Τρόπις (αστερισμός)

Τρόπις
πατήστε για μεγαλύτερη εικόνα
Συντομογραφία	Car
Λατινικό όνομα	Carina
Γενική	Carinae
Έκταση	494,2 τετ. μοίρες (1,198%) Κατάταξη 34ος
Αριθμός άστρων (μέγεθος ≤ 6,5)	225
Πλήρως ορατός σε γεωγραφικά πλάτη μεταξύ 14°N - 90°S

Τρόπις (Λατινικά: Carina, συντομογραφία: Car) είναι αστερισμός του νοτίου ουράνιου ημισφαιρίου που σημειώθηκε πρώτη φορά το 1763 από τον Lacaille, και προήλθε ως μέρος (split) από τον αστερισμό της Αργούς της οποίας και κατείχε το νότιο μέρος. Ο αστερισμός αυτός είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Συνορεύει με επτά αστερισμούς, τους Πρύμνα, Οκρίβαντα, Ιπτάμενο Ιχθύ, Χαμαιλέοντα, Μυία, Κένταυρο και Ιστία.

Είναι αμφιφανής στην Ελλάδα. Ελάχιστο μόνο τμήμα της Τρόπιδος είναι ορατό από την Ελλάδα, το οποίο πάντως περιλαμβάνει για τη νότια Ελλάδα τον φωτεινότερο αστέρα της, τον περίφημο Κάνωπο. Η ονομασία Τρόπις σημαίνει την τρόπιδα («καρίνα» στη δημοτική, όπως και στη λατινική ονομασία) του πλοίου, της Αργούς (Argo Navis), του μεγάλου αρχαίου αστερισμού που τεμαχίσθηκε και έδωσε τους σημερινούς αστερισμούς Πρύμνα, Τρόπιδα, Ιστία και Πυξίδα. Για τον λόγο αυτό, η ιστορία της ονοματοδοσίας περιορίζεται στο λήμμα Αργώ.

Οι φωτεινότεροι αστέρες

Στην Τρόπιδα αποδόθηκαν 268 αστέρες ορατοί με γυμνό μάτι. Τα ελληνικά γράμματα (συμβολισμός Bayer) μοιράσθηκαν σε αστέρες των τριών αστερισμών Πρύμνας, Τρόπιδος και Ιστίων, και συνεπώς η Τρόπις δεν έχει όλα τα γράμματα να χαρακτηρίζουν τους δικούς της αστέρες.

• Ο α Τρόπιδος είναι όχι απλώς ο φωτεινότερος του αστερισμού, αλλά και ο δεύτερος σε φωτεινότητα ολόκληρης της ουράνιας σφαίρας, μετά τον Σείριο (τρίτος είναι ο Άλφα Κενταύρου). Είναι πολύ γνωστός με το ιδιαίτερο όνομα Κάνωπος, όπου και παραπέμπουμε. Το φαινόμενο μέγεθος του Κανώπου ή Κανώβου είναι –0,72.
• Ο β Τρόπιδος είναι γνωστός ως Μιαπλασίντους (Miaplacidus). Έχει φαινόμενο μέγεθος +1,68 και φασματικό τύπο Α2IV.
• Ο ε είναι ο Αβιόρ (Avior), ένας εκλειπτικός διπλός αστέρας με φαινόμενο μέγεθος +1,86. Τα δύο αστέρια έχουν φασματικό τύπο K3III και B2V.
• Ο θ, στο κέντρο του ανοικτού σμήνους IC 2602, έχει φαινόμενο μέγεθος 2,76 και φασματικό τύπο B0 V ιδιόμορφο.
• Ο ι είναι ο Τουράις (Turais) ή Ασπιντίσκε, με φαινόμενο μέγεθος +2,21 και φασματικό τύπο Α8Ib.
• Ο υ είναι διπλός με διαχωρισμό των μελών του 5΄΄, συνολικό φαιν.μέγεθος 3,01 (3,1 και 6,1) και φασματικό τύπο A6 Ib.
• Ο χ έχει φαιν.μέγεθος 3,47 και φασμ.τύπο B3 IVp.
• Ο ω έχει φαιν.μέγεθος 3,32 και φασμ.τύπο B8 III.
• Ο HR 2435 έχει φαιν.μέγεθος 4,39 και φασμ.τύπο A0 II.
• Ο HR 2554 έχει φαιν.μέγεθος 4,40 και φασμ.τύπο G6 II.
• Ο HR 3457 έχει φαιν.μέγεθος 4,33 και φασμ.τύπο B2 III.
• Ο HR 3498 έχει φαιν.μέγεθος 4,49 και φασμ.τύπο B3 Vne.
• Ο HR 3571 έχει φαιν.μέγεθος 3,84 και φασμ.τύπο B8 II.
• Ο HR 3643 έχει φαιν.μέγεθος 4,48 και φασμ.τύπο F9 II.
• Ο HR 3659 έχει φαιν.μέγεθος 3,44 και φασμ.τύπο B2 IV-V.
• Ο HR 3663 έχει φαιν.μέγεθος 3,97 και φασμ.τύπο B3 III.
• Ο HR 3696 έχει φαιν.μέγεθος 4,34 και φασμ.τύπο M1 III.
• Ο HR 3825 έχει φαιν.μέγεθος 4,08 και φασμ.τύπο B5 II.
• Ο HR 3884 έχει φαιν.μέγεθος 3,69 και φασμ.τύπο G5 Ib.
• Ο HR 4050 έχει φαιν.μέγεθος 3,40 και φασμ.τύπο K3 IIa.
• Ο HR 4102 έχει φαιν.μέγεθος 4,00 και φασμ.τύπο F2 IV.
• Ο HR 4140 έχει φαιν.μέγεθος 3,32 και φασμ.τύπο B4 Vne.
• Ο HR 4257 έχει φαιν.μέγεθος 3,78 και φασμ.τύπο K1 III.
• Ο HR 4337 έχει φαιν.μέγεθος 3,91 και φασμ.τύπο G4 Ia. Είναι ένας τεράστιος αστέρας με διάμετρο 747 φορές μεγαλύτερη από την ηλιακή.

