Turkio: Malsamoj inter versioj

| flago = [[Dosiero:Flago-de-Turkio.svg|150px150ra|La flago de Turkio]]

| blazono = [[Dosiero:National emblem of Turkey.svg|120px120ra|La blazono de Turkio]]

| nacia devizo = NeEgemenlik mutlukayıtsız Türk'ümşartsız diyene!milletindir.<br />(KielSuvereneco feliĉasenkondiĉe estasapartenas tiu,al kiula diras, ke mi estas Turko!nacio.)

| lokigo-bildo = [[Dosiero:Turkey (orthographic projection).svg|200px200ra|Lokigo]]

| religio = 8589,5% [[islamo|islamanoj]]</br>13% [[ateisto|ateistoj]]</br>210,5% [[Kristanismo|kristanoj]]aliaj

| valuto = [[Turka liro]]

'''Turkio''' aŭ '''Turkujo'''<ref> [[Universala Vortaro]]</ref> ({{lang-tr|Türkiye}} [ˈtyɾcije]), plene '''Turka Respubliko''' (''{{lang|tr|Türkiye Cumhuriyeti}}'' [ˈtyɾcije dʒumˈhuːɾijeti]), estas lando, kiu ĉefe troviĝas en [[Azio]], sur la [[duoninsulo]] [[Malgrand-Azio]] inter la [[Mediteraneo]] kaj la [[Nigra Maro]], dum malgranda parto de la plej granda urbo [[Istanbulo]] kaj aliaj teroj ([[Orienta Trakio]]) troviĝas en [[Balkanio]], [[Sudorienta Eŭropo]]. Tial la lando estas dukontinenta. La azia kaj la eŭropa parto de la lando estas dividitaj per la [[Dardaneloj]], la [[Marmora Maro]] kaj la [[Bosporo]], kiuj siavice kune ligas la Mediteraneon kun la Nigra Maro. Turkio okcidente limas al [[Grekio]] kaj [[Bulgario]], kaj oriente al [[Kartvelio]], [[Armenio]], [[Azerbajĝano]], [[Irano]], [[Irako]] kaj [[Sirio]].

* '''Lokoloko:''' Okcidenta Azio ([[Anatolio]]) kaj Sud-Orienta Eŭropo.

* '''Oficialaoficiala horo:''' [[UTC+3]], ne plu [[somera tempo]] ekde [[2016]]<ref>[http://www.tdg.ch/monde/turquie-restera-heure-dete-lannee/story/14029806 Samhoro tutjare en Turkio.] ({{fr}})</ref>

* '''Etnojetnoj:''' ĉirkaŭ 94% turka, ĉirkaŭ 6% [[kurdoj]], ankaŭ kelkmil reprezentantoj de kaŭkaziaj etnoj: [[abĥazoj]], [[osetoj]] ka.

** 99,8% [[islamoIslamo]] (sunismo kaj alevismo89,5%)

** 0,2% aliajNereligio ([[kristanismodiismo]]) kaj [[judismo]](4,5%)

* '''[[Registaroregistaro]]:''' parlamenta [[demokratio]] tolerita de la militistaro.

* '''[[Ekonomioekonomio]]:''' 97 Gsk (1998, takso)

* '''[[Valutovaluto]]:''' [[turka liro]]. De la [[1-a de januaro]] [[2005]] '''nova liro''' (TRY) = 1.000.000 da malnovaj (TRL).

[[Dosiero:131 Bataille de Malazgirt.jpg|eta|220px220ra|La [[Batalo de Manzikerto]], estis batalo inter [[Bizanca Imperio]] kaj la [[Selĝukoj]] gviditaj de [[Alp Arslan]] la 1071 proksime de Manzikerto.]]

[[Dosiero:Recep Tayyip Erdogan.PNG|eta|maldekstre|170px170ra|PrezidantoPrezidento [[Recep Tayyip Erdoğan]].]]

