Haitzurdin

Marmol» orritik birbideratua)

Haitzurdin edo marmola kareharria metamorfizatzean sortzen den harri metamorfikoa da. Oso erabilia arkitektura eta ertian (batez ere eskulturan) arroka.

Marmola edo haitzurdina
Mineral infotaula irakurtzeko eraLaguntza:Arroka infotaula irakurtzeko era
Mineral infotaula irakurtzeko era
Marmola edo haitzurdina
Arroka metamorfikoaa
Mineral garrantzitsuak Kareharria
Dentsitatea 2,7 g/cm3
Maximoa >2,8 g/cm3
Minimoa <2,6 g/cm3

Etimologia

aldatu

Grekerazko μάρμαρον (mármaron) hitzetik dator eta "harri beirakara" edo "harri distiratsua" esan nahi du, baina izenaren jatorria lehenagokoa dela esaten duenik ere badago.

Ezaugarriak

aldatu

Arroka sedimentario karbonatatuen eraldaketaz sortzen da, kareharritik edo dolomiatik batez ere, izan ere haitzurdinaren osagarri nagusia kaltzio karbonatoa baita, %90 gutxienez. Mineral osagarriak ere ager daitezke, grafitoa, klorita, talkoa, mika, kuartzoa, pirita, korindoia, granatea eta zirkonita kasu. Harri sedimentarioak zenbat eta kaltzio karbonato portzentaje handiagoa eduki, hainbat eta zuriagoa izango da haitzurdina, aldiz buztin, harea edo burdin oxidatu trazak baditu haitzurdinak hainbat kolore azalduko ditu. Magnesio kopurua handia bada koloreak berderantz joko du.

Haitzurdin-motak

aldatu

Hauek dira haitzurdin-mota ezagunenak, tartean Euskal Herriko haitzurdina ere badago, Markinako marmol beltza.

Haitzurdina Kolorea Kokapena
Carrara zuria edo urdin-grisa   Carrara
Connemara berdea   Connemara
Creole zuria eta urdina/beltza   Pickens konderria (Georgia)
Etowah arroxa   Pickens konderria (Georgia)
Markinako beltza beltza   Markina
Murphy zuria   Pickens eta Gilmer (Georgia)
Paros oso zuria   Paros
Penteliko oso zuria   Penteliko eta Atika
Purbeck gris/marroia   Purbeck uhartea
Ruskeala zuria   Ruskeala (Karelia)
Rușchița zuria edo gorrixka   Poiana Ruscă mendiak
Siena horia eta morea/gorria/urdina/zuria   Siena
Sivec zuria   Prilep
Suediako berdea berdea   Kolmården
Sylacauga zuria   Talladega konderria (Alabama)
Vermont zuria   Proctor (Vermont)
Yule oso zuria   Marble (Colorado)
Wunsiedel zuria   Wunsiedel
Makrana zuria   Makrana (Rajastan)

Erabilera

aldatu
 
Taj Mahal.

Bereziki preziatua izan da eskulturgintzan eta arkitekturan.

Eskulturak antzinatik egin izan dira haitzurdinez hainbat arrazoirengatik; lantzeko erraza da, material homogeneoa da eta apurtzeko zaila ere bada. Daukan errefrakzio indizeari esker argi izpiak hainbat milimetro sartzen dira harriaren barnean eta eskulturek "bizirik" dauden antza ematen dute.

Arkitekturan ere hamaika eraikin egin dira haitzurdinez, denetan ezagunena Taj Mahal da, Indiako Agra hirian dagoen mausoleoa. Bitxikeria gisa aipatu Turkmenistango hiriburua den Asgabat hiria 2013ko Errekorren Guinness Liburuan agertzen dela munduan haitzurdinezko eraikin kopuru handiena duen hiria delako.

Ekoizpena

aldatu

Mundu mailako ekoizle nagusiak lau herrialde dira, hauen artean %50a baino gehiago ekoizten baitute. Italia da nagusi (mundu guztiko %20a), ondoren Txina (%16a), India (%10a) eta Espainia (%6a).

Iruditegia

aldatu


Kanpo estekak

aldatu