Norvegio: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [atendante kontrolon] |
Enhavo forigita Enhavo aldonita
Magnefl (diskuto | kontribuoj) →Provincoj: 11 Provincoj 01.01.2020 |
Sj1mor (diskuto | kontribuoj) Neniu resumo de redakto |
||
| (36 mezaj versioj de 12 uzantoj ne montriĝas) | |||
Linio 1:
{{Informkesto lando
| nomoenlokalingvo = Reĝlando Norvegio
| eonomo = Kongeriket Norge/Noreg
| flago = [[Dosiero:Flago-de-Norvegio.svg|170px]]<center>[[Flago de Norvegio|(Detaloj)]]
| blazono = [[Dosiero:
| nacia himno = [[Ja, vi elsker dette landet]]<br />[[Dosiero:Norway (National Anthem).ogg]]
| lokigo-bildo = [[Dosiero:Europe-Norway.svg|270px|Lokigo]]
Linio 9:
| ĉefurbo = [[Oslo]]
| religio = [[Luteranismo]]
| km2 =
| akvo = 5
| loĝantaro =
| loĝdenso =
| valuto = [[Norvega krono]] | valuta kodo = NOK
| horzono = [[UTC+1|+1]] <br />[[UTC+2]] (marto ĝis oktobro)
Linio 20:
| politika sistemo = [[Konstitucio|Parlamenta konstitucia monarkio]]
| ŝtatestro = reĝo [[Haroldo la 5-a (Norvegio)|Harald la 5-a]]
| ĉefministro = [[
| nacia tago = [[17-a de majo]]
| sendependeco = [[7-a de junio]] [[1905]]
Linio 29:
== La nomo de la lando ==
La [[ŝanelo]] de [[Karmøy]]
En la rakonto de [[Ottar de Hålogaland]] al la angla reĝo [[Alfredo la Granda]] estas uzata kaj ''Norðweg'' kaj ''norðmannaland''. [[Runaj alfabetoj|Runa]] surskribaĵo sur unu el la danaj [[Jellingŝtonoj]] de ĉirkaŭ 980 uzas la akuzativan formon ''Nuruiak'', kiu estas ''Norvegh'' en la nominativa formo. En islanda manuskripto de la [[mezepoko]],
{{Ĉefartikolo|Ola Nordmann (personigo)}}
== Historio ==
=== Norvega krucmilito ===
[[Norvega krucmilito]] estis gvidata de la reĝo [[Sigurdo la 1-a (Norvegio)|Sigurdo la 1-a]] de [[1107]] ĝis [[1110]] surmare al [[Palestino]]. La hejmvojaĝo gvidis ilin al [[Konstantinopolo]] kaj sekve surlande ĝis [[Danujo]], kie ili enŝipiĝis por Norvegujo.<ref name="SNL">{{
=== Dua Mondmilito ===
Norvegio estis [[Kampanjo de Norvegio|okupaciita]] de [[Nazia Germanio]] dum la [[Dua Mondmilito]]. La [[Norvega rezistmovado]] kontraŭ la [[Nazia okupacio de Norvegio
=== Rilato kun Eŭropa Unio ===
Linio 52:
Norvegujo havas [[modera klimato]], precipe laŭ la marbordo kiu estas influata de la [[Golfa Marfluo]]. La klimato en la internaj partoj de la lando havas pli malvarma klimato dum la vintro, kaj la plej norda parto havas iom pli arkta klimato.
La lando konsistas el
Ĉiu gubernio konsistas el komunumoj ''[no:kommuner]'', ĉiu kun propra komunuma registaro kaj po unu komunumestro/urbestro ''[no:ordfører]''. Estas
La plej multaj komunumoj konsistas el bienaroj ''[no:bygder]'', kun klare
Linio 61:
malnova disdivido (en bienoj) konservita, eĉ en lokoj kie oni ne plu okupiĝas
pri agrikulturo.
<div style="float:right">[[Dosiero:Norvegio mapo.png]]</div>▼
=== Provincoj ===
[[
[[Dosiero:Norway_counties.svg|eta|260px|La 18 provincoj 2017 kaj [[Svalbardo]].]]▼
{| class="wikitable" width=60%▼
[[Dosiero:Nye_fylker_-_regjeringen.no_ISO_3166-2.svg|eta|La 11 provincoj 2020|344x344ra]]
!Nr
!Provincoj 2024<ref name="fylker" />
!Ĉefurbo de provincoj
|-
| align=left|3||[[
|-
| align=left|11||[[
|-
| align=left|15||[[
|-
| align=left|18||[[
|-
| align=left|
|-
| align=left|
|-
| align=left|33||[[Dosiero:Buskerud_våpen.svg| 28x28px]] [[Buskerud]]||[[Drammen]]
|-
| align=left|
|-
| align=left|
|-
| align=left|
|-
| align=left|42||[[Dosiero:Agder_våpen.svg| 28x28px]] [[Agder]]||[[Kristiansand]]
|
| align=left|46||[[Dosiero:Vestland_våpen.svg| 28x28px]] [[Vestland]]||[[Bergen]]
|-
▲[[Dosiero:Norway_counties.svg|eta|260px|La 18 provincoj 2017 kaj [[Svalbardo]].]]
| align=left|50||[[Dosiero:Trøndelag våpen.svg| tlo|28x28px]] [[Trøndelag]]||[[Steinkjer]]
|-
| align=left|55||[[Dosiero:Troms våpen.svg| 28x28px]] [[Troms]]||[[Tromsø]]
|-
| align=left|56||[[Dosiero:Finnmark våpen.svg| 28x28px]] [[Finnmark]]||[[Vadsø]]
|}{{clear|left}}
Vidu ankaŭ pri [[Svalbardo kaj Jan-Majen-Insulo]].
