ZX Spectrum

Ο ZX Spectrum ήταν ένας 8-bits οικιακός υπολογιστής που παρουσιάστηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1982 από την εταιρεία Sinclair Research, αποτέλεσε δε την μεγαλύτερή της επιτυχία, τόσο εμπορικά, όσο και για τις καινοτομίες που εισήγαγε στην έννοια της οικιακής διασκέδασης και χρήσης του υπολογιστή. Διαδέχθηκε τον επίσης δημοφιλή ZX81, έχοντας ως σημαντικότερα πλεονεκτήματα την έγχρωμη έξοδο για τηλεόραση και την μεγαλύτερη μνήμη RAM (Random Access Memory) (16 ή 48 Kb). Στις αρχικές του εκδόσεις το χρώμα του ήταν μαύρο με μικρά γκρι πλήκτρα που έδιναν την αίσθηση γομολάστιχας. Η παραγωγή του σταμάτησε οριστικά το 1992 έχοντας διανύσει μια μακρά πορεία στην παγκόσμια αγορά με πολλές εκδόσεις και κλώνους.

ZX Spectrum
Τύπος	Προσωπικός υπολογιστής
Κυκλοφόρησε από	Απρίλιος 1982
Κυκλοφόρησε μέχρι	1992
Επεξεργαστής	Zilog Z80 @ 3,5MHz
Μνήμη	16Kb-128Kb
Λειτουργικό σύστημα	Sinclair Research

Παρεχόμενο υλικό και λογισμικό

Ο Spectrum αναδείχθηκε στον μοναδικό, εκείνη την εποχή, ανταγωνιστή του αμερικανικού Commodore 64. Η εμπορική του επιτυχία πυροδότησε έναν κατασκευαστικό οργασμό από άλλες εταιρείες για την πλαισίωση του σε επιπλέον υλικό (hardware) και λογισμικό (software). Το πακέτο πώλησης περιελάμβανε μια μονάδα που ήταν ένα πληκτρολόγιο (QWERTY), με ενσωματωμένες τις εντολές της BASIC, το οποίο εμπεριείχε τον επεξεργαστή Z80 της Zilog και όλα τα ηλεκτρονικά κυκλώματα. Το τροφοδοτικό παροχής ισχύος ήταν εξωτερικό. Μπορούσε να απεικονίσει 32 στήλες επί 24 γραμμές κειμένου ενώ η ανάλυση οθόνης που υποστήριζε ήταν 256Χ192 εικονοστοιχεία (pixels) με δυνατότητα 8 χρωμάτων (μαζί με το μαύρο) και 2 επιπέδων φωτεινότητας. Για τη λειτουργία του απαιτούνταν επιπλέον ένα κοινό απλό κασετόφωνο ως μονάδα μαγνητικής αποθήκευσης/ανάγνωσης και μία έγχρωμη τηλεόραση ως μονάδα απεικόνισης. Το λειτουργικό σύστημα (operating system) περιλαμβανόταν στη μνήμη ROM (Read Only Memory) όπως επίσης και μία ειδική έκδοση της BASIC.

Εκδόσεις

Ο ZX Spectrum +2 με ενσωματωμένο κασετόφωνο αποθήκευσης ψηφιακών δεδομένων

Στη διάρκεια της παρουσίας του στην αγορά εμφανίστηκε σε τουλάχιστον επτά εκδόσεις με τα εξής κοινά χαρακτηριστικά: 8-Bit επεξεργαστής Z80 της Zilog, κεντρικό κύκλωμα και πληκτρολόγιο ενσωματωμένα στην ίδια συσκευή, έξοδο τηλεόρασης (διαμορφωτής RF), μνήμη ROM με ενσωματωμένη έκδοση της δημοφιλούς BASIC, και έξοδο γενικής χρήσης για σύνδεση περιφερειακών. Από τον SPECTRUM +2 και μετά η Sinclair Research εξαγοράστηκε από την ανταγωνίστρια εταιρεία Amstrad. Οι διαφορές των εκδόσεων αναλύονται παρακάτω:

• ZX Spectrum 16KB μνήμη RAM, 32KB ROM
• ZX Spectrum 48KB μνήμη RAM, 32KB ROM
• ZX Spectrum + 48KB μνήμη RAM, επιπλέον καλύτερο πληκτρολόγιο, πλήκτρο reset, πιο στιβαρή και αξιόπιστη κατασκευή.
• ZX Spectrum 128 128KB μνήμη RAM, AY-3-8912 chip, MIDI interface, RS-232 σειριακή θύρα, RGB έξοδο οθόνης.
• ZX Spectrum +2 (Amstrad), επιπλέον θύρα για 2 joystick, ενσωματωμένο κασετόφωνο, καλύτερο πληκτρολόγιο.
• ZX Spectrum +2A (Amstrad) με καινούργιο motherboard, τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά ίδια με το 2A.
• ZX Spectrum +3A (Amstrad) με ενσωματωμένο Floppy Disk Drive 3 ιντσών, ίδιο με αυτό που είχαν τα υπόλοιπα μοντέλα της Amstrad όπως τα CPC 664 & 6128 και προσθήκη του λειτουργικού συστήματος CP/M.
• Διάφοροι κλώνοι με σημαντικότερο αυτόν της εταιρείας Timex.

