Edukira joan

Limerick: berrikuspenen arteko aldeak

Koordenatuak: 52°39′55″N 8°37′26″W / 52.6653°N 8.6238°W / 52.6653; -8.6238
Wikipedia, Entziklopedia askea
Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasuna
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
Gartxoak (eztabaida | ekarpenak)
106.327 edits
No edit summary
Gartxoak (eztabaida | ekarpenak)
106.327 edits
 
(13 erabiltzailek tartean egindako 36 berrikusketa ez dira erakusten)
1. lerroa: 1. lerroa:
{{Hiri orokor infotaula
{{Irlandako Errepublikako udalerri infotaula automatikoa
| izena = Limerick</br>Luimneach
| irlanderaz = Luimneach
| probintzia ={{bandera|Munster}}
| ofiziala =
| konderria = [[Fitxategi:Flag_of_the_counties_of_Fermanagh_and_Limerick.svg|23px]] [[Limerick konderria]]
| izen alternatiboa =
| irudia = Limerickcitycollage3.jpg
| izen alternatiboa balioa =
| biztanleria = 95.854 (2016)
| lurraldea = '''Urbs Antiqua Fuit Studiisque Asperrima Belli'''</small><br />
| postakodea =
<small>''Gerrako trebezietan oso jaioa zen antzinako hiri bat bazen''</small>
}}
| bandera = Colours-of-Limerick.png
'''Limerick/Luimneach''' [[Irlandako Errepublika]]ko hirugarren hiririk handiena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Biggest Cities Ireland|url=https://www.geonames.org/IE/largest-cities-in-ireland.html|aldizkaria=www.geonames.org|sartze-data=2024-03-10}}</ref> eta [[limerick konderria|izen bereko konderriaren]] hiriburua da, herrialdeko hego-mendebaldean kokatutakoa. Hiri hau [[Shannon ibaia]]k zeharkatzen du<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Enjoy the River Shannon in Limerick|hizkuntza=en|url=https://www.limerick.ie/discover/explore/recommended-trips/enjoy-river-shannon-limerick|aldizkaria=www.limerick.ie|sartze-data=2024-03-10}}</ref>. Limericken metropoli eremuak 102.287 biztanle ditu 2022ko erroldaren arabera<ref>{{Erreferentzia|url=https://data.cso.ie/|aldizkaria=data.cso.ie|sartze-data=2024-03-10}}</ref>.
| armarria = IRL COA Limerick.svg
| nongo = Limerickeko
| kodea = IE
| kodea2 = IRL
| probintzia =
| probintziabalioa =
| alkatea = Gerry McLoughlin
| dn = 52
| mn = 39
| sn = 54
| de = 8
| me = 37
| se = 25
| N=N
| W=W
| besterik1 = '''Herrialdea'''<br />'''Lurralde Historikoa'''<br />
| besterik1balioa = {{IRL|1}}<br />[[Fitxategi:Flag of Munster.svg|20px|border]] [[Munster]] <br />[[Fitxategi:Limerick-Fermanagh.svg|20px|border]] [[Limerickeko konderria]]
| herritar = Limericktar
| besterik2 =
| besterik2balioa =
| kokapena = kokapenmapa
| irudia = Limerick - Shannon River cropped.jpg
| irudiaren testua = Limerick hiriko ikuspegia: [[Shannon ibaia]] eta [[King John's gaztelua]].
| sorrera = 812
| postakodea = L
| azalera = 20.79
| metropolia = 91.454
| altuera =
| biztanleria = 57.106
| urtea = 2011
| dentsitatea =
| web = http://www.limerick.ie/ Webgune ofiziala
|}}
'''Limerick/Luimneach''' [[Irlandako Errepublika]]ko hirugarren hiririk handiena eta [[Limerickeko konderri|izen bereko konderriaren]] hiriburua da, herrialdeko hego-mendebaldean kokatutakoa. Hiri hau [[Shannon ibaia]]k zeharkatzen du. Limerickek 57.106 biztanle ditu (2011) baina metropoli eremua 91.454-taraino iristen da.


== Geografia eta klima ==
== Geografia eta klima ==
Limerick Shanon ibaiak sortzen duen estuarioan dago, eta ibaia zeharkatzeko hiru toki daudenez oso toki estrategikoa izan da betidanik. Bestalde ''Golden Vale'' lautadaren hegoaldean kokatzen da. Lautada hau oso aproposa da nekazaritza eta abeltzaintzareko.
Limerick Shanon ibaiak sortzen duen estuarioan dago, eta ibaia zeharkatzeko hiru toki daudenez oso toki estrategikoa izan da betidanik. Bestalde ''Golden Vale'' lautadaren hegoaldean kokatzen da. Lautada hau oso aproposa da nekazaritza eta abeltzaintzareko.