== Kulturo ==
=== Lingvo ===
La norvega popolo parolas la [[Norvega lingvo|norvegan]], komprenata en
Linio 113 ⟶ 122:
La [[kvenoj]] el etna vidpunkto estas specifa grupo da finnoj de multaj generacioj loĝantaj en norda Norvegio. Ilia denaska lingvo estas la kvena lingvo, dialekto de la finna lingvo kiu pro la geografia distanciĝo de Finnlando evoluis iom malsame al la norma finna lingvo.
=== Vidu ankaŭ ===
* [[Bibsys]]
* La [[Nacia Biblioteko de Norvegio]] (norvege ''Nasjonalbiblioteket'') estis establita en 1989. Ĝia ĉefa tasko estas "konservi la pasintecon por la estonteco". La biblioteko situas kaj en [[Oslo]] kaj en Mo i Rana. La konstruaĵo en Oslo estis reestigita kaj remalfermita en 2005.
Linio 121 ⟶ 130:
== Ekonomio ==
[[Dosiero:Norway_Product_Exports_(2019).svg|eta|Proporcia reprezento de eksportataj produktoj de Norvegio, 2019]]
Norvegio estas lando tre riĉa kaj estas, laŭ UN ([[Unuiĝintaj Nacioj]]), la plej disvolviĝinta lando el la mondo. Norvegio estas la [[Listo de landoj laŭ MEP po kapo|2a plej riĉa lando]] en la mondo laŭ indicoj de MEP ([[Malneta Enlanda Produkto]]) po kapo,<ref>"Austria". International Monetary Fund. [http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=122&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=37&pr.y=14] Alirita la 2an de Julio 2017.</ref> kun 61.852 internaciaj dolaroj po kapo en 2005. Tutnature, plejparto de la ekstera komerco de Norvegio estas kun EU-landoj.
La norvega ekonomio, kiel la ekonomio de la aliaj skandinavaj landoj, estas ekonomio bazita sur [[socialismo]] kiu enkorpigas la skandinavan [[Sociala ŝtato|socialan ŝtatan modelon]]; tio estas, kombinaĵo de merkata aktiveco kaj registara interveno. La registaro kontrolas ŝlosilajn merkatojn kiel la nafto- kaj energimerkato, kiu estas esenca por la lando, per tri registaraj korporacioj. Norvegio estas riĉa je [[naturresurso]]j kiel [[petrolo]], [[akvoenergio]], [[fiŝkaptado]], [[ligno]] kaj [[mineraloj]].
Dum la 60-aj jaroj de la 20-a jarcento, naftodemetaĵoj komencis esti malkovritaj en [[Norda Maro]] en la lokoj situantaj en la ekonomiaj akvoj de Norvegio. La norvega ekonomio dependas peze de la naftoekonomio kiel grava fonto de enspezo (35% de ĉiuj ekonomiaj eksportaĵoj en 1999 estis petrolo kaj gaso). Pro tio, la norvega ekonomio dependas grandparte de la fluktuoj de la tutmonda naftomerkato, de postulo, provizo kaj precipe de ĝia prezo. Norvegio ne estas membro de [[OPEL]].
Pro tiu dependeco de la naftoindustrio kiel fonto de enspezo, la norvega industrio ne formiĝis kaj ĝi plejparte dependas de la importado de industriaj produktoj.
Malgraŭ la alta vivnivelo en Norvegio, la registaro komencis fari paŝojn por certigi estontecon, en kiu la norvegaj naftorezervoj elĉerpiĝos, kaj tial la registaro konservas naftorezervojn taksitajn je 114 miliardoj da [[usonaj dolaroj]], kaj ankaŭ suverena [[Investa fonduso|investfonduso]], al kiu partoj de la naftoenspezoj de la ŝtato estas asignitaj.
Norvegio elektis resti ekster la [[Eŭropa Unio]] en du referendumoj okazigitaj en la lando, en [[1972]] kaj [[1994]]. Norvegio estas membro de la [[Eŭropa Liber-Komerca Asocio|Eŭropa Liber-komerca Asocio]] (EFTA), paralela kadro al la Unio establita en 1960. La plej multaj el la landoj de la unio, kaj Norvegio inter ili, reguligas siajn komercajn rilatojn kun la Eŭropa Unio en la kadro de la tiel nomata " [[Eŭropa Ekonomia Areo]] " (EEA), kiu garantias al siaj membrolandoj moviĝ-liberecon por homoj, varoj, servoj kaj [[kapitalo]], sed ne trudas al landoj kiuj ne estas membroj de la Eŭropa Unio kun la devojn truditaj al la uniaj reguloj.
Pri perŝipa transporto vidu artikolon [[Hurtigruten]].
Linio 176 ⟶ 196:
== Eksteraj ligiloj ==
{{
* {{ueavikio|Norvegujo|{{paĝonomo}}}} {{eo}}
* [http://www.norskebunader.no/katalog.html Tradiciaj vestoj de Norvegujo]{{404|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Norskebunader.no
{{NATO}}
Linio 184 ⟶ 204:
{{Ŝtatoj en Eŭropo}}
{{-}}
{{Bibliotekoj}}
[[Kategorio:Norvegio| ]]
[[Kategorio:Skandinavio]]
[[Kategorio:Administraj unuoj fonditaj en 1905]]
| |||