Zuku-en iturria ikusi

{{Wikipedia1000}}
{{elikagai infotaula}}
'''Zukua'''<ref>[[Euskalterm]]: [Hipermerkatuetako Produktuak Hiztegia] [2009]</ref> [[fruitu|fruten]] edo [[barazki]]en [[Ehun (argipena)|ehunetan]] modu naturalean dagoen likidoa da. Zukua erauzteko, fruta edo barazkia estutu edo [[beratze|beratu]] egiten da, berorik edo disolbatzailerik aplikatu gabe. Esaterako, laranja-zukua [[laranja|laranjetatik]] erauzitako likidoa da. Zukua etxean presta daiteke fruta edo barazki freskoetatik abiatuz, mota askotako [[Zukugailu|zukugailuak]] erabiliz. Zuku komertzial asko, iragazi egiten dira zuntza edo mamia kentzeko; beste batzuetan, mami askoko zukua edari osasuntsu gisa saltzen dira. Zukua modu kontzentratuan merkatura daiteke; zenbaitetan, izoztuta, baina, orduan, ura erantsi behar zaie likidoa bere «jatorrizko egoerara» ekartzeko. Hala ere, ezberdintasun handia dago zuku freskoaren eta zuku kontserbatutakoen artean. Kontserbazio-metodo nagusiak lataratzea, pasteurizazioa, izoztea, lurruntzea eta atomizazioa dira.

==Terminoaren desanbiguazioa==
Zuku terminoa belar, lore, fruta edo bestelako barazkietatik lortzen den likidoari aplikatzen zaio<ref name=":0" >[[Euskaltzaindiaren Hiztegia|Euskaltzaindiaren hiztegia]], [https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_hiztegianbilatu&task=bilaketa&Itemid=1693&lang=eu-ES&nondik=0&zenbat=50&entryId=47720&query=zuku Zuku], [[Euskaltzaindia]]</ref>. Haragitik-eta, egostean, ateratzen den isurkariari ere zuku<ref name=":0" /> esaten zaio.

Oro har, zuku presio bidez lortzen diren likidoei esaten zaie; egosten direnean, berriz, [[infusio]]<ref>[[Euskaltzaindiaren Hiztegia|Euskaltzaindiaren hiztegia]], [https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_hiztegianbilatu&task=bilaketa&Itemid=1693&lang=eu-ES&nondik=0&zenbat=50&non=osagaiakHasi&query=infusio&subcMota=&pos=&usgDomain=&usgGeo=&usgBeste=&usgReg= infusio], [[Euskaltzaindia]]</ref>. Bestalde, haragia egosita lortzen den produktuari [[salda]]<ref>[[Euskaltzaindiaren Hiztegia|Euskaltzaindiaren hiztegia]], [https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_hiztegianbilatu&task=bilaketa&Itemid=1693&lang=eu-ES&nondik=0&zenbat=50&non=osagaiakHasi&query=salda&subcMota=&pos=&usgDomain=&usgGeo=&usgBeste=&usgReg= salda], [[Euskaltzaindia]]</ref> edo [[haragi-salda]]<ref>[[Euskaltzaindiaren Hiztegia|Euskaltzaindiaren hiztegia]], [https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_hiztegianbilatu&task=bilaketa&Itemid=1693&lang=eu-ES&nondik=0&zenbat=50&entryId=21515&query=haragi%20salda,%20haragi-salda haragi-salda], [[Euskaltzaindia]]</ref> esaten zaio. Zukua esaten zaio, halaber, produktu fresko edo prestatua —haragia, arraina, barazkiak— duen edo blaitzen duen likidoari, eta, normalean, moztu edo manipulatzen denean darion likidoari.

[[Animalia]]-organismoetan aurkitutako likido batzuei ere, zuku esaten zaie, adibidez, [[Urin gastriko|urin gastrikoari]]<ref>[[Euskaltzaindiaren Hiztegia|Euskaltzaindiaren hiztegia]], [https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_hiztegianbilatu&task=bilaketa&Itemid=1693&lang=eu-ES&nondik=0&zenbat=50&entryId=44950&query=urin urin], [[Euskaltzaindia]]</ref>.

==Ezaugarriak==
Zuku atera berriak oso [[edari]] elikagarriak dira, batez ere, dituzten [[Bitamina|bitaminengatik]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Confidencial|abizena=Digital|izenburua=Los beneficios por los que todos deberíamos tomar zumo de naranja natural|hizkuntza=es|data=2021-03-18|url=https://www.elconfidencialdigital.com/articulo/cuidate/beneficios-todos-deberiamos-tomar-zumo-naranja-natural/20210317172515224005.html|aldizkaria=Confidencial Digital|sartze-data=2024-04-01}}</ref>. [[Tetra Brik|Tetra brikean]] [[Kontserba|kontserbatutako]] zukuak, normalean, kontzentratutako zukuz egindakoak izaten dira. Horrek esan nahi du, zukutu ondoren, kontzentratu egin direla beroaren bidez ura lurrunduta, eta, ondoren, ura gehitu zaiela [[Ontzi|ontziratzeko]]. Horri esker, ur gutxiago [[Garraio|garraiatu]], eta kostuak jaitsi egin daitezke, baina prozesu horrek bitaminen zati handi bat suntsitzen du, eta zukuen elikagarri diren ezaugarri nagusiak galarazten du<ref name=":1" >{{Erreferentzia|izenburua=Zumos de naranja envasados: ¿sabes qué compras?|hizkuntza=es-ES|url=https://www.ocu.org/alimentacion/bebidas/informe/zumos-envasados|aldizkaria=www.ocu.org|sartze-data=2024-04-01}}</ref>.

Zukuak egitean frutetatik galtzen den beste ezaugarri elikagarrietako bat da fruituaren zuntz propioa galtzea, adibidez, laranja frutari zukua ateratzean mamia kentzen baitzaio eta hori baita zuntzak ematen duena.

