Ekora

Ekora
	Araba, Euskal Herria
	Ekorako udaletxea eta San Joan Bataiatzailearen eliza
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Araba
Eskualdea	Arabako Errioxa
Izen ofiziala	Yécora/Iekora
Alkatea	Alfredo Arguijo Echazarreta ; (Euzko Alderdi Jeltzalea)
Posta kodea	01322
INE kodea	01060
Herritarra	ekorar
Kokapena
Koordenatuak	42°34′04″N 2°28′13″W / 42.5678°N 2.4704°W
Azalera	18,80 km²
Garaiera	694 metro
Distantzia	49 km Gasteiza
Demografia
Biztanleria	249 (2023); 2 (2022)
Dentsitatea	15,21 bizt/km²
Hazkundea; (2003-2013)	% 3,92
Zahartze tasa	% 18,54
Ugalkortasun tasa	‰ 37,74
Ekonomia
Jarduera tasa	% 88,89 (2011)
Genero desoreka	% 1,24 (2011)
Langabezia erregistratua	% 6,57 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 18,28 (2010)
Kaleko erabilera	% (2016)
Etxeko erabilera	% 1.95 (2016)
Datu gehigarriak
Sorrera data	1669
Webgunea	http://www.ayuntamientodeyecora.com/

Ekora^[4] (ofizialki Yécora / Iekora) Arabako hego-ekialdeko udalerri bat da, Arabako Errioxako kuadrillakoa. Gasteiztik 50 bat kilometro hego-ekialdera dago. Herria udalerriaren iparraldean dago.

Izena

Udalerriaren izen ofiziala Yécora/Iekora bada ere, euskal era arautua Ekora da. Badira Euskaltzaindiaren erabaki hori arrazoitzen duten antzinako agiriak, Donemiliaga Kukulan gordeak; izan ere, XI. mendean Equora eta Ecora deiturak jaso ziren.

Geografia

Udalerri mugakideak

Iparraldean: Lapoblacion (Nafarroa).
Hegoaldean: Oion.
Ekialdean: Oion (Gorrebusto) eta Nafarroako Lapoblacion.
Mendebaldean: Lantziego.

Historia

XI mendearen erdialdera existitzen zen San Miguel de Biurko izeneko ermita. 1057ko abenduaren 7an Peñalengo Antsok Fortuñones Antsori San Miguel de Yécora monastegia eta inguruko lurrak eman zizkion zaldi bat eta bi aztoreren truke^[5]. XIII eta XIV mendeen artean Berzijanako Andre Mariaren baseliza eraiki zen, kondairak dioenez Ekorako artzain batek amabirjina aurkitu zuen tokian bertan^[6].

1140 urteko agiri batean Eskide izeneko herrixka bat aipatzen da, gaur egungo Ekoraren iparraldean kokaturik zegoena. San Millán de Esquide monastegia izan zen bertan. 1670 urtean izurriak jota bertan behera gelditu zen herria. Gaur egun eremu hark Eskide toponimoa mantendu du^[7].

Guardiaren menpeko herrixka bat izan zen 1669ra arte, Karlos II.a Espainiakoak hiri-titulua eman zion arte, alegia.

Demografia

Ekorako biztanleria

Politika

Sakontzeko, irakurri: «Hauteskundeak Ekoran»

Udal hauteskundeak

Ekorago udalbatza
Alderdia		2019		2023
Alderdia		Zinegotziak	Boto kopurua	Zinegotziak	Boto kopurua
	Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)	6 / 7	126 (% 72,41)	4 / 5	86 (% 51,50)
	Alderdi Popularra (PP)	1 / 7	30 (% 17,24)	1 / 5	58 (% 34,73)
	Euskadiko Alderdi Sozialista-Euskadiko Ezkerra (PSE-EE)	0 / 7	9 (% 5,17)	0 / 5	41 (% 24,55)
Datuen iturria: Hauteskundeen emaitzak alea.eus webgunean

Alkateak

Hauek izan dira Ekorako azken alkateak:

