra galdu zuen eta Floridako urakanen zentroak lehen kategoriara jaitsi zuen ekaitza.

Ondorengo egunetan lehen kategoriako urakanak iparralderantz jo zuen Golkoko korrontea jarraituz, baina urriaren 28an Ozeano Atlantikoaren erdian zegoen goi presio gune indartsu batek ekaitzek ipar atlantikoan urakanek duten ekialderanzko joera oztopatu eta Sandy urakanak mendebalderantz jo zuen, Ameriketako Estatu Batuetako ipar-ekialdeko kostaldean haize gogorrak eta olatu handiak eraginez.

Norabide aldaketa urriaren 29ko goizeko 8etan hasi zen nabaritzen eta Sandy ipar-mendebalderako norabidea hartu zuen. Azkenik, egun bereko arratsaldeko 5:46etan urakanaren begia kostaldera ailegatu zen New Jersey estatuko Avalon eta Sea Isle city bitartean Cape May konderrian.

Urriaren 29ko arratsaldeko zazpietan Sandy zikloi estratropikal izendatu zuten, hasierako ezaugarri tropikalak galtzean^[1].

Urakanaren eragina

Haiti

Urakanaren begia zuzenean Haititik igaro ez bazen ere, ekaitzaren haize eta euri-jasa indartsuek 52 hildako eragin zituzten^[2] eta beste 200.000 pertsona etxe gabe geratu dira. Herrialdearen hiriburuan, Port-au-Princen hainbat kale urez bete ziren eta 2010eko lurrikararen ondorioz altxatutako errefuxiatu kanpamenduek ere kalte handiak jasan zituzten.

Nazio Batuen elkartearen ustetan uholdeek Haitik bizi duen egoera oker lezakete.

Dominikar Errepublika

Dominikar Errepublikan bi pertsona hil ziren eta beste 8755 pertsona euren etxeetatik atera behar izan zituzten euriteek eragin zezaketen lubiziengatik. CNN telebista kateak esandakoaren arabera herrialdeko hiriburuko kaleen %70ean uholdeak izan ziren.

Jamaika

Jamaikan urakan baten begia lehen aldiz igaro zen lehen aldiz 24 urtean. Urakanak lehen kategoriako haizeekin jo zuen uhartea eta kalte material handiak eragin zituen. Haizeak zuhaitzak bota eta etxeetako teilatuak eraman zituen. Kingston hiriburutik gertu, gizon bat hil zen^[3] eta egoera aprobetxatuta lapurretan aritutako pertsonek polizia bat zauritu zuten.

Kuba

Jamaikan kaltean eragin eta hurrengo egunean Sandyk itsasoan indarra hartu eta 2. kategoriako urakan modura ailegatu zen Kubara. Gobernuak 55.000 pertsona ebakuatu zituen isasoaren igoerak eragin zezakeen uholdetik babesteko. Urakanaren begia Santiago de Cuba hiritik mendebaldera igaro zen, herrialdeko bigarren hiririk jendetsuena.

Guztira bederatzi pertsona hil ziren Santiago de Cubako probintzian eta beste bi pertsona Guantanamo probintzian. Gehienak haizeak botatako teilatu edo zuhaitzengatik hil ziren. Sandy urakana Kuban 2005ean izandako Dennis urakanetik egon den ekaitzik hilgarriena izan zen^[4].

Ameriketako Estatu Batuak

Urriaren 28an urakanak ipar-mendebalderako norabidea hartzean Ameriketau Estatu Batuetako ipar-ekialdeko estatuek Sandy ekaitzaren eragina zuzenean jasan zuten. Kalte gehien jasan zuten estatuak Virginia, Washington DC, Maryland, Delaware, Connecticut, Pennsylvania, Rhode Island, New Jersey, New York eta Massachusetts izan ziren.

Virginian estatuaren mendebaldean urakanaren hezetasunari Kanadatik etorritako haize hotzari batu zitzaion eta metro erdirainoko elurra jausi zen lekurik menditsuenetan. Ekaitzaren haizerik indartsuenen momentuan 200.000 etxebizitza izan ziren argindarrik gabe eta hurrengo egunean kopuru hori oraindik 92.000koa zen.

Washington DC estatuan, AEBetako hiriburuan erakunde publikoetako langileak etxera bidali zituzten urriaren 29tik urriaren 30era bitartean, lan egitera etortzeak zekarren arriskua zela eta. Hiriko aireportu nagusia itxita egon zen urriaren 29an 120 kilometro ordu arteko haize boladengatik.

Maryland estatuan Ocean Cityn itsasoak kostaldeko egurrezko kaia eta hainbat etxe kaltetu zituen. Horrez gain, estatuko gobernadoreak Millard E. Tydings Memorial eta Chesapeake badiaren gaineko zubiak itxi zituen. AEBetako meteorologia zerbitzuak 500mm-ko prezipitazioak neurtu zituen urriaren 29an Cheasapeake badiaren inguruan^[5].

Delaware estatuan, Rehoboth Beachen 160mm jausi ziren eguneko lehen orduetan eta 13.900 etxe argindarrik gabe geratu ziren, haize gogorrengatik. Kostaldea hegoaldetik iparraldera zeharkatzen duen Delaware estatuko "Route 1" errepidea moztu behar izan zuten, olatuek eta itsasgorak eragindako uholdearengatik.

New Jersey estatuak, urakanaren indarra gogorren jasan zuen estatua izan zen New Yorkekin batera. Hoboken eta Atlantic City hiriak ia erabat bete ziren urez. Gobernadoreak Goardia Nazionalaren laguntza eskatu behar izan zuen^[6].