Etxean prestatzeko, [[zukugailu]] edo [[Otxabu|otxabutzailea]] behar da laranja, limoi edo pomelo zukua lortzeko. Beste fruta edo barazki batzuen zukua lortzeko, hala nola sagarrena edo azenarioena, [[zuku-makina]] bat ere erabil daiteke.

==Motak==
[[Fitxategi:HK WC 灣仔 Wan Chai 軒尼詩道 308 Hennessy Road 集成中心 C C Wu Building basement ParknShop Supermarket goods September 2020 SS2 04.jpg|thumb|[[Hong Kong|Hong Kongeko]] supermerkatu baten apalategia, hainbat zuku mota ontziraturekin.]]
Zukuen kategorian, prozesu desberdinetatik igaro diren edo frutaren ehuneko jakin bat duten produktuak daude. Hauek dira munduan gehien ekoizten diren motak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Categorías o tipos de productos englobados como zumos - Asozumos|url=https://www.zumosygazpachos.com/zumo/categorias/|aldizkaria=www.zumosygazpachos.com|sartze-data=2024-04-01}}</ref>:
* Fruta-zukua: zukututako zukua da, fruta osasuntsu eta helduen zati jangarrietatik lortzen dena. Prozesu termiko batetik igarotzen da, eta, horri esker, nutrizio-propietateak mantentzen ditu. Espainia estatuko legeriak ez ditu gehitutako azukreak onartzen.
* Zuku kontzentratutik sortutako fruta-zukua: zuku kontzentratu batetik ateratzen da, eta kontzentrazio-prozesuan kendutako ura itzultzen zaio. Espainia estatuko legeriak ez du azukrea gehitzea baimentzen.
* Zuku kontzentratua: fruta-zukuaren antzera lortzen da, baina, ura ateratzeko, prozesu fisiko bat aplikatzen zaio, eta, ondorioz, errazago garraiatzen da.
* Fruta-nektarra: ura gehitzen zaien zukuak dira, eta azukreak, [[Edulkoratzaile|gozagarriak]] edo [[Ezti|eztia]] izan dezaketen bakarrak. Fruta-zukuen gutxieneko edukia eta baimendutako osagaiak mugatuta eta araututa daude.

Beste edari-mota batzuek ere zuku gutxiago dute<ref name=":1" />:
* Zuku eta esne edariak: batez ere, ura, gozagarriak eta, neurri txikiagoan, fruta-zukua eta [[Esne|esnea]] nahasten dira.
* [[Freskagarri|Freskagarriak]] zukuarekin: fruta-zuku kantitate jakin bat duten freskagarriak dira, Espainia estatuko legeriaren arabera nahitaez zehaztu behar direnak.

==Produkzioa eta esku hartzen duten entzimak==
Bai zukuak ekoizteak, bai horiek babesteak garrantzi komertzial handia dute, produktu galkor bat, fruituak, prozesatzeko aukera ematen baitu kontsumitzaileek oso gustuko duten ondasun bihurtzeko.

===Historia eta aurrekariak===
1930etik aurrera, industriak fruta-zukuak sortzen hasi zirenean, errendimenduak oso txikiak ziren, eta zaila zen haien iragazpenean, eta horrek kalitate onargarria lortzea galarazten zuen. Hala ere, ''[[Aspergillus niger]]'' eta ''[[Trichoderma sp.|Trichoderma sp.]]''-ren bidez lortutako [[pektina]], [[zelulasa]] eta [[Hemizelulosa|hemizelulosen]] ikerketa eta industria-garapenak (fruta-osagaien ezagutza handitzearekin batera) zailtasun horiek konpontzen lagundu zuten.

===Zukua ekoizteko etapak===
Fruta-zukua ekoizteko prozesuan, bi etapa orokor bereiz ditzakegu: lehenbizikoa fruta-zukuaren manipulatze eta ateratzea da, eta, bigarrena, zukua tratatzea<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Enzyme Development Corporation|hizkuntza=en-US|url=https://www.enzymedevelopment.com/|aldizkaria=EDC|sartze-data=2024-04-01}}</ref>. Zukuaren manipulazio eta ateratzean, hainbat urrats daude<ref>{{Erreferentzia|izena=Gabriela|abizena=García Cevallos|izenburua=Caracterización de pectinasas antárticas y su uso en la clarificación de jugo de manzana|argitaletxea=Espol|abizena2=Chafla Guaman|izena2=Abel|data=2015-09-17|url=http://www.dspace.espol.edu.ec/handle/123456789/29892|sartze-data=2024-04-01}}</ref>:
* Lehen etapa: instalazioetara iritsi baino lehen, frutaren jarraipena egiten da landan, heldutasun puntu hoberenean biltzeko. Ondoren, fruta industria-instalaziotara garraiatu, eta bertan jasotzen da, eta deskargatu, eta biltegiratzen da.
* Bigarren etapa: fruta eskuz hautatzen da, egoera txarrean dagoena edo egokia ez dena kenduz. Indar handiko urez garbitzen da. Horrela, higienea bermatzen da.
* Hirugarren etapa: zukua zuku-makinetan ateratzen da, azala fruituaren ekuatorearekiko perpendikularrean ebakiz.
* Laugarren etapa: zukua [[Bahetze|bahetu]], eta prestatu egiten da, eta horrek, zukuan, mamiaren edukia murriztu egiten du. Errefusatutako mamia, izan ere, mamia berreskuratzeko atalera pasatzen da, eta, han, tratatu egiten da.
* Bosgarren etapa: zuku-makinetik datorren [[ur]]- eta [[olio]]-[[Emultsio|emultsioa]] bahetzailera bidaltzen da, eta, han, iragazi egiten da [[Esentzia olio|esentzia-olioak]] berreskuratzeko.
* Seigarren etapa: bahetzailetik ateratako mamia zentrifugagailu batean tratatzen da oraindik gelditzen zaion zukua ateratzeko. Gainerako mamia pasteurizatu egiten da, ondoren lehen mailako mami gisa saltzeko.
* Zazpigarren etapa: azalen eta patsaren emariak garraiagailu batera bidaltzen dira, eta horrek biltegira eramaten ditu. Ondoren, hondakin horiek atera egingo dira.