Klima ozeaniko epela du. 977mm-ko prezipitazioak izaten ditu urtean eta batazbesteko tenperaturak 3ºC urtarrilean eta 20ºC uztailean dira. Sekula erregistratu den tenperaturarik baxuena -11'4ºC izan da (2010an) eta altuena 31'6ºC (1995ean)
Klima ozeaniko epela du. 977mm-ko prezipitazioak izaten ditu urtean eta batazbesteko tenperaturak 3&nbsp;°C urtarrilean eta 20&nbsp;°C uztailean dira. Sekula erregistratu den tenperaturarik baxuena -11'4&nbsp;°C izan da (2010an) eta altuena 31'6&nbsp;°C (1995ean)

<div style="width:60%">
{{Klima
|location= [[Shannon aireportua]], 1981-2010
|Jan record high C = 14.8
|Feb record high C = 15.5
|Mar record high C = 20.2
|Apr record high C = 23.5
|May record high C = 28.0
|Jun record high C = 31.6
|Jul record high C = 30.6
|Aug record high C = 29.8
|Sep record high C = 26.1
|Oct record high C = 22.3
|Nov record high C = 18.2
|Dec record high C = 15.3
|year record high C = 31.6
|Jan high C = 8.8
|Feb high C = 9.2
|Mar high C = 11.1
|Apr high C = 13.3
|May high C = 16.0
|Jun high C = 18.5
|Jul high C = 19.8
|Aug high C = 19.6
|Sep high C = 17.7
|Oct high C = 14.3
|Nov high C = 11.1
|Dec high C = 9.0
|year high C = 14.0
|Jan mean C = 6.0
|Feb mean C = 6.2
|Mar mean C = 7.8
|Apr mean C = 9.5
|May mean C = 12.1
|Jun mean C = 14.6
|Jul mean C = 16.4
|Aug mean C = 16.2
|Sep mean C = 14.2
|Oct mean C = 11.2
|Nov mean C = 8.3
|Dec mean C = 6.3
|year mean C = 10.7
|Jan low C = 3.2
|Feb low C = 3.2
|Mar low C = 4.5
|Apr low C = 5.7
|May low C = 8.2
|Jun low C = 11
|Jul low C = 13
|Aug low C = 12.7
|Sep low C = 10.8
|Oct low C = 8.2
|Nov low C = 5.5
|Dec low C = 3.6
|year low C = 7.4
|Jan record low C = -11.2
|Feb record low C = -9.8
|Mar record low C = -7.8
|Apr record low C = -4.1
|May record low C = -0.9
|Jun record low C = 1.5
|Jul record low C = 6.0
|Aug record low C = 2.9
|Sep record low C = 1.3
|Oct record low C = -2.0
|Nov record low C = -6.6
|Dec record low C = -11.4
|year record low C = -11.4
|precipitation colour = green
|Jan precipitation mm = 102.3
|Feb precipitation mm = 76.2
|Mar precipitation mm = 78.7
|Apr precipitation mm = 59.2
|May precipitation mm = 64.8
|Jun precipitation mm = 69.8
|Jul precipitation inch= |Jul precipitation cm= |Jul precipitation mm = 65.9
|Aug precipitation inch= |Aug precipitation cm= |Aug precipitation mm = 82.0
|Sep precipitation inch= |Sep precipitation cm= |Sep precipitation mm = 75.6
|Oct precipitation inch= |Oct precipitation cm= |Oct precipitation mm = 104.9
|Nov precipitation inch= |Nov precipitation cm= |Nov precipitation mm = 94.1
|Dec precipitation inch= |Dec precipitation cm= |Dec precipitation mm = 104.0
|Jan humidity = 81
|Feb humidity = 75
|Mar humidity = 71
|Apr humidity = 64
|May humidity = 63
|Jun humidity = 65
|Jul humidity = 68
|Aug humidity = 68
|Sep humidity = 69
|Oct humidity = 75
|Nov humidity = 81
|Dec humidity = 83
|year humidity = 71.9
|Jan precipitation days= 16
|Feb precipitation days= 12
|Mar precipitation days= 14
|Apr precipitation days= 11
|May precipitation days= 12
|Jun precipitation days= 11
|Jul precipitation days= 12
|Aug precipitation days= 13
|Sep precipitation days= 12
|Oct precipitation days= 16
|Nov precipitation days= 15
|Dec precipitation days= 15
|unit precipitation days = 1.0 mm
|Jan snow days = 2.3
|Feb snow days = 2.3
|Mar snow days = 1.4
|Apr snow days = 0.5
|May snow days = 0
|Jun snow days = 0
|Jul snow days = 0
|Aug snow days = 0
|Sep snow days = 0
|Oct snow days = 0
|Nov snow days = 0.1
|Dec snow days = 1.3
|Jan sun = 49.6
|Feb sun = 65.6
|Mar sun = 100.0
|Apr sun = 153.1
|May sun = 180.0
|Jun sun = 156.0
|Jul sun = 140.5
|Aug sun = 140.1
|Sep sun = 117.0
|Oct sun = 89.9
|Nov sun = 60.0
|Dec sun = 43.4
|source =<ref name="LK climate data">From the [http://www.met.ie/climate-ireland/1981-2010/shannon.html] of [[Met Éireann]]; see {{erreferentzia|url=http://www.met.ie/climate/shannonairport.asp|izenburua=[[Shannon Airport]] (Weather Observing Stations)}}</ref>
|date=July 2012}}
</div>


