Eskandio: berrikuspenen arteko aldeak

Eskandioa
	21 Kaltzioa ← Eskandioa → Titanioa
; 21	Sc
Ezaugarri orokorrak
Izena, ikurra, zenbakia	Eskandioa, Sc, 21
Serie kimikoa	trantsizio-metalak
Taldea, periodoa, orbitala	3, 4, d
Masa atomikoa	44,955912(6) g/mol
Konfigurazio elektronikoa	[Ar] 3d1 4s2
Elektroiak orbitaleko	2, 8, 9, 2
Propietate fisikoak
Egoera	solidoa
Dentsitatea	(0 °C, 101,325 kPa) 2,985 g/L
Urtze-puntua	1.814 K; (1.541 °C, 2.806 °F)
Irakite-puntua	3.109 K; (2.836 °C, 5.136 °F)
Urtze-entalpia	14,1 kJ·mol−1
Irakite-entalpia	332,7 kJ·mol−1
Bero espezifikoa	(25 °C) 25,52 J·mol−1·K−1
Propietate atomikoak
Kristal-egitura	hexagonala
Oxidazio-zenbakia(k)	3, 2, 1; (oxido basiko ahula)
Elektronegatibotasuna	1,36 (Paulingen eskala)
Ionizazio-potentziala	1.a: 633,1 kJ/mol; 2.a: 1.235,0 kJ/mol; 3.a: 2.388,6 kJ/mol
Erradio atomikoa (batezbestekoa)	160 pm
Erradio atomikoa (kalkulatua)	184 pm
Erradio kobalentea	144 pm
Datu gehiago
Eroankortasun termikoa	(300 K) 15,8
Isotopo egonkorrenak

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

Hauxe da oraingo bertsioa, 16:23, 24 martxoa 2022 data duena

Eskandioa, izenak dioen bezala, Eskandinavian aurkitutako elementu kimiko bat da. Honek Sc ikurra du eta bere zenbaki atomikoa 21 da. Zuri-zilar kolorezko trantsizio-metal hau lur arraro bezala sailkatua izan da itrioa eta lantanoideekin batera haien antzekotasunengatik. Gaur egungo eskandio gehienak Eskandinaviako mineraletan du jatorria, nahiz eta orain duela gutxi eskandio kantitate handia aurkitu den Madagaskarreko mineraletan.

Ezaugarri/Erabilpen nagusiak

Eskandioa metal biguin bat da, eta hau airearekin kontaktuan jartzen denean eta oxidatzen denean, arrosa edo hori kolorezko geruza batek inguratzen du. Elementu hau biguina eta arina denez eta urtze-puntua hain altua duenez, espazio-ontziak egiteko material egokia da. Gainera, teorikoki, eskandioa gai izango litzateke aluminio edo magnesio aleazioak ordezkatzeko, baina, zoritxarrez, honen prezioa hain altua denez, beste materialez egindako aleazioei eskandio kantitate txikiak gehitzen zaizkie hauek indartzeko. Horrez gain, eskandioak igorritako argia eta eguzki-argia oso antzekoak dira, eta hori aprobetxatuz, intentsitate handiko lanparak eta merkurio-lurrunezko lanparak egiten dira,

Historia

1871ean, Dmitri Mendeleiev kimikari errusiarrak bere 21 zenbaki atomikoa izango zuen elementuaren predikzioa egin zuen, gainerako elementuen ezaugarrietan eta haien arteko diferentzietan erreparatuz; ekaboro izena eman zion elementu honi. 8 urte beranduago, 1879an, Lars Fredrik Nilson kimikari Suediarrak eskandioa aurkitu zuen Uppsalan, Suedian, lur arraroei buruz ikerketak egiten ari zela.