Ateratako zukuari dagokionez, argitze, zuzentze eta nahaste, aireztatze eta pasteurizatzea egiten da.
* Argitzea: estrakzioaren ondoren lortutako zukuak % 22ko mamia du, gutxi gorabehera, eta, argitzearen bidez uhertasuna, azalak, eta haziak kentzen dira, eta mamiaren kontzentrazioa %12ra murrizten da<ref>{{Erreferentzia|izena=Ramesh Chander|abizena=Kuhad|izenburua=Microbial Cellulases and Their Industrial Applications|orrialdeak=e280696|hizkuntza=en|abizena2=Gupta|abizena3=Singh|izena2=Rishi|izena3=Ajay|data=2011-09-07|url=https://www.hindawi.com/journals/er/2011/280696/|aldizkaria=Enzyme Research|zenbakia=2011|issn=2090-0406|doi=10.4061/2011/280696|sartze-data=2024-04-01}}</ref>.
* Zuzenketa eta nahasketa: zukua formulatzeko [[Andel|andeletan]] egiten da.
* Aireztatzea: kendu behar dira zukua aldatuko luketen lurrin gisa kondentsatu eta berreskura daitezkeen gasak.
* Pasteurizazioa: prozesu horretan, zukuan modu naturalean dauden [[Entzima|entzimak]] suntsitzen dira, eta haiek dira prozesu horren uhertasunaren erantzule. Gainera, prozesu horri esker, zukuaren bizitza erabilgarria luzatu egiten da. Azkenik, zukua ontziratu, eta gorde egiten da banatzeko eta kontsumitzailearengana iristeko. Ontziratzea, normalean, hotzean egiten da, 1-7 °C arteko tenperaturan, kutsadura [[Mikrobiologia|mikrobiologikoak]] saihesteko. Horrela ontziratutako zuku gehienek, ekoizpen-egunetik kontatzen hasita, 3 hilabeteko [[balio-bizitza]] dute, eta, ireki ondoren, 7 egun baino lehen kontsumitzea komeni da<ref>UNIVERSIDAD POLITÉCNICA DE MADRID. «[https://web.archive.org/web/20171201232932/https://www1.etsia.upm.es/acreditacion2015/Evidencias_IAL/TFC/Marcela%20Card%C3%B3n/L%C3%ADnea%20de%20elaboraci%C3%B3n%20de%20zumo%20natural%20de%20c%C3%ADtricos%20en%20Lora%20del%20R%C3%ADo%20(Sevilla).pdf Línea de elaboración de zumo natural de cítricos en Lora del Río (Sevilla)]». ''Septiembre de 2015''. Archivado desde el original el 1 de diciembre de 2017.</ref>.

===Entzimen garrantzia===
Gaur egun, ezinbestekoa da fruta- eta barazki-zukuak egiteko entzimak erabiltzea, lortze-prozesuaren zenbait etapatan baitihardute<ref>{{Erreferentzia|izena=Ramesh Chander|abizena=Kuhad|izenburua=Microbial Cellulases and Their Industrial Applications|orrialdeak=e280696|hizkuntza=en|abizena2=Gupta|abizena3=Singh|izena2=Rishi|izena3=Ajay|data=2011-09-07|url=https://www.hindawi.com/journals/er/2011/280696/|aldizkaria=Enzyme Research|zenbakia=2011|issn=2090-0406|doi=10.4061/2011/280696|sartze-data=2024-04-01}}</ref>:
* Mamiaren tratamendua: frutaren zati mamitsuaren likidotze partziala edo osoa lortzeko egiten da. Gainera, beste osagai batzuen errendimendua eta estrakzioa hobetzen laguntzen du, hala nola [[Kolore|kolorea]], [[Zapore|zaporea]] eta [[Usaimen|usainaren]] ezaugarriak emanez.
* Zukuaren tratamendua: biskositatea murriztu eta kontzentrazioa handitzeko. Argitzea, iragaztea eta egonkortzea hobetzeko aukera ematen du.

Halaber, ekoizpen-prozesuan beharrezkoa da entzima zuzenean edo zeharka inplikatuta dagoen parametro batzuk kontuan hartzea<ref>Birch, G. G.; Blakebrough, N.; Parker, K. J. (2012-12-06). «7». ''Enzymes and Food Proccesing''. Springer Science & Business Media. <small>[[:es:Especial:FuentesDeLibros/9789401167406|ISBN 9789401167406]]</small>. Consultado el 1 de diciembre de 2017</ref>.

Batetik, [[entzima]]-kontzentrazioaren, aplikatutako tenperaturaren eta [[Erreakzio-denbora|erreakzio-denboraren]] arteko erlazioaren araberakoa izango da haren ekintza-mekanismoa. Horrela, eragiketa beharren arabera modulatu ahal izango dira. Bestalde, [[Pektina|pektinek]] fruituaren degradazioan duten zeregina azpimarratu behar da, tratatu beharreko substratuaren araberakoa izango baita. Entzima horiek aldez aurretik aukeratu daitezke [[molekula]] peptidiko espezifikoetan jarduteko; hala, [[Substratu (kimika)|substratuaren]] konposizioa eta [[Biskositate|biskositatea]] aldatzen joango dira dauden pektina disolbagarriaren eta disolbaezinaren ehuneko erlatiboaren arabera.  