== Historia ==
== Historia ==
Limerickeko lehenengo asentamenduak ''Inis Sibhtonn'' zuen izena, zeina "erregearen uhartea" esan nahi duen. Limerick herria bera [[vikingo]]ek sortu zuten 812 urtean eta hauek ''Hlymrekr'' izena eman zioten.
Limerickeko lehenengo asentamenduak ''Inis Sibhtonn'' zuen izena, zeinak "erregearen uhartea" esan nahi duen. Limerick herria bera [[bikingo|vikingoek]] sortu zuten 812 urtean eta hauek ''Hlymrekr'' izena eman zioten<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Limerick, tras la huella de 'Las cenizas de Ángela' y otros hitos de Irlanda|hizkuntza=es|data=2017-06-28|url=https://www.elmundo.es/viajes/europa/2017/06/28/590337f6e5fdeaaa548b457a.html|aldizkaria=ELMUNDO|sartze-data=2024-03-10}}</ref>.


XII mendean [[normandiar]]rek hiria berdiseinatu zuten eta [[King John's gaztelua|Joanes erregearen gaztelua]] eta [[Andre Mariaren katedrala (Limerick)|Andre Mariaren katedrala]] eraiki zituzten. Garai hartan Thomond erresumako hiriburua izan zen eta hala iraun zuen 1543ean desegin zen arte. Gaur egun oraindik ohiko toponimoa da Thomond.
XII mendean [[normandiar]]rek hiria berdiseinatu zuten eta [[King John's gaztelua|Joanes erregearen gaztelua]] eta [[Andre Mariaren katedrala (Limerick)|Andre Mariaren katedrala]] eraiki zituzten. Garai hartan Thomond erresumako hiriburua izan zen eta hala iraun zuen 1543ean desegin zen arte. Gaur egun oraindik ohiko toponimoa da Thomond.


Shannon estuarioko hiri estrategikoa zenez, XVII mendeko gerra zibiletan nabarmen sufritu zituen [[Oliver Cromwell]]en (1651) eta [[Gilen III.a Ingalaterrakoa eta II.a Eskoziakoa|Gilen III.aren aldekoen]] setioak (1690), batez ere [[Boyneko gudua]] galdu eta ihes egin zuten irlandar errebeldeei babesa eman zienean. Azken gertakari honek makina bat kondaira sortu ditu irlandar folklorean. Setioa Limerickeko Itunarekin amaitu zen 1691ean. Itun honek eskubideak eman zizkien katolikoei, beti ere Gilen III.aren menpekotasuna onartuz.
Shannon estuarioko hiri estrategikoa zenez, XVII mendeko gerra zibiletan nabarmen sufritu zituen [[Oliver Cromwell]]en (1651) eta [[Gilen III.a Ingalaterrakoa eta II.a Eskoziakoa|Gilen III.aren aldekoen]] setioak (1690), batez ere [[Boyneko gudua]] galdu eta ihes egin zuten irlandar errebeldeei babesa eman zienean. Azken gertakari honek makina bat kondaira sortu ditu irlandar folklorean. Setioa Limerickeko Itunarekin amaitu zen 1691ean. Itun honek eskubideak eman zizkien katolikoei, beti ere Gilen III.aren menpekotasuna onartuz<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Treaty of Limerick|url=https://www.askaboutireland.ie/learning-zone/primary-students/looking-at-places/limerick-city/limerick-city-history/the-treaty-of-limerick/|aldizkaria=www.askaboutireland.ie|sartze-data=2024-03-10}}</ref>.