Alkatea	Agintaldi hasiera	Agintaldi amaiera	Alderdia^[8]
Antonio Ibañez Ayala^[5]^[8]^[9]^[10]	1979	1983		Zentro Demokratikoaren Batasuna
Eduardo Jalon Lacalle^[5]^[8]	1983	1987		Euzko Alderdi Jeltzalea
Juan Antonio Fernandez Armentia^[8]	1987	1991		Euzko Alderdi Jeltzalea
Jose Maria Jalon Lacalle^[5]^[8]	1991	1995		Euzko Alderdi Jeltzalea
Jose Angel Echazarreta Seigido^[5]^[8]	1995	1999		Euzko Alderdi Jeltzalea
Jose Angel Echazarreta Seigido^[5]^[8]	1999	2003		Euzko Alderdi Jeltzalea
Iñaki Ibañez Fernandez^[8]	2003	2007		Alderdi Popularra
Iñaki Ibañez Fernandez^[8]	2007	2011		Alderdi Popularra
Iñaki Ibañez Fernandez^[8]^[11]	2011	2015		Alderdi Popularra
Joana Lopez Garcia^[8]	2015	2019		Zukera Talde Independentea (AIZ-ZTI)
Rafael Fernandez Jalon^[8]	2019	2023		Euzko Alderdi Jeltzalea^[12]
Alfredo Arguijo Echazarreta^[13]	2023	Jardunean		Euzko Alderdi Jeltzalea

Garraioa

Araba Bus sareko eta lineek zerbitzua ematen diote udalerri honi:

Araba Bus

Zerbitzua	Hasiera	Ibilbidea	Amaiera ⁠
8	Logroño (geltokia)	Logroño (Portales) • Oion (industrialdea) • Oion • Moreda Araba • Labraza • Gorrebusto • Ekora • Binasperi • Lantziego • Kripan • Bilar	Guardia⁠
9	Gasteiz (geltokia)	Gasteiz (Bastiturri) • Gasteiz (epaitegiak) • Gasteiz (unibertsitatea) • Armentia Trebiñu • Argote • Albaita • Baxauri • Obekuri • Navarrete • Bernedo • Meanuri • Meano • Ekora • Oion • Logroño (Portales) Gasteiz (Bastiturri) • Gasteiz (epaitegiak) • Gasteiz (unibertsitatea) • Armentia Trebiñu • Urizaharra • Leza (ospitalea) • Guardia • Guardia (hotel-gasolindegia) • Logroño (Portales)	Logroño (geltokia)

Gainera, Eskualdeko Garraioa sareak linea bat ditu udalerrian:

Eskualdeko Garraioa

Zerbitzua	Hasiera	Ibilbidea	Amaiera ⁠
22	Guardia Leza Osp.	Oion • Ekora • Binasperi • Lantziego • Kripan • Bilar • Serna • Asa • Campillar • Mañueta • Eskuernaga • Samaniego • Lapuebla de Labarca • Eltziego • Paganos • Nabaridas • Leza	Guardia Leza Osp.

Kultura

Hizkuntza

Gaur egun gaztelania da nagusi. Ekorako euskararen galera, dirudienez, IX. eta XVI. mendeen artean gertatu zen. Hala ere, herriko gazteak (25 urtetik beherakoak) elebidunak dira, tokiko ikastolen (Assa Ikastola, San Bizente Ikastola) lanari esker. Herriko umeen % 73,4 euskarazko ereduan matrikulatuta dago.

Jaiak eta ospakizunak

Maiatzean Santo Domingo eguna ospatzen da eta abuztuaren hirugarren asteburuan Berzijanako Andre Mariaren eguna. Bietan ala bietan prozesioa egiten da Berzijanako baselizara. Prozesioari lagunduz zortzi dantzarik eta katximorroak La cadena dantza tradizionala egiten dute^[14].

Musika

En Tol Sarmiento (ETS) musika taldea Ekoran sortu zen 2005ean eta arrakasta handia izan du. Euskal Herriko ska-rock musika jorratzen du

Ondasun nabarmenak

San Joan Bataiatzailearen eliza, estilo gotikoa eta errenazentista uztartzen dituena. XIV. mendeko kanpandorre karratua du^[14].
Berzijanako Andre Mariaren baseliza, XIII-XIV. mende bitartekoa, herrigunetik kilometro batera dagoena. 1984an zaharberritu zuten.
Iturri zaharra, Erdi Arokoa omen dena.
Elurtegia, XVII. mendekoa, Elizaren atzeko partean dago.

Ekorar ospetsuak

Migel Aiala (1565-1632), Calahorrako apezpikua^[15].
Fidel Fuidio Rodriguez (1880-1936), elizgizona eta arkeologoa.
Joseba Urquijo Borde (Kinito) (1958-), politikaria. LABeko zuzendaria izan zen 1981ean, eta Herri Batasuneko mahaikidea 1988an. José Amedo komisario ohiaren isilmandataria izatea leporatu zioten^[16]^[17].
Estibalitz Jalon (1984-), ilustratzailea.