Landarearen zati gisa, fruituak landare-[[Zelula|zelulez]] osatuta daude, eta horien paretaren % 90 [[Polisakarido|polisakaridoz]] ([[zelulosa]], [[Hemizelulosa|hemizelulosak]] eta [[Pektina|pektinak]]), eta % 10 proteinaz osatuta dago. Zehazki, zelula-hormaren [[Erdiko lamela|erdiko lamelak]] pektinei zor die egitura, eta pektinen degradazioak eragiten du landareen deskonposizio naturala. Likidoak, berriz, ura xurgatzeko gai dira, gel bat sortuz.

Fruta- eta landare-zukuen ekoizpen industrialean, pektinak kendu egin behar dira, likidorik atxiki ez dezan eta produktua uher ez dadin. Hor hartzen dute esku [[Pektinasa|pektinasak]], pektina [[Hidrolisi|hidrolizatzen]] duten entzimek, pektina kanporatzen lagunduz eta, ondorioz, zukua erauzteko errendimendua handituz eta haren kalitatea hobetuz. Entzima hori beratze-entzima deritzenen familiaren barruan sartzen da. Entzima horien eskaria, elikagaien sektoretik hasita, mundu osoan hazten ari da fruta- eta landare-mota askotako zukuen ekoizpenean.

Pektinasen (pectin lyase, pektin metilesterase, endo eta exo-poligalakturonasak, pektin azetilesterasa, rhamnogalakturonasa, endo eta exo-arabinasak), zelulasen (engoglukanasak, exoglukanasak eta celobiosak) eta hemizelulasen (endo eta exo-xilanasak, galaktonasak, xiloglukanasak eta manonasak) konbinazioak, kolektiboki beratze-entzima deritzenak, arestian aipatutako prozesuetan gehien erabiltzen direnak dira.

===Beratze-entzimak: pektinasak, zelulasak eta hemizelulasak===
Pektinasek, beren eragin pektinolitikoagatik, landarezko zelula-hormetako pektinan atxikitako zukua askatzen dute, zukua erauzteko errendimendua handituz eta haren kalitatea hobetuz. Argitzea ere errazten dute, arestian aipatu moduan. Oro har, entzima horiek legamietatik datoz, eta, gehienetan, endo-poligalakturonasak dira. Horrek esan nahi du pektina degradatzen dutela, batez ere alfa-1,4-glikosidiko loturen hidrolisiaren bidez. Gaur egun, industria-mailako entzima horren iturri nagusia ''[[Aspergillus niger]]'' da; izan ere, entzima horietako asko sortzen ditu, eta GRAS (Generally Reconised As Safe) mikroorganismo bat da<ref>Castagnini, Juan Manuel. ''[https://riunet.upv.es/bitstream/handle/10251/38988/CASTAGNINI%20-%20Estudio%20del%20proceso%20de%20obtenci%F3n%20de%20zumo%20de%20ar%E1ndanos%20y%20su%20utilizaci%F3n%20como%20ingredie....pdf?sequence=22 Estudio del proceso de obtención de zumo de arándanos y su utilización como ingrediente para la obtención de un alimento funcional por impregnación al vacío]''</ref>.

Zelulasak bakterio batzuek sortzen dituzte (''Cellulomonas'', ''Clostridium'', ''Trichoderma '', eta abar). baita [[Protozoo|protozooek]] eta [[Onddo|onddoek]] ere. Haren funtzio nagusia da 1,4 beta-D- glukosidoen [[Hidrolisi|hidrolisia]] [[Zelulosa|zelulosan]] egitea. Zelulosa zelula-paretaren osagai nagusia da, eta zaporearen osagaiak askatzea eragozten du. Horregatik, oso garrantzitsua da zelulasak erabiltzea zukuak ekoizteko. Hainbat zelulasa mota daude, eta ekintza-mekanismoa dute ezaugarri; lehenengo eta behin, beta-1,4- glukonasek ausaz jarduten dute beta-1,4 loturen gainean, zelulosa osatzen duten glukosa-unitateak, eta kate luzeetatik oligosakaridoak lortzeko aukera ematen dute. Ekintza horrek zelulosa-kateen luzera eta ondorengo erreakzioetarako balioko duten mutur berrien sorrera murrizten ditu. Jarraian, beta-1,4- glukanasek, zelodextrina eta zelulosa-molekulen mutur ez-erreduzitzailetik, 1,4-beta-D-glukanoko kateak mozten dituzte, eta, hala, zelobiosa edo glukosa kanporatzen dute. Azkenik, endoglukanasek eta exoglukanasek jarduten dute, sinergikoki<ref>«[https://drive.google.com/drive/u/1/folders/0B4AZXI1xbTjFbWNHeE9FWVQybTg Celulasas y Hemicelulasas]».</ref>.

Hemizelulasek, hemizelulosaren (zelula-horman dagoen egitura-polisakaridoa) degradazioa eragiten dutenak, batera jardun behar dute, polisakarido horiek [[Homogeneo eta heterogeneo|heterogeneoak]] direlako.