Kanpo estekak

Datuak: Q713
Multimedia: Scandium / Q713

@@ 37. lerroa: / 37. lerroa: @@
 | oxidazioa = 3, 2, 1<br />(oxido [[base|basiko]] ahula)
 | elektronegatibitatea = 1,36
-| ionizazioa = 1.a: 633,1 [[kilojoule moleko|kJ/mol]]<br />2.a: 1.235,0 kJ/mol<br />3.a: 2.388,6 kJ/mol
+| ionizazioa = 1.a: 633,1 [[joule moleko|kJ/mol]]<br />2.a: 1.235,0 kJ/mol<br />3.a: 2.388,6 kJ/mol
 | batezbestekoa = 160
 | kalkulatua = 184
@@ 46. lerroa: / 46. lerroa: @@
 | isotopoak =
 {{!}} rowspan="3" {{!}} <sup>44m</sup>Sc
-{{!}} rowspan="3" {{!}} [[isotopo sintetiko|Sintetikoa]]
+{{!}} rowspan="3" {{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
 {{!}} rowspan="3" {{!}} 58,61 [[ordu|o]]
 {{!}} [[barne-konbertsio|IT]]
@@ 65. lerroa: / 65. lerroa: @@
 {{!}}-
 {{!}} rowspan="2" {{!}} <sup>46</sup>Sc
-{{!}} rowspan="2" {{!}} [[isotopo sintetiko|Sintetikoa]]
+{{!}} rowspan="2" {{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
 {{!}} rowspan="2" {{!}} 83,79 [[egun|e]]
 {{!}} [[beta desintegrazio|β<sup>-</sup>]]
@@ 76. lerroa: / 76. lerroa: @@
 {{!}}-
 {{!}} rowspan="2" {{!}} <sup>47</sup>Sc
-{{!}} rowspan="2" {{!}} [[isotopo sintetiko|Sintetikoa]]
+{{!}} rowspan="2" {{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
 {{!}} rowspan="2" {{!}} 3,3492 [[egun|e]]
 {{!}} [[beta desintegrazio|β<sup>-</sup>]]
@@ 87. lerroa: / 87. lerroa: @@
 {{!}}-
 {{!}} rowspan="2" {{!}} <sup>48</sup>Sc
-{{!}} rowspan="2" {{!}} [[isotopo sintetiko|Sintetikoa]]
+{{!}} rowspan="2" {{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
 {{!}} rowspan="2" {{!}} 43,67 [[egun|e]]
 {{!}} [[beta desintegrazio|β<sup>-</sup>]]
@@ 99. lerroa: / 99. lerroa: @@
 }}
-'''Eskandioa''' [[elementu kimiko]] bat da, '''Sc''' ikurra eta 21 [[zenbaki atomiko]]a dituena. Beti konposatuen osagai gisa ageri den [[metal]] zuri zilarkara da. Bakana da, [[mineral]] arraroetan agertzen baita; [[itrio]]a, [[lantanido]]ak eta [[aktinido]]ak bezala, elementu arrarotzat hartzen da.
+'''Eskandioa''', izenak dioen bezala, [[Eskandinavia]]n aurkitutako [[elementu kimiko]] bat da. Honek '''Sc''' ikurra du eta bere [[atomo-zenbaki|zenbaki atomikoa]] 21 da. Zuri-zilar kolorezko [[trantsizio-metal]] hau [[lur arraro]] bezala sailkatua izan da [[itrio]]a eta [[lantanoide]]ekin batera haien antzekotasunengatik. Gaur egungo eskandio gehienak Eskandinaviako [[mineral]]etan du jatorria, nahiz eta orain duela gutxi eskandio kantitate handia aurkitu den Madagaskarreko mineraletan.
-== Ezaugarri nagusiak ==
+== Ezaugarri/Erabilpen nagusiak ==
+Eskandioa metal biguin bat da, eta hau airearekin kontaktuan jartzen denean eta [[Erredox erreakzio|oxidatzen]] denean, arrosa edo hori kolorezko geruza batek inguratzen du. Elementu hau biguina eta arina denez eta [[urtze-puntu]]a hain altua duenez, [[Espazio ontzi|espazio-ontziak]] egiteko material egokia da. Gainera, teorikoki, eskandioa gai izango litzateke aluminio edo magnesio [[aleazio]]ak ordezkatzeko, baina, zoritxarrez, honen prezioa hain altua denez, beste materialez egindako aleazioei eskandio kantitate txikiak gehitzen zaizkie hauek indartzeko. Horrez gain, eskandioak igorritako argia eta eguzki-argia oso antzekoak dira, eta hori aprobetxatuz, intentsitate handiko lanparak eta merkurio-lurrunezko lanparak egiten dira,