Περιφερειακά

Διεπαφή για εκτυπωτή και ο αντίστοιχος εκτυπωτής

Το ZX Spectrum εξαρχής κατασκευάστηκε, κυρίως λόγω κόστους, όπως όλα τα μηχανήματα της εποχής, με πολύ μικρή υποστήριξη περιφερειακών συσκευών και συνδέσεων. Έτσι κυκλοφόρησαν στην παγκόσμια αλλά και στην ελληνική αγορά, μεγάλος αριθμός ειδικών διεπαφών (interface) με σημαντικότερα τα :

• Kempston διεπαφή χειριστηρίου (joystick interface).
• Διεπαφή χειριστηρίου από την ελληνική εταιρεία ROM Ψηφιακή.
• Διεπαφή για σύνδεση microdrive και το αντίστοιχο microdrive, ένα είδος μικρής μαγνητικής κασέτας ως αποθηκευτικό μέσο.
• Το κύκλωμα υποστήριξης εκτυπωτή και ο αντίστοιχος εκτυπωτής (ZX PRINTER).
• Το κύκλωμα υποστήριξης σειριακής θύρας RS-232,
• Η κάρτα υποστήριξης δικτύου (ZX NET).
• Interface 1 και 2 (Kempston) διεπαφές που υποστήριζαν δύο θύρες παιχνιδιών (game ports) και επιπλέον μνήμη ROM.
• Διεπαφές για σαρωτές και ρομποτικούς βραχίονες καθώς και οι αντίστοιχες συσκευές.

Διαθέσιμο λογισμικό (Software)

Κυκλοφόρησαν συνολικά 21.000 τίτλοι. Ο μεγαλύτερος αριθμός αφορούσε παιχνίδια. Ακολουθεί συνοπτική λίστα με κατηγοριοποίηση και ενδεικτικούς τίτλους.

• Pac-Man, Snake, Chuckie Egg, Ace of Aces, Arkanoid, Elite, Shinobi και Treasure Island Dizzy, καθώς και όλα τα δημοφιλή εκείνη την εποχή παιχνίδια από τις βιντεοκονσόλες.
• Επεξεργαστές κειμένου (Tasword II), λογιστικά φύλλα (VU CALC), βάσεις δεδομένων (VU-File), εργαλεία μοντελοποίησης 3D (VU-3D).
• Γλώσσες προγραμματισμού όπως οι PASCAL, C, Forth, Prolog.
• Ελληνικό λογισμικό όπως εκπαιδευτικά προγράμματα (PIM Software), προγράμματα για ΠΡΟ-ΠΟ (Cosmon Software) και παιχνίδια λογικής όπως ο Κόμπος του Γ. Στάθη.
• Εξομοιωτές (emulators) για όλα τα δημοφιλή λειτουργικά συστήματα, όπως το DOS, τα Windows 98, τα Windows XP, το Linux, το Mac OS X και τα Windows 7.
• Εξομοιωτές για παιχνιδομηχανές όπως Nintendo DS, Sony PSP.

Στους περισσότερους εξομοιωτές υπάρχει και εξομοίωση λειτουργίας κασετοφώνου. Μέχρι και το 2013 η παραγωγή παιχνιδιών συνεχιζόταν με νέους τίτλους.

Πηγές

• Περιοδικό PIXEL-Τεύχος 1 (Απρίλιος 1984), Τεύχος 2 (Μάιος-Ιούνιος 1984)
• Περιοδικό MICROMAD- Τεύχος 27

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ό,τι αφορά στον Spectrum και πολλοί εξομοιωτές.
• ZX Spectrum στο Curlie
• ZX Spectrum Software and Games (αγγλικά)
• Planet Sinclair (αγγλικά)
• The Incomplete Spectrum ROM Assembly and actual assembly listing Αρχειοθετήθηκε 2015-08-25 στο Wayback Machine. (αγγλικά)
• Sinclair Spectrum development (αγγλικά)
• The Anatomy/Dissection of a Spectrum +2B (αγγλικά)
• ZX Spectrum online emulator in Java (Symbol Shift -> Windows; Edit -> Escape) (αγγλικά)
• ZX Spectrum Basic Handbook (αγγλικά)
• iSpeccy. Online ZX Spectrum emulator in Javascript for iOS devices (iPhone, iPad, iPod Touch) (αγγλικά)
• The Your Sinclair Official All-Time Top 100 Spectrum Games (αγγλικά)