Bake egoera honek hiriaren loraldi ekonomikoa ekarri zuen. Merkataritzak ekarritako aberastasunari esker Limerick asko handitu zen eta erdigunean georgiar estiloko etxeak eraiki ziren, gaur egun duen itxura hartuz. [[Batasun Agiria (1800)|1800ko Batasun Agiriak]] eta [[Irlandako Gosete Handia]]k hiriaren hazkundea gelditu eta gainbehera ekarri zuen. Hala ere [[Dublin]], [[Cork]] eta [[Waterford]]erako trenbideak eraiki ziren eta inguruko erdigune izaten jarraitu zuen.
Bake egoera honek hiriaren loraldi ekonomikoa ekarri zuen. Merkataritzak ekarritako aberastasunari esker Limerick asko handitu zen eta erdigunean georgiar estiloko etxeak eraiki ziren, gaur egun duen itxura hartuz. [[Batasun Agiria (1800)|1800ko Batasun Agiriak]] eta [[Irlandako Gosete Handia]]k hiriaren hazkundea gelditu eta gainbehera ekarri zuen. Hala ere [[Dublin]], [[Cork]] eta [[Waterford]]erako trenbideak eraiki ziren eta inguruko erdigune izaten jarraitu zuen.


XX mendea [[Irlandar Independentzia Gerra]]rekin hasi zen. Limericken britainiar armadaren aurkako protesta sutsuak izan ziren eta hiriak bere burua [[Sobiet (kontseilua)|soviet]] aske izendatu zuen 1919 apirilaren 15ean. Egoera honek astebete iraun zuen.
XX mendea [[Irlandar Independentzia Gerra]]rekin hasi zen. Limericken britainiar armadaren aurkako protesta sutsuak izan ziren eta hiriak bere burua [[Sobiet (kontseilua)|soviet]] aske izendatu zuen 1919 apirilaren 15ean. Egoera honek astebete iraun zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Exhibition: Limerick Soviet|hizkuntza=en|url=https://www.limerick.ie/discover/whats-on/art-exhibitions/exhibition-limerick-soviet|aldizkaria=www.limerick.ie|sartze-data=2024-03-10}}</ref>.


== Ekonomia ==
== Ekonomia ==
Dublinen eta Corkek ondoren, Irlandako hirugarren ekonomia gunea da. Unibertsitateak, Teknologia Institutuak eta Aireportuak Ipar Amerikako konpainia handiak ekarri dituzte Limerickera, besteak beste '''Dell''' (teknologia berriak) eta '''Johnson & Johnson''' (lentillak).
Dublinen eta Corkek ondoren, Irlandako hirugarren ekonomia gunea da. Unibertsitateak, Teknologia Institutuak eta Aireportuak Ipar Amerikako konpainia handiak ekarri dituzte Limerickera, besteak beste '''Dell''' (teknologia berriak) eta '''Johnson & Johnson''' (lentillak).


Dell-ek berak Irlandako [[Barne produktu gordin]]aren %2a ekoizten zuen, baina 2009an lantegia Limericketik atera eta Poloniara eramatean langabezia tasak gora egin du hirian. Gaur egun %28'6koa da, Irlandako batazbestekoaren bikoitza.
Dell-ek berak Irlandako [[Barne produktu gordin]]aren %2a ekoizten zuen, baina 2009an lantegia Limericketik atera eta Poloniara eramatean langabezia tasak gora egin du hirian. Gaur egun %28'6koa da, Irlandako batazbestekoaren bikoitza.
66. lerroa: 168. lerroa:
Irlandako kultur hiri nagusietako bat da Limerick. ''Belltable Theater'' antzokia, arte garaikideko ''Limerick City Gallery of Art'' museoa, ''Irish Chamber Orchestra'' (Irlandako Ganbara Orkestra) eta ''Hunt Museum'' dira honen adibide.
Irlandako kultur hiri nagusietako bat da Limerick. ''Belltable Theater'' antzokia, arte garaikideko ''Limerick City Gallery of Art'' museoa, ''Irish Chamber Orchestra'' (Irlandako Ganbara Orkestra) eta ''Hunt Museum'' dira honen adibide.