"Jersey Shore" edo Jerseyko kostalde osoa urez bete zen urriaren 29 eta urriaren 30aren bitarteko gaueko itsasgoran.

New York estatuan kaltetuena New York hiria izan zen. Arratsaldean haizeak One57 eraikitzen zegoen etxeorratzaren garabia bat bota zuen eta hiriko suhiltzaileek 57. kalea itxi behar izan zuten, kalera jausi zitezkeen garabia zatiengatik. Manhattanen bertan Chelsea auzoan, haizeak lau solairuko fatxada oso bat eraitsi zuen^[7]. Gaueko hamaiketan itsasgorak Manhattan hegoaldeko Battery park urez bete zuen eta gauak aurrera egin ahala gorantz jarraitu zuen eta uholdea Chinatown, 33th street^[8] edo First Avenue bezalako guneetara hedatu zen.

Urriaren 30eko gauerdiko ordu bietan itsasgoraren gorengo momentuan ura World Trade Center berriaren eraikuntza gunera, New Yorkeko metrora^[9], eta burtsako sotora ailegatu zen.

Hildakoak

Hildakoak eta kalteak herrialdearen arabera
Herrialdea	Hildakoak	Desagertuta	Kalteak (dolarretan)	Iturriak
Txantiloi:USA Estatu Batuak	131	1	50.000 milioi dolar	^[10]
Txantiloi:HTIHaiti	60	20	74 milioi dolar	^[11]
Txantiloi:CUBKuba	11	0	2.000 milioi dolar	^[12]
Txantiloi:BHSBahamak	2	0	300 milioi dolar	^[13]^[14]
Txantiloi:DOM Dominikar Errepublika	2	0	Ezezaguna	^[12]
Txantiloi:CANCanada	2	0	Ezezaguna	^[15]
Txantiloi:JAMJamaika	1	0	55,23 milioi dolar	^[12]
Guztira	209	15	52.400 milioi dolar

Argazkiak

Itsasoak trenbide bateraino eramandako ontzia New York hiritik gertu.
Haizeak botatako zuhaitzak New Yorkeko Upper West Side auzoan.
Olatuak Manhattango East Riverren.
Kalteak Kubako Guantanamo Badia Basean.
Olatuak Massachusetts estatuko Marblehead herrian.

Ikus, gainera

2012ko Atlantikoko zikloi tropikalen zerrenda

Erreferentziak

↑ http://www.nhc.noaa.gov/text/refresh/MIATCUAT3+shtml/292256.shtml Urakanen Zentro Nazionala
↑ http://www.miamiherald.com/2012/10/27/3069750/sandy-still-a-hurricane-heads.html Miami Herald egunkariko albistea.
↑ http://news.sky.com/story/1002376/hurricane-sandy-hits-cuba-after-jamaica Sky telebista katearen webgunea.
↑ http://www.washingtonpost.com/world/the_americas/hurricane-sandy-whips-at-bahamas-with-wind-and-rain-will-soon-threaten-us-east-coast/2012/10/25/e63d698a-1f08-11e2-8817-41b9a7aaabc7_story.html Washington Post egunkariko albistea.
↑ http://images.meteociel.fr/im/3242/sandye_zwy1.gif
↑ http://bigstory.ap.org/article/superstorm-sandy-takes-aim-atlantic-coast-0 Associated Press
↑ http://edition.cnn.com/2012/10/29/us/hurricane-sandy-color/index.html CNN telebista kateko albistea.
↑ http://estaticos.elmundo.es/albumes/2012/10/28/amenaza_sandy/2137785335_extras_albumes_0_1024.jpg 33th street urez beteta erakusten duen argazkia.
↑ http://estaticos01.cache.el-mundo.net/america/imagenes/2012/10/30/estados_unidos/1351582284_0.jpg New Yorkeko metroa urez betetzen erakusten duen argazkia.
↑ .
↑ .
↑ ^a ^b ^c .
↑ .
↑ .
↑ .

Kanpo loturak

Artikulu hau meteorologiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.

[1] ttps://www.nhc.noaa.gov/text/refresh/MIATCUAT3+shtml/292256.shtml Urakanen Zentro Nazionala

[2] ttps://www.miamiherald.com/2012/10/27/3069750/sandy-still-a-hurricane-heads.html Miami Herald egunkariko albistea.

[3] ttps://news.sky.com/story/1002376/hurricane-sandy-hits-cuba-after-jamaica Sky telebista katearen webgunea.

[4] ttps://www.washingtonpost.com/world/the_americas/hurricane-sandy-whips-at-bahamas-with-wind-and-rain-will-soon-threaten-us-east-coast/2012/10/25/e63d698a-1f08-11e2-8817-41b9a7aaabc7_story.html Washington Post egunkariko albistea.

[5] ttps://images.meteociel.fr/im/3242/sandye_zwy1.gif

[6] ttps://bigstory.ap.org/article/superstorm-sandy-takes-aim-atlantic-coast-0 Associated Press

[7] ttps://edition.cnn.com/2012/10/29/us/hurricane-sandy-color/index.html CNN telebista kateko albistea.

[8] ttps://estaticos.elmundo.es/albumes/2012/10/28/amenaza_sandy/2137785335_extras_albumes_0_1024.jpg 33th street urez beteta erakusten duen argazkia.

[9] ttps://estaticos01.cache.el-mundo.net/america/imagenes/2012/10/30/estados_unidos/1351582284_0.jpg New Yorkeko metroa urez betetzen erakusten duen argazkia.

[214_dead_in_US-10] .

[charles1-11] .

[Deaths-12] .

[ens-newswire-13] .

[bahd-14] .

[debris-15] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]