[[Dosiero:Turkiomapok.jpg|eta|400px400ra]]

[[Dosiero:Turkey-areas.gif|eta|220px220ra|'''Turkiaj geografiaj regionoj''':

{{Priskribo|#CD5C5C|Güney DoğuGüneydoğu}}

Turkio situas inter kvar maroj (el nordo kaj kontraŭhorloĝe [[Nigra Maro|Nigra]], [[Marmora Maro|Marmora]], [[Egea Maro|Egea]], [[Mediteraneo]]) kaj sur du kontinentoj ([[Azio]] (97 % el la teritorio), kaj [[Eŭropo]]). La azia kaj la eŭropa parto de la lando estas dividitaj per la [[Dardaneloj]], la [[Marmora Maro]] kaj la [[Bosporo]], kiuj siavice kune ligas la Mediteraneon kun la Nigra Maro. Eŭropa Turkio enhavas nur 3 procenton el la tutlanda teritorio.<ref> Metz, Helen Chapin, eld. (1996). [http://countrystudies.us/turkey/18.htm "Geography".] [[iarchive:turkeycountrystu00metz|Turkey: A Country Study.]] Area handbook series (fifth ed.). Washington, DC: US GPO for the Federal Research Division of the Library of Congress. ISBN 978-0-8444-0864-4. LCCN 95049612. </ref> Turkio kovras areon de 783 562 km²,<ref>[https://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/DYB2004/Table03.pdf "UN Demographic Yearbook" (PDF).] Alirita la 1an de Novembro 2010. </ref> el kiuj 755 688 km² estas en Azio kaj nur 23 764 km² estas en Eŭropo.<ref> US Library of Congress. [http://countrystudies.us/turkey/18.htm "Geography of Turkey".] US Library of Congress. Alirita la 13an de Decembro 2006. </ref> La lando estas ĉirkaŭita de maroj triflanke: nome Egea Maro okcidente, Nigra Maro norde kaj [[Mediteraneo]] sude. Turkio enhavas ankaŭ la malgrandan Maron Marmara nordokcidente.<ref>[https://www.turizm.net/turkey/info/geography.html "Geography of Turkey".] Turkish Ministry of Tourism. 2005. Alirita la 13an de Decembro 2006. </ref> Neniu punkto de la lando distancas pli ol 600&nbsp;km de iu maro; eĉ ne pli ol 500, se inkluzivi [[Kaspio]]n inter la marojn.

Ĝiaj [[regiono (Turkio)|regionoj]] havas signifajn [[geofiziko|geofizikajn]] kaj klimatajn diferencojn. Malgraŭ la longa marbordo, la altaj partoj de la lando atingas alton de pli ol 5 000 metroj (monto [[Ararato]]). Turkio estas dividata en sep geografiaj regionoj: nome [[Marmora regiono de Turkio|Marmara]], [[Egea regiono de Turkio|Egea]] (''Ege''), [[Nigramara regiono de Turkio|Nigramara]] (''Karadeniz''), [[Centra Anatolio]] (''İç Anadolu''), [[Orienta Anatolio]] (''Doğu Anadolu''), [[Sudorienta Anatolio]] (''Güney DoğuGüneydoğu'') kaj [[Mediteranea regiono de Turkio|Mediteranea]] (''Akdeniz''). La neregula nordanatolia teritorio laŭlonge de la Nigra Maro similas longan, mallarĝan zonon. Tiu regiono enhavas proksimume unu sesonon el la totala terareo de Turkio. Kiel ĝenerala tendenco, la interna Anatolia Altebenaĵo iĝas pli kaj pli kruta se temas pri plej orienten.<ref>[https://www.turizm.net/turkey/info/geography.html "Geography of Turkey".] Turkish Ministry of Tourism. 2005. Alirita la 13an de Decembro 2006. </ref> La terasoj de [[Pamukkale]] estas formataj el [[travertino]], nome sedimenta roko kreita de minerala akvo el varmaj fontoj. La areo estas fama pro la karbona mineralo lasita de la fluado de [[Termofonto|varmaj fontofluoj]].<ref> Scheffel, Richard L.; Wernet, Susan J., eld. (1980). ''Natural Wonders of the World''. United States of America: Reader's Digest Association, Inc. p. 286. ISBN 978-0-89577-087-5. </ref><ref>[https://whc.unesco.org/en/list/485 "Hierapolis-Pamukkale World Heritage Site".] [[Monda heredaĵo de Unesko]]. Alirita la 17an de Januaro 2022. </ref> Ĝi estas en la Interna Egea Regiono de Turkio, en la valo de la rivero Menderes, kiu havas moderan klimaton dum plej el la jaro. Ĝi estis aldonita kiel [[Monda heredaĵo de Unesko]] en 1988 kun [[Hierapoliso]].