Hiri honetan ''[[Angela's Ashes]]'' eleberria eta [[Angela's Ashes (filma)|izen bereko filma]] girotuta daude. Bertakoa da [[The Cranberries]] musika talde famatua ere.
Hiri honetan ''[[Angela's Ashes]]'' eleberria eta [[Angela's Ashes (filma)|izen bereko filma]] girotuta daude<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Visit Angela's Ashes Walking Tour with Discover Ireland|hizkuntza=en|url=https://www.discoverireland.ie/limerick/angela-s-ashes-walking-tour|aldizkaria=Discover Ireland|sartze-data=2024-03-10}}</ref>. Bertakoa da [[The Cranberries]] musika talde famatua ere<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Cranberries y la ciudad de Limerick – Lalila.org|hizkuntza=es|data=2022-03-18|url=https://www.lalila.org/the-cranberries-y-la-ciudad-de-limerick/|sartze-data=2024-03-10}}</ref>.


== Kirolak ==
== Kirolak ==
[[Hamabosteko errugbi|Errugbia]] da kirol maiteena Limerickeko konderrian, "Errugbiaren Irlandako hiriburua" dela esaten da. 2006 eta 2008an [[Europako errugbi kopa|Heinecken Cup]] Europako txapelketa handia irabazi zuen [[Munster Rugby]] taldearen egoitza Limericken dago<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Thomond Park Stadium|hizkuntza=en|url=https://www.limerick.ie/discover/eat-see-do/sports-recreation/sports-venues/thomond-park-stadium|aldizkaria=www.limerick.ie|sartze-data=2024-03-10}}</ref>, [[Cork]]en ere jokatzen badu ere. Irlandako liga handian dabiltzan elkarte ugari Limerickekoak dira, hala nola, ''Shannon'', ''Garryowen'', ''Old Crescent'' eta ''Young Munster''. [[Shannon RFC]] da All-Ireland errugbi liga gehien irabazi dituen taldea, 9 hain zuzen ere.
Limerick Irlandako [[errugbi]]aren hiriburua dela esaten da. Bertan du egoitza [[Munster Rugby]] taldeak. Munster bi aldiz izan da [[Europako errugbi kopa|Heineken kopako]] txapelduna, 2006an eta 2008an.


Joko gaelikoei dagokienez [[Limerick GAA]] taldeak zazpi aldiz irabazi du [[hurling]]aren [[All-Ireland Senior Hurling Championship|txapelketa nagusia]]. [[Futbol gaeliko]]aren atalean bi garaipen ditu [[All-Ireland Senior Football Championship|txapelketa nagusian]], baina biak ere XIX mendearen bukaeran lorturikoak dira.
Errugbiaz gai [[Futbol gaeliko]]a baina batez ere [[hurling]]a dira nagusi Limericken. [[Futbol]]ak eta [[kriket]]ak ere badute jarraipena.

[[Futbol]]ean ere maila polita erakutsi du Limerickeko futbol taldeak Irlandako bi [[Irlandako futbol liga|Liga]] eta bi [[Irlandako futbol kopa|Kopa]] irabaziz.


== Ondasun nabarmenak ==
== Ondasun nabarmenak ==
* [[King John's gaztelua]]: 1200an Shannon ibaiaren uhartean eraikia.
* [[King John's gaztelua]]: 1200an Shannon ibaiaren uhartean eraikia<ref>{{Erreferentzia|izena=Sharon Slater {{!}}|abizena=May 28|izenburua=Images of Limerick Castle through the centuries|hizkuntza=en-US|abizena2=Places|izena2=2013 {{!}} Limerick|data=2013-05-28|url=https://limerickslife.com/limerick-castle/|sartze-data=2024-03-10}}</ref>.
* [[Andre Mariaren katedrala (Limerick)|Andre Mariaren katedrala]]: Katedral anglikar hau hiriko eraikin zaharrena, 1172an eraikia.
* [[Andre Mariaren katedrala (Limerick)|Andre Mariaren katedrala]]: Katedral anglikar hau hiriko eraikin zaharrena, 1172an eraikia<ref>{{Erreferentzia|izena=Sharon Slater {{!}}|abizena=Jul 23|izenburua=St. Mary's Cathedral - Church of Ireland • Churches|hizkuntza=en-US|abizena2=Churches|izena2=2004 {{!}}|data=2004-07-23|url=https://limerickslife.com/st-marys-cathedral/|sartze-data=2024-03-10}}</ref>.
* Saint John's katedrala: 1861ean jasotako katedral katolikoa.
* Saint John's katedrala: 1861ean jasotako katedral katolikoa.
* Hunt museoa.
* Hunt museoa.
90. lerroa: 194. lerroa:
<gallery>
<gallery>
Irudi:OConnell.JPG|Limerickeko O'Connell kalea
Irudi:OConnell.JPG|Limerickeko O'Connell kalea
Irudi:LimerickCity StMarysCathedral.jpeg|[[Andre Mariaren katedrala (Limerick)|Andre Mariaren katedrala]]
Irudi:LimerickCICathedral.jpg|[[Andre Mariaren katedrala (Limerick)|Andre Mariaren katedrala]]
Irudi:St Johns Cathedral Limerick Ireland.jpg|Saint John's katedrala
Irudi:St Johns Cathedral Limerick Ireland.jpg|Saint John's katedrala
Irudi:RiverPointLimerickIreland.JPG|River Point eraikina
Irudi:RiverPointLimerickIreland.JPG|River Point eraikina
97. lerroa: 201. lerroa:


