Wikipedia

Bretainiera: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasuna
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
 
(5 erabiltzailek tartean egindako 9 berrikusketa ez dira erakusten)
18. lerroa:
}}
 
'''BretainieraBretoia'''<ref>[http{{Erreferentzia|izenburua=EH - Bilaketa - Bilaketa|url=https://ehuwww.es/ehg/cgieuskaltzaindia.eus/zehazki/bilaindex.php?moption=hascom_hiztegianbilatu&ztask=breton «bretón»], ''Zehazki'' hiztegiabilaketa&Itemid=1693&lang=eu&nondik=0&zenbat=50&non=sarreraBuruaStrict&query=bretoi&subcMota=&pos=&usgDomain=&usgGeo=&usgBeste=&usgReg=|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2024-02-28}}</ref> edo, '''bretoiera'''<ref>[hiztegiak.elhuyar.org/es_eu/bretón «bretón»], ''Elhuyar Gaztelania-Euskara Hiztegia'', 2014-02-19an kontsultatua.</ref>, '''bretainiera''' edo '''breizera'''<ref>[http://ehu.eus/ehg/cgi/zehazki/bila?m=has&z=breton «bretón»], ''Zehazki'' hiztegia.</ref> (bretainieraz, ''brezhoneg'', [bʀe'zõːnɛk] edo [bɾəhɔ'nək] ahoskatua) [[Bretainia]]ko mendebaldean hitz egiten den [[zelta hizkuntzak|zelta]] adarreko [[indoeuropar hizkuntzak|indoeuropar hizkuntza]] da. Eskualdeko bi hizkuntza tradizionaletako bat da, Bretainiako ekialdean hitz egiten den [[hizkuntza erromantzeak|erromantze]] adarreko [[galo]]arekin batera.
 
[[Zelta hizkuntzak|Hizkuntza zelten]] multzoaren barruan, [[britoi hizkuntzak|britoi taldekoa]] da, hots, [[gales (hizkuntza)|galesaren]] eta [[kornubiera]]ren familia berekoa da, beraz, eta haien oso antzekoa.
46. lerroa:
* [[1464]]an Jehan Lagadecek hiztegi hirueleduna egin zuen, bretoiera, frantsesa eta latina kontuan hartuz.
* [[1805]]ean [[Napoleon Bonaparte|Napoleon I.ak]] sortu zuen Akademia Zeltikoa (''l'Académie Celtique'').
* [[1807]]an Jean-François ''Le Gonidec''ekGonidecek bretoierazko gramatika argitaratu zuen, eta [[1821]]ean, hiztegia.
* [[1839]]an Villemarquék ''Barzaz Breiz'' argitara eman zuen, bretoierazko kantu tradizionalen bilduma.
* [[1925]]etik, Roparz Hemon irakasleari esker, ''Emzav'' mugimendua eta ''Gwalarn'' aldizkaria abian jarri zituzten.
* [[1946]]an ''Al Liamm'' argitalpenak ''Gwalarn'' ordezkatu zuen. Beste batzuk ere argitara ekarri zituzten: ''Skol Vreizh'', ''Emgleo Breiz'', ''Al Lanv'', ''Ar Skol Vrezoneg'', ''Mouladurioù Hor Yezh'', ''An Here'' edo ''Evit ar brezhoneg''.
* [[1950]]ean ''Kendalc'h'' kultur- elkartea sortu zuten [[Quimper|Kemper]]-en<nowiki/>ren.
* [[1977]]an [[Diwan]] izeneko eskolak hasi ziren lanean, Lehen Hezkuntzatik aurrera hizkuntza irakatsizirakasteko.
* [[2008]]an [[Ar Redadeg|''Ar Redadeg'']] izeneko lasterketa aurrera eraman zen lehendabiziko aldiz, bretoieraren erabilera sustatzeko. [[Korrika]]ren antzerako eredua du.
 
== Gramatika ==
Gainerako [[Zelta hizkuntzak|hizkuntza zeltekin]] hainbat ezaugarri partekatzen ditu, horren adibide dugu aditzaren ordenaren hizkuntza-tipologia, izan ere, [[aditz]]a, [[Subjektu (gramatika)|subjektua]] eta [[Objektu (gramatika)|objektua]] ordena mantentzen duen hizkuntza da bretoieradu. Hala ere, bretoieraren kasuan, ez da ordena hori beti eta zorroztasunez betetzen, zenbaitetan subjektua, aditza eta objektua ordena era baliatzen baitu.
 