Orienta Trakio estas la eŭropa parto de Turkio, en la plej orienta bordo de [[Balkanio]]. Ĝi formas la landlimon inter Turkio kaj ĝiaj najbaraj landoj Grekio kaj Bulgario. La azia parto de la lando konsistas ĉefe el la duoninsulo [[Anatolio]], kiu siavice konsistas el alta centra altebenaĵo kun mallarĝaj marbordaj ebenaĵoj, inter la montaroj Köroğlu kaj [[Ponta Montaro|Ponta]] norde kaj [[Taŭruso|Taŭruso]] sude.

=== Biodiverseco ===

[[Dosiero:Orman.JPG|eta|220px220ra|maldekstre|Arbaro en la nordoriento de Turkujo.]]

La [[Nord-anatoliaj koniferaj kaj foliaj arbaroj]] estas [[ekoregiono]] kiu kovras plej el la [[Ponta Montaro]] en norda Turkio, dum la [[Kaŭkazaj miksaj arbaroj]] etenduĝas tra la orienta pinto de la montaro. Tiu regiono estas hejmo de eŭrazia natura bestaro kiel la [[nizo]], la [[reĝa aglo]], la [[blankŝultra aglo]], la [[malgranda kriaglo]], la [[Kaŭkaza tetro]], la [[ruĝfrunta kanario]], kaj la [[Tikodromedoj|tikodromo]].<ref> Couzens, Dominic (2008). Top 100 Birding Sites of the World. University of California Press. pp. 73–75. ISBN 978-0-520-25932-4. </ref> La mallarĝa marborda strio inter la Ponta Montaro kaj la Nigra Maro estas hejmo de la [[Foliarbaroj apud Nigra Maro kaj de KolĉidoKolĥido]], kiu enhavas kelkajn el la malmultaj moderklimataj pluvarbaroj de la mondo.<ref>[https://web.archive.org/web/20140226144110/http://www.karalahana.com/english/rize-travel-highlands.htm "Pontic Mountains and highlands".] Arkivita el la originalo la 26an de Februaro 2014. AliritA LA 15an de Aprilo 2022. </ref>

La [[Malgrandazia pino|Turka pino]] (''Pinus brutia'') troviĝas ĉefe en Turkio kaj aliaj orientmediteraneaj landoj; la aliaj ofte troveblaj specioj de la [[Pino|genro ''Pinus'']] ([[pino]]) en Turkio estas la ''[[Nigra pino|nigra]]'', la ''[[Arbara pino|sylvestris]]'', la ''[[Pinio|pinea]]'' kaj la ''[[Halepa pino|halepensis]]''. La [[Quercus cerris|Turka kverko]] (''Quercus cerris'') kaj nombraj aliaj specioj de la genro ''Quercus'' ([[kverko]]) ekzistas en Turkio. La plej ofta trovebla specio de la genro ''Platanus'' ([[platano]]) estas la ''orientalis''. Kelkaj naturaj specioj de [[tulipo]] estas indiĝena de Anatolio, kaj tiu florplanto estis por la unua fojo enkondukita en Okcidenta Eŭropo per specoj prenitaj el la [[Otomana Imperio]] en la 16-a jarcento.<ref> Blunt, Wilfrid. Tulipomania. p. 7. </ref><ref> E.S. Forster (trad. kaj eld.), ''The Turkish Letters of [[Ogier Ghiselin de Busbecq]]'' (Oxford, 1927). </ref>

[[Dosiero:Odd-eyed Turkish Angora cat - 20080830.jpg|eta|dekstre|230px230ra|Blanka Turkaturka [[Angoraangora kato]] kun heteroĥromaj okuloj, kio estas ofta inter Angoraj katoj.]]

[[Dosiero:Istanbul Levent skyline.jpg|eta|230px230ra|maldekstre|Urbo[[silueto]] de Levento (aferkvartalo) el trans la markolo [[Bosporo]] en [[Istanbulo]]]]

[[Dosiero:Marmaris harbor (aerial view), Muğla Province, southwest Turkey, Mediterranean.jpg|eta|dekstre|300px300ra|[[Marmaris]] en la Turka Riviero (''Türk Rivierası'').]]

[[FileDosiero:Ottoman_Houses_Ankara.jpg|thumbeta|maldekstre|Otomanaj domoj en Hamamönü distrikto.]]

=== ReligioEsperanto ===

== Turkio en EsperantoReligio ==

* [[Foliarbaroj apud Nigra Maro kaj de KolĉidoKolĥido]]