==Kontsumoa==
Fruta-zuku gehien kontsumitzen dituztenak dira: [[Zeelanda Berria]] (ia katilu bat egunean) eta [[Kolonbia]] (katilu baten hiru laurden baino gehiago egunean). Fruta-zukuen batezbesteko kontsumoa igo egin zen herrialdeko diru-sarreren mailarekin batera<ref>{{Erreferentzia|izena=Gitanjali M.|abizena=Singh|izenburua=Global, Regional, and National Consumption of Sugar-Sweetened Beverages, Fruit Juices, and Milk: A Systematic Assessment of Beverage Intake in 187 Countries|orrialdeak=e0124845|hizkuntza=en|abizena2=Micha|abizena3=Khatibzadeh|abizena4=Shi|abizena5=Lim|abizena6=Andrews|abizena7=Engell|abizena8=Ezzati|abizena9=Mozaffarian|izena2=Renata|izena3=Shahab|izena4=Peilin|izena5=Stephen|izena6=Kathryn G.|izena7=Rebecca E.|izena8=Majid|izena9=Dariush|data=2015(e)ko abu. 5(a)|url=https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0124845|aldizkaria=PLOS ONE|alea=8|zenbakia=10|issn=1932-6203|pmid=26244332|pmc=PMC4526649|doi=10.1371/journal.pone.0124845|sartze-data=2024-04-01}}</ref>. 2007an, txosten batek adierazi zuen, azken urteetan, [[Europa|Europan]], [[Australia|Australian]], [[Zeelanda Berria|Zeelanda Berrian]] eta [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetan]] fruta-zukuen kontsumoa handitu egin zela<ref>[https://web.archive.org/web/20070928180510/http://www.the-infoshop.com/study/zi24456_weurope_fruit_juice_toc.html <nowiki>[Report] West Europe Fruit Juice Market Research, Trends, Analysis TOC»</nowiki>]. Archivado desde el original el 28 de septiembre de 2007</ref>. 2015ean, estatubatuarrek 6,6 [[Galoi|galoi estatubatuar]] zuku kontsumitu zituzten per capita, eta eskolaurreko adineko haurren erdiak baino gehiago, ohiko edaleak ziren<ref>Cheng, Erika R.; Fiechtner, Lauren G.; Carroll, Aaron E. (7 de julio de 2018). «[https://www.nytimes.com/2018/07/07/opinion/sunday/juice-is-not-healthy-sugar.html Seriously, Juice Is Not Healthy]». ''[[The New York Times]]''. Consultado el 9 de julio de 2018</ref>.

2007an, Espainiako estatua laugarren postuan zegoen [[Europar Batasuna|Europako Batasunean]] zuku eta nektarren kontsumoari dagokionez, urtean 28,56 litro ''[[per capita]]'' kontsumitzen baitzuen<ref>Canadean Wisdom Annual Series 2008</ref>. Gustuen arabera, Europan [[Laranja-zuku|laranja-zukuak]] kontsumitzen dira (% 38,2), eta, ondoren, fruta anitzeko zukuak (% 18,2), [[Sagar|sagarra]] (% 14,2), [[Mertxikondo|mertxika]] (% 3,9) eta [[anana]] (% 3,2)<ref>[http://www.aijn.org/FactsAndFigures.pdf Datos y gráficos sobre la industria del zumo de la Unión Europea (2007). Asociación Europea de Zumos de Fruta]{{Apurtutako esteka|date=apirila 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>.

==Eragina osasunean==
Zukuak, askotan, osasunerako onuragarriak direlako kontsumitzen dira. Adibide bat [[Laranja-zuku|laranja-zukua]] da, C [[bitamina]] (naturala edo erantsia), [[azido foliko]] eta [[Potasio|potasioarekin]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Adrian A.|abizena=Franke|izenburua=Bioavailability and Antioxidant Effects of Orange Juice Components in Humans|orrialdeak=5170–5178|hizkuntza=en|abizena2=Cooney|abizena3=Henning|abizena4=Custer|izena2=Robert V.|izena3=Susanne M.|izena4=Laurie J.|data=2005-06-01|url=https://pubs.acs.org/doi/10.1021/jf050054y|aldizkaria=Journal of Agricultural and Food Chemistry|alea=13|zenbakia=53|issn=0021-8561|pmid=15969493|pmc=PMC2533031|doi=10.1021/jf050054y|sartze-data=2024-04-01}}</ref>. Zukuak [[Elikagai|elikagaiak]] ematen ditu, hala nola [[Karotenoide|karotenoideak]], [[Polifenol|polifenolak]] eta C bitamina, osasunari mesede egiten diotenak<ref>Benton, David; Young, Hayley A (2019). «[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6786897 Role of fruit juice in achieving the 5-a-day recommendation for fruit and vegetable intake]». ''Nutrition Reviews'' '''77''' (11): 829-843. <small>[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2533031 PMC 6786897]</small>. <small>[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15969493 PMID 31504822]</small>. <small>[https://dx.doi.org/10.1021%2Fjf050054y doi:10.1093/nutrit/nuz031]</small></ref>.

Azukre erantsia duten fruta-zukuen kontsumo handiak zerikusia izan dezake [[Gehiegizko pisu|pisuaren igoerarekin]]<ref>Myles S. Faith; Barbara A. Dennison; Lynn S. Edmunds; Howard H. Stratton (27 de julio de 2006). «[http://pediatrics.aappublications.org/content/118/5/2066.short Fruit Juice Intake Predicts Increased Adiposity Gain in Children From Low-Income Families Weight Status-by-Environment Interaction]». ''Pediatrics'' '''118''' (5): 2066-2075. <small>[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17079580 PMID 17079580]</small>. <small>[https://api.semanticscholar.org/CorpusID:25420639 S2CID 25420639]</small>. <small>[https://dx.doi.org/10.1542%2Fpeds.2006-1117 doi:10.1542/peds.2006-1117]</small></ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Andrea M.|abizena=Sanigorski|izenburua=Association of key foods and beverages with obesity in Australian schoolchildren|orrialdeak=152–157|hizkuntza=en|abizena2=Bell|abizena3=Swinburn|izena2=A. Colin|izena3=Boyd A.|data=2007-02|url=https://www.cambridge.org/core/journals/public-health-nutrition/article/association-of-key-foods-and-beverages-with-obesity-in-australian-schoolchildren/24010C3125BCC5D33A37E2BA012719DA|aldizkaria=Public Health Nutrition|alea=2|zenbakia=10|issn=1475-2727|doi=10.1017/S1368980007246634|sartze-data=2024-04-01}}</ref>, baina ikerketa guztiek ez dute hori frogatu<ref>{{Erreferentzia|izena=Carol E.|abizena=O'Neil|izenburua=Relationship between 100% Juice Consumption and Nutrient Intake and Weight of Adolescents|orrialdeak=231–237|hizkuntza=en|abizena2=Nicklas|abizena3=Kleinman|izena2=Theresa A.|izena3=Ronald|data=2010-03|url=http://journals.sagepub.com/doi/10.4278/ajhp.080603-QUAN-76|aldizkaria=American Journal of Health Promotion|alea=4|zenbakia=24|issn=0890-1171|doi=10.4278/ajhp.080603-QUAN-76|sartze-data=2024-04-01}}</ref>. Zukuen edukia % 100 fruta bada, zukuak lagundu dezake zenbait mantenugai egunero hartzeko gomendioak betetzen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=USDA MyPlate Fruit Group – One of the Five Food Groups|url=https://www.myplate.gov/eat-healthy/fruits|aldizkaria=www.myplate.gov|sartze-data=2024-04-01}}</ref>.