[[Pertsona-izenordain]]ak eta [[edutezko izenordain]]ak hurrenak dira:
61. lerroa:
!
! Pertsona-izenordain singularra
! Edutezko izenordainPosesibo singularra
! Pertsona-izenordain plurala
! Edutezko izenordainPosesibo plurala
|-
|1.Pertsona pertsona
|| Meme
|| Mama
|| Nini
|| Honhon
|-
|2.Pertsona pertsona
|| Tete
|| Dada
|| C’hwic’hwi
|| Hoho
|-
|3.Pertsonap ertsona
|| Eñeñ (maskulinoa)<br />Hihi (femeninoa)
|| Ee (maskulinoa)<br />Hehe (femeninoa)
|| Intint
|| Oo
|-
|}
[[Izenordain erakusle]]ak adierazten digutenaren distantziaren arabera sailkatzen dira, maskulinoak ''heman'', ''hennezh'', ''henhont'' eta femeninoak ''houman'', ''hounnezh'', ''hounhoni''; pluralean bi generoentzako balizkoak ''ar re-man'', ''ar re-se'', ''ar re-hont'' dira. [[Galdera-izenordain]]ak ''pivPiv?'' '("Zein?'") eta ''petraPetra? ("'' <nowiki/>'Zer?'") dira. [[Erlatibozkoa]] ''a'' partikularen bidez eratzen da. Horretaz gain, ezezkoa edo negatiboa sortzeko, ''ne...ket'' zirkunfijoa baliatzen da.
 
== Parekidetasun taula ==
184. lerroa:
|betunae
|fumer
|''erre (pipatu)''
|-
|hedhyw
235. lerroa:
 
== Literatura ==
 
=== Aldizkariak ===▼
* [https://alliamm.bzh/ Al Liamm]
* [https://www.gwalarn.org/ Gwalarn]
=== Idazleak ===
* [[Yann Brekilien]].
* [[Jean-Pierre Calloc'h]].
* [[Pêr Denez]].
* [[Anjela Duval]].
* [[Per-Jakez Helias]].
* [[François-Marie Luzel]].
 
== Jon Mirande eta Txomin Peillen bretoierazaleak ==
▲=== Aldizkariak ===
Euskaraz baino lehen ikasi zuen bretoieraz [[Jon Mirande|Jon Mirandek]] Parisen. Euskaldunak lagun egin baino lehen, bretainiarrak egin zituen adiskide. [[Txomin Peillen|Txomin Peillenekin]] konpartitu zuen zaletasun hori. Izatez, Jon Mirandek hizkuntza zeltiko guziak ezagutzen zituen. 1950ean [[Kornubiera|kornubieraren]] akademian sartu zen, eta [[Hein|Heinen]] eta [[Hölderlin|Hölderlinen]] olerkiak eman zituen akademiaren ''An lef Kernewek'' aldizkarian.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Miel A.|abizena=Elustondo|izenburua=De viris illustribus: Jon Mirande bretainiarra|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1918/038/001/2022-01-25/de-viris-illustribus-jon-mirande-bretainiarra.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2022-01-25}}</ref>
* Al Liamm (ikusi webgunea).
 
* Gwalarn (ikusi webgunea).
Bretoieraren akademian hartu zuten kanpotar bakarra izan zen. Gerla denboran ikasi zuen bretoieraz. Berantago, Sorbonako [[Sumerrera|sumeriar]] hizkuntzen irakasle Riec Jestinek, Jon Mirandek eta Txomin Peillenek ''Ar Stourmer'' aldizkari abertzale sozialista atera zuten bi urtez, eta Jon Mirandek hantxe eman zituen bretoierazko artikulu hoberenak, eta kantuak eta olerkiak ere bai. Haren olerkitxo erotikoak bretoieraz idatzi bakarrak izan ziren. Bertzalde, hebraieratik eta nederlanderatik ere ekarri zuen bretoierara lanik. Hil gabean, aleman eta nederlanderazko poemak idazten ari zen, bretoieraz.<ref name=":0"/>
 
== Musika ==
257 ⟶ 263 lerroa:
{{erreferentzia zerrenda}}
 
== Kanpo loturakestekak ==
{{InterWiki|kodea=br}}
* [http://www.ofis-bzh.org/ Ofis ar brezhoneg]
266 ⟶ 272 lerroa:
* [https://web.archive.org/web/20060206191138/http://www.fest-noz.com/index.htm Musika bretoia]
* [https://web.archive.org/web/20070203000245/http://www.gwalarn.org/degouez/index.html Gwalarn-en webgunea]
* [https://web.archive.org/web/20060220063254/http://www.alliamm.com/ Al Liamm aldizkariaren webgunea]
{{autoritate kontrola}}
 
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Bretainiera"(e)tik eskuratuta