== Hiri senidetuak ==
== Hiri senidetuak ==
* {{USA}} [[New Brunswick]] ([[New Jersey]])
* {{banderaikur|AEB}} [[Brunswick Berria|New Brunswick]] ([[New Jersey]])
* {{FRA}} [[Quimper]] ([[Bretainia]])
* {{banderaikur|Frantzia}} [[Quimper]] ([[Bretainia]])
* {{USA}} [[Spokane (Washington)|Spokane]] ([[Washington (estatua)|Washington]])
* {{banderaikur|AEB}} [[Spokane (Washington)|Spokane]] ([[Washington (estatua)|Washington]])
* {{USA}} [[Limerick Township]], ([[Pennsylvania]])
* {{banderaikur|AEB}} [[Limerick Township]], ([[Pennsylvania]])
* {{POL}} [[Starogard Gdański]] ([[Mendebaldeko Pomerania]])
* {{banderaikur|Polonia}} [[Starogard Gdański]] ([[Mendebaldeko Pomeraniako voivoderria|Mendebaldeko Pomerania]])


== Kanpo loturak ==
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
{{commonskat|Limerick}}
* [http://www.limerickcity.ie Limerick hiriko webgune ofiziala] {{en}}


== Kanpo estekak ==
* [https://web.archive.org/web/20120919100659/http://www.limerickcity.ie/ Limerick hiriko webgune ofiziala] {{en}}
{{autoritate kontrola}}

{{Limerick hiriko auzo aurkibidea}}
{{Limerick konderriko udalerriak}}
{{Irlandako hiri aurkibidea}}
{{Irlandako hiri aurkibidea}}


[[Kategoria:Limerick]]
[[Kategoria:Limerick]]
[[Kategoria:Irlandako portuak]]
[[Kategoria:Irlandako portuak]]

[[be:Горад Лімерык]]
[[bg:Лимерик]]
[[br:Luimneach]]
[[ca:Limerick]]
[[cs:Limerick]]
[[cy:Limerick]]
[[da:Limerick (by)]]
[[de:Limerick]]
[[el:Λίμερικ]]
[[en:Limerick]]
[[eo:Limerick]]
[[es:Limerick]]
[[et:Limerick]]
[[fa:لیمرک]]
[[fi:Limerick]]
[[fo:Limerick]]
[[fr:Limerick (Irlande)]]
[[ga:Luimneach]]
[[gd:Luimneach]]
[[gl:Limerick - Luimneach]]
[[gv:Limmeragh]]
[[he:לימריק]]
[[hu:Limerick]]
[[id:Limerick]]
[[it:Limerick]]
[[ja:リムリック]]
[[ko:리머릭]]
[[la:Limerick]]
[[lt:Limerikas]]
[[lv:Limerika]]
[[ms:Limerick]]
[[na:Limerick]]
[[nds-nl:Limerick (stad)]]
[[nl:Limerick (stad)]]
[[nn:Limerick]]
[[no:Limerick]]
[[os:Лимерик]]
[[pl:Limerick]]
[[pt:Limerick]]
[[ro:Limerick]]
[[ru:Лимерик (город)]]
[[sco:Limerick]]
[[sh:Limerick]]
[[simple:Limerick]]
[[sr:Лимерик]]
[[sv:Limerick]]
[[sw:Limerick]]
[[tr:Limerick]]
[[uk:Лімерик (місто)]]
[[vo:Luimneach]]
[[war:Limerick]]
[[zh:利默里克]]

Hauxe da oraingo bertsioa, 20:51, 10 martxoa 2024 data duena

Limerick
Luimneach
Irlanda
Administrazioa
Estatua Irlandako Errepublika
Probintzia Munster
Konderria Limerick konderria
Geografia
Koordenatuak52°39′55″N 8°37′26″W / 52.6653°N 8.6238°W / 52.6653; -8.6238
Map
Altuera10 metro
Demografia
Biztanleria95.854 (2016)
Bestelako informazioa
Telefono aurrizkia61

Limerick/Luimneach Irlandako Errepublikako hirugarren hiririk handiena[1] eta izen bereko konderriaren hiriburua da, herrialdeko hego-mendebaldean kokatutakoa. Hiri hau Shannon ibaiak zeharkatzen du[2]. Limericken metropoli eremuak 102.287 biztanle ditu 2022ko erroldaren arabera[3].