-Eskandioa elementu metaliko gogor, zilarkara eta oso iluna da. Airearekin kontaktuan jartzean, berniz horixka edo arrosaxka hartzen du. Egoera puruan ez du ongi irauten eguraldi-baldintzen pean eta suntsitu egiten da azido disolbatu gehienekin kontaktuan. Hala ere, beste metal erreaktibo batzuek bezala, [[azido nitriko]]z([[hidrogeno|H]][[nitrogeno|N]][[oxigeno|O]]<sub>3</sub>) eta azido hidrofluorikoz ([[hidrogeno|H]][[fluor|F]]) erdibana osatutako nahaste batek ez dio erasaten.
+== Historia ==
-Eskandioaren bakantasuna ez da ausazko gertaera bat. [[Zenbaki atomiko]]en tarte horretan elementuak ekoizten dituzten [[erreakzio nuklear|erreakzio termonuklearrek]] zenbaki atomiko bikoitia duten elementuen kantitate handiagoak sortzeko joera dute. Elementu hauen ekoizpena [[helio]]-4 nukleoak elementu arinagoekin fusionatzean gertatzen da, [[karbono]]-12 isotopotik hasita. Hortaz, eskandioaren multzoko elementurik arruntenak ondoko zenbaki atomikoa dutenak dira: 18 ([[argon]]a), 20 ([[kaltzio]]a), 22 ([[titanio]]a) eta 24 ([[kromo]]a). Zenbaki atomiko bakoitia dutenak gutxiago ekoitzen dira: 19 ([[potasio]]a), 21 (eskandioa) eta 23 ([[banadio]]a).
+ean, [[Dmitri Mendeleiev]] kimikari errusiarrak bere 21 zenbaki atomikoa izango zuen elementuaren predikzioa egin zuen, gainerako elementuen ezaugarrietan eta haien arteko diferentzietan erreparatuz; [[ekaboro]] izena eman zion elementu honi. 8 urte beranduago, 1879an, [[Lars Fredrik Nilson]] kimikari Suediarrak eskandioa aurkitu zuen [[Uppsala]]n, Suedian, lur arraroei buruz ikerketak egiten ari zela.
+== Kanpo estekak ==
-[[Kategoria:Elementu kimikoak]]
+{{autoritate kontrola}}
+[[Kategoria:Elementu kimikoak]]
-[[af:Skandium]]
+[[Kategoria:Trantsizio metalak]]
-[[am:ስካንዲየም]]
-[[an:Escandio]]
+[[Kategoria:Eskandio]]
-[[ar:سكانديوم]]
-[[ast:Escandiu]]
-[[az:Skandium]]
-[[be:Скандый]]
-[[be-x-old:Сканд]]
-[[bg:Скандий]]
-[[bn:স্ক্যানডিয়াম]]
-[[bs:Skandij]]
-[[ca:Escandi]]
-[[co:Scandiu]]
-[[cs:Skandium]]
-[[cv:Сканди]]
-[[cy:Scandiwm]]
-[[da:Scandium]]
-[[de:Scandium]]
-[[el:Σκάνδιο]]
-[[en:Scandium]]
-[[eo:Skandio]]
-[[es:Escandio]]
-[[et:Skandium]]
-[[fa:اسکاندیم]]
-[[fi:Skandium]]
-[[fr:Scandium]]
-[[frr:Skandium]]
-[[fur:Scandi]]
-[[ga:Scaindiam]]
-[[gl:Escandio]]
-[[gv:Scandjum]]
-[[hak:Khong (鈧)]]
-[[haw:Scandium]]
-[[he:סקנדיום]]
-[[hi:स्तोकातु]]
-[[hif:Scandium]]
-[[hr:Skandij]]
-[[ht:Skandyòm]]
-[[hu:Szkandium]]
-[[hy:Սկանդիում]]
-[[ia:Scandium]]
-[[id:Skandium]]
-[[io:Skandio]]
-[[is:Skandín]]
-[[it:Scandio]]
-[[ja:スカンジウム]]
-[[jbo:jinmrskandi]]
-[[jv:Skandium]]
-[[ka:სკანდიუმი]]
-[[kk:Скандий]]
-[[kn:ಸ್ಕ್ಯಾಂಡಿಯಮ್]]
-[[ko:스칸듐]]
-[[ku:Skandiyûm]]
-[[kv:Скандий]]
-[[la:Scandium]]
-[[lb:Scandium]]
-[[lij:Scandio]]
-[[lt:Skandis]]
-[[lv:Skandijs]]
-[[mk:Скандиум]]
-[[ml:സ്കാൻഡിയം]]
-[[mr:स्कॅन्डियम]]
-[[mrj:Скандий]]
-[[ms:Skandium]]
-[[nl:Scandium]]
-[[nn:Scandium]]
-[[no:Scandium]]
-[[oc:Escandi]]
-[[pa:ਸਕੈਂਡਿਅਮ]]
-[[pl:Skand]]
-[[pnb:سکینڈیم]]
-[[pt:Escândio]]
-[[qu:Iskandyu]]
-[[ro:Scandiu]]
-[[ru:Скандий]]
-[[scn:Scandiu]]
-[[sh:Skandij]]
-[[si:ස්කැන්ඩියම්]]
-[[simple:Scandium]]
-[[sk:Skandium]]
-[[sl:Skandij]]
-[[sr:Скандијум]]
-[[stq:Scandium]]
-[[sv:Skandium]]
-[[sw:Skandi]]
-[[ta:இசுக்காண்டியம்]]
-[[te:స్కాండియం]]
-[[th:สแกนเดียม]]
-[[tl:Iskandiyo]]
-[[tr:Skandiyum]]
-[[ug:سكاندىي]]
-[[uk:Скандій]]
-[[ur:اسکینصر]]
-[[uz:Skandiy]]
-[[vep:Skandii]]
-[[vi:Scandi]]
-[[war:Escandyo]]
-[[xal:Скандион]]
-[[yi:סקאנדיום]]
-[[yo:Scandium]]
-[[zh:钪]]
-[[zh-yue:鈧]]