Irlandar-en iturria ikusi

{{Talde etniko infotaula|
|taldea= Irlandarrak<br />na hÉireannaigh
|irudia=Irish people collage2.jpg
|irudioina =1. lerroa: [[Oscar Wilde]] • [[Maureen O'Hara]] • [[Red Hugh O'Donnell]] • [[Bono (argipena)|Bono]] • [[Bram Stoker]] • [[Francis Beaufort]] • [[George Best]]<br />
2. lerroa: [[Mary McAleese]] • [[Ernest Shackleton]] • [[Pierce Brosnan]] • [[Enya]] • [[Hugh O'Neill, 2nd Earl of Tyrone|Hugh O'Neill]] • [[Robert Boyle]] • [[Saint Brigid]]<br />
3. lerroa: [[Jonathan Rhys Meyers]] • [[Daniel O'Connell]] • [[James Joyce]] • [[Countess Markievicz]] • [[Sharon Corr]] • [[Patrick Pearse]] • [[Michael Collins]]
|biztanleria= 5.772.005 inguru
|biztanletokia= {{bandera|Irlanda}}: 4.500.000<br />{{bandera|AEB}}: 36.495.800<br />{{bandera|Erresuma Batua}} ([[Ipar Irlanda]] barne) 6.000.000 (%25ak irlandar arbasoak ditu)<br />{{bandera|Kanada}}: 4.354.155<br />{{bandera|Australia}}: 5.900.000<br />{{bandera|Argentina}}: 1.000.000<br />{{bandera|Mexiko}}: 600.000
 
|hizkuntza= [[Irlandako gaelera|Irlandera]], [[ingeles]]a, [[Ulsterko eskoziera]] eta [[shelta]]
|erlijioa= [[Katolizismo]]a (gehiengoa), [[presbiterianismo]]a, [[anglikanismo]]a eta [[metodismo]]a
|harremana= [[eskoziar]]rak, [[man]]xarrak, [[galestar|galesak]], [[kornubiar]]rak eta [[bretoi|bretainiarrak]]
}}

'''Irlandarrak''' ([[irlandako gaelera|irlanderaz]] ''Muintir na hÉireann, na hÉireannaigh'' eta [[ingeles]]ez ''Irish People'') [[Europa]]ko ipar-mendebaldean dagoen [[Irlanda]]ko uharteko biztanleak dira. Haun ondorengoak munduan barna nagusiki [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuak]], [[Erresuma Batua]], [[Australia]], [[Kanada]] eta [[Zeelanda Berria]]n topa daitezke, eta denera 80 milioi inguru pertsona izan daitezkela kalkulatu izan da.

Berez, Irlanda jada duela 9.000 urtetatik aurrera populatua dago. Aldiz, [[irlandar mitologia]]ren arabera irlandarren lehenbiziko arbasoak [[Fomoré]], [[Fir Bolg]] eta [[Tuatha Dé Danann]] herriak lirateke.

[[Ipar Irlanda]] zein [[Irlandako Errepublika]]ko herritarrak agertzen dira behean lanbidearen arabera sailkatuta.

== Idazleak ==
* [[Jonathan Swift]] ([[1667]]-[[1745]]). "[[Gulliverren bidaiak]]" ([[1726]]).
* [[Bram Stoker]] ([[1847]]-[[1912]]). "[[Drakula]]" ([[1897]]).
* [[Oscar Wilde]] ([[1854]]-[[1900]]). "[[Dorian Grayren erretratua]]" ([[1890]]).
* [[George Bernard Shaw]] ([[1856]]-[[1950]]). [[Literaturako Nobel Saria|Nobel sariduna]] [[1925]]ean.
* [[William Butler Yeats]] ([[1865]]-[[1939]]). Nobel sariduna [[1923]]an.
* [[James Joyce]] ([[1882]]-[[1941]]). "[[Ulises (eleberria)|Ulises]]" ([[1922]]).
* [[Liam O'Flaherty]] ([[1896]]-[[1984]]). ''"The Informer"'' ([[1925]]).
* [[Samuel Beckett]] ([[1906]]-[[1989]]). Nobel sariduna [[1969]]an.
* [[Brendan Behan]] ([[1923]]-[[1964]]). ''"An Giall / The Hostage"'' ([[1958]]).
* [[Frank McCourt]] ([[1930]]-). ''"[[Angela's Ashes]]"'' ([[1996]]).
* [[Seamus Heaney]] ([[1939]]-[[2013]]). Nobel sariduna [[1995]]ean.
* [[Cathal O Searcaigh]] ([[1956]]-). [[Irlandera]]zko poeta eta antzerkigilea.
* [[John Boyne]] ([[1971]]-). "[[Pijama marradunaz jantzitako mutikoa]]" ([[2006]]).