Geografia eta klima

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Limerick Shanon ibaiak sortzen duen estuarioan dago, eta ibaia zeharkatzeko hiru toki daudenez oso toki estrategikoa izan da betidanik. Bestalde Golden Vale lautadaren hegoaldean kokatzen da. Lautada hau oso aproposa da nekazaritza eta abeltzaintzareko.

Klima ozeaniko epela du. 977mm-ko prezipitazioak izaten ditu urtean eta batazbesteko tenperaturak 3 °C urtarrilean eta 20 °C uztailean dira. Sekula erregistratu den tenperaturarik baxuena -11'4 °C izan da (2010an) eta altuena 31'6 °C (1995ean)

    Datu klimatikoak (Shannon aireportua, 1981-2010)    
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 14.8 15.5 20.2 23.5 28.0 31.6 30.6 29.8 26.1 22.3 18.2 15.3 31.6
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 8.8 9.2 11.1 13.3 16.0 18.5 19.8 19.6 17.7 14.3 11.1 9.0 14.0
Batez besteko tenperatura (ºC) 6.0 6.2 7.8 9.5 12.1 14.6 16.4 16.2 14.2 11.2 8.3 6.3 10.7
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 3.2 3.2 4.5 5.7 8.2 11 13 12.7 10.8 8.2 5.5 3.6 7.4
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -11.2 -9.8 -7.8 -4.1 -0.9 1.5 6.0 2.9 1.3 -2.0 -6.6 -11.4 -11.4
Pilatutako prezipitazioa (mm) 102.3 76.2 78.7 59.2 64.8 69.8 65.9 82.0 75.6 104.9 94.1 104.0 977.5
Prezipitazio egunak (≥ 1.0 mm) 16 12 14 11 12 11 12 13 12 16 15 15 159
Elur egunak (≥ 1 mm) 2.3 2.3 1.4 0.5 0 0 0 0 0 0 0.1 1.3 7.9
Eguzki orduak 49.6 65.6 100.0 153.1 180.0 156.0 140.5 140.1 117.0 89.9 60.0 43.4 1295.2
Hezetasuna (%) 81 75 71 64 63 65 68 68 69 75 81 83 71.9
Iturria: [4]

Historia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Limerickeko lehenengo asentamenduak Inis Sibhtonn zuen izena, zeinak "erregearen uhartea" esan nahi duen. Limerick herria bera vikingoek sortu zuten 812 urtean eta hauek Hlymrekr izena eman zioten[5].

XII mendean normandiarrek hiria berdiseinatu zuten eta Joanes erregearen gaztelua eta Andre Mariaren katedrala eraiki zituzten. Garai hartan Thomond erresumako hiriburua izan zen eta hala iraun zuen 1543ean desegin zen arte. Gaur egun oraindik ohiko toponimoa da Thomond.

Shannon estuarioko hiri estrategikoa zenez, XVII mendeko gerra zibiletan nabarmen sufritu zituen Oliver Cromwellen (1651) eta Gilen III.aren aldekoen setioak (1690), batez ere Boyneko gudua galdu eta ihes egin zuten irlandar errebeldeei babesa eman zienean. Azken gertakari honek makina bat kondaira sortu ditu irlandar folklorean. Setioa Limerickeko Itunarekin amaitu zen 1691ean. Itun honek eskubideak eman zizkien katolikoei, beti ere Gilen III.aren menpekotasuna onartuz[6].

Bake egoera honek hiriaren loraldi ekonomikoa ekarri zuen. Merkataritzak ekarritako aberastasunari esker Limerick asko handitu zen eta erdigunean georgiar estiloko etxeak eraiki ziren, gaur egun duen itxura hartuz. 1800ko Batasun Agiriak eta Irlandako Gosete Handiak hiriaren hazkundea gelditu eta gainbehera ekarri zuen. Hala ere Dublin, Cork eta Waterforderako trenbideak eraiki ziren eta inguruko erdigune izaten jarraitu zuen.