===Zuku naturala===
Ikerketen arabera, fruta-zuku % 100 naturalak ez du loturarik [[Diabetes|diabetes]]-arrisku handiagoarekin<ref name=":4" >{{Erreferentzia|izena=Bo|abizena=Xi|izenburua=Intake of Fruit Juice and Incidence of Type 2 Diabetes: A Systematic Review and Meta-Analysis|orrialdeak=e93471|hizkuntza=en|abizena2=Li|abizena3=Liu|abizena4=Tian|abizena5=Yin|abizena6=Huai|abizena7=Tang|abizena8=Zhou|abizena9=Steffen|izena2=Shuangshuang|izena3=Zhaolu|izena4=Huan|izena5=Xiuxiu|izena6=Pengcheng|izena7=Weihong|izena8=Donghao|izena9=Lyn M.|data=2014(e)ko mar. 28(a)|url=https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0093471|aldizkaria=PLOS ONE|alea=3|zenbakia=9|issn=1932-6203|pmid=24682091|pmc=PMC3969361|doi=10.1371/journal.pone.0093471|sartze-data=2024-04-01}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Mary M.|abizena=Murphy|izenburua=100 % Fruit juice and measures of glucose control and insulin sensitivity: a systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials|orrialdeak=e59|hizkuntza=en|abizena2=Barrett|abizena3=Bresnahan|abizena4=Barraj|izena2=Erin C.|izena3=Kara A.|izena4=Leila M.|data=2017-01|url=https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-nutritional-science/article/100-fruit-juice-and-measures-of-glucose-control-and-insulin-sensitivity-a-systematic-review-and-metaanalysis-of-randomised-controlled-trials/75266999F0E7BD2733A3CD4BAD848324|aldizkaria=Journal of Nutritional Science|zenbakia=6|issn=2048-6790|pmid=29299307|pmc=PMC5736636|doi=10.1017/jns.2017.63|sartze-data=2024-04-01}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Endocrinology {{!}} Medical News & Expert Insight {{!}} HCPLive|hizkuntza=en|url=https://www.hcplive.com/clinical/endocrinology|aldizkaria=HCP Live|sartze-data=2024-04-01}}</ref>. 2018ko azterketa baten arabera, fruta naturalaren zukuak handitu egiten du haurren [[txantxar]]-arriskua, baina «ez dago bere kontsumoak osasunean eragin kaltegarriak izan ditzakeen froga erabakigarririk»<ref>{{Erreferentzia|izena=Brandon J|abizena=Auerbach|izenburua=Review of 100% Fruit Juice and Chronic Health Conditions: Implications for Sugar-Sweetened Beverage Policy|orrialdeak=78–85|abizena2=Dibey|abizena3=Vallila-Buchman|abizena4=Kratz|abizena5=Krieger|izena2=Sepideh|izena3=Petra|izena4=Mario|izena5=James|data=2018-03|url=https://dx.doi.org/10.1093/advances/nmx006|aldizkaria=Advances in Nutrition|alea=2|zenbakia=9|issn=2161-8313|pmid=29659683|pmc=PMC5916434|doi=10.1093/advances/nmx006|sartze-data=2024-04-01}}</ref>.

== Zuku naturalak prestatzeko moduak ==
Zukugailua erabiliz [[Limoiondo|limoi]], [[Laranja|laranja,]] [[mandarina]], lima, [[Arabisagar|pomeloa edo arabisagar.]]..eta [[bitamina]] C aberatsak diren bestelako zukuak presta daitezke.

[[Birringailu elektriko]]  edo [[zuku-makina]] erabiliz berriz, [[Sagar|sagarra]], [[anana]], [[Abrikot|abrikota]], [[Meloi|meloia]], [[azenario]]... zukuak presta daitezke.

===Ahabia zukuak===
Nahiz eta aldez aurreko ikerketak adierazi [[Ahabia|ahabiak]] (zukua edo kapsulak) [[Gernu-infekzio|gernu-traktuaren infekzioen]] kopurua murriztu dezakeela sarritan infekzio dituzten emakumeetan<ref>Wang CH, Fang CC, Chen NC, Liu SS, Yu PH, Wu TY, Chen WT, Lee CC, Chen SC (9 de julio de 2012). «Cranberry-containing products for prevention of urinary tract infections in susceptible populations: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials.». ''Archives of Internal Medicine'' '''172''' (13): 988-96. <small>[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22777630 PMID 22777630]</small>. <small>[https://dx.doi.org/10.1001%2Farchinternmed.2012.3004 doi:10.1001/archinternmed.2012.3004]</small></ref>, [[Cochraneren azterketa]] sakonago batek ondorioztatu zuen ez dagoela froga nahikorik ahabia-zukuak gernuan eraginik duen adierazteko<ref name=":2" >{{Erreferentzia|izena=Ruth G|abizena=Jepson|izenburua=Cranberries for preventing urinary tract infections|hizkuntza=en|abizena2=Williams|abizena3=Craig|izena2=Gabrielle|izena3=Jonathan C|data=2012-10-17|url=http://doi.wiley.com/10.1002/14651858.CD001321.pub5|aldizkaria=Cochrane Database of Systematic Reviews|alea=6|zenbakia=2014|editore-abizena=Cochrane Kidney and Transplant Group|pmid=23076891|pmc=PMC7027998|doi=10.1002/14651858.CD001321.pub5|sartze-data=2024-04-01}}</ref>. Epe luzeko tolerantzia ere, arazo bat da<ref name=":2" />, eta pertsonen % 30ek baino gehiagok eragozpen gastrointestinalak izaten dituzte<ref>Rossi R, Porta S, Canovi B (September 2010). «Overview on cranberry and urinary tract infections in females.». ''Journal of Clinical Gastroenterology''. 44 Suppl 1: S61-2. <small>[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20495471 PMID 20495471]</small>. <small>[https://dx.doi.org/10.1097%2FMCG.0b013e3181d2dc8e doi:10.1097/MCG.0b013e3181d2dc8e]</small></ref>.