Αξιοσημείωτα στον αστερισμό

Καθώς διασχίζεται (στο ανατολικό-βορειοανατολικό της μέρος) από το γαλαξιακό επίπεδο, η Τρόπις είναι πλούσια σε σώματα του δικού μας Γαλαξία:

• Ο μεταβλητός αστέρας η Τρόπιδος (Eta Carinae), με φαιν.μέγεθος σήμερα 4,47, φαινόταν κατά τη δεκαετία 1840-1849 από τη Γη ως ο φωτεινότερος του αστερισμού μαζί με τον Κάνωπο. Κυανός υπεργίγαντας τεράστιας μάζας (κάποτε τον θεωρούσαν τον βαρύτερο του Γαλαξία) μέσα σε νεφέλωμα και μάλλον διπλό σύστημα, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

• Αλλά και η μάζα του αστέρα Sher 25 (κοντά στο ανοικτό σμήνος NGC 3603) συναγωνίζεται αυτή του η Τρόπιδος, φθάνοντας τις 100 ηλιακές. Αυτός ο λαμπρός υπεργίγαντας περιβάλλεται από δακτύλιο όπως αυτόν του υπερκαινοφανούς του 1987 και από φυσαλίδες αερίου. Η ηλικία του υπολογίζεται σε 3 εκατομμύρια έτη. Πρόκειται να εκραγεί ως υπερκαινοφανής σχετικά σύντομα, ίσως σε 500.000 έτη.

• Το φωτεινότερο ανοικτό σμήνος στην Τρόπιδα είναι το IC 2602 με φαιν.μέγεθος 1,9. Είναι γνωστό και με τα παρωνύμια Νότιες Πλειάδες και «Σμήνος του θ Τρόπιδος» (βλ. προηγούμενη ενότητα). Η φαινόμενη διάμετρος του σμήνους ανέρχεται στα 100΄ και η πραγματική του στα 16 έτη φωτός, αφού η μέση απόστασή του από τη Γη υπολογίζεται στα 479 έτη φωτός.

• Ανάμεσα στα φωτεινότερα άλλα ανοικτά σμήνη του αστερισμού συγκαταλέγονται τα NGC 2516 (φαιν.μέγεθος 3,8 και φαιν.διάμετρος 21΄), NGC 3114 (φαιν.μέγεθος 4,2 και φαιν.διάμετρος 35΄), NGC 3293 (φαιν.μέγεθος 4,7 και φαιν.διάμετρος 40΄) και NGC 3532 (φαιν.μέγεθος 3,0 και φαιν.διάμετρος 50΄).

• Το πιο αξιόλογο νεφέλωμα εκπομπής είναι το NGC 3372, γνωστό και ως Νεφέλωμα του η Τρόπιδος (βλ.παραπάνω) ή «Μέγα Νεφέλωμα της Τρόπιδος», που καταλάμβάνει πάνω από 4 τετραγωνικές μοίρες στον ουρανό, έχει φαιν.μέγεθος 3 και περικλείει τον αστέρα Ήτα Τρόπιδος.

Δείτε επίσης

• Κατάλογος αστέρων της Τρόπιδος

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Carina (constellation) στο Wikimedia Commons
• Λεξιλογικός ορισμός του Τρόπις στο Βικιλεξικό