== Kirolariak ==
* [[George Best]] ([[1946]]-[[2005]]), futbolaria. [[Manchester United]]en ibiltakoa nagusiki.
* [[Seán Kelly]] ([[1956]]-), txirrindularia.
* [[John Aldridge]] ([[1958]]-), futbolaria.
* [[Stephen Roche]] ([[1959]]-), txirrindularia. Tour, Giro eta Munduko Txapelketa irabazi zituen [[1987]]an.
* [[Barry McGuigan]] ([[1961]]-), boxeolaria. Munduko txapelduna [[1985]]ean.
* [[Rory Best]] ([[1982]]-), errugbilaria. Lau aldiz Sei Nazioen txapelduna selekzioarekin.
* [[Katie Taylor]] ([[1986]]-), boxeolaria. Urrezko olinpiar domina [[2012ko Udako Olinpiar Jokoak|2012an]].
* [[Rory McIlroy]] ([[1989]]-), golf jokalaria. [[AEBetako Irekia (golfa)|Open USA]] irabazi zuen [[2011]]an.

== Musikariak ==
[[Fitxategi:Bono_singing_in_Indianapolis_on_Joshua_Tree_Tour_2017_9-10-17.jpg|thumb|Bono abeslaria [[2017]]an.]]

* [[Paddy Moloney]] ([[1938]]-), [[The Chieftains]] taldeko liderra.
* [[Liam O'Flynn]] ([[1945]]-), irlandar gaita jotzailea.
* [[Van Morrison]] ([[1945]]-), estilo askotako abeslaria.
* [[Rory Gallagher]] ([[1948]]–[[1995]]), bluess eta rock gitarra jotzailea.
* [[Bill Whelan]] ([[1950]]-), musikagilea.
* [[Gary Moore]] ([[1952]]-[[2011]]), rock eta blues gitarra jotzailea.
* [[Shane McGowan]] ([[1957]]-), [[The Pogues]] taldeko abeslaria.
* [[Bono (abeslaria)|Bono]] ([[1960]]-), [[U2]] taldeko abeslaria eta liderra.
* [[Larry Mullen Jr.]] ([[1961]]-), [[U2]] taldeko bateria jotzailea.
* [[The Edge]] ([[1961]]-), [[U2]] taldeko gitarra jotzailea.
* [[Sinéad O'Connor|Sinead O'Connor]] ([[1966]]-), pop abeslaria.
* [[Sharon Shannon]] ([[1968]]-), akordeoi eta biolin jotzailea.
* [[Sharon Corr]] ([[1970]]-), [[The Corrs]] taldekidea.

== Artistak ==
* [[Francis Bacon (margolaria)|Francis Bacon]] ([[1909]]-[[1992]]), margolaria.
* [[Maureen O'Hara]] ([[1920]]-[[2015]]), aktorea.
* [[Peter O'Toole]] ([[1920]]-[[2015]]), aktorea.
* [[Fionnula Flanagan]] ([[1941]]-), aktorea.
* [[Liam Neeson]] ([[1952]]-), aktorea.
* [[Pierce Brosnan]] ([[1953]]-), aktorea.
* [[Daniel Day-Lewis]] ([[1957]]-), aktorea.
* [[Kenneth Branagh]] ([[1960]]-), aktorea eta zinema-zuzendaria.
* [[Enya]] ([[1961]]-) abeslari eta musikaria.
* [[Michael Fassbender]] ([[1977]]-), aktorea.
* [[Jonathan Rhys Meyers]] ([[1977]]-), aktorea.

