Bornholm

Bornholm (danieraz bɒːnˈhʌlˀm ahoskatua; antzinako eskandinavieraz: Burgundaholmr) Itsaso Baltikoko uharte bat da, Danimarkaren mendekoa. Danimarkako gainerako lurretatik ekialdera dago, Suediaren hegoaldean, Poloniaren iparraldean. Administratiboki, Danimarkako Hiriburu Eskualdearen barnean sartuta dago.

Bornholm
Datu orokorrak
Mendirik altuena	Rytterknægten (en)
Mota	uharte
Azalera	588,36 km²
Geografia
Koordenatuak	55°07′30″N 14°55′00″E
Estatu burujabe	Danimarka
Estatu	Danimarka
Eskualdea	Hovedstaden
Udalerria	Bornholm regional municipality
Ur-gorputza	Itsaso Baltikoa

Etimologia eta hizkuntza

Uhartearen izenaren jatorria antzinako eskandinavierazko Burgundaholmr da, honek "Burgundiarren uhartea" esan nahi du. Hizkuntza berezia ere badute, bornholmera, danieraren dialektoa kontsideratzen dena. Bere ezaugarri gramatikalak direla eta, suediarrek hobeto ulertzen omen dute daniarrek baino.

Demografia

Rønne da uharteko herri handiena eta hiriburua. Hona hemen uharteko herri aipagarrienak:

1. Rønne (12.887 biztanle)
2. Nexø (3.700)
3. Aakirkeby (2.108)
4. Hasle (1.705)
5. Allinge-Sandvig (1.683)

XX. mende hasieratik ez da uhartearen populazioa asko aldatu, hala ere azken hamarkadetan beheranzko joera erakusten ari da.

1901	1925	1945	1965	1986	2005	2010	2012
40.677	45.550	47.185	48.620	46.919	43.347	42.154	41.303

Historia

Danimarka beti izan da Bornholm uhartearen jabea, tarte motzetan Lübeckek (1525) eta Suediak (1645) kontrolatu izan badute ere.

Izenari kasu eginez, badirudi burgundiarren irla izan zela V mendearen inguruan. Ondorengo mendeetan Danimarkakoa zen Eskania eskualdearen barnean egon zen. Danimarkak eskualde hau galdu zuenean Kopenhagek hartu zuen bere kontrola, Itsaso Baltikoan zuen posizio estrategikoa zela eta.

Bigarren Mundu Gerran alemaniar naziek erraz konkistatu zuten irla. Beren helburua aliatuen urpekuntziak Alemaniara ez iristea zen. Hegazkin sovietarrek bonbardaketa ugari egin zituzten bertan agintean zegoen Von Kamft generala ez baitzen errenditzen, azkenean 1945eko maiatzaren 9an konkistatu zuten uhartea eta urtebetez okupaturik izan zuten.

Geografia

Danimarka ez bezala, uhartea oso aldapatsua da eta ongi bereizten diren hiru zati ditu; iparraldean Hammeren lurmuturra, erdialdean Almindingen basoa eta hegoaldean Dueoddeko hondartza zuriak. Hauetaz gain bereziki aipagarriak dira Jons Kapel eta Helligdomsklipperne itsaslabarrak.

Klima

Datu klimatikoak (Bornholm)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	1.9	1.7	3.7	8.0	13.8	18.0	19.5	19.7	16.1	11.9	7.3	3.8	10.4
Batez besteko tenperatura (ºC)	0.1	-0.3	1.5	4.9	10.1	14.6	16.6	16.7	13.5	9.5	5.4	2.0	7.9
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	-1.7	-2.4	-0.8	1.7	6.3	10.8	13.1	13.1	10.5	7.0	3.3	0.0	5.1
Pilatutako prezipitazioa (mm)	51	32	40	37	37	42	55	55	63	60	76	62	609
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	11	7	9	7	7	6	8	8	9	10	12	12	103
Eguzki orduak	36	58	106	168	238	240	222	208	137	88	46	34	1580
Iturria: DMI (Danmarks Meteorologiske Institut)

Ondasun nabarmenak

Natura

• Hammeren lurmuturra
• Almindingen basoa
• Jons Kapel itsaslabarra

Eraikinak

• Hammershus gaztelua
• Østerlars eliza

Iruditegia

• 
  Rønneko kaia.
• 
  Hammeren lurmuturra.
• 
  Almindingen basoa.
• 
  Jons Kapel itsaslabarra.
• 
  Hammershus gazteluaren aztarnak.
• 
  Østerlars eliza.

Ikus, gainera

• Danimarkako uharte nagusiak

Kanpo estekak

• (Ingelesez) Webgune ofiziala

• Datuak: Q769680
• Multimedia: Bornholm / Q769680