===Ondorio negatiboak===
2017az geroztik, Estatu Batuetako Pediatria Akademiak dio ez zaiela fruta-zukurik eman behar urtebetetik beherako haurrei, nutrizio-onuraren ezagatik<ref name=":3" >Heyman, Melvin B.; Abrams, Steven A. (22 de mayo de 2017). «[https://escholarship.org/content/qt40q8484s/qt40q8484s.pdf?t=otwrqk Fruit Juice in Infants, Children, and Adolescents: Current Recommendations]». ''Pediatrics'' '''139''' (6): e20170967. <small>[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28562300 PMID 28562300]</small>. <small>[https://api.semanticscholar.org/CorpusID:6024335 S2CID 6024335]</small>. <small>[https://dx.doi.org/10.1542%2Fpeds.2017-0967 doi:10.1542/peds.2017-0967]</small></ref>. Urte batetik sei urtera bitarteko haurrentzat, fruta-zukuaren ahorakina egunean<ref name=":3" />, 110 g-tik 170ra bitarte baino gutxiagokoa izan behar du, azukre asko eta, frutarekin alderatuta, zuntz gutxi duelako. Fruta-zuku gehiegi kontsumitzeak, fruta osoak jatearekin alderatuta, mantenugai gutxiago hartzea ekar ditzake, eta [[Beherako|beherakoa]], gasak, [[Abdomen|sabeleko]] mina, [[hantura]] edo [[Txantxar|txantxarra]] eragin ditzake<ref>«[http://www.med.umich.edu/yourchild/topics/feedbaby.htm#milk Feeding Your Baby and Toddler (Birth to Age Two): Your Child: University of Michigan Health System]». Med.umich.edu. Consultado el 25 de agosto de 2014</ref><ref>American Academy of Pediatrics Committee on Nutrition (May 2001). «The use and misuse of fruit juice in pediatrics». ''Pediatrics'' '''107''' (5): 1210-3. <small>[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11331711 PMID 11331711]</small>. <small>[https://dx.doi.org/10.1542%2Fpeds.107.5.1210 doi:10.1542/peds.107.5.1210]</small></ref>.

Fruta eta fruta-zuku gehiegi kontsumitzeak txantxarra sortzen lagun dezake, fruta-azidoek [[Hortz-esmalte|hortzetako esmaltean]] duten eraginaren bidez<ref>''[https://web.archive.org/web/20170121000120/https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/367563/DBOHv32014OCTMainDocument_3.pdf Delivering better oral health: an evidence-based toolkit for prevention] Public Health England. June 2014. Archivado desde el original el 21 de enero de 2017. Consultado el 13 de julio de 2021''</ref>. [[Luzetarako datuak|Luzetarako azterketek]] erakutsi zuten 2. motako [[Diabetes|diabetesaren]] arriskua nabarmen handiagoa zela, fruta osoekin alderatuta<ref>{{Erreferentzia|izena=Isao|abizena=Muraki|izenburua=Fruit consumption and risk of type 2 diabetes: results from three prospective longitudinal cohort studies|orrialdeak=f5001|hizkuntza=en|abizena2=Imamura|abizena3=Manson|abizena4=Hu|abizena5=Willett|abizena6=Dam|abizena7=Sun|izena2=Fumiaki|izena3=JoAnn E.|izena4=Frank B.|izena5=Walter C.|izena6=Rob M. van|izena7=Qi|data=2013-08-29|url=https://www.bmj.com/content/347/bmj.f5001|aldizkaria=BMJ|zenbakia=347|issn=1756-1833|pmid=23990623|pmc=PMC3978819|doi=10.1136/bmj.f5001|sartze-data=2024-04-02}}</ref>, azukre agregatuekin egindako zukuak kontsumitzen zirenean. 2014ko azterketa batean ikusi zenez, azukrearekin gozatutako fruta-zuku gehiago edateak lotura estua izan zuen 2. motako diabetesaren arriskuarekin<ref name=":4" />.

Azukre gehigarriak dituzten fruta-zukuen gehiegizko kontsumoak zer ikusia izan dezakeela [[Haurren obesitate|haurren obesitatearekin]] ere ikusi da. ''American Journal of Public Health''ek proposatu zuen [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetako]] 2010eko Goserik gabeko Haur Osasungarrien Legeak % 100eko fruta-zukuak ezabatzea eta horiek fruta osoengatik ordezkatzea<ref>{{Erreferentzia|izena=Janet M.|abizena=Wojcicki|izenburua=Reducing Childhood Obesity by Eliminating 100% Fruit Juice|orrialdeak=1630–1633|hizkuntza=en|abizena2=Heyman|izena2=Melvin B.|data=2012-09|url=https://ajph.aphapublications.org/doi/full/10.2105/AJPH.2012.300719|aldizkaria=American Journal of Public Health|alea=9|zenbakia=102|issn=0090-0036|pmid=22813423|pmc=PMC3482038|doi=10.2105/AJPH.2012.300719|sartze-data=2024-04-02}}</ref>.

