Geeza lingvo
Por la geeza (etiopia) alfabeto, vidu sub Etiopia skribo
| Geeza lingvo | |
| lingvo • sankta lingvo • mortinta lingvo • antikva lingvo • formortinta lingvo | |
|---|---|
| Etiopa ŝemida lingvaro | |
| Skribo | etiopa skribo |
| Lingva statuso | 6 formortinta |
| Lingvaj kodoj | |
| Lingvaj kodoj | |
| ISO 639-3 | gez |
| Glottolog | geez1241 |
| Angla nomo | Ge'ez |
| Franca nomo | guèze |
Geeza lingvo (propraskribe ግዕዝ elp. ɣɨʕɨz ; ankaŭ literumata Ge'ez, Gi'iz, Gy'yz, Gə'əz ktp ) estas antikva ŝemida lingvo de la regiono nun konsistanta el Eritreo kaj la norda parto de Etiopio, kiun plej multaj homoj malfacile komprenas, ne nur en Oromio sed tra tuta Etiopio[1].
Ĉirkaŭ la 3-a ĝis la 6-a jarcentoj p.K. la geeza lingvo fariĝis la oficiala lingvo de la Reĝlando de Aksumio kaj de la etiopia imperia kortego. La geeza ŝajne ĉesis esti la kutima lingvo de la komunumo ĉirkaŭ la 14-a jarcento, kaj hodiaŭ restas uzata nur kiel liturgia lingvo de kelkaj kristanaj kaj judaj grupoj.
La geeza lingvo havigis al si fruan abugidan skribsistemon, kiun ĝi heredigis al la amhara kaj tigrinja kaj diversaj aliaj lingvoj de Etiopio kaj Eritreo.
Fonologio
[redakti | redakti fonton]Vokaloj
[redakti | redakti fonton]- a [æ], poste *e < Praŝemida *a
- u [u:] < Praŝemida *ū
- i [i:] < Praŝemida *ī
- ā [a:], poste *a < Praŝemida *ā
- e [e:] < Praŝemida *ay
- i [i] < Praŝemida *i, *u
- o [o:] < Praŝemida *aw
(ankaŭ skribataj kiel ǎ, û, î, â, ê, ě, ô)
Konsonantoj
[redakti | redakti fonton]Geezaj konsonantoj havas trioblan kontraston inter senvoĉaj, voĉaj, kaj glote emfazaj. La praĝemida "emfazo" en la geeza estas ĝeneraligita por inkluzivi emfazan p. La geeza estas la sola ŝemida lingvo, kiu foneme distingas inter [p] kaj [f]. Ĝenerale diri, inter la ŝemidaj lingvoj la geeza estas relative konservativa rilate al fonologiaj ŝanĝiĝoj.
Vidu ankaŭ
[redakti | redakti fonton]Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ (en) Endalk, A proposed administrative shift in the Ethiopian Orthodox Church stokes ethnic, religious tensions, Global Voices, la 13-an de septembro 2019, alirite la 9-an de oktobro 2019