XX mendea Irlandar Independentzia Gerrarekin hasi zen. Limericken britainiar armadaren aurkako protesta sutsuak izan ziren eta hiriak bere burua soviet aske izendatu zuen 1919 apirilaren 15ean. Egoera honek astebete iraun zuen[7].

Ekonomia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Dublinen eta Corkek ondoren, Irlandako hirugarren ekonomia gunea da. Unibertsitateak, Teknologia Institutuak eta Aireportuak Ipar Amerikako konpainia handiak ekarri dituzte Limerickera, besteak beste Dell (teknologia berriak) eta Johnson & Johnson (lentillak).

Dell-ek berak Irlandako Barne produktu gordinaren %2a ekoizten zuen, baina 2009an lantegia Limericketik atera eta Poloniara eramatean langabezia tasak gora egin du hirian. Gaur egun %28'6koa da, Irlandako batazbestekoaren bikoitza.

Kultura

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Irlandako kultur hiri nagusietako bat da Limerick. Belltable Theater antzokia, arte garaikideko Limerick City Gallery of Art museoa, Irish Chamber Orchestra (Irlandako Ganbara Orkestra) eta Hunt Museum dira honen adibide.

Hiri honetan Angela's Ashes eleberria eta izen bereko filma girotuta daude[8]. Bertakoa da The Cranberries musika talde famatua ere[9].

Kirolak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Errugbia da kirol maiteena Limerickeko konderrian, "Errugbiaren Irlandako hiriburua" dela esaten da. 2006 eta 2008an Heinecken Cup Europako txapelketa handia irabazi zuen Munster Rugby taldearen egoitza Limericken dago[10], Corken ere jokatzen badu ere. Irlandako liga handian dabiltzan elkarte ugari Limerickekoak dira, hala nola, Shannon, Garryowen, Old Crescent eta Young Munster. Shannon RFC da All-Ireland errugbi liga gehien irabazi dituen taldea, 9 hain zuzen ere.

Joko gaelikoei dagokienez Limerick GAA taldeak zazpi aldiz irabazi du hurlingaren txapelketa nagusia. Futbol gaelikoaren atalean bi garaipen ditu txapelketa nagusian, baina biak ere XIX mendearen bukaeran lorturikoak dira.

Futbolean ere maila polita erakutsi du Limerickeko futbol taldeak Irlandako bi Liga eta bi Kopa irabaziz.

Ondasun nabarmenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Pertsonaia ezagunak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Iruditegia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hiri senidetuak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ «Biggest Cities Ireland» www.geonames.org (Noiz kontsultatua: 2024-03-10).
  2. ↑ (Ingelesez) «Enjoy the River Shannon in Limerick» www.limerick.ie (Noiz kontsultatua: 2024-03-10).
  3. ↑ data.cso.ie (Noiz kontsultatua: 2024-03-10).
  4. ↑ From the [1] of Met Éireann; see Shannon Airport (Weather Observing Stations). .
  5. ↑ (Gaztelaniaz) «Limerick, tras la huella de 'Las cenizas de Ángela' y otros hitos de Irlanda» ELMUNDO 2017-06-28 (Noiz kontsultatua: 2024-03-10).
  6. ↑ «The Treaty of Limerick» www.askaboutireland.ie (Noiz kontsultatua: 2024-03-10).
  7. ↑ (Ingelesez) «Exhibition: Limerick Soviet» www.limerick.ie (Noiz kontsultatua: 2024-03-10).
  8. ↑ (Ingelesez) «Visit Angela's Ashes Walking Tour with Discover Ireland» Discover Ireland (Noiz kontsultatua: 2024-03-10).
  9. ↑ (Gaztelaniaz) The Cranberries y la ciudad de Limerick – Lalila.org. 2022-03-18 (Noiz kontsultatua: 2024-03-10).
  10. ↑ (Ingelesez) «Thomond Park Stadium» www.limerick.ie (Noiz kontsultatua: 2024-03-10).
  11. ↑ (Ingelesez) May 28, Sharon Slater |; Places, 2013 | Limerick. (2013-05-28). Images of Limerick Castle through the centuries. (Noiz kontsultatua: 2024-03-10).
  12. ↑ (Ingelesez) Jul 23, Sharon Slater |; Churches, 2004 |. (2004-07-23). St. Mary's Cathedral - Church of Ireland • Churches. (Noiz kontsultatua: 2024-03-10).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Limerick&oldid=9624808"(e)tik eskuratuta