===Ondorio negatiboak===
2017az geroztik, Estatu Batuetako Pediatria Akademiak dio ez zaiela fruta-zukurik eman behar urtebetetik beherako haurrei, nutrizio-onuraren ezagatik<ref name=":3" />. Urte batetik sei urtera bitarteko haurrentzat, fruta-zukuaaren ahorakina egunean<ref name=":3" />, 110 g-tik 170ra bitarte baino gutxiagokoa izan behar du, azukre asko eta, frutarekin alderatuta, zuntz gutxi duelako. Fruta-zuku gehiegi kontsumitzeak, fruta osoak jatearekin alderatuta, mantenugai gutxiago hartzea ekar ditzake, eta [[Beherako|beherakoa]], gasak, [[Abdomen|sabeleko]] mina, [[hantura]] edo [[Txantxar|txantxarra]] eragin ditzake<ref>«[http://www.med.umich.edu/yourchild/topics/feedbaby.htm#milk Feeding Your Baby and Toddler (Birth to Age Two): Your Child: University of Michigan Health System]». Med.umich.edu. Consultado el 25 de agosto de 2014</ref><ref>American Academy of Pediatrics Committee on Nutrition (May 2001). «The use and misuse of fruit juice in pediatrics». ''Pediatrics'' '''107''' (5): 1210-3. <small>[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11331711 PMID 11331711]</small>. <small>[https://dx.doi.org/10.1542%2Fpeds.107.5.1210 doi:10.1542/peds.107.5.1210]</small></ref>.

Fruta eta fruta-zuku gehiegi kontsumitzeak txantxarra sortzen lagun dezake, fruta-azidoek [[Hortz-esmalte|hortzetako esmaltean]] duten eraginaren bidez<ref>''[https://web.archive.org/web/20170121000120/https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/367563/DBOHv32014OCTMainDocument_3.pdf Delivering better oral health: an evidence-based toolkit for prevention] Public Health England. June 2014. Archivado desde el original el 21 de enero de 2017. Consultado el 13 de julio de 2021''</ref>. [[Luzetarako datuak|Luzetarako azterketek]] erakutsi zuten 2. motako [[Diabetes|diabetesaren]] arriskua nabarmen handiagoa zela, fruta osoekin alderatuta<ref>{{Erreferentzia|izena=Isao|abizena=Muraki|izenburua=Fruit consumption and risk of type 2 diabetes: results from three prospective longitudinal cohort studies|orrialdeak=f5001|hizkuntza=en|abizena2=Imamura|abizena3=Manson|abizena4=Hu|abizena5=Willett|abizena6=Dam|abizena7=Sun|izena2=Fumiaki|izena3=JoAnn E.|izena4=Frank B.|izena5=Walter C.|izena6=Rob M. van|izena7=Qi|data=2013-08-29|url=https://www.bmj.com/content/347/bmj.f5001|aldizkaria=BMJ|zenbakia=347|issn=1756-1833|pmid=23990623|pmc=PMC3978819|doi=10.1136/bmj.f5001|sartze-data=2024-04-02}}</ref>, azukre agregatuekin egindako zukuak kontsumitzen zirenean. 2014ko azterketa batean ikusi zenez, azukrearekin gozatutako fruta-zuku gehiago edateak lotura estua izan zuen 2. motako diabetesaren arriskuarekin<ref name=":4" />.

Azukre gehigarriak dituzten fruta-zukuen gehiegizko kontsumoak zer ikusia izan dezakeela [[Haurren obesitate|haurren obesitatearekin]] ere ikusi da. ''American Journal of Public Health''ek proposatu zuen [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetako]] 2010eko Goserik gabeko Haur Osasungarrien Legeak % 100eko fruta-zukuak ezabatzea eta horiek fruta osoengatik ordezkatzea<ref>{{Erreferentzia|izena=Janet M.|abizena=Wojcicki|izenburua=Reducing Childhood Obesity by Eliminating 100% Fruit Juice|orrialdeak=1630–1633|hizkuntza=en|abizena2=Heyman|izena2=Melvin B.|data=2012-09|url=https://ajph.aphapublications.org/doi/full/10.2105/AJPH.2012.300719|aldizkaria=American Journal of Public Health|alea=9|zenbakia=102|issn=0090-0036|pmid=22813423|pmc=PMC3482038|doi=10.2105/AJPH.2012.300719|sartze-data=2024-04-02}}</ref>.

== Zukuak kontserbatzeko moduak ==
Zukuak egoki kontserbatzen ez badira mantenugaiak eta ezaugarri [[Ezaugarri organoleptiko|organoleptiko]]<nowiki/>ak gal ditzake.
* Zukuak argitatik urrun, toki hotzetan eta material aldagaitzetan gorde behar dira.
* Ez da gomendagarria 2 egun baino gehiago gordetzea

== Zuku naturalen prestaketan zaindu beharrekoak ==
* Beti azken momentuan prestatzen saiatu behar da.
* Fruituak kalitate onekoak izatea komeni da.
* Zukua egiteko erabiliko dugun tresneria oso garbi eduki behar da.
* Zukua zerbitzatu aurretik iragaztea komeni da.
* Zukua lehenagotik prestatua badago, koilara batekin ongi nahasi behar da.

== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}

== Bibliografia ==
* {{erreferentzia|izena=Francisco Pedro Pablo Mario|abizena=Garcia Oritz. Garcia Ortiz. Gil Maula.|urtea=2012|izenburua=OPERACIONES BÁSICAS Y SERVICOS EN BAR Y CAFETERÍA|argitaletxea=Paraninfo|orrialdea=93|ISBN=9788428327534|hizkuntza=es}}

== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}


[[Kategoria:Zukuak| ]]