== Politikariak ==
* [[Daniel O'Connell]] ([[1775]]–[[1847]]), parlamentaria eta ekintzaile katolikoa.
* [[Mary Harris]] ([[1837]]-[[1930]]), ekintzaile eta sindikalista.
* [[Éamon de Valera]] ([[1882]]-[[1975]]). Presidentea izandakoa ([[1959]]-[[1973]]).
* [[Ian Paisley]] ([[1926]]-[[2014]]), Ipar Irlandako Lehen Ministro unionista eta apaiz protestante.
* [[John Hume]] ([[1937]]-), politikari iparrirlandar laborista. [[Bakearen Nobel Saria]] [[1998]]an.
* [[Seán MacBride]] ([[1940]]-[[1988]]), ekintzailea. [[Bakearen Nobel Saria]] [[1974]]an.
* [[David Trimble]] ([[1944]]-), politikari iparrirlandar unionista. [[Bakearen Nobel Saria]] [[1998]]an.
* [[Gerry Adams]] ([[1948]]-), politikari iparrirlandar errepublikarra.
* [[Martin McGuinness]] ([[1950]]-[[2017]]), politikari iparrirlandar errepublikarra eta [[IRA]]ko buruzagi izandakoa.
* [[Bertie Ahern]] ([[1951]]-). Lehen Ministroa izandakoa ([[1997]]-[[2008]]).
* [[Mary McAleese]] ([[1951]]-). Presidentea izandakoa ([[1997]]-[[2011]]).

== Iraultzaileak ==
* [[Hugh O'Neill]] ([[1550]]–[[1616]]), noblea eta iraultzailea.
* [[Red Hugh O'Donnell]] ([[1572]]-[[1602]]), noblea eta iraultzailea.
* [[Constance Markievicz]] ([[1868]]–[[1927]]), independentziaren aldeko ekintzailea eta sufragista.
* [[Patrick Pearse]] ([[1879]]–[[1916]]), ekintzaile errepublikarra eta poeta.
* [[Michael Collins]] ([[1890]]-[[1922]]), independentziaren aldeko ekintzailea.
* [[Bobby Sands]] ([[1954]]-[[1981]]), [[Irlandako Armada Errepublikarra|IRAko]] kide mitikoa.

== Elizakoak ==
* [[Patrizio Irlandakoa]] ([[V. mende]]a), herrialdeko 3 santu patroietako bat.
* [[Brigida Irlandakoa]] ([[451]]–[[525]]), herrialdeko 3 santu patroietako bat.
* [[Kolunba Ionakoa]] ([[521]]–[[597]]), herrialdeko 3 santu patroietako bat.
* [[Alec Reid]] ([[1932]]-), apaiza eta bake-bitartekaria.

== Zientzialariak ==
* [[Robert Boyle]] ([[1627]]–[[1691]]), kimikaria eta fisikaria.
* [[Francis Beaufort]] ([[1774]]–[[1857]]), hidrografo eta itsasgizona.
* [[Anton Abadia|Anton Abbadia]] ([[1810]]-[[1897]]), hizkuntzalari, idazle eta astronomoa.
* [[Ernest Walton]] ([[1903]]-[[1995]]), fisikaria. [[Fisikako Nobel Saria|Nobel Sariduna]] [[1951]]an.
* [[William C. Campbell]] ([[1930]]-), biokimikaria. [[Medikuntzako Nobel Saria]] [[2015]]ean.

== Beste batzuk ==
* [[Ernest Shackleton]] ([[1874]]–[[1922]]), esploratzailea.
* [[Betty Williams]] ([[1943]]-2020), ekintzailea. [[Bakearen Nobel Saria]] [[1976]]an.
* [[Mairead Corrigan]] ([[1944]]-), ekintzailea. [[Bakearen Nobel Saria]] [[1976]]an.

== Argazki galeria ==
<gallery>
Ernest_Shackleton_before_1909.jpg|Shackleton [[1909]] baino lehen.
Yeats_Boughton.jpg|W. B. Yeats.
Roche_-_Tour_de_France_1993_(cropped).jpg|Roche [[1993]]ko Tourrean.
BertieAhernBerlin2007.jpg|Bertie Ahern [[2007]]an.
FIL_2013_-_Sinéad_O'Connor_01.JPG|O'Connor [[2013]]an.
</gallery>

== Ikus, gainera ==
* [[Zelta nazioak]]
* [[Irlandar ospetsuen zerrenda]]

== Kanpo estekak ==
* {{en}}[https://www.irelandbeforeyoudie.com/32-famous-irish-people-the-most-famous-person-from-every-county/ "32 famous Irish people: the most well known person from every county".]
{{autoritate kontrola}}

{{Europako herriak}}

[[Kategoria:Irlandarrak| ]]
[[Kategoria:Erresuma Batuko etniak]]