Erreferentziak

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
↑ Ekora euskal era arautua euskaltzaindiaren webgunean
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f «Yécora» Auñamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2020-04-12).
↑ (Gaztelaniaz) Rutas – Ayuntamiento de Yécora – Iekorako Udala. (Noiz kontsultatua: 2020-04-12).
↑ «Esquide» Auñamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2020-04-12).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l «Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública:» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-21).
↑ (Gaztelaniaz) «La ilusión de aquellos Alcaldes de hace 40 años» Blog Rioja Alavesa 2019-04-24 (Noiz kontsultatua: 2020-03-09).
↑ (Gaztelaniaz) Cañamero Redondo et al., Antonio. (1982). Enciclopedia Histórico Geográfica de Álava. Haranburu Editor, (IV. Liburukia) 316 or..
↑ (Gaztelaniaz) «Intensa búsqueda de un hombre desaparecido en Yécora» El Correo 2011-01-13 (Noiz kontsultatua: 2020-03-21).
↑ (Gaztelaniaz) «Alcaldías en Álava: Labastida, Zigoitia y Laguardia para el PNV, Samaniego para EH Bildu» Gasteiz Hoy 2019-06-15 (Noiz kontsultatua: 2023-11-22).
↑ (Gaztelaniaz) «Todos los alcaldes y alcaldesas de Álava, pueblo a pueblo» Diario de Noticias de Álava 2023-06-18 (Noiz kontsultatua: 2023-10-18).
↑ ^a ^b (Gaztelaniaz) r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f, r01e00000ff26d4661aa470b8e961d85e487feff5. (2006-05-10). «Yécora» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-12).
↑ «de Ayala, Miguel» Auñamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2020-04-13).
↑ (Gaztelaniaz) Deia: ETA le exigió a "Kinito" una autocrítica para que pudiera ser admitido en el colectivo de presos^{[Betiko hautsitako esteka]}
↑ «Urquijo Borde, Joseba» Aunamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2020-04-13).

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Euskal Herriko Wikiatlasa

Ekora euskadi.net webgunean^{[Betiko hautsitako esteka]}
(Gaztelaniaz) Ekorako Udalaren webgunea
(Gaztelaniaz) Ekora Auñamendi entziklopedian

Datuak: Q1443585
Multimedia: Yécora-Ekora / Q1443585
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Ekora

[Udalbiltza-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.

[2] «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).

[3] «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).

[4] Ekora euskal era arautua euskaltzaindiaren webgunean

[:2-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f «Yécora» Auñamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2020-04-12).

[6] (Gaztelaniaz) Rutas – Ayuntamiento de Yécora – Iekorako Udala. (Noiz kontsultatua: 2020-04-12).

[7] «Esquide» Auñamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2020-04-12).

[:0-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l «Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública:» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-21).

[9] (Gaztelaniaz) «La ilusión de aquellos Alcaldes de hace 40 años» Blog Rioja Alavesa 2019-04-24 (Noiz kontsultatua: 2020-03-09).

[10] (Gaztelaniaz) Cañamero Redondo et al., Antonio. (1982). Enciclopedia Histórico Geográfica de Álava. Haranburu Editor, (IV. Liburukia) 316 or..

[11] (Gaztelaniaz) «Intensa búsqueda de un hombre desaparecido en Yécora» El Correo 2011-01-13 (Noiz kontsultatua: 2020-03-21).

[12] (Gaztelaniaz) «Alcaldías en Álava: Labastida, Zigoitia y Laguardia para el PNV, Samaniego para EH Bildu» Gasteiz Hoy 2019-06-15 (Noiz kontsultatua: 2023-11-22).

[13] (Gaztelaniaz) «Todos los alcaldes y alcaldesas de Álava, pueblo a pueblo» Diario de Noticias de Álava 2023-06-18 (Noiz kontsultatua: 2023-10-18).

[:1-14] (Gaztelaniaz) r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f, r01e00000ff26d4661aa470b8e961d85e487feff5. (2006-05-10). «Yécora» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-04-12).

[15] «de Ayala, Miguel» Auñamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2020-04-13).

[16] (Gaztelaniaz) Deia: ETA le exigió a "Kinito" una autocrítica para que pudiera ser admitido en el colectivo de presos^{[Betiko hautsitako esteka]}

[17] «Urquijo Borde, Joseba» Aunamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2020-04-13).

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]